De potestate sacerdotali secundum Gratianum : (continuatio)

(1)

Kazimierz Nasiłowski

De potestate sacerdotali secundum

Gratianum : (continuatio)

Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 20/1-2, 11-39

1977

(2)

i Praw o Kanoniczne 20 (1977) nr 1—2

KAZIMIERZ NASIŁOWSKI

DE POTESTATE SACERDOTALI SECUNDUM GRATIANUM

(continuatio) C a p u t t e r t i u m

DE POTESTATUM DISTINCTIONE PECULIARI RATIONE HABITA POTESTATIS NON SACRAMENTALIS NOMINE EXSECUTIONIS

NUNCUPATAE

De exsecutione in § 3 d i e t i G r a t i a n i p. c. 97 C. I. q. 1 annexi haec legim us: „Sed n e A ugustinum in hac sen ten tia peni- tu s reprobem us, intelligam us aliud esse potestatem distribuendi sacros ordines, aliud esse executionem illius potestatis. Qui in tra unitaltem catholic ae ecclesiae co n stitu ti sacerdotalem u el episco- palem unctionem accipiunt, o ffitiu m e t executionem sut o ffitii ex consecratione adipiscun tur.”

U t paitet, Gratiaruus in alla to fragmeruto de exsecutione potestatis

distribuendi sacros ordines e t de exsecutione officii disserit. Quia

autem significatio nom inis exsecutionis non liquet, nom en enim hoc e t ad simp licem actionem, e t ad portestatis in actum deductionem , et ad ipsam potestatem designandam spectat, quaenam ig itu r ex en u m eratis signifie ationibus huic verbo a Magiistro reapse indita sit, merdto q u aeritu r.

P rim a tam en ex trib u s p ra efa tis e t ipossibilibus exsecutionis sig- nifioationibus in considerationem nostram hic non venit, nam G ratian u s non solum in allato fragm ento, veru m etiam in aliis locis de exsecutione p o testatis l o q u i tu r 1. Exsecutio ig itu r, de q u a hic, sola actio non est, e t iam ex eo, q.uod exsecutio p otestatis esse dicituir, peculiarem notam qualificantem nanciscitur.

Q uaestio ig itu r, u tru m nom ine exsecutionis ta n tu m potestaitis in actum deductio, quae ipsa po testas non est, an potius potestas q u aed am a M agistro d eno tata sit, exam inanda restât. Q ua in quae- stione p erscru tan d a prim um g en eratim de verbis cum exsecutionis nom ine vel verbo exsequi prom iscue adhibitiis, idcirco e t sim ilem ac exsecutio significationem haben tibus, tum etiam singillatim de

exsecutore nom ine adm inistratoris vocato, de exsecutione nom ine adm inistrationis aippellata, de verbis quoque u t p o testatem

sacra-1 D i c t a G r a t i a n i p. cc. 19, 25, 36, 40 C. XVI q. 1, et § 1 d i c t i p. c. 37 C. XXIV q. 1; vide supra, pag. [50]. pag. [58]. nota 33, pag^54], nota 16, pag. [45].

(3)

12 K. Nasiłowski [66] m entalem , sic potest atem non sacram entalem d én o tan tibus, atqu e de exsecutione nom ine potestatis m uncupata ex ordiine agemus.

I. De aliquorum verborum cum nomine exsecutionis vel verbo exsequi promiscua adhibitione

G ratian u s nom ine exsecutionis et verbo exsequi cum aliis vertbis, u t agere, celebrare, dam nare, dare, deicere, fungi, ligare, e t sol

vere, prom iscue utiituir.

In d i c t i o enim p.c. 39 C. X V I q. 1. posito G ratianus opinionem H ieronym i re fe rt sine consilio presby terorum m onachis nihil

agere licere asserentis 2. In d i e t o autem p .c . 40 C. XVI q. 1 allato

M agister praefaitam assertionem H ieronym i ta n tu m ad eos mo- nachos referen d am esse explicat, qui in stitu ti non sunt, ergo ex-

secutionem potestatis sacram entalis non haben.t, et n on solum mo

nachis, verum etiam om nibus clericis absque episcopom m licenitia potestatis exsecutionem in terd ictam esse affirmait 3.

In d i e t o i n t r o d u c t o r i o q. 1 C. XVI G ratianu s m onachis officia populis celebrare non posse m u ltis au ctoritatibu s probari posse a s s e r it4. In d i e t i s aiutem p .c . 25 e t p .c . 36 C. XVI q .l allatis M agister sacerdotes monachos ab episcopo cum consensu abbatis in stitu tes potestatem su am exsequi valere a f f ir m a i5.

* D i c t u m G r a t i a n i p. c. 39 C. XVI q. 1: ” § 1. Item illud Ierond- mi ad Ri/parium et Desideriuim: ’Monachius non doctor ils, sed plamgen- tis offitium habet’, et ad Eliodorum: ’Alia causa est monachi, alia clerici’, e t ad Rusticum: ’Sine ccmsilio presbiterorum monachis nichü age re licet’, non ita generaliter intelligendum est, u t nulli monachorum liceat docendi offitium assumere, n e B. Gregorium, au t Augustinum Anglorum episcopum, beatum quoque M artinum , innum eros etiam, quos de monachica conuersatione ad sum m um sacerdotii gradum scrip- tu ra te statu r esse promotos, cogamur negare offitium docendi habuisse, a u t in die consecrationis suae asseram us eos a propasrto priori disces- sïsse, quod (uit Innooetnitius testatur) nulli facere licet. Voluit ergo Iero- nim us distinguere inter personam monachi et clerici, ostendens quid cuique ex -proprio offitio conueniat. § 2. Aliud enim conuenit cuique ex eo, quod monachus est: aliud ex eo, qoud clericus est. Ex eo, quod monachus est, sua et aliarum peccata deflendi habet offitium: ex eo,

quod clericus, docendi et pascendi populum. § 3. Monachos autem u s que ad tempus Eusebii, Zosimi et Siricii, monachos sim pliciter, et non clericos fuisse, ecclesiastica testatu r ystoria. Idem etiam Ieronim us r e fert. monachos Scithiae eonueniase in unum, uit sacerdotem sibi inueni- re n t qui eis missarum solempnia celebraret.” — Cf d i c t u m G r a t i a n i p. c. 19 C. XVI q. 1; vide supra, paig. [50].

3 Vide supra, pag. [54] nota 16.

4 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 1 C. XVI: „Quod monachi ofifi- tia populis celebrare non posisint, m ultis auctoritatibus probatur, qua- rum prim a est ilia sanctae Nicenae Sinodi...” — Cf. d i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 3 C. XI; vide .supra, pag. [61] nota 46. — Cf. § 3 d i c t i G r a t i a n i p. c. 39 C XVI q. 1; vide supra, nota 2.

5 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 25 et p. c. 36 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [58] nota 33.

(4)

[67] De potestate sacerdotali 13 In d i c t o p .c . 37 C. X X IV q. 1 posito M agister haereticuim dei-

cere aliquetm vel dam nare non posse soribit, e t quidem hanc ob

rationem , qu ia recedentes a fide, licet p o testatem retin e an t, exse-

cution em ta m en a m ittu n t 6.

In d i c t i s p .c . 19 et p .c . 25 C .X V I q . l allatis G ratian us m o- nachis poenitentiaim dare ideo pro hibitum esse explioat, q u ia mulli sacerdoti pairochianuim alteriu s ligare vel solvere licet, et m ona- chos in ordinis collatione p o testatem aecipere, exsecutionem tam en hukis potestatis, nisi cum consensu abb a t is ab episcopo in stitu ti sint, non halbere a s s e rit7.

In d i c t o i n t r o d u c t o r i o q . 5 C . I Graitianus qu aerit, an ei ondinatione fu n g i liceat, qiui ecclesiam pateim a pecunia assecu- tu s e s t 8, in d i c t o vero i n t r o d i u c t o r i o C. XV q u aerit, an ei, qu i peccati ante ordmafcionem com m issi convictus est, officium suscepti o rdinis exseq u i lic e a t9.

U t ex hiis patet, v erba agere, celebrare, dam nare, dare, deicere,

fu n g i, ligare, e t solvere, cum venbo exseq u i et cum nom ine exsecu- tionis prom iscue a G ratian o ad h ib ita no ta potestatis ouiusdam

vel daitae vel d en egatae e t v erbis assign a tae licere, non licere, non

posse, non valere, prohibere, p ra ed ita sunt.

E n eiusm odi red exemipla: n ih il agere l i c e t 10, nihil liceat agere u ,

officia populis celebrare non p o s s in t12, o fficiu m contra prohibitio- nem episcopi celebrare ausus e s t 13, nec deicere aliq u em valet

8 D i c t u m G r a t i a m i p. c. 37 C. XXTV q. 1; vide siu(pra, pag. [43— 46].

7 D i c t u m G r a t i a m i p. c. 19 C. XVI q. 1: Quod uero peniten-ciam dare prohibentur, inde est, quod nulli sacerdotum licet parrochia- num alterius ligare uel soluere. M onachi autem , et si in dedications sui p resbiteratus (sicut et ceteri sacerdotes) predicandi, baptizandi, penitenciam dandi, peccata rem ittendi, beneficiis ecclesiasticis perfruendi rite potestatem accipiant, u t am plius et perfectius agant ea, que sacer- dotalis offitii esse sanctorum P atru m constitutionibus conprobatur: ta m en executionem suae potestatis non habent, nisi a populo fuerint elec- ti, et ab episcopo cum consensu abbatis ordinati”. — Cf. d i c t u m G r a t i a m i p. c. 25 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [58] nota 33.

8 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 5 C. I: „Quod uero quinto loco queritur, an liceat ei esse in ecclesia, uel fungi ordinatione, quam pa- tem a pecunia est assecutus, auctoritate diffinitur U rbani, qui scribens de symoniacis ait inter cetera (in Concilio Placentino, c. 5 et sequenti- bus, item que in Concilio Romano)...” — Cf. d i c t u m G r a t i a n i p. c. 4 C. I q. 7; vide supra, pag. [59] nota 36.

0 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m C. XV; vide supra, pag. [63]. 10 Vide § 1 d i c t i G r a t i a n i p. c. 39 C. XVI q. 1 siuptra, pag. [66] nota 2 relatam .

“ D i c t u m G r a t i a n i p. c. 40 C. XVI q. 1; vide supra, ipag. [54] notta 16.

12 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 1 C. XVI; vide supra, pag. [66] nota 4.

13 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 3 C. X I; vide supra, pag. [61] nota 46.

(5)

14 K. Nasiłowski _[68]

nec d a m n a re u , poenitentiam dare p ro h ib e n u tr 1S, quaeritur, an liceat ei esse in ecclesia, vel fu n g i ordinatione, quam p a te m a pe- cunia est a ssec u tu s16, officio tarnen accepto fu n g i non p o te r it17, nulli sacerdotum licet parochianum alterius ligare vel solvere is.

A liquando tarnen verba cum nom ine exsecutiomis prom iscue u su rp a ta et su p ra indicata cum no ta qualificanti ta n tu m oblique po testatem q uandam den otanti a G ratian o ad hiben tur, u t ex hoc te x tu patet: „Ieronim us re fe rt, m onachos Scithiae conuenisse in unum , u t sacerdotem sibi in u en ire n t, qui eis m issarum solempnia

celebraret.” 19 E x hoc tarnen te x tu de verbo celeb rare n u llam pö-

testaitem denotanti concludi non potest. C elebratio einim m issae c e l e b r a t i o o f f i c i i sacerdotalis est sim iliter ac a d m in istrâ t io poenitentiae, baptism i, et cetero ru m officiorum sa c e rd o ta liu m 20. Omnis ig itu r actio sacerdotaJis non solum ex verbis a p erte earn q ualificantibu s e t potestatem denotantibus, verum etiam oblique, u t in exem plo su pra allato, videlicet ex ipso officio potestatis eu- iusdam nota praed ito ch aracterem potestatis nancdscitur.

U t verb a agere, celebrare, dam nare, dare, deicere, fu n g i, ligare, e t solvere, ita exspressiones exsequi vel exsecutio cum p raefatis verbis prom iscue a G ratiano adhib itae n o ta q ualificanti p o testa tem qu and am significanti, u t interdicere, licere, valere, et simili, p raed itae sunt.

En eiusm odi rei exem pla: exsecutio in te r d ic itu r 21, potestatem

suam exseq ui v a le a n t22, legitim e po testa tem suam exsequi va  lent 23, an suscepti ordinis o fficium sibi exsequi lic e a t24.

S aepe tam en verbum exsecutio n o ta potestatis ta n tu m i m p l i c i t e praeditum e&se re p eritu r, dum e. g. m onachis d icitu r: „exse-

cutionem isuiae potestatis non habent, nisi a populo electi fuerin t,

14 In principdo d i c t i G r a t i a n i p. c. 37 C. XXIV q. 1; vide supra, paig. [43].

15 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 19 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [67] mote 7.

16 D i c t u m i n t r o d u e t o r i u rn q. 5 C. I; vide supra, pag. [67] nota 8.

17 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 4 C. I q. 7; vide supra, pag. [59] nota 36.

18 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 19 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [67] nota 7.

20 D i c t a G r a t i a n i p. c. 19 et p. c. 25 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [67] nota 7, e t pag. [58] nota 33.

21 In § 3 d i c t i G r a t i a n i p. c. 40 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [54] nota 16.

a D i c t u m G r a t i a n i p. c. 25 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [58] nota 33.

23 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 36 C. XVI q. 1; ibidem.

(6)

[69] iDe potestate sacerdotal! 15 et ab episcopo cum consensu abbatis ordinati” 25 vel dum legim us: „Sicut ergo in benedictione u triq u e (scil. sacerdotes saeculares et sacerdotes m onachi; KN) com m unem nanciscuntux potestatem , ita

in in stitu tio n e co m m uniter assecuntur potestatis executio nem ,” 26

sim iliter dum legimus: ,,P lerum que o ffitii potestas u el accipitur, uelu ti a m onachis in sacerdotali unctione, uel accepta sine sui

executione retineitur, u e lu ti a suspensis, quibus am m inistratio in- terdicitur, potestas non aufertuir.” 27 U t ex hoc ultim o te x tu pa-

tet, nom ina exsecuticmis e t adm inistrationis prom iscue a G ra- tiano adhibentuir. P rae te rea , u t su p ra amimadversum est, M agister exsecutionis nom ine p otestatem secerdotalem non sacram entalem et am issibilem denotavit.

His ig itu r om nibus obiectum u lterio ris invesitigationis pe>ragen- dae d eterm in a tu r, quae qu aestionum de exsecutione nom inibus a d 

m inistrationis e t potestatis vocata a tq u e de n o t i s potestatem

significamtibus eit exsecutioneim varids nom inibus appellatam q u a - l i f i c a n t i b u s examinaitio est.

II. De exsecutore nomine administratoris vocato

In d i c t o p. c. 30 C. X I q. 1 posito legim us: „Sicut enim eccle- siasticarum legum eoclesiasticus in d e x est adm inistrator, ita et ciruilium non nisi ciuilis d eb e t esse executor. Sicuit enim ille solus hab et ius inteirpretandi canones, qu i h ab e t po testatem condendi eos, ita ille solus legum ciuilium debet esse interp res, qui eis ius e t auctoritatem in p ertit.”

U t patet, G ratianus in te r iudicem ecclesiasticum e t saecularem distinguit. Non tarnen de quolibet, sed de iudice sum m a potestate leges ecclesiastical au t leges saeculares condendi praed ito in u tro - que casu ag itur. Secundum M agistrum u t ad iudicem ecclesiasticum

adm inistratio legum ecclesiasticarum , sic ad iudicem saecularem

legum civiiium exsecutio p e rtin e t. Exsecutio ig itu r in casu eadem esse ac ad m in istratio facile person ptuir, nam G ratianus u troq ue hoc nom ine prom iscue u titu r.

U t au tem ad m inistratio legum ecclesiasticarum , sic e t exsecu tio legum saecularium potestas esse in tellig itu r, nam prdraa in iure canones in terp re tan d i eius prop rio consistere dicitur, qui potesta tem eosdem canones condendi h abet, secunda autem ei soli re - servata esse asserituir, q u i iisdem legibus au cto ritatem im p ertit.

25 D i e t u r n G r a t i a n u m p. c. 19 C. XV q. 1; vide supra, pag. [67] nota 7.

M I n § 2 d i c t i G r a t i a n i p. c. 40 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [54] nota 16.

27 In § 1 d i c t i G r a t i a n i p. c. 37 C. XXIV q. 1; vide supra, pag. [45].

(7)

16 K. Nasiłowski [70] U t ig itu r adm inistratio, sic e t exsecutio, ius, potestas, vel auctori-

tas esse in tellig itu r.

De sim ili nom inis exsecutionis significatione etiam ex d i c t o p.c. 25 C. X X III q. 5 posdto cognosoiturr, «foi legim us: „P reterea, sic u t principibus et potestatïbus fidem e t re u ere n tiam ex h ib er e cogim ur, ita seoularium digniitatuim am m inistratorïbus defenden- d aru m ecclesiamim nécessitas incumbiit.”

U t patet, nom ina principes e t potestates cum nom ine saecula- rium d ig nitatum adm inistratores prom iscue a G ratiano adhibita sunt. Cum aiutem nom inum prom iscue adhibdtonum significatio sim ilis esse debeat, seq u itu r, iut nom ine adimindstratoffis in casu potestas quaedam d en o tata sit.

Q uia deindfi in memoraito d i e t o p .c . 30 C. X I q. 1 posito ad-

m inistratoris e t exsecutoris noraen prom iscue adhibefcur, sequ itu r,

u t eodem potestatis cuiusdam ch a rac te re u tru m q u e nom en p ra e- ditum sitt.

Q uia denique nom en adm inistratoris verbo adm inistrare, nom en vero exsecutoris verbo exsequi e t nom ini exsecutio sim ile est, iarn ex hoc ipso in verbis: exsecutio et exsequi notam po<testaitis cu iusdam insitam esse concludendum est.

III. De exsecutione nomine administrationis vocata

De prom iscuo usu nom inum exsecuitio et admiinisitratio ex § 1 d i c t i p. c. 37 C. XXIV q. 1 a lla ti cognoscimius: „Sed alioid est poitestas offitii, adiud executio. P leru m q u e offitii potestas uel ac- cipitur, u elu ti a m onachis in sacerdotali unctione, u el accepta sine

sui executione retinetuir, u e lu ti a suspensis, quibus am m inistratio interdicitur, ,potestas non a u fe rtu r.”

Ex prom iscuo usu nom inum exsecutionis et adm inistrationis de eorum sim ili significatione po>testatem den o tan ti concludendum est. V erbo vero interdicitur, e t sim ilibus, etiam ipse nom inum exsecutionis e t adm inistrationis ch a rac te r n o t a m p o t e s t a t i s ouiusdam a m i s i s i b i l i s prae se feren s ind icatu r.

Q uia autem G ratianus sacram entalem ordinis p o t e s t a t e m i n a m i s s i b i l e m esse tenet, atq u e earn am itti posse nusquam affirmait, om nes M agistri assertiones de po testate aliquando ha- benda, aliquando a>utem am ittenda, quae verbo interdicitur, e t si m ilibus, q u a l i f i e a t a e sunt, nonnisi de potestate non sacra- m entali, n am ea ta n tu m am issibili, p ro n u n tiatas esse concluden dum est.

In hoc ig itu r sensu expressiones G ratian i de clerico ab episcopo

suo ab officio suspenso, et n ihilom inus tarnen sententia episcopi contem pta o fficium suum a dm inistranti, 28 de sacerdotibus ab

ad-28 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m C. X I; vide supra, pag. [61] nota 46.

(8)

[71] De potestate sacerdotali 17

m inistratione sacram enti ordinis re m o tis ,29 de sacerdotibus ex haeresi ad Ecclesiam redeuntibus, qui ab adm inistratione unctio- nis perpetuo cessare iuberi d ic u n tu r ,30 intelligendae sunt.

Quia deinceps expressiones in d i e t o p. c. 4 C. I q. 7 annexo relatae: officio fu n g i non posse, et ab adm inistratione ccclesiasti-

ca prohiberi, prom iscue a G ratiano a d h ib e n tu r31, ergo et potesta-

teim dénotant, idcirco enuntiationes M agistri his similes, nim irum quaestio, an ordinatone ei fu n g i liceat, qui ecclesiam p a te m a pe- cunia assecutus e s t ,32 e t assertiones: haereticus ad Ecclesiam re-

diens officio accepto fu n g i non potest, 33 monachi officia populis celebrare non possunt,u e t de officii celebratione prohibita,3,5 de

potestate edictae intelligendae sunt.

E x eo autem , quod praefatis v e r b i s q u a l i f i c a n t i b u s potestas denotata est, quae sacerdotibus potestate sacram entali eaque inam issibili praed itis perm issa aut adem pta esse asseritur, sequitur, u t nom ina adm inistrationis vel exsecutionis ita q u a 1 i- f i c a t a potestatem non sacram entalem eam que am issibilem dé notent.

In hoc ig itu r sensu enuntiatio nes M agistri de exsecutione po-

testatis sacram entalis absque licentia episcoporum monachis et ceteris clericis in te r d ic ta 36, de exsecutione suscepti m u n e r is 37, çt

de sacerdotibus monachis, qu i in stitu ti sunt, potestatem suam ex-

sequi valentibus 38, intelligendae sunt.

29 D i c t u m G r a t i a mi p. c. 43 C. I q. 1; vide suipra, pag. [53] n o ta 16.

30 In § 3 d i e t i G r a t i a n i p. c. 23 C. I q. 7; vide supra, pag. [49] nota 6.

31 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 4 C. I q. 7; vide supra, pag. [59] no ta 36.

32 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 5 C. I; vide supra, pag. [67] nota 8.

33 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 4 C. I q. 7; vide supra, pag. [59] no ta 36.

34 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 1 C. XVI vide supra, pag. [66] nota 4.

35 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 3 C. X I; vide supra, pag. [61] nota 46.

37 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 12 C. XV q. 1: „§ 1. Item obicitur: Sunt quedam, que, etsi non in p u ten tu r ad penam , tam en inpediunt sacram enti signaculum. A mb i cio nam que parentum filio non inputatur ad penam, cui tam en obest ad ecclesiae m unus accipiendum. Sic que m ente alienata fiunt, etsi non in p u ten tu r ad penam , tam en sacri m u 

neris executionem inpediunt.” — Principium d i c t i G r a t i a n i p. c.

13 C. XV q. 1: „... sacerdos, qui fu ro re homiciddum fecit, quantum ad culpam, innocens est, quantum ad suscepti m uneris executionem , reus probatur.”

38 D i c t a G r a t i a n i p. c. 25 et p. c. 36 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [58] nota 33.

(9)

IS K. Nasiłowski _[72]

Graitianus tam en, qui nom inibus a d m in istra tio n is, e x secu tio n is,

e t verbo e x s e q u i p otestatem sacerdotalem non sacram entalem sae-

p e significat, aliquamdo sacram entalem quoque potest atem verbo

a d m in istra re , itrramo e t verbis, agere, ©t dare d én o tâ t, de quo nunc serm o erit.

IV. De sacramentali potestate ordinis verbis administrare, dare, et agere denotata

De verbo e x se q u i potestatem den otan ti non solum ex eo, quod

verbum hoc cum verbo a d m in istra re potestatem qu an d am signifi

cant! promiiscue a G ratiano adhib etur, verum etiam ex eo, quod

sacram entalis potestas ordinis nom ine proprio p o te sta tis a M a-

g istro ap pellata nonnumqu-am verbo adm in istrare, quod cum verbo exsequ i prom iscue adhibetur, denotata est, concludi potest.

E t sic G ratianus in ter adm inistrationem ordinis sacram entalem earnque inaimissibilem, e t huius potestatis exsecutionem distinguât in d i e t o p. c. 25 C. X VI q. 1 a ll a,to ita scribens: „His au ctorita-

tib u s perspicue m o n stratu r, monachos posse penitenciam dare,

baptizare, e;t cetera sacerdotalia offitia licite a d m in istra re. Quod

uero populi electione, episcoporuim in stitu tio n e , e t abbatis consen

su potestatem suam e x e q u i u a le a n t, Ieroniimi G elasii et G regorii

auctoTitate p ro b a to r.”

U t ex enuntiatione hac patet, verbo ad m inistrare potestas de

n o ta ta esrt, n am G ratianus verbuim a d m in istra re verbo posse qua-

lificat. A dm inistratio autem , de qua hie, potestas poenitentiam dandi, baptizandi, e t ce te ra officia sacerdotalia m inistran di sacra m en talis atq u e inam issibilis est, n a m . ab exsecutione distinguitur, q u ae verbo exsequi denotatur, ch aracterem potestatis ex verbo

v a le re nanciscitur, atque am issibilis ex eo apparet, quod p e r i n s t i t u t i o n e m acq u iri asseratu r. U t ig itu r verbu m adm inistrare, sic verbum exsequi, uitrum que verbis posse e t valere q u a lific a to ry p o testatem significant.

In d i e t o ig itu r p. c. 25 C. X V I q. 1 posito e t sup ra a.llato s i m i l i s p o t e s t a t i s d i s t i n c t i o datu r, ac in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 adiuncti, u b i legim us: „LntellLgamus aliud esse potes tatem distribuendi sacros ordines, aliud esse executionem illius p otestatis.”.

In p r i m o enim u triu sq u e sim ilis d i s t i n c t i o n i s e l e m e n - t o de sacram entali orditnis potestate, nom ine potestatis d istrib uen

di sacros ordines, et verbis „posse p e n ite n c ia m dare, baptizare, et

cetera sacerdotalia o ffitia licite a d m in istra re ”, in s e c u n d o vero eiusdem distinctionis elem ento de potestate non sacram entali eaque amissibili. verbis e x se q u i v a le a n t, e t exsecutio an notata serm o est.

(10)

[73] (De potestate sacerdotali 19 U t ig itu r ex d i e t o p. c. 25 C. X V I q. 1 adiuncto ©t supra alla- to p atet,u traq u e potestas, i. e. sive sacram entalis, sive non sacra

m entalis, sim ilibus verbis posse e t valere qualificatur, et ra tio n e

h o m m v erborum potestatem den o tan tiu m non d istin gu itu r. A lius autem p o testatis sacram entalis, alius vero p otestatis non sacra m en talis ch a rac te r e x d i v e r s o i n s t i t u t o u triu sq u e pote statis acq u irendae apparet. S acram entalis n am qu e potestas in o r dinis collatione, potestas vero non sacram entalis p e r in stitution em acqu iritu r.

Eo autem ipso, quod alia, potestas p er institutionem acquiri asse- ritu r, non solum eam po testatem non sacram entalem atq u e am issibilem , veru m etiam e t p otestatem ab ea distinctiam in ordinis col latione t r aden dam sacram entalem eam que inaimisisibilem eslse con stat.

Non tarn ig itu r ex ipsis verbis, u t a d m in istra re, dare, vel ex se - q ui, q uam potius ex n o t i s v erba haec q u a l i f i c a n t i b u s , u t posse, v a lere, sacerdotalia o fficia , e t sim ilibus, de po testate in casu significata, de indole v ero huius potestatis sive ex ipso i n s t i t u t o , quo potestas haec acq u iritu r, quovis m odo annotato, nec enim u triu sq u e h uius in stitu ti, scilicet ordinis collationis e t in - stitutionis, m entionem ex professo fie ri sem per necesse est, sive ex nota sacram en tali vel i n a m i s s i b i l i t a t i s aut a m i s s i - b i l i t a t i s quoviis m odo assignata, diiudicandum est. Et hanc ob rationem G ratianus auctoritatibu s D ecreti fu ltu s non solum verbo a d m in istra re , verum etiam verbis: dare, agere, vel sim ilibus, sacram entalem ordinis potestatem d en o tare poterat.

Etenim in d i e t o p. c. 19 C. XVI q. 1 allato legiimus: „M onachi autem , eit si in d e d ica tio n e su i p r e sb ite ra tu s (sicut e t ceteri sacerdotes) predioandi, baptizandi, penitenciam dandi, peccata re m itte n - di, benefüciis eccffiesiasticis p erfru en d i rite p o te sta te m accipiant, u t am plius e t perfeetdius aganit ea, q u e sacerdotalis offitii esise sancto

rum P a tru m constitutionibus con probatur: tarnen e x e c u tio n e m

suae p o te sta tis n o n h a b e n t, n isi a populo fu e rin t electi, e t ab epis-

copo cum consensu abbaitis o rd in a ti

Verbo n am que agere non quaevis actio, sed tantium ea, quae in

o f f i c i o sacerdotali exsequendo consistit, e t quae potestate officiorum sacerdotalium exsequendorum p ra ed ita est, d en o tatu r, de

actione ergo nom inibus p o te sta tis, e t o ffic ii qu alificata hic agitur.

Haec autem potestas sacram entalis est, nam in d ed ica tio n e

p re sb y te ra tu s, i. e. ordinis collatione, aecipi dicitur, secus ergo ac

ex se c u tio , q u a e p e r i n s t i t u t i o n e m acquiri asseritur. Licet enim de exsecutione his ta n tu m m onachis com petenti, qu i ab epis-

copo ord in ati sunt, G ratianu s disserat, nihilom inus tarnen quia

de populi electione et abbatis consensu serm o est, e t quia M agi ster exsecutionem populi electione, episcoporum institutione, et

(11)

20 K. Nasiłowski [74] abbatis consensu acquirendam esse alibi a s s e rit39, procul dubio de exsecutione p e r institutionem acquirenda, nonnum quam verbo or- dinationis generali modo sum,ptae, i. e. e t institutionern et ordinis collationem comprehendenrti, vocata hic agitur.

E x eo igitur, quod verbo agere nom inibus potestatis et officii sacerdotalis qualificato atq ue verbo dare verbo posse qualificato potestas a G ratiano den o tata est, asisertionem de nom ine exsecutio-

nis vel verbo exsequi, quia v u lg ari usu quam vis actionem signi-

ficantibus, potestatem non denotam tibus omni fundam ento desti- tu tam esse concludendum est. Significatio nam que nomiriis exse-

cutionis et v erbi exsequi sim ili modo ac verborum agere e t dare

potius ex notis verba haec qualificantibus, quam ex n atu ra l! eorum sensu diiudicanda est.

Cum autem exsecutionis nom en e t verbum exsequ i verbis: in

institutione assequi 40, interdicere 41, licere 42, licentia 43, m un us 44, non habere 45, non retinere 46, officiu m 47, valere 48, et sim ili bus,

.saepe qualificata, v e r b a t e c h n i c a effecta sint, etiam in casu, in quo sine praefatis notis q u alificantibu s adh ib entu r, potestatem denotare posse intelligenda sunt, nisi aliud certo constet.

E x sacram entali ordinis potestate verbo adm inistrate ann o tata et ex prom iscuo nom inum adm inistrationis et exsecutionis usu G ra- tianum nom ine exsecutionis potestatem denotasse concludim us. Sed ex aliis enuntiationibus M agistri exsecutionem etiam potesta

tis nom ine appellatam esse demon.s-trari potest, qua de re nunc

serm o erit.

V. De exsecutione nom ine potestatis vocata A. I n d i c t o G r a t i a n i p. c. 97 C. I q. 1 r e l a t o G ratianus Augustino u t baiptismum, sic ius baptizandi vel ordines conferendi ex consecratione proveniens in c. 97 C. I. q. 1 am

i-39 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 25 C. XVI q. 1; ibidem.

41 In § 3 d i c t i G r a t i a n i p. c. 40 C. XVI q. 1; ibidem. 42 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m C. XV; vide supra, pag. [63]. 43 In § 3 d i c t i G r a t i a n i p. c. 40 C. XVI q. 1; vi:ik supra, pag. [54] nota 16.

44 Trincipium d i c t i G r a t i a n i p. c. 13 C. XV q. 1, ^ide jupra, pag. [71] nota 37.

46 In § 1 d i c t i G r a t i a n i p. c. 37 C. XXIV q. 1; vide supra, pag. [45—46].

47 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m C. X V ; vide supra, pag. [63]. 48 D i c t a G r a t i a n i p. c. 25 et p. c. 36 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [58] nota 33.

(12)

[75] De potestate sacerdotali 21 tti non posse asserenti 49 in § 2 d i c t i post hanc au cto ritatem po-

siti ita répugnât: „Suspenso enim uel deposito sacerdote, n u lla

ei r e lin q u itu r p o testa s sacrifieandi... D egradatus enim episcopus

p o te sta te m la rg ien d i sacros o rd in es n o n habet...”

Has G ratiani assertiones in oppositione contra A ugustinum al- latas, quia exem pli g ra tia introductas, eo M agistri proprias esse, quod persuasionem eius atque opinionem de potestate non sacra- m entali sacerdotibus suspensis, degradatis, e t depositis sm itten d a hisce tem poribus com m uniter vigentem m anifestent, supra ani- m advertim us.

Quia deinde G ratianus sacram entum ordinis a sacerdotibus quovis modo indignis, etiam ab haereticis, in form a Ecclesiae mimi- stràtu m ratione sui validum esse, ergo et sacraimemtalem ordinis potestatem eiusm odi sacerdotibus adimi non posse saepe asserit, M agistrum in p raefata oppositione contra A ugustinum in § 2 d i c t i p. c. 97 C. 1 q. 1 relata de potestate sacerdotibus susrpensis, d egra datis, e t depositis am itten d a asserentem nonnisi potestatem non sacram entalem in m ente habuisse concludedum est.

Deinde r é g u l a iam supra exposita, secundum quam i n c o n -

c i l i a t i o n e d u aru m s e n t e n t i a r u m o p p o s i t a r u m

recte peragenda utru m q u e oppositum elem entum com prehenden- dum est, potestatis sacerdotibus suspensis, degradatis, et deposi tis am ittendae, cuius in § 2 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi m en- tio fit, p eculiari ratio ne h abita, etiam nunc in arg um en t a t io ne G ra tiani in cuncto praefato dicto p eracta a tte n d a tu r necesse est.

E t sic M agister controversiam in p raefatis d uab us sententiis

oppositis consistentem : p o t e s t a s c o n s é c r a t i o n e d a n d a

n o n a m i t t i t u r , et: p o t e s t a s e x c o n s e c r a t i o n e

p r o v e n i e n s a m i t t i t u r , solvens in § 3 eiusdem d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi in te r d uo elem enta distinguât, q uo ru m alteru m potestatem sacras ordines d istribuendi vel officium vel ipotestatem sacram ento ten u s acceptam , a l l é r u m vero exsecutionem potestatis sacros ordines distribuendi vel exsecutionem officii vel effectum potestatis sacram ento tenus acceptae vocat. Primium ele m entum inam issibile e t sacram entale, secundum vero, quia am issibile, non sacram entale est.

Cum autem utru-mque elem entum oppositum solutione quaestionis com prehendi necesse sit, sequitur, u t e l e m e n t o i n a m i s- s i b i 1 i et sacram entali ab A ugustino de sacram entali ordinis

potestate disserenti ius d a n d i ordines vocato, elem entum sacram en-

tale et inam issibile nom inibus p o te sta tis sacros ordines d istrib u e n d i

vel o ffic ii vel p o te sta tis sa cra m en to te n u s acceptae a G ratia no in solutione quaestionis vocatum , e l e m e n t o a u t e m a m i s s

(13)

22 K. Nasiłowski _[76] b i 1 i, ergo non sacr am en tali, in oppositione co ntra A ugustinum in § 2 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi nom ine p o te sta tis sacrifica n d i

et sacros ordines la rg ien d i a Graitiano vocato, elem entum am issibile, erg o non sacr am entale, nom ine ex se c u tio n is vel e jje c tu s p o  te s ta tis sacram ento te n u s acceptae in soluitione quaestionis in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 allati a M agistro nuncu patu m respondeat.

Q uae cum ita sint, sacr am en talis ordinis potestas ab A ugustino

ius d a n d i ordines vocaita, e t p o testa s sacros ordines d istrib u e n d i

vel o ffic iu m vel p o testa s sa cra m en to te n u s accepta, de quibus in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 annexi serm o est, u n u m idem que elem entum constituunt.

S im ilite r p o testa s sa c rifica n d i e t sacros ordines la rg ien d i sacerdotibus suapensis, degradatis, e t depositis am ittenda, de qua in § 2 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 adiuncti serm o est, et e x se c u tio p o te s  ta tis sacros ordines d istrib u e n d i vel e x secu tio o ffic ii vel e ffe c tu s p o te sta tis sacra m en to te n u s acceptae, de quibus M agister in solutione quaestionis in § 3 eiusdem d i c t i disserit, u n u m idem que elem entum constituunt.

N om inibus igitur: p o te sta s sacros ordines d istrib u e n d i, o ffic iu m ,

ert p o testa s sacra m en to te n u s accepta, ipotestatem ordinis sacra-

m entalem eam que inam issibilem , nom inibus vero: e x sec u tio p o te sta 

tis sacros ordines d istrib u e n d i, exse c u tio o ffic ii, et e ffe c tu s p o te s ta tis sa cra m en to te n u s acceptae, in d i c t o p. c. 97 C. I q. 1 posito prom iscue adhibitis potestatem non sacraimentalem eam que am issibilem appellatam esse coneludendum est.

S ed etiaim in aliis D ecreti locis exsecutionem u t potestatem intellectam vel nom ine p otestatis vocatam esse probari potest.

B . I n Q u a e s t i o n e 1 C a u s a e XXIV

G ratianu s thesim suam, secundum quam ab h eretico a liq u is de-

po n i a u t e x c o m m u n icari n o n p o ssit, in d i c t o i n t r o d u c t o r i o q. 1 C . X X IV poniit 50, e t deinceps de potestaite daimnandi vel ex - commrundicandi haereticis aimissa disserens has assena tiones adhibet:

D i c t u m p. c. 3 C. XXIV q. 1: „Si ergo ille episcopus in h ere- sim iam dampnaitam lapsus est, an tiq u a excom m unicatione da.mp-

natu s alios d a m p n a re n o n p o te ra t. E xcom m unicates enim alios

e x c o m m u n ic a re n o n u a le t.”

D i c t u m p. c. 4 C. X X IV q. 1: „Si autem ex corde suo nouam heresim confinxit, ex quo ta lia p re d ic are cepit, n e m in e m d a m p n a re

50 D i c t u m i n t r o d u c t o r i u m q. 1 C. XXIV: „Quod autem ab

heretico aliquis deponi aut excommunicari non possit, facile probatur. Omnis enim hereticus aut iam dampnatam heresim sequitur, aut nouam confingit. Qui uero heresim iam dampnatam sequitur, eius dampnatio- nis se participem facit.”

(14)

[77] /De potestate sacerdotali 23 potuit, quia n o n p o te st d eicere q u e m q u a m iam pro stratus. L igandi

nam que uel soluendi p o te sta s lUeris, non fa liais sacerdotibus a Do

mino tra d ita est, Apostolis eniim dictu ru s (Io 20, 23): ’Q uorum re- m iseritis peccata, etc-, prem isit (Io 20, 22): ,Accipite S p iritum san ctu m ’, u t eu id en ter cunctis ostenderet, eum, qui S piritu m sanctum non habet, peccata n o n posse te n e re u e l r e m itte re . Ponro S piritu m sanctum nem o nisi in tra ecclesiam accipit, quia et ipsam u n ita tem facit ,per g ra t iam. § 1... S icut :aiutem e x tra ecclesiam non accipitur, ita ex tra eam nichil o p eratu r. Cum ergo, sicut A postolus ait (Rom 8, 26), S piritus postulet, S piritus inpetret, e x tra ecclesiam nec postulare facit, nec inpetrare... In quibus autem C hristus non habitat, in eis S piritus sanctus m entkim scissuras refugiens lo

cum non habet. Cum ergo d im itte r e peccata uel tenere, excom m u-

nicare uel reconciliare opus sit S p ir itu s sa n cti e t u ir tu s C hristi:

apparet quod hii, qui e x tra ecclesiam sunt, nec ligare, nec soluere

po ssu n t, nec reconciliando ecclesiasticae co n m u n io n i redd ere, nec exco m m u n ic a n d o eius societate p riu a re, qua ipsi, heresi u el scis- m ate poHuti siue senteneia notati, pen it us carere prob an tu r. U n

de, cum Dominus om nibus diiscipu'lis parem lig a n d i a tq u e so lu en -

di p o te sta te m daret, P etro pro o m n ib u s et p re o m n ib u s claues re- gni celorum se d atu ru m prom isit, dicens (Mt 16, 19): ’Tibi dabo claues regn i celorum ’. Q uicum que ergo ab u n itate ecclesiae (que per P etru m intelligiitur) fueriit alienus, execrare n o n p o te st, conse- crare n o n u a le t; e x c o m m u n ic a tio n is u el re c o n c ilia tio n s p o te sta te m n o n h a b et. Unde A postolus cum fornicatorem C orinthium excom - m unicandum scriberet, atit (Cor 5, 3): „Ego quidem absens corpo

re, presens autem spiritutu, iam iu d ic a u i u t presens eum , q u i sic

operatus est, in nomine... C hristi, congregaitis uobis, et meo spiri- tu, cum uirtute... C hristi, tra d e re huiusm odi sathanae in in teri- tum carnis.” In quo for m am excom m unicationis ostendens, docuit,

non nisi fidelem a fideli notandum . In nom ine nam que D o

m in i atq ue eius v ir tu te coopérante n o n n isi fid e lis a liq u id operari ualet... Hinc etiam Apostolus, cum de excom m unicandis egeret, prem isit (I C or 5, 11): ’Si quis f r a te r ’; d e infidełibus autom supposuit dicens (ib. 5, 13): ’Eos, qui foris sunt, D o m in u s iu d ic a b it’. De his autem q,ui intrus sunt, nobis in d ic iu m co n m isit. Sdcut autem ex eo, quod Apoistolus ait: ’F ra te r’, e t ex his, que de fidel'ibus et din.fidelibus supposuit, ap p a ret, non nisi fidelem excom m unicandum , ita ex eo, quod fidelibus ta n tu m hoc scribdrtuir, u el potius, q u ia sicut ille, q u i b e n ed icit, m a io r est eo, oui benedicitur, ita q u i ex offitio imaledicit m aior est eo, oui m eledicitur, liq u id o constat, eum , qui ab in teg ritate catholicae fidei recedłt, m a le d ic e n d i, u el b e n ed icen d i p o te sta te m m in im e habere. C atholicum nam que, utpote superio~ re m se, m aled ice re n o n u a let; in alienuim a fide, tam q u am in sibi

equalem , se n te n c ia m dare non p otest. Hec autem , qu e de h e re ti-

(15)

24 K. Nasiłowski [78] quod lig a n d i u e l so lu en d i potestatem , n o n h a b ea n t, m ultorum auc- to ritatib u s prob ant u r.”

D i c t u m p. c. 37 C. XXIV q. 1: „His au ctoritatibu s perspicue m o n stratu r, quod, ex quo aliquis contra fidem ceperit aliqua doce- re, n ec deicere a liq u e m u a le t nec d a m p n a re. § 1

.

O bicitur tam en illu d A ugustini (C. I q. 1 c. 97): ,Recedentes a fide nec baptism a, nec baipt'izandi potestatem am ittu n t. ’Cum ergo saerdotalem unctionem u traq u e potestas, baptizandi uidelicet et excom m unicandi, seq uatur, a fide recedentes aut ufcramque retinebunt, au t u traq u e carebunt. Sed a 1 i u d est potestais offitii, a 1 i u d executio. Ple-

rum q ue o ffitii potestas uel accipitur, ueluti a m onachis in sacer-

dotali unctione, uel accepta sine su i e x e c u tio n e r e tin e tu r , ueluti a su sp en sis, quibus a m m in istra tio in te r d ic itu r , p o testa s non a u f er- tu r. A fide itaq u e recedentibus potestas non adim itux, siout red e- u ntib us non redd itur, ne non hom ini, sed sacram ento iniuria uide- a tu r fieri. Unde ab hereticis b ap tizati uel o rdinati, ctim ad un itatem fidei catholicae red ie rin t, si fo rte in tu itu ecclesiasticae pacis in suis reoLpiantur ordinibus, n o n ite r a b itu r sa c ra m e n tu m , quod in form a ecclesiae p ro b a b itu r m inistratu m , sed p er inpositionem m a- nus pre sta b itu r u irtu s sa c ra m en ti, que e x tra ecclesiam nulli doce- tu r esse collata. Cum ergo u traq u e potestas in hereticis rem aneat, si hereticus catholicum uel ailium hereticü m excom m unicauerit, ut in conm unionem suae heresis iliu m deducat, qu ia in iq ua est sen-

ten cia , p o n d éré caret... P otest autem dici, catholicum sen ten cia h e  retic i m in im e ten eri. N o n enim p o te st oris gladio fe r ir e quem accu- sare uel in quem testificari non u alet. Si enim quos d iuina testim o- nia non secuntur, quia e x tra ecclesiam sunt, pondus hum ani testi-

m onii p>erdiderunt aduersus eos, q u i in ecclesia esse u iden tu r, nec

aduersus eosdem ecclesiasticae a u c to rita tis p o n d u s habere p ote-

r u n t, qui ab eius fide discessisse pro b ati sunt, atque ideo ab eccle

sia sun t condem pnati. In hereticum autem p o te sta te m hab ere uide-

tu r hereticus, sicut et diabolus p o te st in malis, tamquaim in suo

pecore.”

E xpressiones ig itu r ad po testatem excom m unicandi haereticis

non habitam denotandam prom iscue a G ratiano adh ibitae praeci- pue hae sunt: n o n posse, n o n va lere, et p o te sta te m n o n habere. Ex prom iscuo autem haru m expressionum u su in om nibus praefatis

casibus de potestate excom m unicandi schim aticis, haereticis, et

excom m unicatis adem pta agi concludendum est.

Cum autem , ut dem onstratum est, ex se c u tio n is nom en vel ver-

bum e x se q u i verba n o n re tin e re (ergo non habere), va lere, et si- m ilia su q u an tu r etiam expressdonibus: e x se c u tio n e m suae p o testa - tis n o n h a b en t S1, o ffic ii p o testa s sine sui e x secu tio n e r e tin e tu r,

ve-S1 D i c t u m G r a t i a . n i p. c. 19 C. XVI q. 1; vide supra pag. [67] nota 7.

(16)

[79] ■De potestate sacerdotali 25

lu ti a su sp en sis, q u ïb u s a d m in istra tif) in te r d ic itu r 52, p o te sta te m su a m e x s e q u i v a le n t 53> nom ine exsecutionis et verbo exsequi po testatem in his vel sim ilibus casibus a G ratiano denotatam esse concludendum est.

Sed talis nom inis exsecutionis significatio ex d i c t o p. c. 37 C. XXIV q. 1 relato et sive in se ipso tan tu m sive sim ul cum d i e t o p. c. 97 C. I q. 1 posito considerato adhuc latius patet.

A ugustinus in c. 97 C. I q. 1 ex sim ilitudine saeram entorum baptism i et ordinis concludens recedentes a fide u t baptism um , sic potestatem baptizandi et ordines conferendi am ittere non posse asseruit, haereticorum vero excom m unicandi potestatis nullam ib i dem m entionem fecit. S im iliter et G ratianus in d i e t o post hanc A ugustini auctoritatem posito quaestionetm de potestate b aptizan di, E ucharistiam consecrandi, e t ordines conferendi, non vero de p otestate excom m unicandi ex q u irit.

In d i e t o autem p. c. 37 C. XXIV q. 1 re la to M agister quaes tionem de potestate excom m unicandi exam inans, earn p ra efa ta e assertioni A ugustini de potestate baptizandi vel ordines conferendi haereticis non am ittenda inseruit, ita seribens: „Cum ergo sacerdotalem unctionem u traq u e potestas, b a p tiza n d i uidelicet et e x c o m  m u n ic a n d i, sequatur, a fide recedentes a u t u tr a m q u e r e tin e b u n t, a u t u tra q u e c a r e b u n tQuae tam en insertio iniuste facta in ta n tum existim anda non est, in q u an tu m u t potestas excom m uni candi, sic potestas ordines conferendi sacerdotibus com petit.

S tatu s ig itu r quaestionis in d i c t o p. c. 37 C. XXIV q. 1 relato perscr-utandae a G ratiano d escrip tu s hic est: Cum potestas excom m unicandi sacerdotalem unctionem seq uatur, A ugustinus autem in c. 97 C. I q. 1 haereticos potestatem in consecratione insitam non am ittere asserat, u tru m a fide recedentes potestatem excom m uni candi retineant, an am ittant, exam inandum est.

Quia autem , u t iam su p ra dixim us, in explicatione vel solutione quaestionis recte p eragend a do eodem obiecto, de quo in eiusdem quaestionis introductione ag itu r e t quod ibidem exam inandum indicatur, serm o sit oportet, ex eo efficitur, u t etiam in e x plicatione vel solutione quaestionis in d i c t o p. c. 37 C. XXIV q. 1 posito a G ratiano data de potestate au t retin end a vel am ittenda, aut alia ratione retinenda, alia vero ration e am ittenda sermo sit.

Et rev era in cuncto hoc dicto, s t r u c t u r a eius atten ta, de

d u o b u s unius eiusdem que d i s t i n c t i o n i s e l e m e n t i s

agitur. U tru m q u e autem p ra efa tu m elem entum , scilicet aliud in a- missibile, aliud vero am issibile, in potestate consistere m o nstra- tu r.

52 In § i d i c t i G r a t i a n i p. c. 37 C. XXIV q. 1; vide supra, ,pag. [45—46].

53 D i c t a G r a t i a n i p . c. 25 et ip. c. 36 C. XVI q. 1; vide supra, pag. [58] nota 33.

(17)

26 iK. Nasiłowski [80] E l e m e n t u m s a c r a m e n t a l e e t i n a m i s s i b i l e ita in

eodem d i c t o a G ratiano d e s c rib itu r54: „Sed aliud est p o testa s

o ffitii (aliud executio) ...offitii potestas... r e tin e tu r , uelu ti a su sp e n - sis, quibus... n o n a u fe rtu r. A fide itaq u e recedentibus p o testa s n o n a d im itu r , sicut redeu ntibus no n re d d itu r, ne non hom ini, sed sa-

cram en to in iu ria u id eatu r fieri... Cum ergo uferaque p o testa s (vi

delicet baptizandi et excom m unicandi; KN) in h ereticis rem aneat...'"

E l e m e n t u m vero a m i s s i b i l e e t n o n s a c r a m e n t a- l e ita ibidem a G ratiano annotatur: „His au ctoritatib us perspicue m o n stratu r, quod, ex quo aliquis contra fidem cep erit aliqu a do- cere, nec d eicere a liq u e m u a le t n ec d a m p n a re. § 1... S e d (aliud est

potestas offitii), aliud e x e cu tio . (P lerum que offitii potestas... accep

ta ) sin e su i e x e c u tio n e (retinetur), u elu ti a su sp en sis, quibus a m m i- n istra tio in te rd ic itu r, (potestas non aufertur)... Unde ab hereticis... ord in ati, cum ad u nitatem fid ei catholicae red ierin t, si... in suis re c ip ia n tu r ordinibus (non ite ra b itu r sacram entum , quod in fo r m a ecclesiae p ro b ab itu r m inistratum ), sed p er impositionem ma- nus (réconcilia toriam ; KN) p r e s ta b itu r u ir tu s sa cra m e n ti, q u e e x  tra ecclesiam n u lli d o c etu r esse collata... si hereticus catholicum uel alium hereticum excom m unicauerit, uit in conm unionem suae

h eresis ilium deducat, quia iniqua est sen ten cia , po n d ère caret.

§ 2... P otest autem dici, catholicum sen ten cia h e re tic i m in im e te - neri. N o n enim p o te st oris giadio fe rire quem aocusare u el in q u em testificari non ualet. Si enim quos diuina testim onia non secuntur, quia ex tra ecclesiam sunt, pondus h um ani testim onii

perdi'derunt aduersus eos, qui in ecclesia esse u id en tu r, n ec ad-

versus eosdeim ecclesiasticae a u c to rita tis p o n d u s h a b ere p o te ru n t,

q u i ab eius fide discessisse p ro b a ti sunt, atque ideo ab ecclesia

su n t condem pnati. In hereticum autem p o te s ta te m habere uide-

t u r hereticus, sicut et diabolus potest in m alis, tam quam in suo

pecore.”

U t ex com paratione u triu sq u e d e m e n ti in d d c t o p. c. 37 C. X X IV q. 1 relato a G ratiano distincti patet, p o t e s t a s o f f i c i i ab e x se c u tio n e seiuncta suspensis non auferri, recedentibus a fide no n adimi, in hereticis rem anere asseritur, et quideim hanc ob rationem , ne ipsi sacram ento in iu ria fiat.

E x s e c u t i o vero a p ra efa ta potestate sacram entali expresse

distin cta cuncto elem ento am issibili a G ratiano descriipto aretissi- m e connectitur. Eiusdem autem exsecutionis nom en cum aliis expressionibus, ut: non v a le t, a d m in is tr a te in te rd ic itu r; v ir tu s sacra m e n ti, q uae e x tra E cclesiam n u lli d o c e tu r esse collata; p o n d éré

t* Verba hui'us dicti ad distinctionis elementum, de quo in casu agi-

tu r, non spectantia, sed tantum ad textum intelligendum necessaria, in te r uncos referimuis.

(18)

181] 'De potestate sacerdotali 27

ca ret; s e n te n tia m in im e te n e ri; n o n p o test; nec ecclesiasticae aucto- r ita tis p o n d u s habere p o te ru n t; in h a e re tic u m potestatem , habere v id e tu r h a ereticu s, sicu t e t dia b o lu s p o te st in m alis, ta m q u a m in suo pecore, potestatem suspensis et haereticis am issam procul dubio denotantibus, prom iscue a G ratiano ad hibetur, ergo ex om ni

bus his expressionibus significationem suam nanciscitu r eo q u e

exseeutionis nom ine potestatem ecclesiasticam non sacram entalem eam que amissifoilem heic a G ratiano appellatam esse concludendum est.

In d i e t o iigitur p. c. 37 C. XXIV q. 1 posito sim ili modo ac in d i e t o p. c. 97 C. I q. 1 re la to res se habet. In § 1 enim d i c t i p. c. 37 C. XXIV q. 1 positi G ratianus exsecutionem am issibilem e x e m p 1 o potestatis suspensis am itten dae illu strât, ita scribens: „ P leru m q u e offitii potestas... accepta sine sui executione retin e- tu r, u e lu ti a su sp en sis, q u ib u s a m m in istra tio in te r d ic itu r .” De exsecutione enim am ittenda exem plo potestatis sacerdotibus suspen

sis adim endae hic illu stra ta ex verbo v e lu ti patet, quo, u t supra

dem onstratum est, e x e m p l a ad aliquam rem illu stran d am adhi- bi'ta annotantuT.

Cum ig itu r i n § 2 d i c t i p . c . 97 C. I q 1 posiiti G ratianus Aujgu- stinum im pugnans ius d andi baptism um , ius E udharistiam consecrandi, e t sacros ordines largiendi plurim um in te r se d iffe rri asse-

rat, atque deinceps scribat: „ Suspenso enim uel d eposito sacerdo-

te, n u lla ei r e lin q u itu r p o testa s sacrificandi... D egradatus enim episcopus p o te sta te m la rg ie n d i sacros ordines n o n h a b e t,” eum exem plo potestatis non sacram entalis sacerdotibus suspensis, degradatis, e t deposàtis amissae usum esse dn fundam ento sim alitudinis d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 (positi d i e "to p. c. 37 C. X X IV q. 1 re lato eoneludendum est.

S im ilitudine enim utrisq u e huius dicti, atque u triu sq u e p ra efa ti fragm enti a tte n ta verbutm e n im , in § 2 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 re- la ti ad'hiibitum eandem ac verbum v e lu ti, quo M agister in § 1 d i c t i p. c. 37 C. XXIV q. 1 adiuncti u titu r, exem pli indicandi signifi cationem haibet. Q,uia autem in ut-roque casu de eodem exem plo a G ratian o adhibito agitur, u tru m q u e exem plum sim ili modo expli- ca ri potest.

Cum ig itu r G ratian us in § 2 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 re la ti de

p o te sta te sacrificandi sacerdotibus suspensis adim enda, in § 1 vero

d i c t i p. c. 37 C. XXIV q. 1 annexi de e x secu tio n e non habenda

vel de a d m in istra tio n s eisdem sacerdotibus in terd icta disserat,

eum sive nom ine exseeutionis sive nom ine adm inistrationis, utpo-

te cum nom ine p o testa tis prom iscue adhibitis, potestatem denota-

re intelligendum est.

Quia autem potestas haec adim i, non haiberi seu interd ici asse- ritu r, atque a sacra.m entali po testate ordinis in § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q.l adiuncti simili modo ac in § 1 dicti p. c. 37 C. XXIV q. 1

(19)

28 K. Nasiłowski [82]

positi disting uitur, ex eo conficitur, u t a , m i s s i b i l i s e t n o n s a c r a m e n t a l i s sit.

Deinde in § 1 d i e t i p. c. 37 C. XXIV q. 1 allati M agister no m ine v ir tu tis sa cra m en ti, quae e x tra Ecclesiam nulli eonfertur, in § 3 autem d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi nom ine e ffe c tu s p o te sta  tis acceptae sacra m en to te n u s, quo recedentes aib in teg ritate fidei penitus p riv an tu r, e t nom ine e x se c u tio n is prom iscue u titu r.

S u p p o s i t i o ig itu r de exsecutione vel effectu potestatis sa cram entalis vel v irtu te sacram enti ordinis sacerdotibus am ittenda potestatem non sacram entalem non denotanti cunctae s t r u c t u - r a e d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 e t d i c t i p. c. 37 C XXIV q. 1 re la ti

ad versatu r,in quibus unica distinctio tan tu m duobus elem entis

constans datur, e t in quibus te rtio elem ento fund an do, videlicet p ra e fa ta e exsecutioni vel effectui vel v irtu ti sacram enti. ordinis aliq uid aliud, quam potestatem non sacram entalem denotantibus, locus non est.

Im m o suppositio p ra e fa ta etiam assertioni G ratian i de p o te sta 

te sacerdotibus suspensis, degradatis, e t depositis am ittenda in § 2

d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi allatae, atq ue assertioni eiusdem de

p o te sta te excom m unicandi haereticis tan tu m in haereticos hab ita, ergo de potestate aliquibus haereticis olim in Ecclesia h abita et postea amissa, in d i e t o p. c. 37 C. XXIV q. 1 positae, e o n t r a - r ,i a esset, sacerdotes enim eiusimodi ipotestatem non sacram entalem etiam in Ecclesia deficientem , quam ig itu r in Ecclesia non h ab u eru n t, in ea vel e x tra earn am ittere efficiatur, quod absu r dum est.

Q uia autem haereticorum facultas non sacram entalis haereticos

excom m unicandi p o testa s vocatur, i n c o n v e n i e n s esse vide-

tu r, u t catholicorum excom m unicandi facultas non sacram entalis secundum G ratianum potestas non sit, e t hoc quidem eo magis, quod sive catholicorum sive h aeretico ru m excom m unicandi facu l ta s iisdem nominàibus e t expressionibus prom iscue ad hibitis a M a g istra vocata sit, ut: n o n v a le t, exsec u tio , a d m in istra tio , v ir tu s sa cram en ti ord in is, se n te n tia m in im e te n e ri, n o n p o test, ecclesiasticae a u c to rita tis p o n d u s habere n o n p o te ru n t, et potestas.

Insu per in d i e t o p. c. 37 C. XXIV q. 1 annexo exsecutio voca tu r ex se c u tio p o te sta tis o fficii, G ratianu s autem de potestate li-

gandi et solvendi seu benedicendi vel m aiedicendi disserens e u m ,

q u i e x officio m a le d ic it, eo, cui m aledicitur, m a io re m esse asse- r i t 55. M agister ig itu r de eadem hie atqu e in § 3 d i c t i p. c. 97

C. I q. 1 positi exsecutione disserit, ubi earn nom ine e xse c u tio n is

o ffic ii vel e ffe c tu s p o te sta tis sacram ento ten us acceptae vocat. Be n e d ic ts ergo vel m aledictio au t ligatio vel solutio in officio insita

55 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 4 C. XXIV q. 1; vide supra, pag. (76— 78].

(20)

[83] De potestate sacerdotali 29 potestatis cuiusdam nota praedito secundum G ratian um potestatem dénotât.

Cum autem potestas sacram entalis secundum G ratianum am itti non possit, ille autem , ’’qui ab in teg ritate catholicae fidei reced it” m aledicendi vel benedicendi po testatem non habere, i. e. ea p ri-

vari dicatur, ex hoc consequitur, u t h aereticus o ffic iu m e t cum eo

potestatem am ittat, quae non sacram entales sunt.

Talis conclusio cum opinione G ratiani penitus c o n c o r d a t . Iste enim sacram entum ordinis ita cessare tenet, u t ipsa sacra-

m e n ti, ergo e t sa cra m en ta lis p o te sta tis, v e r ita te non m inuta, o ffi c iu m illu d adm in istrandi vel exsequendi (nomina enim haec pro- miscue a G ratiano adhibentur) vel loco vel tem pore vel prom otio- ne cesset 56. In § 3 autem d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 allati M agister

de officio e t exsecutione officii disserens nom ine o ffic ii, u t ex

argum entandi s t r u c t u r a in cuncto hoc dicto adhibita apparet,

elem entum i n a m i s s i b i l e e t isaaramentale, nom ine vero

exsecu tio n is o ffic ii elem entum non sacram entale, quia a m i s s i-

b i l e , dénotât. N am que ibidem legiiimus: „Qui dntra u n itatem ca tholicae eoclesiae oonstituti sacerdotalem u el episcopalem unctionem accipiunt, o ffitiu m e t e x e c u tio n e m su i o ffitii ex consecratione adipiscuntur. Recedentes uero ab in te g rita te fidei, potestatem acceptam sacram ento tenus re tin en t, e f fe c tu . suae po testatis peni tus p riu an tu r...”

Cum ig itu r in u troq ue d i c t o sim ili m odo construeto, videlicet illo p. c. 37 C. XXIV q. 1 et illo p. c. 97 C. I q. 1 relato, de h aere- tici's ag atur, et cum in prim o dicto potestas non sacram entalis ligandi vel solvendi seu benedicendi vel m eledicendi cum o f f i c i o a m i s s i b i l i connexa sit, c u r exsecutio ab o f f i c i o s a- c r a m e n t a l i i n § 3 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi seiuncta, et u t elem entum amissibile distinctionis ibidem peractae a M agistro

p raeter inam issibilia etiam am issibilia officia agnoscenti con-

siderata atq u e nom ine exsecutionis officii vel effectus potestatis acceptae sacram ento tenus vocata p a ri m odo ac in prim o dicto po testas in officio sed iarn amis!sibdli in sita non sit, non video.

Ex verbis n o n posse, n o n valere, p o te s ta te m non habere, e t si- milibus, exsecutionis nom en e t verbu m exsequi com itantibus vel

cum eis prom iscue a G ratiano adhibitis de nom ine ex se c u tio n is

et verbo e x se q u i potestatem ecclesiasticam haereticis non habi-

tam denotantibus concludimus.

Conclusioni tam en de distinctione in te r sacram entalem ordinis potestatem e t potestatem non sacram entalem , nom inibus exsecu tionis, effectus, et v irtu tis sacram enti ordinis vocata,m, a G ratiano peracta o b i c i p o s s i t , quod, cum A ugustinus, ut sup ra

ani-58 D i c t u m G r a t i a n i p. c. 39 C. I q. 1; vide supra, pag. [23] nota 6.

(21)

30 K. Nasiłowski _[84] m adversum est, in te r sacram entalem ordinis potestatem , ius d an - di baiptismum e t ordines vocatam earn que ex oonsecratione p ro - venientem , et potestatem non sacram entalem haereticis non h a- bitam atq u e in officiorum vel honoTum adm inistratione consisten- teim necnon e x perm issione Ecclesiae dependentem diistinxerit, in - congruum sit, ut G ratianus sim ili distimctione Doctori illi Eccle- siae opponat.

S ane A u g u s t i n u s p ra efa ta m distinctionem perfecit, sed ta n tu m sac raimentalem ordinis potestatem ex con seer atione prove nir! asserit, p o te sta te m vero n o n sa c ra m e n ta le m e x p e rm issio n e

Ecclesiae dependere affirm at, neque huius potesrtatis ex consecra tione provenientds ullam m ntionem facdt.

G r a t i a n u s v ero potestatem non sacram entalem e x co n se

cra tio n e proveniri asserens eam que cum sacram ento ordinis con- nexam esse ostendes nom ine e x se c u tio n is p otestatis d istrib u en d i sa-

cros ordines, et nom ine e jje c tu s potestatis acceptae sacram ento te

nus in d i c t o p. c. 97 C. I. q- 1 relato, atqu e nom ine v ir tu tis sacram en ti ordinis in d i c t o p. c. 37 C. XXIV q. 1 posito vocat.

M agister ig itu r ration« diversae potestatis in diversis sacram entis inisitae atque ratione d i v e r s i n o n s a c r - a m e n t a l i s potestatis s a c e r d o t a l i s f i u n d a m e n t i , non vero ra tio n e ipsiius distinctionis in te r sacram entalem ordinis p otestatem e t po testatem non sacram entalem A ugustino opponit. Sed de his in fra serm o e r it.

Eidem conclusioni de distinctione in te r sacram entalem ordinis po testatem eam que inam issibilem et p otestatem non sacram entalem eam que am issibilem nom inibus exsecutionis, effectus potestatis sa cram en to tenus acceptae, e t v irtu tis sacram enti ordinis vocaitam ita etiam o b i c i p o s s i t: S en tentia G ra tia n i de sacram entis a sacerdotibus suspensis, degradatis, depositis, e t haereticis celebratis anceps atque am bigua est. Iste enim sacram enta ab aliquibus sacerdotibus in form a Ecclesiae ad m in istrata in terdu m v a l i d a , in - terd u m v e r o i n v a l i d a esse teneit.

N am que M agister, ad hunc ultim u m casum quod attin et, in § 2 d i c t i p. c. 97 C. I q. 1 positi ita scribit: „Suspenso enim uel deposito sacerdote, n u lla ei r e lin q u itu r p o testa s sacrificandi... D egradatus enim episcopus p o te sta te m la rg ie n d i sacros ordines n o n h a  bet...” In § 1 autem d i c t i p. c. 4 C. XXIV q. 1 allati de h a e re ti cis ab Ecclesia recedentibus haec legim us: „Q uicum que ergo ab u n itate ecclesiae (que p er P e tru m intelligitur) fu e rit alienus, exe-

c ra re non potest, consecrare n o n u a let; excom m unicationis uel re

conciliation's p o te sta te m n o n h a b e t.”

Ut ig itu r ex verbis § 2 prim i su p ra lau d ati d i c t i de potestate sacrificandi et sacros ordines largiendi, ergo de potestate consecrandi adem pta, sic ex verbis § 1 secundi d i c t i de potestate consecrandi eiusm odi sacerdotibus non habita, idcirco etiam de u tra