0 5 25 75 95 100 0 5 25
0 5 25
0 5 25 75 95 100
1-4 strona okladki 21 maja 2014 14:23:43
Tytuł oryginału: Dermatology. A Colour Handbook. Second Edition Copyright © 2010 CRC Press, a member of Taylor & Francis Group
© Copyright by Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014
Wszystkie prawa zastrzeżone.
Przedruk i reprodukcja w jakiejkolwiek postaci całości bądź części książki bez pisemnej zgody wydawcy są zabronione.
Autorzy, Tłumacz i Wydawnictwo dołożyli wszelkich starań, aby wybór i dawkowanie leków w tym opracowaniu były zgodne z aktualnymi wskazaniami i praktyką kliniczną. Mimo to, ze względu na stan wiedzy, zmiany regulacji prawnych i nieprzerwany napływ nowych wyników badań dotyczących podstawowych i niepożądanych działań leków, Czytelnik musi brać pod uwagę informacje zawarte w ulotce dołączonej do każdego opakowania, aby nie przeoczyć ewentualnych zmian we wskazaniach i dawkowaniu. Dotyczy to także specjalnych ostrzeżeń i środków ostrożności. Należy o tym pamiętać, zwłaszcza w przypadku nowych lub rzadko stosowanych substancji.
Wydawca: Stella Nowośnicka-Pawlitko Redaktor prowadzący: Ewa Jaworska Redaktor merytoryczny: Barbara Kowalska Producent: Anna Bączkowska
Projekt okładki i stron tytułowych: Lidia Michalak-Mirońska
Wydanie I Warszawa 2014
ISBN 978-83-200-4538-3 Wydawnictwo Lekarskie PZWL
02-460 Warszawa, ul. Gottlieba Daimlera 2 tel. 22 695-40-33, infolinia: 801-142-080 www. pzwl. pl
Księgarnia wysyłkowa:
tel. 22 695-44-80
e-mail: wysylkowa@pzwl.pl
Skład i łamanie: ALINEA Druk i oprawa: Replika, India
SPIS TREŚCI 3
Przedmowa do drugiego wydania . .7
Wstęp . . . .8
CZĘŚĆ 1 DERMATOZY Wyprysk/zapalenie skóry Wyprysk atopowy (atopowe zapalenie skóry) . . . .14
Wyprysk podudzi (wyprysk żylny, grawitacyjny, żylakowy, z zastoju) . . . .17
Łojotokowe zapalenie skóry (wyprysk łojotokowy) . . . .18
Wyprysk pieniążkowaty . . . .20
Wyprysk zimowy . . . .21
Wyprysk potnicowy dłoni i stóp (pompholyx) . . . .22
Młodzieńcze zapalenie skóry stóp . . . .23
Świerzbiączka guzkowa . . . .23
Liszaj zwykły . . . .24
Kontaktowe zapalenie skóry . . . . .25
Samouszkodzenia skóry (dermatitis artefacta) . . . .28
Niezapalne dermatozy zawodowe Trądzik chlorowy (chloracne) . . .29
Inne dermatozy zawodowe . . . .30
Nadmierna potliwość (hiperhydroza) . . . .31
Pokrzywka Pokrzywka kontaktowa . . . .32
Pokrzywka fizykalna . . . .33
Pokrzywka zwykła . . . .34
Pokrzywka naczyniowa . . . .34
Obrzęk naczynioruchowy . . . .35
Mastocytoza i pokrzywka barwnikowa . . . .36
Choroby grudkowo-złuszczające Łuszczyca . . . .38
Przyłuszczyca plackowata drobnoogniskowa . . . .43
Łupież różowy Giberta . . . .44
Łupież czerwony mieszkowy . . . .45
Przyłuszczyca (Pityriasis lichenoides) . . . .46
Liszaj płaski . . . .47
Choroby pęcherzowe Pęcherze podrogowe Potówki zwykłe . . . .52
Podrogowa dermatoza krostkowa . . . .52
Pęcherze śródnaskórkowe Choroba Haileya–Haileya (rodzinna łagodna przewlekła pęcherzyca) . . . .53
Pęcherzyca . . . .54
Pęcherze podnaskórkowe Pemfigoid pęcherzowy . . . .56
Pemfigoid błon śluzowych (pemfigoid bliznowaciejący) . .56 Pemfigoid ciężarnych . . . .57
Nabyte pęcherzowe oddzielanie się naskórka . . . .58
Opryszczkowate zapalenie skóry . . . .58
Linijna IgA dermatoza pęcherzowa . . . .59
Toczeń rumieniowaty układowy pęcherzowy . . . .60
Pęcherzowy rumień wielopostaciowy . . . .60
Liszaj płaski pęcherzowy i lichen planus pemphigoides . . . .61
Pęcherzowe oddzielanie się naskórka Postać zwykła pęcherzowego oddzielania się naskórka . . . .62
Postać łącząca pęcherzowego oddzielania się naskórka . . . .63
Postać dystroficzna pęcherzowego oddzielania się naskórka . . . .64
Zaburzenia rogowacenia Rogowacenie mieszkowe . . . .65
Dermatozy perforujące . . . .65
Erytrokeratodermie . . . .66
Choroba Dariera . . . .67
Rogowce dłoni i stóp Dziedziczny rogowiec dłoni i stóp . . . .68
Nabyty rogowiec dłoni i stóp . . . .69
Rogowiec punktowy dłoni . . .69
Rybie łuski Rybia łuska zwykła . . . .70
Rybia łuska dziedziczona recesywnie związana z chromosomem X . . . .71
Niepęcherzowa wrodzona erytrodermia ichtiotyczna . . .72
Pęcherzowa wrodzona erytrodermia ichtiotyczna . . .73
Rybia łuska blaszkowata . . . .74
Rybia łuska arlekinowa . . . . .74
Zespoły rybiej łuski Zespół Nethertona . . . .75
Trądzik i inne związane z nim choroby Trądzik pospolity . . . .76
Trądzik indukowany lekami . . . . .77
Acne excoriée . . . .78
Trądzik niemowlęcy . . . .78
Zapalenie mieszków włosowych skóry głowy związane z trądzikiem . . . .78
Trądzik różowaty . . . .79
Okołoustne zapalenie skóry . . . . .80
Dermatozy okolicy narządów płciowych i odbytu Rogowce krwawe . . . .82
Brodawkowatość . . . .82
Plamki Fordyce’a . . . .83
Torbiele naskórkowe . . . .84
Kalcynoza moszny . . . .84
Liszaj twardzinowy . . . .85
Liszaj płaski . . . .86
Reaktywne zapalenie stawów . . . .88
Zapalenie żołędzi Zoona . . . .89
Pozasutkowa postać choroby Pageta . . . .89
Ropnie mnogie pach (trądzik apokrynowy) . . . .90
Acrodermatitis enteropathica . . .90
Skórna postać choroby Leśniowskiego –Crohna . . . . .91
Choroba Behçeta . . . .92
Neoplazja śródnabłonkowa . . . . .93
Opryszczka narządów płciowych .94 Drożdżyca (kandydoza) . . . .95
Kiła . . . .96
Choroby włosów
Łysienie plackowate . . . .98
Łysienie telogenowe . . . .99
Łysienie androgenowe . . . .100
Łysienie bliznowaciejące . . . .100
Trichotillomania . . . .101
Hirsutyzm . . . .102
Hipertrychoza . . . .102
Zaburzenia pigmentacji Hipermelanozy Przebarwienia pozapalne . . .103
Plamy typu kawa z mlekiem . . . .104
Skrobiawica plamista i liszaj amyloidowy . . . .106
Znamię Beckera . . . .106
Nietrzymanie barwnika (incontinentia pigmenti) . . .107
Melazma . . . .108
Poikilodermia Civatte’a . . . .108
Melanocytoza skórna . . . .109
Hipomelanozy Bielactwo . . . .110
Znamię Suttona (znamię halo) . . . .111
Znamię bezbarwne . . . .111
Nietrzymanie barwnika z odbarwieniami (hipomelanoza Ito) . . . .112
Albinizm oczno-skórny . . . . .112
Piebaldyzm . . . .113
Łupież biały . . . .114
Samoistny kropelkowaty niedobór barwnika . . . .114
Zaburzenia pigmentacji niezwiązane z melaniną Hemosyderoza . . . .115
Karotenemia . . . .116
Ochronoza . . . .116
Srebrzyca (argyria) . . . .116
Złocica (chrysiasis) . . . .116
Zmiany barwnikowe indukowane lekami . . . .117
Nadwrażliwość na światło Nabyte idiopatyczne fotodermatozy Wielopostaciowe osutki świetlne (PLE) . . . .119
Świerzbiączka letnia (actinic prurigo) . . . .120
Przewlekłe posłoneczne zapalenie skóry . . . .121
Pokrzywka słoneczna . . . .122
Opryszczki ospówkowate . . .122
Phytophotodermatitis . . . . .122
Fotodermatozy o podłożu genetycznym i metabolicznym Porfirie skórne . . . .124
Porfiria skórna późna . . . .124
Protoporfiria erytropoetyczna . . . .125
Wrodzona protoporfiria erytropoetyczna . . . .126
Fotodermatozy z defektem naprawy DNA Skóra pergaminowata i barwnikowa . . . .127
Inne fotodermatozy o podłożu metabolicznym Pelagra . . . .128
Choroby naczyń krwionośnych Nieprawidłowości strukturalne Naczyniak limfatyczny; limfangiektazje . . . .129
Teleangiektazje . . . .130
Rogowce krwawe . . . .132
Plamy naczyniowe typu czerwonego wina . . . .134
Plamy łososiowe . . . .135
Znamię blade . . . .136
Naczyniaki . . . .136
Owrzodzenia kończyn dolnych pochodzenia naczyniowego . . . .138
Choroby zapalne Odmroziny . . . .140
Zapalenie naczyń włosowatych . . . .141
Livedo reticularis . . . .142
Zapalenie naczyń . . . .143
Erythema elevatum diutinum . . . .145
Piodermia zgorzelinowa . . . .146
Zespół Sweeta (ostra gorączkowa dermatoza neutrofilowa) . . . .147
Panniculitis (zapalenie podskórnej tkanki tłuszczowej) . . . .148
Skórne manifestacje chorób układowych Rogowacenie ciemne . . . .149
Porokeratozy . . . .150
Ziarniniak obrączkowaty . . . .152
Obumieranie tłuszczowate . . . .153
Sarkoidoza . . . .154
Guzki reumatoidalne . . . .155
Ziarniniakowe zapalenie warg (zapalenie warg Meisnera) . . . .156
Twardzina ograniczona (morphea) . . . .156
Twardzina układowa . . . .158
Obrzęk twardzinowy Buschkego . . . .159
Zapalenie skórno-mięśniowe . . .160
Toczeń rumieniowaty krążkowy (DLE) . . . .161
Podostry skórny toczeń rumieniowaty . . . .162
Toczeń rumieniowaty układowy (SLE) . . . .163
Rumień wielopostaciowy . . . .164
Choroba Stilla . . . .165
Zmiany polekowe Osutki plamisto-grudkowe (exanthema) . . . .166
Ostra uogólniona osutka krostkowa (AGEP) . . . .167
Zespół DRESS (reakcja polekowa z eozynofilią i objawami ogólnoustrojowymi) . . . .167
Pęcherzowe reakcje polekowe . .167 Pokrzywka . . . .168
Zapalenie naczyń . . . .168
Zespół Stevensa–Johnsona . . . .168
Rumień trwały . . . .168
Toksyczna nekroliza naskórka (zespół Lyella) . . . .170
Osutki liszajopodobne . . . .171
Nadwrażliwość na światło . . . . .172
Przerost dziąseł . . . .172
Jodzica . . . .172
CZĘŚĆ 2
NOWOTWORY
Łagodne nowotwory wywodzące się z naskórka
Znamię naskórkowe . . . .174
Znamię łojowe . . . .174
Brodawka łojotokowa . . . .175
Dermatosis papulosa nigra . . . .176
Rogowiak kolczystokomórkowy (keratoacanthoma) . . . .177
Rogowiak jasnokomórkowy (guz Degosa) . . . .178
Torbiel naskórkowa . . . .178
Torbiel tricholemmalna . . . .179
Prosak . . . .179
Łagodne nowotwory wywodzące się ze skóry właściwej Włókniak twardy . . . .180
Xanthogranuloma juvenile . . . .180
Kępki żółte powiek . . . .181
Naczyniakowłókniak . . . .181
Ziarniniak naczyniowy . . . .181
Angioplazja grudkowa z eozynofilią (angiolymphoid hyperplasia with eosinophilia) . . . .182
Guz splotowy (glomus tumor) . .182 Mięśniak gładkokomórkowy . . . .183
Torbiel śluzowa . . . .183
Chondrodermatitis nodularis . .184 Bliznowce i blizny przerostowe . . . .184
Łagodne guzy wywodzące się z przydatków skóry Guzy mieszka włosowego . . . .185
Guzy gruczołów apokrynowych . . . .186
Guzy gruczołów ekrynowych . . .186
Łagodne zmiany melanocytowe Wrodzone znamię melanocytowe . . . .188
Znamię błękitne . . . .189
Znamię melanocytowe atypowe . . . .189
Łagodne nabyte znamię melanocytowe . . . .190
Znamię Spitz . . . .191
Piegi . . . .191
Plamy soczewicowate . . . .192
Nowotwory złośliwe i ich stany prekursorowe Rogowacenie słoneczne (solar keratosis, actinic keratosis) .193 Czerniak . . . .194
Choroba Bowena . . . .196
Rak kolczystokomórkowy . . . .197
Rak podstawnokomórkowy . . . .198
Mięsak naczyniowy (angiosarcoma) . . . .199
Skórne choroby limfoproliferacyjne Łagodny naciek limfocytarny Jessnera . . . .200
Lymphomatoid papulosis . . . . .200
Ziarniniak grzybiasty . . . .201
Zespół Sézary’ego . . . .202
Limfocytoma . . . .202
Pierwotny chłoniak skóry z komórek B . . . .203
CZĘŚĆ 3 ZAKAŻENIA I ZARAŻENIA Zakażenia bakteryjne Liszajec . . . .206
Niesztowica . . . .207
Zapalenie mieszków włosowych . . . .207
Czyrak i czyrak gromadny . . . . .208
Rzekome zapalenie mieszków włosowych . . . .209
Róża, zapalenie skóry i tkanki podskórnej oraz martwicze zapalenie powięzi . . . .210
Płonica . . . .211
Zespół wstrząsu toksycznego . . .211
Gronkowcowy zespół oparzonej skóry . . . .212
Posocznica gonokokowa . . . .212
Zakażenie meningokokowe . . . .213
Łupież rumieniowy . . . .214
Keratoliza dziobata (pitted keratolysis) . . . .215
Gruźlica skóry . . . .216
Tuberkulidy . . . .217
Trąd . . . .218
Zakażenie mykobakteriami szybko rosnącymi . . . .218
Zakażenie prątkiem Mycobacterium marinum (ziarniniak akwariowy) . . . . .220
Choroba z Lyme . . . .221
Zakażenia grzybicze Dermatofitozy . . . .222
Łupież pstry . . . .224
Sporotrychoza . . . .225
Infekcje drożdżakowe . . . .226
Mycetoma . . . .227
Zakażenia wirusowe Odra . . . .228
Różyczka . . . .228
Rumień zakaźny . . . .229
Zespół dłoni, stóp i ust . . . .229
Gorączka gruczołowa (mononukleoza zakaźna) . . .230
Ospa wietrzna . . . .230
Półpasiec . . . .231
Opryszczka zwykła . . . .232
Brodawki wirusowe . . . .234
Epidermodysplasia verruciformis . . . .236
Mięczak zakaźny . . . .236
Niesztowica wirusowa (orf) . . . .237
Zakażenie ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) Dermatozy związane z zakażeniem HIV . . . .238
Zarażenia Ukąszenia owadów i roztoczy (pokrzywka grudkowa) . . . . .243
Użądlenia owadów . . . .244
Świerzb . . . .244
Ukąszenia pluskwy domowej . . .246
Wszawica Wszawica głowowa . . . .246
Wszawica łonowa . . . .246
Wszawica odzieżowa . . . .247
Choroby tropikalne Leiszmanioza skórna . . . .248
Muszyca . . . .249
Onchocerkoza (ślepota rzeczna) . . . .250
Zespół larwy skórnej wędrującej . . . .251
Strongyloidoza (larva currens) . . . .251
Skorowidz . . . .252
PRZEDMOWA DO DRUGIEGO WYDANIA 7
Stuart Robertson i ja mieliśmy nadzieję, że jeśli pominiemy w tej książce zagadnienia związane z leczeniem, unikniemy w przyszłości konieczności jej aktualizowania.
Nie doceniliśmy jednak oddania naszych czytelników idei niesienia pomocy pacjentom.
Ulegliśmy w końcu prośbom naszego wydawcy, stawiając tylko jeden warunek – będziemy potrzebować pomocy trzeciego redaktora. A kto może być lepszy, pomyśleliśmy,
niż Sarah Wakelin, osoba o dużym doświadczeniu w tej dziedzinie?
Powiększony zespół autorów dokonał szczegółowego przeglądu oryginalnego tekstu i zawartych w książce ilustracji, co dało możliwość uzupełnienia pewnych braków
i niedostatków w opisach chorób skóry, w tym zakażenia HIV.
Dodaliśmy ponad sto nowych ilustracji, dostarczonych głównie przez niestrudzonego Stuarta Robertsona.
W rezultacie udało nam się stworzyć książkę jeszcze bardziej przydatną niż poprzednia – taką, która będzie niezawodnym przewodnikiem zarówno dla rozpoczynających naukę dermatologii lekarzy i pielęgniarek, jak i doświadczonych
pracowników ochrony zdrowia zajmujących się innymi dziedzinami medycyny, w tym lekarzy rodzinnych i lekarzy medycyny pracy.
Dziękuję obu moim kolegom redaktorom, którzy z precyzją i zaangażowaniem pracowali, aby wraz ze mną tchnąć nowe życie w tę książkę.
RICHARDJ. G. RyCROFT
8
Wy wiad
Roz po zna nie cho ro by der ma to lo gicz nej stan dar - do wo opie ra się na ze bra nym wy wia dzie oraz wy - ni kach ba da nia przed mio to we go. Py ta nia do ty czą ce ak tu al nej cho ro by skó ry po win ny do - star czyć in for ma cji na te mat cza su wy stą pie nia zmian i lo ka li za cji po cząt ko wych wy kwi tów, prze - bie gu cho ro by, czyn ni ków wy wo łu ją cych i ła go - dzą cych zmia ny (ta kich jak świa tło sło necz ne, tem pe ra tu ra, wy ko ny wa ny za wód itd.) oraz ob ja - wów to wa rzy szą cych (świąd, ból itd.).
Istot ne jest za po zna nie się z wy wia dem do ty - czą cym prze by tych cho rób, rów nież der ma to lo - gicz nych, a tak że prze pro wa dzo nych u pa cjen ta za bie gów chi rur gicz nych. Szcze gól ne zna cze nie ma do dat ni wy wiad w kie run ku zmian wy pry sko - wych lub łusz czy cy. Przy dat ne jest rów nież uzy - ska nie in for ma cji do ty czą cych wy stę po wa nia czę stych dzie dzicz nych cho rób skó ry (ta kich jak ato po we za pa le nie skó ry, łusz czy ca czy ry bia łu - ska) u krew nych pierw sze go stop nia, jak rów nież cho rób za kaź nych u osób po zo sta ją cych w bli skich kon tak tach oso bi stych z pa cjen tem. W przy pad ku obec no ści wie lu cho rób skó ry dla usta le nia roz po - zna nia istot ne jest po zna nie róż nych aspek tów co - dzien ne go ży cia pa cjen ta, ta kich jak za wo do wy lub po za za wo do wy kon takt z sub stan cja mi po ten - cjal nie uczu la ją cy mi czy nad mier na eks po zy cja na pro mie nio wa nie sło necz ne. Nie zbęd ny jest tak że szcze gó ło wy wy wiad do ty czą cy wcze śniej przyj mo wa nych le ków. Peł na li sta le ków przyj mo - wa nych przez pa cjen ta z po wo du in nych cho rób mo że ujaw nić przy czy ny ja tro gen nej cho ro by skó - ry, na to miast wie dza na te mat sto so wa ne go le cze - nia mo że po móc unik nąć in te rak cji le ko wych lub po li prag ma zji. Na le ży też zwró cić uwa gę na miej - sco we sto so wa nie róż nych pre pa ra tów obec nie i w prze szło ści.
Ba da nie przed mio to we
Roz po zna nie cho ro by skó ry za le ży od do kład ne - go prze pro wa dze nia ba da nia przed mio to we go oraz wła ści wej in ter pre ta cji ma ni fe sta cji skór - nych. Ba da nie der ma to lo gicz ne, oprócz oce ny zmie nio ne go cho ro bo wo ob sza ru(ów), po win no obej mo wać wi zu al ną oce nę ca łej skó ry. Istot ne zna cze nie ma od po wied nie oświe tle nie; do dat - ko we świa tło la tar ki mo że być przy dat ne do zba -
da nia zmian w ja mie ust nej. Źró dło świa tła umiesz czo ne uko śnie w sto sun ku do zmia ny po - zwa la nie kie dy na uzy ska nie waż nych in for ma - cji o mor fo lo gii zmian. Bliż sze przyj rze nie się po szcze gól nym zmia nom za po mo cą lu py jest czę sto po moc ne. Ba da nie pal pa cyj ne zmie nio nej skó ry po win no być za wsze wy ko ny wa ne w ce lu uzy ska nia in for ma cji o tem pe ra tu rze, spo isto ści i stop niu za ję cia tka nek. Cza sem ko niecz ne jest ba da nie re gio nal nych wę złów chłon nych.
W ce lu uzy ska nia mak sy mal nej ilo ści in for - ma cji dla ce lów dia gno stycz nych w oce nie zmian na le ży uwzględ nić czte ry jej aspek ty:
• Mor fo lo gię (ro dzaj wy kwi tu).
• Kształt.
• Roz miesz cze nie.
• Ko lor.
Mor fo lo gia
Więk szość zmian skór nych ma cha rak te ry stycz - ną mor fo lo gię, któ ra, raz okre ślo na, za wę ża dia - gno sty kę róż ni co wą. Naj czę ściej wy stę pu ją na stę pu ją ce wy kwi ty pier wot ne:
• pla ma;
• grud ka;
• gu zek;
• tarcz ka (blasz ka);
• bą bel po krzyw ko wy;
• pę che rzyk;
• pę cherz;
• kro sta;
• nad żer ka;
• owrzo dze nie;
• szcze li na;
• te le an giek ta zja;
• za skór nik.
WSTĘP
Plama – płaska, niewyczuwalna palpacyjnie zmiana, różniąca się kolorem od otaczającej skóry zdrowej.
Tarczka (blaszka) – zmiana o spłaszczonym szczycie i średnicy istotnie przekraczającej jej wysokość.
Pęcherzyk – wypełniony płynem wykwit o średnicy mniejszej niż 5 mm. Wykwit o średnicy większej niż 5 mm to pęcherz.
Krosta – widoczne nagromadzenie treści ropnej o białym, żółtym lub zielonym kolorze.
Nadżerka – obszar skóry pozbawiony naskórka.
Szczelina – szczelinowate owrzodzenie.
Owrzodzenie – obszar skóry pozbawiony naskórka i części skóry właściwej.
Teleangiektazja – widoczne poszerzone małe naczynie krwionośne skóry właściwej.
Zaskórnik – nagromadzenie keratyny i łoju w rozszerzonych ujściach jednostek włosowo-łojowych.
Bąbel pokrzywkowy – przemijający obrzęk skóry o różnych rozmiarach, często otoczony dobrze odgraniczonym rumieniem.
Grudka – mała, spoista, uniesiona ponad powierzchnię skóry zmiana o średnicy mniejszej niż 5 mm. Uniesiona zmiana o średnicy większej niż 5 mm to guzek.
Strup – zaschnięty wysięk treści surowiczej lub krwistej.
Atrofia – ścieńczenie skóry spowodowane częściową utratą jednej lub więcej warstw tkanek (naskórka, skóry właściwej, tkanki podskórnej).
Stwardnienie – patologiczne zmiany w obrębie skóry (często wynikające ze zwiększonej liczby włókien kolagenowych), charakteryzujące się pogrubieniem skóry.
Lichenifikacja – pogrubienie skóry ze wzmożonym poletkowaniem, zwykle spowodowane długotrwałym drapaniem się.
Wysięk – wydostający się z naczyń krwionośnych płyn o dużej zawartości białka, komórek, ich pozostałości itd.
Zmiany pępkowate – zmiany kształtem przypominające pępek.
Zmiany brodawkowate – zmiany przybierające postać zrogowaciałej narośli.
Przeczos – zadrapanie lub otarcie skóry.
Hiperkeratoza – obszar pogrubiałej warstwy rogowej naskórka.
Łuska – płatek zrogowaciałych komórek naskórka na powierzchni skóry.
Pier wot nym wy kwi tom skór nym mo gą to wa rzy - szyć in ne zmia ny, ta kie jak:
• łu ska;
• strup;
• hi per ke ra to za;
• za nik;
• stward nie nie;
• li che ni fi ka cja;
• two rze nie pęp ko wa tych za głę bień;
• wy sięk;
• zmia ny bro daw ko wa te;
• prze czo sy.
Kształt
Kształt po szcze gól nych zmian skór nych ma istot - ne zna cze nie kli nicz ne, po nie waż mo że on być cha rak te ry stycz ny dla prze bie gu nie któ rych der - ma toz. Naj czę ściej ob ser wu je się na stę pu ją ce kształ ty i wzor ce zmian skór nych:
• li nij ny;
• krąż ko wy (pie niąż ko wa ty);
• ob rącz ko wa ty (pier ście nio wa ty);
• ty pu tar czy strzel ni czej, zło żo ny z kon cen - trycz nych pier ście ni;
• po li cy klicz ny, zło żo ny z po łą czo nych ze so bą pier ście ni;
• łu ko wa ty (zmia ny w kształ cie łu ku);
• peł za ją cy (li nij ne zmia ny o fa li stym kształ cie);
• spi ral ny (za krzy wio ne lub spi ral ne zmia ny ukła da ją ce się wzdłuż roz wo jo wych li nii Bla - sch ko);
• pal cza sty (zmia ny w kształ cie pal ców);
• pół pa ś co po dob ny (zmia ny po dob ne do tych wy stę pu ją cych w prze bie gu infekcji her pes zo - ster (patrz str. 231).
Zmiany linijne
Zmiany pełzające
Zmiany obrączkowate
Zmiany spiralne
Rozmieszczenie
Więk szość cho rób skó ry ce chu je cha rak te ry - stycz ne roz miesz cze nie (dys try bu cja) zmian lub pre dy lek cja do okre ślo nych oko lic. Der ma to zy, w za leż no ści od swe go na si le nia, róż nią się stop - niem za ję cia skó ry. Stwier dze nie cha rak te ry - stycz nej lo ka li za cji zmian ma zna cze nie dia gno stycz ne, a okre śle nie roz le gło ści zmian jest przy dat ne ze wzglę dów ro kow ni czych i te ra - peu tycz nych. Po je dyn cze zmia ny wy stę pu ją ce w ob rę bie ogra ni czo ne go ob sza ru są okre śla ne ja ko sku pio ne, na to miast mno gie zmia ny roz - miesz czo ne na du żym ob sza rze skó ry – ja ko roz - sia ne. Dys try bu cję zmian do kład niej opi su je się za po mo cą na stę pu ją cych ter mi nów:
• Osut ka (exan thema) – zmia ny ta kie wy stę pu - ją głów nie na tu ło wiu i skła da ją się z wie lu sy - me trycz nych, ru mie nio wych zmian pla mi sto -grud ko wych. Te go ro dza ju der ma - to zy (osut ki) mo gą być od ro po dob ne (cha rak - te ry zu ją się pla mi sty mi, ró żo wy mi, nie co unie sio ny mi zmia na mi) lub pło ni czo po dob ne (przy po mi na ją ma łe, ru mie nio we grud ki wy - stę pu ją ce w prze bie gu szkar la ty ny).
• Zmia ny zlew ne – po wsta ją w wy ni ku zle wa nia się po je dyn czych zmian skór nych ze so bą na du żym ob sza rze skó ry.
• Ery tro der mia – są to zmia ny skór ne, któ re zaj mu ją wię cej niż 90% po wierzch ni cia ła i ma ją zlew ny cha rak ter.
Dys try bu cję zmian skór nych opi su je się rów nież pod ką tem oko lic ob ję tych pro ce sem cho ro bo - wym, co mo że być po moc ne w usta le niu roz po - zna nia. Zmia ny mo gą być umiej sco wio ne:
• od środ ko wo (lo ka li zu ją się głów nie na koń - czy nach, np. w ziar ni nia ku ob rącz ko wa tym);
• do środ ko wo (obej mu ją głów nie tu łów, np.
w pę che rzy cy zwy kłej);
• w ob rę bie środ ko wej czę ści twa rzy (zaj mu ją przede wszyst kim czo ło, nos i pod bró dek, np.
w trą dzi ku ró żo wa tym);
• na dło niach i po de szwach (np. w łusz czy cy krost ko wej dło ni i stóp);
• w ob rę bie po wierzch ni zgię cio wych (np. w łu - pie żu ru mie nio wym);
• w ob rę bie po wierzch ni wy prost nych (np.
w łusz czy cy plac ko wa tej);
• w ob rę bie der ma to mów, zaj mu jąc je den lub wię cej der ma to mów, np. w pół pa ś cu;
• w oko li cach oko łooczo do ło wych (np. w gru - czo la kach po to wych);
• w oko li cy oko ło ust nej (np. w za pa le niu oko ło - ust nym);
• w oko li cach eks po no wa nych na świa tło (np.
w prze wle kłych zmia nach po sło necz nych).
Ko lor
Zmia ny skór ne mo gą mieć ko lor cie li sty lub mo gą się ce cho wać za bu rze nia mi pig men ta cji (hi per - lub hi po pig men ta cją) bądź za czer wie nie niem.
Ru mień jest to za czer wie nie nie spo wo do wa ne roz sze rze niem mi kro na czyń krwio no śnych, bled ną ce pod wpły wem uci sku.
Zmia ny pla mi cze cha rak te ry zu ją się ciem - niej szym za czer wie nie niem skó ry spo wo do wa - nym wy na czy nie niem ery tro cy tów. Zmia ny te nie ule ga ją zbled nię ciu pod wpły wem uci sku.
Zmiany skupione Zmiany rozsiane
• Wyprysk/zapalenie skóry
• Niezapalne dermatozy zawodowe
• Pokrzywka
• Choroby grudkowo-złuszczające
• Choroby pęcherzowe
• Zaburzenia rogowacenia
• Trądzik i inne związane z nim choroby
• Dermatozy okolicy narządów płciowych i odbytu
• Choroby włosów
• Zaburzenia pigmentacji
• Nadwrażliwość na światło
• Choroby naczyń krwionośnych
• Skórne manifestacje chorób układowych
• Zmiany polekowe
Dermatozy
CZĘŚĆ 1
13
WYprYsK/ZApALENIE sKórY
Wypryski endogenne, czyli konstytucjonalne, stanowią grupę dermatoz, dla których nie określono pierwotnej przyczyny zewnętrznej. Podobnie jak w przypadku niedokrwistości, określenie „wyprysk” samo w sobie nie stanowi rozpoznania i należy zawsze ustalić typ wyprysku lub jego przyczynę.
Wyprysk atopowy
(atopowe zapalenie skóry) DEFINICJA I OBJAWY KLINICZNEAtopowe zapalenie skóry jest to przewlekła choroba skóry przebiegająca ze świądem i zajmująca powierzchnie zgię- ciowe; zwykle rozpoczyna się w pierwszych 2 latach życia.
W ostatnich dziesięcioleciach w krajach rozwiniętych obser- wuje się wzrost częstości występowania atopowego zapalenia skóry. Szacuje się, że około 20% dzieci ma na pewnym etapie życia wyprysk atopowy. Chorzy często mają dodatni wywiad rodzinny w kierunku atopii, a ponadto są obciążeni zwięk- szonym ryzykiem rozwoju alergii pokarmowej, alergicznego nieżytu nosa i astmy. Uważa się, że za wzrost częstości wystę- powania atopowego zapalenia skóry odpowiadają czynniki środowiskowe, takie jak zmniejszenie wczesnej ekspozycji na infekcje i zwiększenie ekspozycji na alergeny w gospodar- stwach domowych.
Ryc. 1 Wyprysk niemowlęcy.
1
Ryc. 2 Wyprysk powierzchni zgięciowych.
2
Ryc. 3 Wyprysk powierzchni zgięciowych.
3
Ryc. 4 Wyprysk w okolicach oczodołowych.
4
