Publikacja umożliwia szerokie spojrzenie na to, jak wielowymiarową insty- tucją może być współczesna biblioteka.

(1)

Przekazywany na ręce Czytelników tom stanowi zbiór tekstów poświęco- nych nowym funkcjom, zadaniom, technikom i narzędziom pracy bibliotek.

Przygotowany przez kadrę naukową oraz kierowniczą, a także dynamicz- nie działających na co dzień pracowników bibliotek, pokazuje z różnych punktów widzenia zmiany zachodzące w tych placówkach i ich otoczeniu.

Publikacja umożliwia szerokie spojrzenie na to, jak wielowymiarową insty- tucją może być współczesna biblioteka.

cena 47 zł

(2)

Mobilna biblioteka

pod redakcją Mai Wojciechowskiej

Warszawa 2021

(3)

Dorota Kolenda

noWe technologie W pracy bibliotekarza na przykładzie MiejSkiej biblioteki

publicznej We WrocłaWiu

Biblioteki w XXI w. przestają być kojarzone wyłącznie z wypożyczalniami książek.

W coraz większym stopniu zajmują się również udostępnianiem oraz promowaniem nowoczesnych urządzeń i technologii. W artykule omówiona została ewolucja umie- jętności zawodowych bibliotekarzy w XXI w. na przykładzie działalności Miejskiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu.

Na przestrzeni dziejów wizerunek bibliotekarza kształtowany był w oczach użyt- kowników bibliotek przez pryzmat zadań i czynności, jakie bibliotekarze wykonywali, a także poprzez narosłe stereotypy i skojarzenia powiązane z tym zawodem [4; 17;

13]. Z drugiej strony bibliotekarze są również postrzegani przez społeczeństwo jako nauczyciele, opiekunowie wiedzy, mędrcy, doradcy, partnerzy, pedagodzy [11, s. 3].

Jak podkreśla Grzegorz Gmiterek, bibliotekarze „nie są już utożsamiani z osobami nudnymi, zgryźliwymi, opryskliwymi czy wręcz bezbarwnymi i zamkniętymi, lecz przyjaznymi, kompetentnymi, otwartymi na nowe technologie i wiedzę profesjonali- stami, do których czytelnicy mogą zwrócić się nawet z – wydawałoby się – najbardziej błahym problemem” [6, s. 60].

Tak jak w każdym zawodzie, także w profesji bibliotekarza da się wyszczególnić zestaw cech pożądanych – umiejętności, które są ponadczasowe i niezmienne. Zarówno dziś, jak i 10, 20 czy 50 lat temu „idealny” bibliotekarz powinien przede wszystkim bardzo dobrze znać swoje środowisko pracy, a więc księgozbiór, którym się opiekuje oraz skrupulatnie opracowywać i dokładnie porządkować ten zbiór. Jednocześnie winien starać się w jak największym stopniu zadowalać użytkowników biblioteki, odpowiadać na ich potrzeby i zainteresowania, być przy tym cierpliwy, kulturalny, umieć słuchać, kierować się empatią w kontaktach z czytelnikami, a w trudnych sytu- acjach być stanowczym i dbać o dobro biblioteki [28, s. 28]. Pożądane jest również, by angażował się w swoją pracę oraz utożsamiał z biblioteką, jak również wykorzystywał swoją kreatywność do budowania jej pozytywnego wizerunku. W większych placów-

(4)

kach bibliotekarze muszą umieć pracować w grupie i realizować wspólnie wytyczone cele. Co ważne, „bibliotekarze i inne osoby zatrudnione w sektorze informacyjnym dążą do tego, aby optymalizować swoje kompetencje fachowe poprzez permanentne dokształcanie i doskonalenie zawodowe” [11, s. 5].

Kiedy skupimy się na teraźniejszości, na XXI w., z łatwością dojdziemy do wnio- sku, iż zestaw kompetencji podstawowych rozszerzył się o umiejętności wynikające z rozwoju technologicznego. Mirosława Majewska określa je mianem „kompetencji informatycznych” [16, s. 4]. Współczesna biblioteka, biblioteka „na czasie”, nie może bowiem pozostać obojętna na postępującą cyfryzację usług. Począwszy od podstawowej znajomości obsługi urządzeń biurowych, przez komputeryzację procesów bibliotecznych, do niemożności wykonywania pracy bez dostępu do sieci – biblioteki i bibliotekarze wykazują się otwartością na zachodzące zmiany technologiczne i, w miarę swoich możliwości, wychodzą im naprzeciw [32, s. 32–33]. Czymś naturalnym w aktualnym stuleciu stało się prowadzenie stron internetowych, blogów oraz profili w mediach społecznościowych, zarówno instytucjonalnych, jak i indywidualnych, gdzie bibliotekarze dzielą się swoimi doświadczeniami zawodowymi, wymieniają pomysły, promują czytelnictwo polecając i recenzując książki, filmy, gry oraz seria- le [2, s. 125–128]. Znamienne także, zwłaszcza w większych miejscowościach, jest traktowanie znajomości języków obcych (głównie języka angielskiego), jako umie- jętności oczywistej w pracy bibliotekarza. Również wielopłaszczyznowa współpraca ze społecznością lokalnych aktywistów i instytucjami, nie tylko ze sfery kultury, ale np. oświaty, środowiska, zdrowia, gospodarki itp., stanowi dziś cenny element codziennej oferty bibliotecznej [29, s. 202, 206–208]. „Współczesny bibliotekarz musi dobrze czuć się w różnorodnych rolach; powinien być ekspertem w swojej dziedzinie, menedżerem, negocjatorem, badaczem, operatorem baz danych, planistą, znawcą technologii informacyjnych i zasad przedsiębiorczości, a także nauczycielem, ciągle otwartym na wiedzę i nowe umiejętności ucznia i użytkownika” [16, s. 3].

Jaki wpływ nowe technologie mają na kształtowanie działalności Miejskiej Bibliote- ki Publicznej we Wrocławiu? Niewątpliwie znaczący. Nie tylko powstają nowoczesne filie, ale i rozwijane są dotychczas stosowane metody i narzędzia pracy. Omówione poniżej przykłady podzielone zostały według pięciu ogólnych kategorii związanych z ofertą biblioteczną. Są to: e-literatura, programowanie, social media, multimedia i instalacje artystyczne (zob. szerzej tab. 1).

Nowoczesne biblioteki, w tym również Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu, odpowiadają na podstawowe cyfrowe potrzeby swoich odbiorców poprzez ułatwianie im dostępu do literatury w formie elektronicznej. Internetowe czytelnie, takie jak IBUK libra czy Legimi, udostępniane niejednokrotnie wraz z urządzeniami mobilny-

(5)

Dorota Kolenda 338

mi – tabletami, zyskały popularność wśród użytkowników bibliotek w całej Polsce.

Od 2019 r. MBP we Wrocławiu dołączyła również do stale powiększającego się grona odbiorców platformy EBSCO [21], która do niedawna kojarzona była w Polsce raczej z bibliotekami akademickimi, a nie publicznymi. Biblioteka odpowiada tym samym nie tylko na zapotrzebowanie na książki w formie elektronicznej, ale także na potrzebę dostępu do publikacji w językach obcych, które EBSCO eBOOK Public Library oferuje.

Druga grupa zagadnień dotyczy aktywności związanych m.in. z programowa- niem. Powszechnymi dziś w bibliotekach są wszelkiego rodzaju szkolenia z obsługi komputera (np. dla seniorów) prowadzone zarówno przez samych bibliotekarzy, jak i profesjonalnych szkoleniowców [14]. Inicjowane są również spotkania mające na celu eliminowanie cyfrowego wykluczenia poprzez darmowe konsultacje z osobami biegłymi w obsłudze środowiska komputerowo-sieciowego, np. w ramach akcji współ- organizowanej przez MBP we Wrocławiu – Wrocławski Wolontariusz IT [31]. Kursy komputerowe organizowane w bibliotekach zaczęły wchodzić w nową fazę – swoistą specjalizację. Uczestnicy uczą się na nich już nie tylko obsługi samego urządzenia, ale rozwijają umiejętności korzystania np. z otwartego oprogramowania na warsztatach z obsługi systemów linuxowych [26] lub np. samodzielnej konfiguracji domowej sieci WiFi [1]. Warto podkreślić, że „dziś, po przejściu pierwszego etapu komputeryzacji bibliotek i dynamicznego rozwoju technologii informatycznych – biblioteka musi przejść głęboką zmianę mentalną, by stać się partnerem dla nowoczesnego, obeznanego z komputerami, tabletami, smartfonami użytkownika” [10, s. 3].

Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu, dzięki współpracy z licznymi stowa- rzyszeniami i fundacjami z branży IT oraz przygotowanemu zapleczu technicznemu (w postaci wysoko wydajnych laptopów typu gamingowego), oferuje użytkownikom kursy programowania, wprowadzające oraz zaawansowane, w kilku językach: Ja- vaScript, CSS, HTML, Python, SQL [22]. Na uwagę zasługuje fakt, iż niejednokrotnie bibliotekarze posiadają zdolności informatyczne lub sami uczestniczą w wymienio- nych kursach, by w przyszłości móc samemu je prowadzić. Podejście to jest zgodne z założeniem, wedle którego: „bibliotekarz powinien swą postawą zawodową dawać przykład użytkownikowi żyjącemu w społeczeństwie uczącym się, a koncepcja lifelong learning powinna właśnie w osobie bibliotekarza spełniać się doskonale” [9, s. 192].

Coraz bardziej popularne staje się oferowanie w bibliotekach dostępu do drukarek 3D. Projekty wydruków są przygotowywane przez samych bibliotekarzy lub przez uczestników szkoleń – w przypadku MBP we Wrocławiu użytkownicy mają możliwość odbycia kursów z zakresu modelowania i wizualizacji trójwymiarowych obiektów w programie Blender [3]. Bibliotekarze, mogąc wykorzystywać w codziennej pracy taki sprzęt, korzystają z niego nie tylko w celach promocyjnych, drukując różne formy

(6)

gadżetów bibliotecznych (figurki, breloczki), ale także inicjują spotkania edukacyjne dla dzieci i młodzieży, na których omawiają zarówno możliwości druku 3D dla użytku domowego, jak też coraz większy wpływ tej technologii np. na medycynę czy gospodarkę. Dodatkowo, od kilku lat popularną w bibliotekach publicznych atrakcją są zajęcia z robotyki. We Wrocławiu takie spotkania przeznaczone są dla dzieci już od 5 roku życia. Prowadzący – zarówno bibliotekarze, jak i zewnętrzni trenerzy, używali dotychczas klocków K’NEX lub Lego WeDo [19].

Kolejna kategoria aktywności to wykorzystanie w bibliotekach social mediów.

Bibliotekarze stają dziś przed wyzwaniem sprawnego i ciekawego prowadzenia bibliotecznych profili na Faceebooku, Instagramie, YouTubie, platformach blogowych itp. Przykładem internetowej aktywności pracowników Miejskiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu jest m.in. blog Oczytany facet, prowadzony przez pracownika Filii nr 23 [20]. Konieczne jest także stałe gromadzenie i odpowiednie opracowanie materiału dokumentacyjnego z wszelkich oferowanych wydarzeń. Bibliotekarz staje się więc obok informatyka specjalistą od zarządzania treścią w Internecie, fotografem i grafi- kiem komputerowym. Przy użyciu takich narzędzi i programów komputerowych, jak np. Canva czy Photoshop, sporządza plakaty, zaproszenia na wydarzenia, materiały promocyjne – dba o dobry wizerunek biblioteki, o jej jednolity system identyfikacji wizualnej. Staje się marketingowcem i promuje markę biblioteki [24, s. 152–153].

„Często predyspozycje i wiedza pracownika biblioteki decydują o jakości świadczo- nych usług, a tym samym o satysfakcji użytkownika, o pozytywnej ocenie biblioteki i wartości uzyskanych w niej informacji” [23, s. 322]. Poza dawaniem dobrego przy- kładu własnym, wzbudzającym zainteresowanie istnieniem w sieci, pomaga w tym także swoim użytkownikom poprzez organizowanie zajęć z obsługi social mediów, takich jak np. cykl warsztatów w Centrum Biblioteczno-Kulturalnym FAMA (filia nr 11 MBP we Wrocławiu) poświęconych robieniu dobrych zdjęć na Instagram, zaty- tułowany Insta Foty [8].

Najbardziej chyba atrakcyjną ofertą w bibliotekach XXI w., zwłaszcza z punktu widzenia młodszego odbiorcy, są wszelkie działania promujące multimedia. Coraz częściej biblioteki udostępniają użytkownikom stanowiska z wirtualną rzeczywistością [25, s. 24–33]. Korzystanie z VR-u w Miejskiej Bibliotece Publicznej we Wrocławiu umożliwiane jest zarówno indywidualnym użytkownikom, jak i grupom zorganizowa- nym. Bibliotekarze poza wprowadzeniem do bezpiecznej obsługi sprzętu i opieką nad nim w trakcie użytkowania, przekazują również cenną wiedzę np. poprzez omawianie szerokich możliwości jakie daje używanie tej technologii. Podkreślane są przede wszystkim takie aspekty jak wykorzystanie wirtualnej rzeczywistości w medycynie, psychologii, sztuce, nauce i wielu innych dziedzinach życia [27].

(7)

Dorota Kolenda 340

Bibliotekarze XXI w. wykorzystują także możliwości płynące ze zwiększonego społecznego zainteresowania szeroko rozumianą mobilnością. W aplikacjach mobilnych biblioteki upatrują kolejny kanał promocji literatury i kultury. Miejska Biblioteka Publiczna we Wrocławiu, dzięki aplikacji ActionTrack [15, s. 24–26], jest w stanie orga- nizować coraz więcej mobilnych gier miejskich, które mogą odbywać się w trzech „wy- miarach”: po pierwsze – w przestrzeni danej filii poprzez rozmieszczenie w różnych miejscach kodów QR (np. gra mobilna dla dzieci Tajna misja Myszki Javy w Centrum Innowacji Przejście lub Tajemnica biblioteki w Mediatece), po drugie – w szeroko zakrojonych ramach, angażujących pracowników wielu filii i realizowanych w prze- strzeni miasta (np. W 240 minut dookoła Wrocławia lub Mock: przeszłość powraca), po trzecie – w instytucjach współpracujących (np. Podwodna przygoda w Hydropolis, specjalnie opracowana przez bibliotekarzy dla Biura Zarządzania Projektami Urzędu Miejskiego Wrocławia) [7].

Ostatnia grupa aktywności – instalacje – jest dość mocno zróżnicowana. Łączy je natomiast kreatywny wkład bibliotekarzy i chęć współpracy z artystami. Ulotny wandalizm, zrealizowany wspólnie z grupą Cloud Theatre (Teatr w chmurze) pozwolił na stworzenie czasowego, cyfrowego graffti, wyświetlanego na ścianie naprzeciw wejścia do jednej z filii. Inny przykład – Mobilny mural – stanowił inicjatywę arty- styczną łączącą realizację plastyczną z dźwiękiem – po dotknięciu poszczególnych elementów obrazu z głośnika wydobywała się różnorodna muzyka [18]. W tworzeniu obu instalacji aktywny udział brali bibliotekarze.

W tej grupie można umieścić także obecne w filii nr 13 MBP we Wrocławiu energorowery, które nie są oczywiście instalacją o charakterze artystycznym, stanowią natomiast dopełnienie obrazu miejsca przyjaznego ekologii i wszelakiej aktywności, z jednoczesnym otwarciem się na wszechobecne już teraz w naszym życiu technologie – rowery te umożliwiają bowiem podłączenie smartfona i ładowanie go siłą własnych mięśni.

Jak pisze Mirosława Majewska: „Bibliotekarz nowoczesny żyje pod presją no- woczesności” [16, s. 4]. Przede wszystkim powinien być więc otwarty na zmiany technologiczne zachodzące w społeczeństwie. Im szybciej bowiem będzie na nie odpowiadał, im bardziej aktywnie będzie śledził rozwijającą się technologię, tym większe prawdopodobieństwo, że zachęci użytkowników do aktywnego korzystania z oferty bibliotecznej. Powinien także kierować się w swojej pracy zasadą usta- wicznego poszerzania wachlarza swoich kompetencji, nie tylko poprzez umiejętnie nawiązywane współprace i organizowanie przestrzeni dla różnego rodzaju kursów i szkoleń zewnętrznych dla czytelników – winien również sam w nich uczestniczyć, by następnie móc w przyszłości samodzielnie je realizować oraz wykorzystywać zdobytą

(8)

w ten sposób wiedzę w codziennych obowiązkach [12, s. 3]. Nieodzownymi w jego pracy są także: innowacyjność, kreatywność, dynamiczność podejmowanych działań, a także elastyczność. „Zmieniające się realia zawodowe stawiają bibliotekarza przed koniecznością uczenia się nowych zachowań, aby był on w stanie sprostać kolejnym wyzwaniom i wymogom społeczeństwa informacyjnego” [5, s. 68].

Tabela 1. Nowe formy działań w ofercie Miejskiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu Kate-

goria Nazwa usługi /

wydarzenia Cel /opis wydarzenia Czas

realizacji Główna grupa odbiorców

E-literatura

IBUK libra Dostęp do e-booków Realizacja ciągła Wszyscy użytkownicy Legimi Dostęp do e-booków i au-

diobooków Realizacja ciągła Wszyscy użytkownicy EBSCO ebook

Public Library Dostęp do e-booków obco-

języcznych Realizacja ciągła Wszyscy użytkownicy

Programowanie

Kursy

komputerowe Nauka obsługi komputera Realizacja ciągła Seniorzy Wrocławski

Wolontariusz IT Nauka obsługi komputera, Internetu, smartfona

Realizacja uzależniona od dostępności wolontariuszy

Wszyscy użytkownicy

Ubuntu Linux.

Podstawy obsługi systemów linuxowych

Uzyskanie podstawowej wiedzy z zakresu konfiguracji, zarządzania i obsługi systemu operacyjnego Linux

Cykl 3 spotkań Użytkownicy ze znajomością obsługi komputera Sieci bezprze-

wodowe. Jak skonfigurować sieć w swoim domu

Warsztaty z konfiguracji

sieci bezprzewodowych Wydarzenie jednorazowe

Użytkownicy ze znajomością obsługi komputera Kursy progra-

mowania: Java Script, CSS, HTML, Python, SQL

Nauka programowania w różnych językach dla początkujących i zaawansowanych

Realizacja ciągła Użytkownicy ze znajomością obsługi komputera

Multinauka i multitechnika

Zajęcia z robotyki poprzez pracę na klockach K’NEX

lub Lego WeDo Realizacja ciągła Klasy III–VI

Social media

Oczytany facet Blog recenzyjny jednego z bibliotekarzy MBP

we Wrocławiu Realizacja ciągła Wszyscy użytkownicy Insta Foty Warsztaty fotograficzne

połączone z nauką obsługi aplikacji Instagram

Warsztaty

cykliczne Wiek powyżej 15 lat

(9)

Dorota Kolenda 342

Kate-

goria Nazwa usługi /

wydarzenia Cel /opis wydarzenia Czas

realizacji Główna grupa odbiorców

Multimedia

VR Warsztaty VR dla grup

zorganizowanych – VR-edu,

indywidualne sesje Realizacja ciągła Wszyscy użytkownicy

Tajna misja Myszki Javy

Mobilna gra miejska przy użyciu aplikacji Action Track

Wydarzenie jednorazowe

Użytkownicy ze znajomością ob- sługi smartfona i za- instalowaną aplikacją Action Track

Tajemnica biblioteki

W 240 minut do- okoła Wrocławia

Użytkownicy ze znajomością ob- sługi smartfona i za- instalowaną aplikacją Action Track Mock:

przeszłość powraca

Użytkownicy ze znajomością ob- sługi smartfona i za- instalowaną aplikacją Action Track Podwodna przy-

goda w Hydro- polis

Instalacje artystyczne i inne

Ulotny

wandalizm Cyfrowe graffti Wydarzenie

jednorazowe Wszyscy użytkownicy Mobilny mural Inicjatywa artystyczna

łącząca realizację

plastyczną z dźwiękiem Realizacja ciągła Wszyscy użytkownicy Energorowery Rowery stacjonarne z moż-

liwością naładowania smart-

fona siłą własnych mięśni Realizacja ciągła Wszyscy użytkownicy Źródło: opracowanie własne.

Bibliografia

1. „Sieci bezprzewodowe. Jak skonfigurować sieć w swoim domu” – warsztaty ze Stanisławem Lotą [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://biblioteka.wroc.pl/przejscie/2309-sie- ci-bezprzewodowe-jak-skonfigurowac-siec-w-swoim-domu-warsztaty-ze-stanislawem-lota.

Stan z dnia 28.05.2019.

(10)

2. Cichoń Iwona, Mielczarek Iwona: Blog – autoportret domniemany współczesnego bi- bliotekarza. W: Geryk Marcin (red. nauk.): Bibliotekarz: zawód czy powołanie. Gdańsk:

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania w Gdańsku, 2010, s. 119–130. ISBN 978-83- 926884-4-0.

3. Druk 3D / Projektowanie, wizualizacja w Blenderze [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://biblioteka.wroc.pl/przejscie/druk-3d. Stan z dnia 28.05.2019.

4. Firlej-Buzon Aneta: Jak wygląda bibliotekarka. „Poradnik Bibliotekarza”. 2003, nr 9, s. 3–6. ISSN 0032-4752.

5. Folga Agnieszka: Kompetencje komunikacyjne współczesnego bibliotekarza. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”.

2017, nr 15, s. 67–74. ISSN 2081-1861.

6. Gmiterek Grzegorz: Bibliotekarz – jego kompetencje i rola w funkcjonowaniu polskich i amerykańskich bibliotek. „Trendy. Internetowe Czasopismo Edukacyjne” [Dokument elektroniczny]. 2012, nr 4. Tryb dostępu: http://www.bc.ore.edu.pl/Content/386/Tren- dy+4+z+2012_G.+Gmiterek.pdf. Stan z dnia 28.05.2019.

7. Gry miejskie [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: https://www.biblioteka.wroc.pl/

home/2013-10-17-10-18-39/gry-miejskie. Stan z dnia 28.05.2019.

8. Insta foty [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: https://www.fama.wroc.pl/284-insta- -foty-warsztaty-fotograficzne. Stan z dnia 28.05.2019.

9. Kanczak Agnieszka, Szołtysik Karina: Czy w bibliotece XXI wieku jest miejsce dla biblio- tekarza? W: Biblioteki XXI wieku. Czy przetrwamy? II Konferencja Biblioteki Politechniki Łódzkiej, Łódź, 19–21 czerwca 2006 [Dokument elektroniczny]. 2007, s. 185–193. Tryb dostępu: http://eprints.rclis.org/9185/. Stan z dnia 28.05.2019.

10. Karwasińska Emilia, Karwasiński Piotr: Kształtowanie nowej tożsamości bibliotekarza w erze zmian technologicznych i mobilności usług bibliotecznych [Dokument elektroniczny].

Tryb dostępu: https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/7884. Stan z dnia 28.05.2019.

11. Kodeks etyki IFLA dla bibliotekarzy i innych osób zatrudnionych w sektorze informacyj- nym. Wersja pełna [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.sbp.pl/repository/

dokumenty/Ifla.pdf. Stan z dnia 28.05.2019.

12. Kotuła Ewa: Potencjał ludzki bibliotek. „Biblioteka i Edukacja” [Dokument elektroniczny].

2015, nr 8. Tryb dostępu: http://www.bg.up.krakow.pl/newbie/index.php/bie/artie/view/128.

Stan z dnia 28.05.2019.

13. Kowalska Beata, Kotlarek Dawid: Bibliotekarz a stereotypy. „Elektroniczny Biuletyn Informacyjny Bibliotekarzy” [Dokument elektroniczny]. 2006, nr 10. Tryb dostępu: http://

www.ebib.pl/2006/80/a.php?kowalska_kotlarek. Stan z dnia 28.05.2019.

14. Kursy komputerowe [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://biblioteka.wroc.pl/

seniorzy/e-senior/1872-kursy-komputerowe. Stan z dnia 28.05.2019.

(11)

Dorota Kolenda 344

15. Łysak Alina: Grywalizacja lekcji bibliotecznych z aplikacją Action Track. „Biblioteka Publiczna”. 2019, nr 1, s. 24–26. ISSN 2353-8007.

16. Majewska Mirosława: Kompetencje bibliotekarza wobec zmian społecznych i edukacyjnych [Dokument elektroniczny]. 2004. Tryb dostępu: http://e-pedagogiczna.edu.pl/upload/file/

dokumenty/jarocin6.pdf. Stan z dnia 28.05.2019.

17. Marcinkowski Piotr: Bibliotekarz. Stereotyp czy wizerunek? W: Tradycja i nowoczesność bibliotek akademickich: materiały z ogólnopolskiej konferencji naukowej, Rzeszów–Czar- na, 1–3 czerwca 2005 r. [Dokument elektroniczny]. 2006, s. 93–106. Tryb dostępu: http://

eprints.rclis.org/7083/1/stereotyp.pdf. Stan z dnia 28.05.2019.

18. Mobilny Mural [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: https://www.biblioteka.wroc.

pl/multicentra/mc2-aktualnosci/1670-mobilny-mural. Stan z dnia 28.05.2019.

19. MultiNauka i MultiTechnika – klasy III–VI [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu:

http://biblioteka.wroc.pl/55-mc1/180-multinauka-i-multitechnika-klasy-iii-vi. Stan z dnia 28.05.2019.

20. Oczytany facet [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://www.oczytanyfacet.pl/.

Stan z dnia 28.05.2019.

21. Platforma EBSCO – dostęp do tysięcy książek! [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: https://

www.biblioteka.wroc.pl/2171-platforma-ebsco-dostep-tysiecy-ksiazek. Stan z dnia 28.05.2019.

22. Programowanie [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://biblioteka.wroc.pl/przej- scie/programowanie. Stan z dnia 28.05.2019.

23. Sendecka Justyna, Sierpowski Maciej: Wiedza, kompetencje, zaangażowanie – wartości determinujące rozwój bibliotekarza [Dokument elektroniczny]. 2015, s. 316–327. Tryb dostępu: http://hdl.handle.net/11089/21343. Stan z dnia 28.05.2019.

24. Sobiech Anna: Jakość usług w kształtowaniu wizerunku współczesnej biblioteki. W: Czy- żewska Maria (red.): Kształtowanie wizerunku biblioteki. Białystok: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Ekonomicznej w Białymstoku, 2007, s. 151–159. ISBN 83-87981-39-7.

25. Sopyło Tomasz: Fantomatyka. Wirtualna rzeczywistość w bibliotece. „Bibliotekarz”. 2018, nr 5, s. 24–33. ISSN 0208-4333.

26. Ubuntu Linux. Podstawy obsługi systemów linuxowych – warsztaty [Dokument elektro- niczny]. 2019. Tryb dostępu: http://biblioteka.wroc.pl/przejscie/2315-ubuntu-linux-podstawy-obslugi-systemow-linuxowych-warsztaty. Stan z dnia 28.05.2019.

27. VR [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: http://biblioteka.wroc.pl/przejscie/vr-ar. Stan z dnia 28.05.2019.

28. Wojciechowska Maja: Kompetencje zawodowe bibliotekarzy: metody badania. „Bibliotheca Nostra: śląski kwartalnik naukowy”. 2010, nr 1, s. 25–35. ISSN 1734-6576.

29. Wojciechowski Jacek: Biblioteki w nowym otoczeniu. Warszawa: Wydawnictwo SBP, 2014.

ISBN 978-83-64203-27-5.

(12)

30. Wolnowska Anna, Komorowska Agnieszka, Wardal Zbigniew: Kreowanie wizerunku bi- bliotekarza poprzez jakość usług świadczonych w bibliotece. W: Brzezińska-Stec Halina, Kudrawiec Jolanta (red.): Marketing wewnętrzny i zarządzanie zasobami ludzkimi w biblio- tece. II Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Białystok, 24–26 czerwca 2009 [Dokument elektroniczny]. Tryb dostępu: https://bg.uwb.edu.pl/archiwum/konferencja2009/?pid=ma- terialy. Stan z dnia 28.05.2019.

31. Wrocławski Wolontariusz IT [Dokument elektroniczny]. 2018. Tryb dostępu: http://biblio- teka.wroc.pl/mediateka/1920-wroclawski-wolontariusz-it. Stan z dnia 28.05.2019.

32. Żuber Barbara: Nowe narzędzia pracy bibliotekarzy. Internet społeczny, bibliotekarstwo uczestniczące. W: Wojciechowska Maja, Laskowska Jolanta (red.): Bibliotekarz – prze- wodnik po księgozbiorze, wiedzy i informacji. Gdańsk: Wydawnictwo Ateneum – Szkoły Wyższej, 2013, s. 25–35. ISBN 978-83-61079-27-9.