30 lat Muzeum Miasta Gdyni : 1983-2013

1983-2013

\

\

Justyna Przyjemczak

Fotografie:

Wioleta Ługowska, Grzegorz Skwarliński, Marcin Szerle, Monika Zakroczymska

Skanowanie:

Dariusz Małszycki. Jacek Ostapkowicz

Projekt graficzny i skład:

Daniel Markowski dmark0hot.pl

Druk:

Zakład Poligraficzny „ELFAX"

ul. Płk. Dąbka 308, Pogórze, 81-198 Kosakowo

~v\\f\\CA

~ĄA2b/Mz.

Autorzy tekstów:

Alicja Koziarz. Dariusz Małszycki, Marzena Markowska. Barbara Mikołajczuk.

Jacek Ostapkowicz, Dagmara Płaza-Opacka, dr Tomasz Rembalski, Anna Spychalska, prof. dr hab. Tadeusz Stegner. Ewa Szymańska, dr Anna Śliwa, Monika Zakrnczymska

Autorzy not katalogowych:

Dariusz Małszycki [D.M.], Marzena Markowska [M.M.]. Barbara Mikołajczuk [B.M.].

dr Tomasz Rembalsk1 [T.R.], dr Anna Śliwa [A.Ś.]

© Copyright by Muzeum Miasta Gdyni, 2013

Żadna część publikacji nie może być wykorzystana bez pisemnej zgody wydawcy

Wydawca:

Muzeum Miasta Gdyni. Gdynia 2013 ul. Zawiszy Czarnego 1, 81-374 Gdynia www. m uze u mg dyn i a.pl

ISBN 978-83-937119-0-1

Książka została wydana dzięki wsparciu finansowemu:

cafestrych. pl _GDYNIA~ ^PORT~ ~ DELtClf ~

Przewodniczący Rady Muzeum Miasta Gdyni -Tadeusz Stegner

7

Z historii Muzeum

Dyrektor Muzeum Miasta Gdyni - Dagmara Płaza-Opacka

8

Dział

Dokumentacji Historii Miasta i Portu 19

Dział

Sztuki 75

Dział

Naukowo-Edukacyjny 103

Biblioteka 117

Pracownia Konserwatorska 129

Wyd awn

^I

ctwa 143

Ofiarodawcy 149

Dopiero oddanie do użytku położonego między Kamienną Górą a plażą nowego budynku w 2007 roku zmie- niło warunki egzystencji tej placówki. Nowa siedziba stała się jednym z bardziej rozpoznawalnych gmachów użyteczności publicznej w Gdyni.

Muzeum, jak czytamy w Słowniku języka polskiego, to „instytucja gromadząca zbiory zabytków historii, sztuki, kolekcji naukowych i organizująca ich wystawy". Brzmi podniośle, ale dość martwo. Rzeczywiście w magazynach placówki zgromadzono wiele cennych eksponatów, ciekawą kolekcję malarstwa marynistycz- nego, ale Muzeum Miasta Gdyni to instytucja żywa, która w ciągu tych trzydziestu lat stała się ważnym miej- scem na mapie kulturalnej Gdyni, istotnym elementem miejskiej struktury.

Dziesiątki wystaw historycznych, plastycznych, spotkań autorskich, promocji książek, sesji naukowych, wydawnictw, lekcji muzealnych dla młodzieży, jakie w ciągu tych trzydziestu lat miały miejsce w Muzeum,

przyczyniły się do upowszechnienia wiedzy o naszym mieście, jego ciekawej historii, a także rozwoju gdyń­

skiej kultury artystycznej. Pracownicy Muzeum wychodzą często z muzealnych budynków w przestrzeń miejską, do szerokiej publiczności. Przykładem takich działań może być zorganizowana w 2012 roku wystawa plene- rowa „Wacław Szczeblewski. Artysta z Pomorza", której towarzyszył, cieszący się znacznym powodzeniem,

happening

i

projekcja wyprodukowanego na ten cel filmu d .okumentalnego. \

Dyrektorzy placówki i jej współpracownicy mają rzadki dar gromadzenia wokół siebie ludzi zdolnych, ciekawych świata, twórczych. W ten sposób powstało w Muzeum miejsce tętniące życiem, do którego chętnie się przychodzi nie tylko na okolicznościowe imprezy czy w Noc Muzeów. Gdynianie przekazują do zbiorów muzealnych swoje pamiątki rodzinne, by ich dzieje, stanowiące część historii miasta, ocalić od zapomnienia. Jest to nasze gdyńskie Muzeum i niech takim pozostanie.

Tadeusz Stegner

Uniwersytet Gdański Przewodniczący Rady Muzeum Miasta Gdyni

We współczesnym, zglobalizowanym świecie, niesłychanie ważnym elementem rozpoznawczym na mapie kontynentu i kraju ^są muzea. Charakter zbiorów, ich ^wartość historyczna, artystyczna i symboliczna, a często również i bryła budynku, wyróżniają je i dany ośrodek miejski z tysięcy rozsia- nych po świecie. Emblematyczne znaczenie muzeum w kształtowaniu wizerunku miasta jest bez- dyskusyjne. Pełni ono funkcję instytucjonalnego miejsca ^pamięci o przeszłości, buduje tożsamość współczesnego oblicza miasta, stanowi pomost ^między minionymi a przyszłymi pokoleniami jego

mieszkańców. Przede wszystkim jednak kształtuje zainteresowanie przeszłością, uwrażliwia na nią, dosłownie i w przenośni kształtuje postawy patriotyczne.

O tym, jak wcześnie doceniono znaczenie placówki muzealnej w Gdyni, ^świadczą inicjatywy pra- cowników naukowych w okresie międzywojennym. Już w 1933 r., zaledwie siedem lat po uzyskaniu praw miejskich, pojawił się konkretny projekt powołania muzeum, przedłożony komisarzowi rządu w Gdyni Franciszkowi ^Sokołowi przez archeolog i etnograf Janinę Krajewską. Jej upór i poparcie lokalnej ^społecz­

ności spowodowały, że w 1936 r. powstało Muzeum Miejskie, które gromadziło i udostępniało zwiedzają­

cym zbiory głównie z zakresu prehistorii i etnografii regionu. Działalność pierwszego gdyńskiego muzeum

przerwała li wojna światowa. Jego zbiory uległy prawie całkowitE:mu zniszczeniu i rozproszeniu.

Powojenne losy miasta wiążą się również z zabiegami miejscowych elit o ^powołanie muzeum. Jego

zaczątkiem był utworzony w 1968 r. w Miejskiej Bibliotece Publicznej, za dyrekcji Marii Sieradzan,

Dział Dokumentacji Historii Miasta, kierowany przez Macieja Rdesińskiego. Siedzibą Działu był bu- dynek przy ul. Starowiejskiej 30, ^datujący swoje istnienie od ^początku XX w., będący zarazem jednym z obiektów typowych dla zabudowy wiejskiej tego okresu. Rangę symboliczną obiektu podkreślała postać Antoniego Abrahama, zasłużonego działacza kaszubskiego, który ^mieszkał w nim w ostatnich latach życia. Prowadzona przez Macieja Rdesińskiego działalność w zakresie gromadzenia zbiorów, przy wsparciu grona pasjonatów projektu utworzenia muzeum, przyczyniła się do stworzenia ^poważ­

nego zasobu materiałów, dokumentujących historię miasta i życie jego mieszkańców. Zbiory i obsada personalna stały się bazą wyjściową utworzonego z dniem 1 stycznia 1983 roku Muzeum Miasta Gdyni.

W sensie formalno-prawnym powstała państwowa instytucja kultury podległa Ministerstwu Kultury

i Sztuki, której ^kształt organizacyjny ewoluował na przestrzeni minionych trzydziestu lat stosownie

do zmieniającego się ustroju polityczno-administracyjnego ^państwa oraz zmieniających się regulacji

prawno-organizacyjnych instytucji muzealnych. Obecnie jest ona samorządową instytucją kultury po-

siadającą osobowość prawną, finansowaną z budżetu miasta. Siedzibą Muzeum Miasta Gdyni stal się

tzw. Domek Abrahama przy ul. Starowiejskiej 30, natomiast działalność merytoryczno-wystawiennicza realizowana była w Pawilonie Wystawowym przy ul. Waszyngtona 21. Docelowe budynki Muzeum miały zostać wybudowane na Kamiennej Górze, przy ul. Korzeniowskiego 9 i 12. Zmieniające się koncepcje i plany odnośnie przyszłej lokalizacji siedziby stałej spowodowały, że projekt ten nie został zrealizowany.

Cechą charakterystyczną trzydziestoletnich dziejów placówki jest stabilność jej kadry kierowniczej.

Na przestrzeni tych lat placówką kierowało jedynie trzech dyrektorów. W latach 1983-1988 funkcję

dyrektora peŁniŁ Wojciech Zieliński, historyk, absolwent Uniwersytetu Gdańskiego. ByŁ to okres budowy strukturalno-kadrowej nowej placówki kultury, tworzenia zespołu, warsztatu naukowego i opracowywania posiadanych zbiorów. Wówczas też zrealizowano w Pawilonie Wystawowym pierw- sze duże wystawy.

W latach 1988-1998 funkcję dyrektora pełniła Stefania Lemańska, absolwentka historii sztuki na uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, ze specjalnością muzealnictwo na kierunku kon- serwatorstwo i zabytkoznawstwo. W trak~ie jej dziesięcioletniej pracy Muzeum zrealizowało szereg

ważnych wystaw. W połowie lat dziewięćdziesiątych, w związku ze zmianą planu zagospodarowania terenu, na którym zlokalizowany byŁ Pawilon Wystawowy, nastąpiło przeniesienie zbiorów i zespołu

merytorycznego do tymczasowej siedziby przy ul. Chrzanowskiego 14. Miejsce to

st~ło się siedzibą

działów merytorycznych muzeum w okresie 1

O

lat.

\

\ _I

Od 1998 r. funkcję dyrektora pełni Dagmara Plaza-Opacka, absolwentka historii na Uniwersytecie

Gdańskim, ze specjalizacją muzealnictwo. W trakcie tej kadencji zapadły strategiczne decyzje władz mia- sta odnośnie docelowej siedziby Muzeum Miasta Gdyni. Zdecydowano o budowie nowoczesnego gmachu w atrakcyjnym pod względem turystycznym miejscu przy ul. Zawiszy Czarnego. Na mocy porozumienia władz miasta z dowództwem Marynarki Wojennej RP budynek miał pomieścić Muzeum Miasta Gdyni oraz Muzeum Marynarki Wojennej, dwa odrębne i niezależne od siebie podmioty prawno-instytucjonalne.

Zadaniem zespołu merytorycznego muzeum, na czas realizacji tej inwestycji była aktywność

w sferze wystawienniczej w Sali Wystawowej w Centrum Gemini, którą dzierżawiono w latach

2001-

2007

oraz w innych miejscach w przestrzeni publicznej miasta. Najważniejsze zadania związane były

10

z przygotowaniem założeń organizacyjnych dotyczących funkcjonowania Muzeum w nowym gmachu.

Moment przejęcia nowej siedziby i przygotowania do otwarcia Muzeum ^{stały się} sprawdzianem spraw- ności organizacyjnej i dojrzałości merytorycznej zespołu pracowniczego Muzeum. Uroczyste otwarcie z udziałem prezydenta RP prof. Lecha Kaczyńskiego nastąpiło w listopadzie 2007 i związane było z udostępnieniem zwiedzającym zrealizowanej po raz pierwszy w historii Muzeum długoterminowej , ekspozycji obrazującej kompleksowo historię miasta, z zaakcentowaniem okresu międzywojennego.

Bez większej przesady można przyjąć, że trzydziestoletnie dzieje siedziby Muzeum Miasta Gdyni ^są swoistą parabolą losów tej instytucji. Od jej dziecięcego okresu związanego z Domkiem Abrahama przy ul. Starowiejskiej 30 i obiektem przy ul. Waszyngtona 21, poprzez dorastanie i dojrzewanie w trudnych latach dziewięćdziesiątych i na początku nowego stulecia w tymczasowej siedzibie przy ul. Chrza- nowskiego 14, po wejście w dojrzałość w docelowej siedzibie przy ul. Zawiszy Czarnego 1. Jest ona dzięki nowoczesnej, na miarę nowych wyzwań cywilizacyjnych i oczekiwań społecznych architekturze, gmachem charakterystycznym, dostosowanym do klimatu miejsca i tradycji urbanistycznych miasta.

Efektowny obiekt o powierzchni całkowitej 3272 m², w tym wystawienniczej 1712 m^{2 umożliwia} prowa- dzenie wszechstronnej działalności i realizowanie coraz bardziej złożonych funkcji i zadań stawianych współczesnej placówce muzealnej.

Przebyta droga to również rozwój ilościowy i jakościowy zespołu merytorycznego i administracyjno- technicznego oraz form organizacji pracy. Stanowi on o ^wartości placówki, jest tym niezbędnym kapi- tałem ludzkim, w którego inwestowanie przynosi największe efekty.

Świadomość ^tego towarzyszyła dyrekcji Muzeum przez cały okres jego istnienia, aczkolwiek w ostat- niej dekadzie, aż trzech członków zespołu uzyskało stopnie doktorskie na Uniwersytecie ^Gdańskim.

Ponieważ nie jest to zjawisko powszechne w muzealnictwie, tym bardziej trzeba to podkreślić i wymienić osoby, które dzięki własnej pracy przy wsparciu Muzeum stopnie te osiągnęły. Należą do nich Tomasz Rembalski, historyk o bardzo bogatym dorobku naukowym, ogarniającym swoimi zainteresowaniami dzieje Gdyni i regionu pomorskiego od czasów średniowiecza po wiek XIX, Marcin Szerle specjalizujący się w historii kultury higienicznej Gdyni doby międzywojennej ^{oraz Anna} Śliwa z Działu Sztuki, której zainte- resowania badawcze koncentrują się na pograniczu sztuki i literatury. Wszyscy pracownicy merytoryczni podnoszą kwalifikacje studiując i kończąc studia podyplomowe z zakresu muzealnictwa.

Inwestowanie w ludzi przynosi efekty w postaci wysokiego poziomu pracy merytorycznej i poważne­

go już dorobku naukowego i publicystyczno-popularyzatorskiego. Patrząc wstecz widać na przykładzie tego dorobku proces doskonalenia się zespołu i jego pracy, a zarazem przebytą drogę. Od pierwszych skromnych, publikowanych na miarę ówczesnych czasów folderów, pamiątkowych fotografii, po za- awansowane typograficznie i naukowo opracowania, adresowane do różnych grup odbiorców. Dorobek ostatnich lat jest w tym zakresie znaczny, możliwy dzięki zbiorowemu zaangażowaniu pracowników.

W chwili przejmowania zbiorów z Działu Dokumentacji Historii Miasta Miejskiej Biblioteki Publi- cznej liczyły one Łącznie kilkadziesiąt tysięcy obiektów wymagających kwalifikacji merytorycznej w celu zainwentaryzowania. Obecnie zbiory historyczne i artystyczne Łącznie liczą 61543 jednostki, księgozbiór naukowy 10926 woluminów. Bardzo poważne powiększanie się ilości zgromadzonych obiektów jest też miarą życzliwości społeczności lokalnej, która w postaci darowizn przekazuje Muzeum obiekty wartościowe pod względem historyczno-dokumentacyjnym oraz artystycznym.

Jest to również miara aktywności zespołu merytorycznego Muzeum, który poprzez umiejętne dzia- łania promocyjne i aktywne poszukiwania pozyskuje nowe obiekty, a następnie naukowo je opraco- wuje. Dzięki temu dziesiątki tysięcy obiektów stały się źródłem wiedzy o przeszłym i aktualnym życiu miasta oraz jego mieszkańców i będą jeszcze wiele lat służyć przyszłym pokoleniom.

Fundamentalna funkcja muzeum, jako skarbnicy

zabezpieczającej najważniejsze

przejawy dziedzic- twa kulturowego

społeczeństwa,

jest integralnie

związana

^{z jego}

funkcją ekspozycyj~o-oświatową.

\

Muzeum nie tylko zabezpiecza i chroni artefakty historyczne, 'ale

również udostępnia

je w ramach ekspozycji, natomiast poprzez działalność oświatową i naukową kształtuje nowoczesną świadomość historyczną kolejnych pokoleń mieszkańców Gdyni.

Także dorobek wystawienniczy Muzeum jest znaczący. W ciągu minionych trzydziestu lat w siedzibach własnych placówki zaprezentowano 586 wystaw, które odwiedziło 1382350 zwiedzających. Zbiory Muzeum prezentowano na ponad 160 wystawach organizowanych przez inne muzea i instytucje w kraju i za granicą. Muzeum zrealizowało też własne ekspozycje w Rijece i Kostovie [b. Jugosławia].

w Plymouth [Wielka Brytania] w Kotce [Finlandia] oraz w Kilonii [Niemcy]. Ponadto prace artystów uczestniczących w Międzynarodowych Nadbałtyckich Triennale Miniatury Tkackiej prezentowane były w USA i Australii.

12

Wiele wystaw Muzeum Miasta Gdyni poświęcono historii miasta, wśród nich wystawy stałe: .. Gdy- nia dawna i nowa", .. Antoni Abraham. Gdynia wieś", .. Miasto z morza. Gdynia w li Rzeczypospolitej",

„Morski rodowód Gdyni", .. Zanim powstało miasto. Gdynia i jej mieszkańcy przed 1926 r. Kaszubi gdyńscy XIX i XX w.", .. Gdynia. Urzeczywistnione marzenie o Polsce nad Bałtykiem" oraz wystawy czasowe: .. Gdynia lat trzydziestych w fotografii Henryka Poddębskiego", .. Mój pierwszy elementarz Z dziejów gdyńskiego szkolnictwa", .. Obrazki z gdyńskiego letniska", .. Od panów z Rusocina do ojców Kartuzów. 750 lat Gdyni", .. Gdynia 1939. Losy miasta i ludzi", .. Na styku ^lądu i morza", .. Port gdyński w zbiorach kartograficznych Muzeum Miasta Gdyni".

Wśród innych wystaw poświęconych historii, np ... Orzeł znakiem Polaków", .. Po agresji 17 września 1939 r"., .. 15-tu w biegu", .. Pomorska przygoda harcerska", prezentowano ^także wystawy o charakte- rze etnograficznyrn: .. Dawne na nowo odkrywane. Tatczezna", .. Dziecko w rodzinie", .. Wielkanocnym obyczajem", .. W dawnej kuchni", .. Ginące zawody".

Muzeum w swojej działalności wystawienniczej dużo miejsca poświęca sztuce. Zorganizowano wystawy monograficzne artystów związanych z Gdynią: Kazimierza Ostrowskiego, Maksymiliana Kasprowicza, Gizeli Pierzyńskiej-Bossak, Mariana Mokwy, Czesława Tumielewicza, Stanisława Katzera, Stanisława Rolicza, Janusza Marii Brzeskiego, Antoniego Suchanka, ^Wacława Szczeblew- skiego, Wojciecha Kostiuka, Zbigniewa Szczepanka, Aleksandry Bibrowicz-Sikorskiej, Ireny Lorach, Henryka i Aldony Baranowskich, Ewy Sadowskiej, Janusza Osickiego, Konstantego Gorbatowskiego, Adeli Szwai, Kazimierza Kalkowskiego. Malarstwo prezentowano ^także na wystawach czasowych:

„Morze i pobrzeże Bałtyku we współczesnej plastyce", .. Krajobrazy morskie i portowe ze zbiorów Muzeum Miasta Gdyni". Prezentowano ^także fotografie Henryka Poddębskiego, Bolesławy i Edmunda Zdanowskich, Janusza Uklejewskiego, Gerarda Waleszkowskiego, Tadeusza Wańskiego, ks. Czesława Kozłowskiego SJ, Adama tv1atuszewskiego, Krystyny ^Łyczywek.

W Muzeum odbywały się, a część z nich jest kontynuowana, cykliczne przeglądy twórczości artystycznej: Salon Plastyki Gdyńskiej. Poplenerowa Wystawa Tkaniny Artystycznej „Inspiracje", Przegląd Prac Nauczycieli Plastyki Szkół Gdyńskich „Chromy i Achromy", Międzynarodowe Nadbałtyckie Triennale Miniatury Tkackiej, Międzynarodowe Biennale Malarstwa i Tkaniny Unikatowej, Triennale Graf i ki Cyfrowej.

W Muzeum odbywają się też wystawy kolekcjonerskie, zaprezentowano m. in: .. W osiemdziesiątą rocznicę zaślubin Polski z morzem. Medale z kolekcji Romualda Sieradzkiego", .. Dziadek do orzechów.

Wystawa z kolekcji Jana Łomnickiego i Witolda Tchórzewskiego", .. Dla Ciebie Polsko i dla Twej Chwały. Symbolika Niepodległości 3 maja 1791-sierpień 1980", .. Świat w miniaturze. Z kolekcji Pawła Gawrona i Tomasza Klimka z Kielc", .. Fajka jako dzieło sztuki. Najciekawsze fajki z najlepszych polskich kolekcji", .. Artyści sami o sobie. Autoportrety twórców polskich z kolekcji Andrzeja Cerlińskiego i Mu- zeum Miasta Gdyni".

Muzeum Miasta Gdyni towarzyszy także imprezom organizowanym dla mieszkańców Gdyni.

Uczestniczyło ze swoimi ekspozycjami w Festiwalu Piosenki Morskiej, Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, w spotkaniach Rodów Gdyńskich, w Ogólnopolskich Spotkaniach Podróżników, Żeglarzy i Alpinistów KOLOSY, jest obecne podczas odsłonięcia kolejnych tablic statków pasażerskich w Alei Statków Pasażerskich w Gdyni.

W gmachu Muzeum odbywają się wystawy przygotowane przez inne placówki muzealne: Muzeum Lite- ratury w Warszawie - wystawy „Cudowne lata", .. Gabriela Zapolska. Zbuntowany talent", Muzeum Narodowe w Warszawie - wystawa „Chcemy być nowocześni. Polski design 1955-1968 z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie", Muzeum Kinematografii w Łodzi -wystawy poświęcone Andrzejowi Wajdzie, Krzysztofowi

\

Kieślowskiemu, Poli Negri, Romanowi Polańskiemu, Jerzemu Kawalerowiczowi, Federico Felliniemu.

W Muzeum Miasta Gdyni odbywały się także imprezy o charakterze wystawienniczo-handlowym:

\

\

popularna wśród mieszkańców miasta „Cepeliada", Targi Sprzętu Sportowego, Targi Z~bawek i Gier, Targi Morskie oraz obecnie Gdyńska Giełda Kolekcjonerska.

Muzeum już dawno przestało być jedynie miejscem ekspozycji zabytków historycznych czy artystycz- nych, stało się centrum kultury, w którym mają miejsce ważne wydarzenia w życiu społeczności miasta.

Koncentruje się przy nim środowisko artystyczne i kolekcjonerskie, tu również znajd u jej miejsce dla swej działalności popularyzacyjnej towarzystwa i organizacje. Realizowane są wystawy towarzyszcJce różnego rodzaju historycznym i artystycznym wydarzeniom i imprezom organizowanym dla mieszkańców Gdyni. Muzeum żyje tętnem życia mieszkańców miasta wpływając zarazem na jego rytm.

Dagmara Płaza-Opacka Dyrektor Muzeum Miasta Gdyni

14

Domek Abrahama - pierwsza siedziba, obecnie filia Muzeum, ul. Starowiejska 30.

Gmach główny Muzeum, ul. Zawiszy Czarnego 1.

Pawilon Wystawowy Muzeum funkcjonujący

w latach 1983-1997, ul. Waszyngtona 21.

Wojciech Zieliński (pierwszy z prawej) - dyrektor Muzeum w latach 1983-1988, na otwarciu wystawy fotograficznej Janusza Uklejewskiego,

Pawilon Wystawowy Muzeum, 1976.

Stef ani a Lemańska - dyrektor Muzeum w latach 1988-1998, na wystawie „Inspiracje '87", Pawilon Wystawowy Muzeum, 1988.

Dagmara Płaza-Opacka - dyrektor Muzeum od 1998 r., otwiera wystawę

„Świat Nikifora", sala wystawowa w Centrum „Gemini", 2004.

16

Wystawa „W dawneJ kuchni", Domek Abrahama, 2009.

Otwarcie nowego budynku Muzeum, od prawej: Prezydent RP Lech Kaczyński, Prezydent Miasta Gdyni Wojciech Szczurek, metropolita gdański arcybiskup Tadeusz Gocłowski, 2007.

Wystawa stała „Gdynia. Urzeczywistnione marzenie o Polsce nad Bałtykiem", gmach główny Muzeum, 2007.

Wystawa „Gdynia 1939. Losy miasta i ludzi", gmach główny Muzeum, 2009.

Promocja książki Andrzeja Kołodzieja gmach główny Muzeum, 2008.

Wernisaż V Międzynarodowego

Biennale Miniatury i Tkaniny Unikatowej, gmach główny Muzeum, 2009.

20

Zbiory zgromadzone przez ^Dział Dokumentacji Historii Miasta i Portu obrazują wpływ morza

na życie lokalnej ludności, miasta, regionu, a wresz- cie całego kraju. Stanowią świadectwo powstania portu i przemiany wsi Gdynia w nowoczesne miasto.

Dają możliwość wglądu w takie aspekty życia społe­

cznego jak kultura, sport, oświata - ze szczególnym

uwzględnieniem . historii miasta w dwudziestoleciu

międzywojennym.

Podstawową funkcją Działu jest gromadzenie i opracowywanie zbiorów: fotografii, negatywów, pocztówek. dokumentów, planów, map, pla- katów, ogłoszeń oraz przedmiotów kultury materialnej. Bazę dla powstania w 1983 r.

Muzeum Miasta Gdyni stanowiły materiały Działu Historii Miejskiej Biblioteki Publicznej w Gdyni. Dopiero po kilku latach od powołania

M MG zaczęto zbierać muzealia z zakresu kultury materialnej, takie jąk plakiety, tablice znamionowe, wyposażenie domów, mundury itp. Do końca 2012 r. w zbiorach Działu znajdo-

wały się już 58333 obiekty. Od 2003 r. tworzona jest komputerowa baza danych o zasobach w programie „MONA".

Obiekty muzealne pozyskiwane są w dro- dze darowizn. zakupów od osób prywatnych, w antykwariatach i na aukcjach, a także jako przekazy od instytucji takich jak Stocznia Gdy- nia SA czy Port Gdynia SA. Bardzo dużą część

muzealiów stanowią dary gdynian, ale także mieszkańców innych miejscowości w Polsce

. .

I za granicą.

Najliczniejszą grupę obiektów, znajdujących się pod opieką Działu, stanowi zbiór 41452 fotografii oryginalnych i reprodukcji, pocztówek oraz negatywów o tematyce związanej z portem oraz życiem miasta i jego mieszkańców. Znacz- na część to obiekty dotyczące portu, jego bu- dowy i rozbudowy w okresie międzywojennym,

w czasie okupacji oraz po

li

wojnie światowej, a także dokumentacja zniszczeń wojennych w 1945 r.

Muzeum posiada w swoich zbiorach 72 albumy fotograficzne.

Tu

ponownie na uwagę zasługuje tematyka związana z budową i znisz- czeniami wojennymi portu, między innymi dwa albumy gdyńskiej pracowni fotograficznej

„Foto-Elite", przedstawiające stan budowy portu z 1929 r. oraz album Jana Bułhaka, z dedykacją dla ministra Eugeniusza Kwiat- kowskiego, obrazujący pracę portu i jego zniszczenia w 1946 r.

W zbiorach _Działu znajduje się zespól 3890 fotografii z okresu okupacji, przedsta- wiających zinwentaryzowane przez Niemców gdyńskie budynki. Zdjęcia umieszczone są na kartach ewidencyjnych z opisem i planem fragmentu ulicy, na którym zaznaczono poło­

żenie budynku.

Ciekawy zbiór stanowi zespól negatywów, głównie celuloidowych. Wśród nich należałoby wymienić 537 negatywów autorstwa Henryka Poddębskiego, przedstawiających port i miasto w latach 30. XX w. Gdynię z przełomu lat 40.

i 50. XX w. pokazuje 890 negatywów celulo-

idowych Edmunda Zdanowskiego, gdyńskiego fotografika. Zbiór 196 negatywów Floriana

Staszewskiego przedstawia m.in. żaglowiec

ZHP „Zawisza Czarny" i jego dowódcę gen.

Mariusza Zaruskiego, jak również miasto i port tuż po zakończeniu

li

wojny światowej.

Warto również wspomnieć o 95 negatywach stereoskopowych autorstwa Wacława Schulza, z których wykonywano _zdjęcia do fotoplasty- konów.

Osobny, ciekawy zbiór stanowi 236 negaty- wów szklanych, wykonanych przez wspomnia- nego wyżej Henryka Poddębskiego.

Muzeum posiada 260 drukowanych na papierze pocztówkowym fotografii autor- stwa Romana Morawskiego. Przedstawiają

one głównie rozbudowujący się port i miasto w latach 20. XX w.

Pokaźną część zbiorów stanowią pocztówki.

Prezentu.ją ^{one m.in.} wygląd ^{wsi ~} riasta i portu.

Do ciekawszych należy zbiór pocztówek z Orło­

wa od końca XIX w. do czasów współczesnych.

Gdynię w czasie okupacji niemieckiej przed- stawia 200 pocztówek.

Dział Dokumentacji otrzymał wiele fotogra- fii od osób prywatnych. Przedstawiają na ogól ich przodków w _różnych sytuacjach życia codziennego: przy pracy, podczas spacerów, uroczystości kościelnych, świąt państwowych czy spotkań rodzi n nych.

22

W zbiorach Działu znajdują się zdjęcia zna- nych fotografików wybrzeża, takich jak Janusz Uklejewski, czy Halina Wasielke-Cieślak.

Muzeum dokumentuje również wydarzenia gospodarcze, polityczne czy kulturalne, znaj- nowszej historii miasta. Interesującym przyk- ładem jest zbiór

427

fotogramów, autorstwa Janusza Gojke, stanowiący historię Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w latach

1987-2006

r.

Drugą, co do wielkości, grupę obiektów, jakie posiada Muzeum stanowią dokumenty,

których liczba wynosi

9471.

Najstarszy z nich pochodzi z roku

1786,

jest to rękopiśmienny zapis wystawiony na papierze z filigranem pa- pierni w Małym Kacku [dziś dzielnica Gdyni).

Zbiór tworzą dokumenty osobiste miesz- kańców miasta z różnych lat: dowody osobiste, metryki chrztu i ślubu, potwierdzenia zamel- dowania, prawa jazdy, paszporty, pozwolenia na broń, dyplomy, legitymacje odznaczeń, świadectwa szkolne itp., a także dokumenty firm i instytucji, urzędów, szkół, stowarzy- szeń i organizacji działających na terenie dzisiejszego miasta i portu. Obrazują zarówno

życie społeczne, zawodowe, jak i kulturalne, czy sportowe. Czasami ^są to pojedyncze dru- ki [zaproszenia, legitymacje członkowskie,

dyplomy osiągnięć sportowych, ulotki itp.].

a czasami całe zespoły dotyczące osoby, bądź instytucji, czy inwestycji. Na uwagę zasługu­

je spuścizna po projektancie i budowniczym gdyńskiego portu inż. Tadeuszu Wendzie, podarowana przez jego syna. Oprócz projektów, rysunków i planów jego autorstwa, znalazły się tu dokumenty osobiste, takie jak legitymacje, świadectwa pracy, dyplomy, listy gratulacyjne, zaproszenia do udziału w spotkaniach klubów i organizacji oraz sprawozdania i ^protokoły

T.

Wendy w sprawie budowanego portu. Nato- miast córka inż. Eugeniusza Kwiatkowskiego, twórcy polskiej gospodarki morskiej, ofiarowała jego dokumenty osobiste: dyplom inżynierski,

legitymacje przynależności organizacyjnej itp.

Muzeum posiada również bardzo wartościo­

wy zbiór dokumentów związanych z: Wacławem Szczeblewskim, założycielem i dyrektorem Po- morskiej Szkoły Sztuk Pięknych, Franciszkiem Kortasem i Piotrem Cieślawskim - nauczycie- lami szkół powszechnych, Maksymilianem Kasprowiczem - gdyńskim artystą malarzem, Jadwigą Titz-Kosko - lekarką, czy Kazimierzem Demelem - biologiem i badaczem morza.

Ciekawą grupę stanowią telegramy okolicz- nościowe wysyłane z różnych miejsc w Polsce.

Nie zawierają one ważnych historycznie treści.

Najciekawsze są umieszczone na drukach barwne litografie o ogromnej propagandowo -patriotycznej wymowie.

Ważny zespół tworzą karty dań z polskich transatlantyków pływających po całym świecie

zarówno w latach 30. XX w., jak i po li wojnie

światowej. Są to druki składane w połowie, naj-

częściej z barwną ryciną na pierwszej stronie.

Autorami są m.in. absolwenci warszawskiej

Szkoły Sztuk Pięknych: Janina Konarska, Bo- gna Krasnodębska-Gardowska, Wanda Tele- kowska, Mieczysław Jurgielewicz oraz trójka

założycieli studia graficznego „Mewa": Edward Manteuffel, Antoni Wajwód i Jadwiga HL=idki.

Większość kart nie jest sygnowana.

W ramach zbioru dokumentów można wydzielić obszerną kolekcję plakatów i afiszy - 2055 szt. - obrazujących życie kulturalne i sportowe mieszkańców Gdyni w okresie od lat 30. XX w. do czasów nam współczesnych.

Wśród nich pokaźne zasoby tworzą afisze klu- bów takich jak: Morski Związkowy Klub Spor- towy Arka i Robotniczy Klub Sportowy Bałtyk,

plakaty Teatru Muzycznego, Teatru Miejskiego, kina Warszawa, czy Biura Wystaw Artystycznych w Gdyni z lat 70. i 80. XX w. Bogaty zbiór sta- nowią plakaty związane z Festiwalem Polskich Filmów Fabularnych, przekazywane przez

Biuro Festiwalu PFF oraz, zakupione od założy­

ciela grupy, plakaty zespołu Niebiesko-Czarni.

Nie do przecenienia są afisze i obwieszczenia

dotyczące lokalnych wydarzeń: śmierci gen.

Orlicz-Dreszera w 1936 r., wysiedleń gdynian w październiku 1939 r., mordu dwóch szesnas- tolatków na Obłużu w czasie li wojny świato­

wej, rozporządzenia regulujące życie codzienne w nowej rzeczywistości Polski Ludowej, wyda-

rzeń grudniowych 1970 r., stanu wojennego.

Zbiory kartograficzne Muzeum nie są wy- dzielone z ogólnych zasobów działu, nie posia-

dają odrębnych ksiąg inwentarzowych. Obecnie to zespół 676 obiektów. Zgodnie z profilem Muzeum gromadzono przede wszystkim mapy i plany dotyczące Gdyni i jej szeroko pojmowa- nych okolic. Wyłania się z nich obraz rozwoju miasta począwszy od XVII w. do czasów

\

współ-

.

^\

czesnych. Zbiór zawiera plany poszczególnych dzielnic Gdyni, [ .. Dzielnica Chińska", Chylonia, Oksywie]. budynków (kino Czarodziejka, willa Tusia, dom Plichty i Hebla]. także tych już dawno

nieistniejących. Są wśród nich plany drukowa- ne w lokalnych zakładach, takich jak Zakłady

Graficzne Alfons Szczuka, Drukarnia Express, czy wydawane dzięki finansowemu wsparciu miejscowych organizacji i firm: Związku Ofice- rów Rezerwy w Gdyni, Księgarni Winnickiego.

24

Bogaty zbiór stanowią projekty, rysunki i plany portu, przedsięwzięcia, które było siłą napędową powstania miasta obrazujące

proces przemian od początku lat 20. do końca lat 80. XX w. Muzeum posiada plany ogólne i sytuacyjne przedstawiające rozwój prze- strzenny portu, rysunki techniczne mos- tów, wiaduktów, poszczególnych budynków portowych, np. Chłodni Portowej, Magazynów Bawełny, projekty konfiguracji basenów, plany batymetryczne. Co najcenniejszych ^należy zbiór 41 planów, szkiców i rysunków projek- tanta portu, Tadeusza Wendy, z jego cennymi uwagami i adnotacjami. Na uwagę zasługują również materiały opracowane w Wydziale Techniczno-Budowlanym Urzędu Morskiego, odpowiedzialnym za projektowanie i nadzór nad pracami w porcie.

Jednym z ciekawszych nabytków Muzeum w ostatnim okresie jest dar 98 projektów archi- tektonicznych gdyńskich budynków z lat 20.

XX w., pochodzących z pracowni Władysława Madeły.

W zasobach Muzeum znajdują się również liczne mapy z okresu

li

Rzeczypospolitej, opracowane w wiodących ośrodkach wydawni- czych: lwowskim - .. Książnica-Atlas" oraz war- szawskich, z Wojskowym Instytutem Geogra-

ficznym na czele, których dokonania ^stawiały polską kartografię na najwyższym poziomie

międzynarodowym.

Zgromadzony w Dziale zbiór, ogólnie nazywany przedmiotami kultury materialnej, obejmuje 4601 eksponatów. W jego ^skład wchodzą różnego rodzaju obiekty, począwszy od prostych niewielkich przedmiotów codzien- nego użytku, a skończywszy na wielkogabary- towych, skomplikowanych u rządzeniach.

W skład kolekcji kultury materialnej wcho- dzą: dewocjonalia ze Świętej Góry w Chyloni z XVII-XX w.; liczne sztandary i proporce orga- nizacji i zakładów pracy z terenu Gdyni z lat 1929-1990; odznaczenia państwowe, pamiąt­

kowe i organizacyjne z lat 1892-2000; naczynia z gdyńskich restauracji [m.in. Hotel Grzegow- ski, Polska Riviera, Cukiernia Tutkowski, SIM, Hotel Słupski] oraz polskich statków pasażer­

skich [m.in. należących do GAL-u i PLO] z lat 1930-1980.

Na uwagę zasługuje kolekcja mundurów marynarki handlowej, wojennej oraz wojsk

lądowych, w tym letni mundur oficera mary- narki handlowej z ok. 1939 r., tzw. battle- dress z 1943 r. ^żołnierza 1 Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka oraz cztery mundury LWP z przełomu lat 40. i 50. XX w.

Ważne miejsce w zbiorach Muzeum zaj-

mują kolekcje, np. związane z: Bractwem Kurkowym w Gdyni [ordery, odznaki, strzelba];

Józefem Piłsudskim i odzyskaniem niepodle- głości po I wojnie światowej [liczne odznaki i plakiety]; Józefem Hallerem i jego błękitną armią oraz powrotem Pomorza do Polski w 1920 r.; projektantem i naczelnikiem budowy portu inż. Tadeuszem Wendą, wicepremierem i ministrem prof. Eugeniuszem Kwiatkowskim;

kapelanem Solidarności ks. Hilarym Jastakiem oraz malarzami Maksymilianem Kasprowiczem i Wacławem Szczeblewskim.

Dużą część zbioru stanowią przedmioty gospodarstwa domowego [naczynia, sztućce, urzadzenia kuchenne, sprzet audiowizualny]

' '

oraz meble. Zgromadzono także pokaźną kolekcję odzieży, głównie damskiej i bielizny, która wielokrotnie była wystawiana w muzeach w wielu polskich miastach. Ponadto MMG posiada bardzo duży zbiór serwet i obrusów [tkanych, wyszywanych i szydełkowanych].

Poza opieką nad zbiorami pracownicy Działu udzielają odpowiedzi na kwerendy dziennikarzy, studentów, uczniów, nauczycieli itp., udostęp­

niają eksponaty innym muzeom. Prowadzą także badania naukowe, czego wynikiem są liczne wydawnictwa i odczyty. Jednym z zadań

Działu jest organizacja wystaw tematycznych, skonstruowanych zarówno ze zbiorów własnych, jak i eksponatów wypożyczonych. Oo większych

należy ekspozycja stała „Gdynia - urzeczywis- tnione marzenie o Polsce nad Bałtykiem"

prezentowana od 2007 r. w nowym gmachu Muzeum.

Statutowym obowiązkiem jest także inwenta- ryzowanie obecnych i już nieistniejących miejsc upamiętniających zdarzenia historyczne i reli- gijne, a także związanych ze znanymi osobami.

Pomniki, tablice, krzyże, kapliczki, figury, obe- liski itp. rejestrowane są w cyfrowym katalogu.

Oa6usz Małszycki, Marzena Markowska, Barbara Mikołajczuk, Tomasz Rembalski

26

Pocztówka barwna przedstawiająca widok z Kępy Redłowskiej w stronę ujścia rzeki Kaczej w Orłowie (od 1935 r.

dzielnica Gdyni). Od drugiej połowy XIX w. Orłowo było jednym z ulubionych miejsc wycieczek i spacerów turystów wypoczywających w pobliskim Sopocie.

[D.M.]

Pocztówka czarno-biała, fotografia wykonana przez Bernarda Chrzanowskiego (1861-1944). publikowana w książce Na kaszubskim brzegu (191 O). Jest Jedną z 16 pocztówek zamieszczo- nych w tym wydawnictwie.

Prochy autora fotografii.

zgodnie z jego wolą.

spoczywają na cmentarzu oksywskim od 1986 r.

[D.M.J

u,

., :,

Zoppot. I Adlershorst.,

wyd. Stengel und Co .. Niemcy. Drezno, 1898,

chromolitografia. druk. papier. 9 x 14 cm. zakup. nr inw. MMG/HM/11/ 4075.

SA KA8ZUB8K IM Bl{ZE.JU. ~a okr-ywskim cment,lłl'ZU

Bernard Chrzanowski, Na oksywskim cmentarzu,

wyd. Anton, Rose. Polska pod zaborem pruskim. Poznań. 191 O.

litografia. druk. papier. 9 x 14 cm. zakup, nr inw. MMG/HM/11/3765.

Pocztówka barwna przestawiająca powrót gdyńskich rybaków z poło­

wów. Została wydana przez ks. Jana Dorszyńskiego (1887-1931 ). W latach 1912- 1921 duchowny mieszkał w willi „Stella Maris" w Gdyni.

Był jednym ze współzałoży­

cieli. powstałego w 1918 r, Towarzystwa Rybaków na Piaski Oksywskie i Okolicę.

[D.M.J

Pocztówka czarno-biała przedstawiająca kościół pw. św. Michała Archanioła i obecną ul. Arciszewskich na Oksywiu. Świątynia jest najstarszą na terenie Gdyni.

wzmiankowana po raz pierwszy w 1212 r. W latach 1918- 1922 Thymian wydał szereg kart pocztowych związanych z Oksywiem.

[D.M.J

Kutt-krhr dr, f1smer

Ostseebad Gdingen Wpr. I Ruckkehr der Fisher,

wyd. Jan Dorszyńsk1. Polska pod zaborem pruskim. Gdynia. 1916.

chromolitografia. druk. papier. 9 x 13,5 cm. zakup, nr inw. MMG/HM/11/ 4223.

Kirche mit Heiligen Berg und Vordorf,

wyd. Thymian. druk: J.H. Jacobson, Polska pod zaborem pruskim. Gdańsk, 1918-1920.

litografia. druk, papier. 9 x 14 cm. zakup, nr inw. MMG/HM/11/3766.

28

Fotografia sepiowana przedstawia zakończenie pierwszego etapu budowy portu w Gdyni, czyli Tymcza- sowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków.

Roman Morawski (1883- 1931) w 1921 r. przybył do Gdyni. gdzie otworzył sklep papierniczy i zakład fotograficzny. Był autorem wielu fotografii pokazujących budujący się port i miasto w latach 20. XX w.

[D.M.]

Pocztówka czarno-biała przedstawia początek budowy mola Węglowego w mieJscu, w którym znaj- dował się port tymczasowy.

Z przodu widoczne zabudo- wania pierwszeJ elektrowni portowej. Autor fotografii Henryk Gąsiorowski (1878-1947), oficer Wojska Polskiego, współorganiza­

tor oddziału grudziądzkiego Towarzystwa Krajoznaw- czego. z racji swoich zainte- resowań wykonywał wiele fotografii Wybrzeża, w tym również Gdyni.

[D.M.]

Roman Morawski, Poświęcenie Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków 29.04.1923,

Polska, Gdynia. 1923, fotografia. papier. 8,7 x 13.6 cm, dar, nr inw. MMG/HM/11/2683.

Bu ')Wa po t,J w ::ł)n ""zę~ pe u wa avan po•t

Henryk Gąsiorowski, Budowa Portu w Gdyni. Część południowa awan-portu,

wyd. Towarzystwo Krajoznawcze, druk: Drukarnia „Akropol", Polska, Kraków, 1925.

fotografia, druk, papier, 8.8 x 13.7 cm, zakup, nr inw. MMG/HM/11/ 4608.

ORŁOWO

Kazimierz Dux, Orłowo,

wyd. Dux Kazimierz „Bursztynowy Domek", Polska, Gdynia, 1928.

fotografia. druk, papier. 14,5 x 9.6 cm.

zakup. nr inw. MMG/HM/11/3507 /52.

Pocztówka czarno-biała przedstawia most nad rzeką Kaczą oraz tzw. Domek Żeromskiego. Latem 1920 r. Stef an Żeromski wynajmował w nim pokój. Autor fotografii Kazimierz Dux w latach 20. XX w. prowadził w Orłowie sklepik „Bursztynowy Domek". w którym sprzedawał pamiątki i wykonane przez siebie fotografie.

[D.M.]

Pozdrowienie z Gdyni,

wyd ... Sztuka", Polska. Kraków. ok. 1930.

litografia. fotografia, druk. papier 13,8 x 8,9 cm, zakup, nr inw. MMG/HM/11/3190.

Pocztówka barwna z tzw. leporello (harmonijka) złożonego z 1 O widoków Gdyni. z około 1930 r.: Widok na port z Kamiennej Góry, Dworzec kolejowy, Molo pasażerskie [drewniane]. Gmach urzędu pocztowego, Kościół parafialny [pw. Najświętszej Mani Panny].

Widok na górę Kamienną, Deptak -Zakład Kąpielowy, Statek ŻP Gdańsk, Bank Polski, Dom Zdrojowy.

[D.M.]

30

Was "'ollte Pełen 1n Versa1lles i - Danzig erwerben.

Was bekam Polen in Versailles ł - Das ges1dlerte Redlt fre1er Benutzung des Danz19e~ ł1afens ais einzigen Meereszugang.

Was tal Poleni -fs baute Gdingen ais l<onkurrenzhafen gegen Danzig.

Was ist Gdingen? - fine Auflehnung gegen Versa i li es.

Was will Polen mit (ldingen ~ - Danz19 wirllchafll1ch mattsetzen, urn es politisch zu gewinnen. ,e

Pocztówka czarno-biała przedstawiająca kontrtor- pedowiec ORP „Wicher"

Jako jednostka flagowa Dywizjonu Kontrtorpedow- ców brał udział w wielu kurtuazyjnych wizytach w portach zagranicznych.

Okręt pływał pod polską banderą od 1930 r. Przed wybuchem li wojny świato­

wej jako jedyny niszczyciel nie został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Został zatopiony przez niemieckie samoloty w pobliżu Helu 3.09.1939 r.

[D.M.]

Gdynia. ORP Wicher,

Propagandowa pocztówka barwna pokazuje m.1n. trasę Magistrali Węglowej. łączącej Górny Śląsk z Gdynią. Była to największa inwestycja komunikacyjna międzywojennej Polski, której budowa przebiegała w latach 1926-1933. Dzięki niej polski węgiel mógł być przewożony naj- krótszą trasą, z ominięciem Gdańska, do Gdyni.

[D.M.J

Po/ens Kirridorhafen Gdingen: der Wurger Danzigs, Niemcy, 1931, druk, papier, 10,6 x 15 cm,

zakup, nr inw. MMG/HM/11/ 4428.

wyd. Morska Agencja Fotograficzna Gdynia, Polska, Gdynia, 1937-1939.

fotografia, papier, 9 x 14 cm, zakup, nr inw. MMG/HM/11/3891.

Pocztówka czarno-biała,

przedstawia przedwoJenną siedzibę Komisariatu Rządu

w Gdyni. W okresie okupacji

mieściła się w nim siedziba niemieckiego cywilnego Za-

rządu Miejskiego. Obecnie siedziba Urzędu Miasta.

[DM.)

Pocztówka fotograficzna

czarno-biała. wydana z okazji

świąt Bożego Narodzenia,

stanowiąca kolaż 4 widoków Gdyni: zabudowa skweru

Kościuszki. zabudowa ul. Św1ętojańsk1ej, budynek Funduszu Emerytalnego Banku Gospodarstwa Kra- jowego przy ul. 3 Maja 27-31.

budynek Polskich Linii Oce- anicznych przy ul. 1 O. Lutego.

[D.M.J

Gotenhafen. Stadtverwaltug.,

Polska pod okupacją niemiecką. Gdynia. 1939-1945,

fotografia. druk. papier. 9 x 14 cm. zakup. nr inw. MMG/HM/11/ 4672.

Wesołych Świqt,

wyd. ,.Fotoplastyka". Polska, Sopot. 1954-1957.

fotografia. papier. 9 x 14 cm, zakup, nr inw. MMG/HM/11/3522.

32

Fotografia sepiowana przestawia uczestników uroczystości przed restau- racją Stanisława Choyke na Oksywiu. Po prawej stronie stołu (z kapeluszem w ręku) stoi Augustyn Krauze (1882- 1957). pierwszy burmistrz Gdyni. pełniący urząd w la- tach 1926-1928. Oksywie Jest obecnie dzielnicą Gdyni.

siedzibą najstarszej parafii w mieście.

[D.M.]

Fotografia czarno-biała, wykonana 15.09.1916 r ..

przedstawia F. Sokoła (1890-1956). podoficera Stacji Zbornej Legionów Polskich w Piotrkowie Trybunalskim.

W okresie międzywojennym F. Sokół był urzędnikiem administracji państwowej. m.in. wicewojewodą stani- sławowskim w latach 1931-1933. W 1933 r. został mia- nowany komisarzem rządu w Gdyni. funkcję sprawował do września 1939 r.

[D.M.]

Franciszek Sokół w mundurze Legionów Polskich, Polska pod zaborem rosyjskim. Piotrków Trybunalski, 1916, fotografia, papier, 14 x 8.5 cm, dar, nr inw. MMG/HM/ll/ 4723.

Roman Morawski, Uroczystość poświęcenia sztandaru Koła Towarzystwa Powstańców i Wojaków na Oksywiu, 28.04.1927,

Polska, Gdynia, 1927, fotografia. papier, 9 x 14 cm, dar, nr inw. MMG/HM/ll/ 4083.

F! JULJUSZ HUNDSDORFF WYSTAWA GWIAZDKOWA 1930 ROKU

GDYNIA

Fotografia czarno-biała przedstawia wybudowany w 1929 r. gmach poczty przy ul. 1 O Lutego. Zdjęcie zostało opublikowane w. złożonym z 25 fotografii, karnecie Gdynia. Widoki Wybrzeża

Polskiego z opisami. Autorem zdjęcia i wydawcą karnetu jest, pochodzący z Czempina w Wielkopolsce, Leonard Durczykiewicz (1876-1934).

Znany fotograf w połowie lat 20. XX w. przeniósł swój zakład do Gdyni.

[D.M.J

ULICA STAROWIEJaKA

Fotografia sepiowana, naklejona na karton z opisem, przedstawiaJąca wystawę sklepu żelaznego Juliusza Hundsdorffa (1901-1939) przy ul. Starowiejskiej 30. W 1932 r. kupiec wybudował kamienicę przy ul. Starowiejskiej 7, w której otworzył dom towarowy.

[D.M.J

Fa Juljusz Hundsdorff I Wystawa Gwiazdkowa 7 9 30 roku I Gdynia I Ulica Starowiejska,

Zakład fotograficzny „Foto-Elite", Polska. Gdynia. 1930, fotografia. druk. tektura. papier. 23 x 17 cm.

przekaz. nr inw. MMG/HM/11/779.

'

I \

Leonard Durczykiewicz, Gdynia. Urzqd Pocztowo-Telegraficzny, Polska. Gdynia, 1932,

fotografia. druk. papier, 13 x 18 cm. dar. nr inw. MMG/HM/11/ 4188/1.

34

Fotografia czarno-biała przedstawia Jerzego Mar- wińskiego (stoi 2. z prawej) z żoną, synem (na kolanach matki) oraz ze znajomymi na pokładzie statku J. Marwiński był właścicielem zakładu fotograficznego .. Foto-Przystań". który pro- wadził w latach 1936-1939.

Zakład znajdował się, jak wskazuje nazwa. w pobliżu przystani pasażerskiej żeg­

lugi przybrzeżnej na molu Rybackim.

[D.M.J

Pamiątka z Gdyni,

Zakład Fotograficzny „Foto Przystań", Polska. Gdynia. 1937.

fotografia. papier. zakup, nr ,nw. MMG/HM/11/ 4521.

Fotografia czarno-biała, oprawiona w passe-partout.

przedstawia jacht należący do organizacji młodzieżowej Polska YMCA (Związek Młodzieży Chrześcijańskiej Polska YMCA). Organizacja istnieje w Polsce od 1923 r.

Gdyńska YMCA funkqonowała w latach 1932-1949, jej działalność została reaktywowana dopiero w 1990 r.

[0.M.J

Ernest Raulin, Yacht szkolny „ YMCA /"

I

Polska YMCA w Gdyni,

Polska. Gdynia. 1935- 1939.

fotografia. papier. tektura. 24 x 19 cm.

przekaz. nr inw. MMG/HM/11/652/1.

Fotografia czarno-biała

przedstawia grób dowódcy

Lądowej Obrony Wybrzeża

z 1939 r. -płk. Stanisława Dąbka (1892-1939), pocho- wanego na Cmentarzu

Obrońców Wybrzeża w Gdyni-

Redłowie. Autor zdjęcia

E. Zdanowski (1905- 1984), fotografik z Wilna, w 1946 r.

osiedlił się wraz z żoną Bolesławą (również fotogra- fikiem) w Gdyni. Przez wiele lat pracował jako nauczyciel w Liceum Sztuk Plastycznych w Orłowie.

[D.M.]

Fotografia czarno-biała przedstawiająca uroczystość odsłonięcia pomnika przy ul Czechosłowackiej w Gdyni.

Monument stanął niedaleko wiaduktu i przystanku kolejki SKM Gdynia-Stocznia, gdzie 17.12.1970 r. zmierzający do pracy stoczniowcy zostali ostrzelani przez wojsko.

J. Uklejewski (1925-2011 J, fotografik urodzony w Gru- dziądzu, po wojnie związał się z Gdynią. Wieloletni fotore- porter Centralnej Agencji Woj- skowej, następnie Centralnej Agencji Fotograficznej. Jego

zdjęcia były zamieszczane w wybrzeżowej prasie.

[D.M.]

Edmund Zdanowski, Grób płk. Stanisława Dąbka, Polska, Gdynia, 1958, fotografia, papier. 22 x 29 cm, przekaz, nr inw. MMG/HM/11/872/21.

Janusz Uklejewski, Odsłonięcie Pomnika Ofiar Grudnia '70 w Gdyni, Polska, Gdynia, 17.12.1980, fotografia, papier, 13 x 17,5 cm,

zakup, nr inw. MMG/HM/11/ 4388.

36

Stan budowy portu w Gdyni I Etat de l'avancement des travaux du port de Gdynia I w jesieni 19 29 an automne,

Polska, Gdynia. 1929, wyrób rzemieślniczy, fotografia, tektura. płótno introligatorskie, 23 x 32 cm, przekaz, nr inw. MMG/HM/11/500/ 1-18.

Album fotograficzny, zawit!ra z 18 czarno-białych zdJęć, wykonany w gdyńskim zakładzie fotograficznym „Foto-Elite". Budowę portu gdyń­

skiego rozpoczęto w 1921 r. Osiem lat później stały już niektóre budynki wokół Basenu Marszałka J. Piłsudskiego, m.in. Łuszczarnia Ryżu.

magazyn nr 1, Kapitanat Portu. Na molu Węglowym zamontowano wywrotnicę wagonów, rozpoczęto budowę mola pasażerskiego.

[D.M.J

Jan Bułhak, Gdynia w 1946 r.,

Polska, Gdynia, 1946, wyrób rzemieślniczy, fotografia, tektura, papier, 20 x 30 cm, przekaz, nr inw. MMG/HM/11/517/1-36.

Album fotograficzny, w którym znaJdUJe się 36 czarno-białych zdjęć formatu 13 x 18 cm autorstwa Jana Bułhaka. Przedstawiają one stan portu gdy~skiego w 1946 r. J. Bułhak (1876-1950). znany wileński fotografik. m.in. wykładowca w Zakładzie Fotografii Artystycznej Uniwer- sytetu Wileńskiego. W albumie znajduje się dedykacja autorska dla ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego: .. Panu Ministrowi I Eugeniuszowi Kwiatkowskiemu I twórcy Gdyni niestrudzonemu rzecznikowi I polskiej potęgi morskiej składa w hołdzie I Warszawa 1946 J. Bułhak"

[D.M.J

Zespół 236 czarno-białych

negatywów szklanych

przedstawiających port i miasto Gdynia w latach 1930-1937. Henryk Poddęb­

ski (1890-1945), znany foto- grafik warszawski, zasłynął

m.in. ze zdjęć kraJoznaw- czych Polski. Fotografie

gdyńskie dokumentują wygląd miasta i działalność portu w latach 30. XX w.

Henryk Poddębski, Zespół negatywów szklanych,

Polska, Gdynia, 1930-1937, fotografia. szkło, 13-18 cm (max.), 1 O x 15 cm (min.), przekaz, nr inw. MMG/HM/11/527 I 1-236.

Wacław Schulz, Zespół negatywów,

Polska, Gdynia, 1936, fotografia, celuloid, 2,5 x 3,5 cm, przekaz, nr inw. MMG/HM/11/893/1-95.

zespół 95 czarno-białych negatywów celuloidowych stereoskopowych do fotoplastykonu. W. Schulz (1899-1977) fotograf przez dużą część swego życia związany był z Wronkami. Pod koniec lat 30. XX w. przeniósł się do Gdyni, gdzie założył zakład fotograficzny „Foto-Fox"

[D.M.J

38

Świadectwo szkoły ewangelickiej w Gdyni (Gdingen). wystawione na nazwisko Max Juny, na ozdobnym blankiecie w kolorach zielono-białych.

Druk sygnowany w prawej dolnej części literą D. Informacje na świadec­

twie wypisane są ręcznie. czarnym atramentem. U dołu. pod miejscem i datą, dwa podpisy: dr Baier i Rutz.

Dokument w języku niem1eck1m. Jako pierwsza w Gdyni powstała w 1836 r.

szkoła katolicka. która w 1887 r. stała się szkołą międzywyznaniową. W szkole uczyło się 235 uczniów. zatrudnionych było 2 nauczycieli. Nieznany jest rok założenia szkoły ewangelickiej w Gdyni. Wiadomo. że obie miały swoje siedziby w wieJskich budynkach przy ul. Starowiejskiej.

[B.M.J

Obrazek święty z postacią Chrystusa z hostią i z dwoma klęczącymi aniołami - Pamiątka Pierwszej Komunii Świętej nr 12 Rozalii Nikielskiej. Dokument podpisał ksiądz wikary [Leon) Połomski. który zginął w Stutthofie w 1940 r.

W lewej dolnej części dokumentu sygnatura: S.B.P.

[B.M.J

Pamiqtka Pierwszej Komunii św.,

Polska pod zaborem pruskim. Oksywie, 7.10.1902, druk barwny, pismo ręczne. atrament. papier. 28 x 21 cm.

dar, nr inw. MMG/HM/1/1100.

Schul-Entlassungs-Zeugnis,

druk v. Otto Siede - Elb1ng, Polska pod zaborem pruskim, Gdynia, 4.10.1913, druk barwny, pismo ręczne, atrament, papier, 26 x 32,5 cm,

zakup, nr inw. MMG/HM/1/3985.

Lehrbericht I. Klasse der kath. Volksschule Gdingen,

Polska pod zaborem pruskim, Gdynia 1917-1922, druk czarno-biały, pismo ręczne, atrament, karton, papier, 33 x 21.5 cm, dar, nr inw. MMG/HM/1/1288.

Dziennik nauczycielski jednoklasowej ludowej szkoły katolickiej w Gdyni (Gdingen). Pierwszego wpisu dokonano 11.06.1917 r., a ostatniego 24.06.1922 r., już w wolnej Polsce.

Dziennik prowadził nauczyciel Jan Kamrowski, późniejszy wieloletni dyrektor Szkoły Powszechnej nr 1. Początkowo, do 9.02.1920 r. zapisy dokonywane były w języku niemieckim, od 1 O lutego w języku polskim. Tego dnia. w Pucku. miała miejsce uroczystość zaślubin Polski z morzem. symbolizu- jąca przyłączenie Pomorza do Polski po I wojnie światowej.

Dokument jest cennym źródłem wiedzy o uczniach, ich pochodzeniu. wyznaniu oraz o tematyce nauczania.

[B.M.]

.~ .

.,FRONTU POMORSKIEGO"

ku wiecznej pamięci'objęcia przez wojska polskie Ziem Pomorskich i polskiego Morza, powracających w posiadanie Rzeczypospolitej.

Dow. Frontu Pomorekie&"o

Gen. Broni Józef Haller

Legitymacja przyznania odznaki honorowej ,,Frontu Pomorskiego': \

Polska, Warszawa, 1925-1939, druk barwny, pismo ręczne, atrament. karton'. 12 x 6,5 cm.

dar, nr inw. MMG/HM/1/12.

Legitymacja wystawiona na nazwisko Izydor Kurdyn.

z numerem nadania 397. Front Pomorski utworzony został w październiku 1919 r., a rozwiązany w marcu 1920 r. Jego dowódcą był gen. Józef Haller. Zadaniem Frontu było zajęcie. przyznanego Polsce traktatem wersalskim, Pomorza Wschodniego oraz zapobieganie ewentualnym wystąpieniom Niemców I ochronie tej ludności przed odwetem ze strony Polaków.

[B.M.]