Główne rysy budowy geologicznej i stratygrafii czwartorzędu lewobrzeżnej strefy dolnej Pilicy

A C

T.

^A

G E O L O G I C A P O L O N I C A 1966

HANNA RUSZCZmSKA-SZENAJOH

Główne rysy budowy geologicznej i stratygrafii czwartorzędu lewobrzeżnej strefy dolnej Pilicy

No. 3

S'l1BJES,ZCZJENllE: Artykuł nindejszy daje ogMną charakterystykę ibUldowy gęoologic:z­

nej 'lewdbrzeżne:j strefy dolnej PILicy w ujęciu straty,grlłfi.c7Jnym. Jest ()Il podsumowa- niem wyników

prae

sieldmiu aUltor6w, którzy IPUblfkują w niniejszym numerze .Acta Geologi.ca lPolanaca arlytk.uay dotyczące .zagadnień ozwartorzędu pos.zoczeg{inych. wy-

·cirllro'w wymien~ego jW\ tytule terenu. Opraeowania te l"O~one !były w ramach prac

magisterskich

vi

Katedrze Geologii C:DWartonędu UniweJ.'\Sytetu Wars.zawskiego .pod klierUlllkiem Profe/SOra dr :8.

4

·R6życkiego i !Pod 'bezpośrednią opieką a.utorki. iPod.- sumowalllik! wynikÓW tych prac, jakde daje Ilini.e~ artykuł, ~mione jlest równie!

WłalSll)J'm1 obserwa!Cjaimi. i ,szczegółowszymi badaniami au1;.Qr'k:i.

ODszar

połoOOny W bezpośred:n1m sąsiedztwie północneJ krawędZi

doImy Pilicy - na .odcinku od

Łęgonic ilroło

'Nowego. Miasta do

ujśoi.a

Pi- licy -,- nie

posiadał

od lat

sześćdziesiątych pełniejszego.

opracowania geo- logicznego..

Czwartorzęd tego texenu znany był -bliżej jedynie

w oikolicacl1 Wall"ki

~.ar~ki

1952)

i

z okolic

Bi.ałobrze:gów

(eiuk & Ruble 1952).

Prace te 'Omawiane

są

szexzej w

artykułach

K

. Grzybowśki~'O ~l~ i

J.

Staw'ina (1966)

w

niniejszym illWlleTze "Acta Geologie&: Polonica·

^CI•

Ddkładniejs;ze

opraoowa!Ilia poszczególnych wycinków wymienionego

obszax'l.l;·

(fig.

1) ./były wykolnywane koJejno - w

formie

materiałti arohi-

walnego - w lataoh 1959--1983.

Były

to prace magisterskie, robione w Tamach prac Katedry Geologii

Czwartorzędu

U. W. ,pod lcierwnki.em.

prof. dr S. Z.

Różyckie'go, lJd:ó:rymi autorka opiekowała się

w czasie

badań

terenowych magistrantów. Opracowania te P'llblikiowane

są

w

trochę

Skróconej farmie

w

niniejszym ·illi\lme.rze Acta Geologica Po!lOlIlica

(Du-

daro!Dek 1966, Dudek 1966, G:rzy!bowski 1966,

Rosłaniec-OhodnikieW'icz

1966,

Ryw~ka-Kenig

1966, Stawin 1-966,

WysoczańSki-Min1rowicz

1966).

ZABYS STRATYGRAFII

CZ'WARTORZJl;DU NAD DOLNĄ PILICĄ '25 l

nOści zdań,

autorka

przeprowadzała

jeszcze dodatkowe badania terenowe

, w

celu definitywnegO'

rO'zstrzygnięcia

danego zagadnienia.

1Px~dań:ti

takiego

,postępowania są ~ctama,

przeprowadzone w okolicach Góxy

(RuszczyńBka ,1961) czy Pacewa {Ruswzyńska-Szejnach

1-966).

'Niniejszyarrty1ruł

ma na

^ceLu charakterystykę

Ibuldo·wy

.

geologicznej

'i ~tTartygralii czwarborzędu

wymienionego :na wstępie 6bszaru -

'

w fo!rmIi.e

podsumowanila wyników

^'badań

wymieni<mych siedmiu autorów oraz re- .zultatów prac autorki.

, :Pragnę 7ił00żyć

w tym miejscu serdecZne

podziękowanie

'Panu

IProfe-

soroWi. S.

·

Z.

Różyc'kiemu

.za wiele rad

i

dySkusji - konty.nuowanych od seminaTiów rna.gustexskich at do momentu "ostatecznego" zestawiania'ma-

teriałów.

Praca Pana Pxorfeso:ra o

czwart'Or:zędzie

Polski Srod1k.owej

^~ó­

'Życki

1961)

^'była

dla autorki

główną podstawą

ikore:Jacji stratygr8Jficznyoh

i źródłem

nomenklatuxy

w;ększyeh stTaty,gr~cznych

jednostek:.

^{lPra~ ta}

porusza ^-wiele

^,

bardzo istotnych problemów, dpraoowanych

w Błic:Jsunkowo dużej

str· efie PoI.ISk:i Srodkowej, a które

^'l:la

mniejszyoh odcinJmch wyty-

czają

szereg dróg 'pracy jego ucznl()m.

Dziękuję również,

mgr L.

Biegańskiemu

za jego

^udział

w ^opraco- waniu redakcyjnym

materiałów

magisterskich.

Podłoże

osadów

czwartorzędu

na O'mawianym terenkznane jest tyl- ko z

^wierceń

(Ciuk

&

Riihle 1952, Ka:raS'Zewski 1952,

Ruszczyńska-Sze­

najch 1964) . .Jest ano reprezentowane przez

skały trzeciorzędowe

-

^głów­

nie

mioceńskie

i

plioceńskie

-

wykształc()~e

w

^lądowych

facjach piaszczy- stych , i ilastych. Pod

trzeciorzędem występuje

tu

^Jkreda,

która ^stanowi

dalszy

ciąg p6łnoonego Obrzeżenia

Gór

Świętokrzyskich.

Pdwiexzcłmia

stTopowa o.sadów

trzeciorzędowych

jest

,powierzch:nią e:rozytjną.

Obszar ten

^znajdowa'ł się ~ str~ie

dorzecza nieWielkich

, dolion

erozyjnych, Skierowanych generalnie

kupńłnocy (Ruszczyńska-Szenajch

1964).

Dna

tych dolin

znajdowały się

na po,ziomie

^.ok~

75 m n.p.m. (oko- lice W.a:rki), a kuilminacje OImarów wySQICzyzn.owych tego samego wieku

'

, stwierdza '

się

na

wysokOści o}toło

130 m n.p.m. (obszar ^na

południe od.

Mogielnicy).

.

Wymieniona

^wyżej

powierzchnia erozyjna rozcina osady

plioceńskie,

a przykryta

^-jest

^przez

^serię

osadów piaszczystych

i mułowych, .

pozbawio- nych

^materiału

skandynawskiego. Seria ta

^{określana jest}

w tym :rejonie

jako

preglacjał {Le'wiński

1929, CiuJk

,&

RUble 1

:

952,

^'RÓżycki

1961

i ^'in.).

A

więc

wie

'

k erozji,

lpoprzoozająee'j akumulację

-serii preglacjalnej i roz-

cina!jącej

osady

plioceńskie, łączy się

najprawdopoddbniej z wczesnym

preglacjałem,

czyli najstiarszym. plejstocenem.

Osady preglacjal:ne

odsłaniają ~ię

na lbadanym terenie w strefie \k:ra-

HANNA'RUSZCZ~SKA~ZENAJCH

Dyskutowany teren stanowi

jednocześnie' część znaczni~ większego.

obszaru, którego. opracowanie

u~azało ~ię

w '1964

^T.

jako. praca do.ktorska

(RuszczyńSka-Sze:najch

1964), a obetcnie majiduje

^się

W druku. Opraoo--

,wani~

to. oparte

^'było

nta a:naliZlie st08Ulllko.Wo. 'bogate

'go. ^materiału

z

^odsło­

,n:ięć i głębszych .wierceń

z szeroko.

pojętego.

,,regionu d.o1nej 'Pilicy".

^T~

Iren omawiany przez

^autorkę

w tym artytkule

^-był w

tamtym opracowaniu

Szkic 6ytuacy,ja1y ,rozmieszczenia teren6w prac magisterskieh opracowanych' przez

następujących autoróW: I - Zygmunt Dude-k, II - R'OmruaMa Dudarone'k, III - Jerzy Stawin, IV - Tad,eu&z WysoczaM'ki~inkOWlcz,'V ~ Kr~tyna Rywoeka--Ke-

'mg, 'VI -'- KrzySztof G~z~ki,

VII ' -

Mir.osława 'Rosłaniec-Chodni1dewicz

. . ' ^{. .}

MW discUBsed in tOO diploma works (f'Or the masrer's degree) hy the !foHowing authm: I ~ Zyg'munt DUdek, 'II - 'Romuałl;da Dudaronek, ^{]lI']) -} Jerzy stawinl, IV- , Tadeu·s.z WYlSOCzański-Ni.nk1awicz, 'V ,""""' KryBtynQ RY!Wocka-iKenLg, ^{VI -} KrzyszW

GrzY1bowski, VII - , Mioos1awa !Rosłaniec-ChOd:n9tiewicz

.potraiktow:alny

'

baTdzi.ej ogólnie;

duża część materiału

i'lustracyjnego. araz

szereg ,dyskusji z :wym:ieniOll1ynll

autorami poszczególnych wydi.nk6w te..:.

renu nie

mQgły tam 'być

zanrieszczone ze

^w2Jględu

na odmienny ^charakter Itamtej pracy.

DoIkładniejsze

poznanie - udOOtumentowane

^głę:~zymi

wiercenia-

m i -

budowy goolo.gicim.ej

północnego i

zachodniego zaplecza omawiane-

go w niniejszYm a!l"tyku'le terenu, ~ciło :niejednokrotnie lIlowe światło

na

problemwtykę, po~aną

przez wyIriienianych tvyZej autorow opracO-

wań ma'

gi8terskich. W przyPadku, gdy

zarysowywały się 'więk.s~ rozbież-

256 ^HANNA RUSŻCZnęSXA-SZENA.TCH

niego

słowa.

Na wscb6d od PrzY'byszewa

waxciańskie

osady .glacjalne stwierdzane

obyły

wielokrotnie w strefie

krawędzi IPm~y

(GTzYlbowski 1962,

RuszczyńlSka.;.szenajch

1'964,

Rosłamiec-Ch.odni!kiewicz

1966,

Stawin

1966), a

więc

na tym odcinku

lądolód

tego wieku

przeS\llD.ął się niewą'11pliwie

da- lej na poludnie, z ewentua!inym

p6ł:iwcnyun

odchylen!em w okolicach Bia-

łobrzegów-Fa'1ęcic (Wysoczański-Mink:owioez

1966).

Recesji

stadiału

Warty na opisywanym terenie

towarzyszyła

alrumu- lacja szeregu farm charakterystycznych dla deglacjacji, jak moreny czo-

łowe, ozy i

kemy. N'ajciekawsze z tych form stały się przedmiotem 0S0Ib- ' nych puibBkacji, jak np. ozo-morena

koło

Ro.sochy

~ude'k

1966) czy kemy okolic

-Bończy

(Rywocka..;Kenig 1966) i War'ki l(Grzy;bowSki 1966).

iK.

Grzy-

bowski

'za1iJCza

' również

do okresu

~ecesji

tego

stadiału morenę crołOlWą w

Niemojewi:eaoh, której wiek autorka

łączy

ze

sta~łiałem

Radomki (Ru-

szczyńska-8zenajch

19&1:). Analogicznie

iły

zastoiSkowe w Prusach. na

iN

od Warki wymieniony

auI:aT określa

jako

post-warciańskie połączone

ze 7JbiOlI"Ililkiem waxeclkim, a w opinii au'torlri (op.

cit.) należą

one do inter-

stadiału

'Pi'licy (seria opisana

wyżej). Iły

te w stosunku do zbiornika wa- reckiego

(oIkreś'lanego

zgodnie przez

autorkę i

K. Grzy'bowskiego

jiako

Zbiornik

odpowiadający

recesji

stadiału WartY') wykazują dużą różnicę

wysokości

stropu (ok. 10 1II1I) na stosunkowo

niewie'lkiejodległo6ci: (ftg.

1) . .K. GrZY'bowsk!ipodaje

tę roŻlliJCę,

ale jej' lbezpom-ednio nie

wyj-aśnia;

pisze

on tylko,

'że

"wyspowe

występowanie iłów

warwowych

koło

WaTki naJle-

~oby tłumaczyć procelSalll!i.

erozyjnymi".

Jeśli,

zdanie to odnosi.

się

raw-

jllież

do

iłów

oIk.oU.c PruB6w, wówczas

należy zwrócić uwagę, :że

ta

^!pC)-

lW'ierzchnia erozyjna '(której wiek au.tor

łączy

jeszcze rz:

!bliską obecnością czoła lądolodu) o'bniżaiaiby się dość ra~ie

w kieTUallru do cwla bliskie- go

:lądolodu,co jest,

raczej

mało

prawdopodbbne.

Z młodszym

od

stadiałuJ

Warty

oIkIresem.

zlodowacenia

środkowo­

ip<>ISldego

łączy się

ulformowa'nie dwóch

,

najstarszycll

taras6w

w d:oJ.inie fPilic.y, a:

:m:i.anowici~ wysoki.~o

(ok. 12 m wys.

wzg1.)

poziomu

erozyjn~

,go występująceg!O w

zachodniej

części

wsi Góra

ik.

Nowego Miasta ora'Z tarasu

akumulacyjnego

o

wysokości względnej 7~

m,

~tóry' występuje koło Łęgootic i

który

określono

jako taras ID

l(Ruszczyńska-Szenajch

1964).

Na powierzch!ni erozyjnego

,

odpowiednika Ul taraw

we

wschooniej

części

wsi Góra

leżą

lessy SUJbae:rame, Wry'Ch akumUlacja przypada je- szcze najprawdotpodoi1miej na

schyłkowy

otkreS 'zlodowacenia

środkiowopol­

skiego (op.

cit.). '

Z. Dudek (1,g66)

wiąże

ich

akumulację

z .okresem ,trans- gresji

$1:ad1ału

Warty,

zastrzega.jąc się ;jeclniłjk, że

jest to

określenie

,bardzO

:prLy!bUŻOIle

ze

wzg'lędu

na 'brak

w

s1:rt>pi.e lessów osadów

dartują(:ych.

Analogicznie delUlWia lessowe,

wypełriiające

lwpa'lne

wąwozy

na wschód od Warlci, !k't6rych wie'k M.

Rosłaariec-ahodni:kiewicz

(196&)

wiąże

raczej ze zlodowaceniem"

,bałtyckim, ,mogą również odpowiadać

jeszcze,

schyłkowemu oikresowi

zlodowacenia

środ'lWWdp()lskiego l('RuszczyńSka.­

-8zenajch 1964).

ZAlRYS STBATYGBAF.II CZ-WABTOBZĘDU NAD DOLNĄ PILICĄ 2D3

skiemu. Poziom te,n stwierdzony Jest konsekwentnie na

^całym

ibaid:anym oIbszane.

W

zaclhodniej

^części·

terenu

^{(lDludek -19'661)}

oraz w

środlro'wej

(Stawi.n

^1966,

WysOczaD.Ski-Minkowicz

¹⁹⁶⁶⁾

jest

^otn

reprez:entowanY:'Przez

glinę zwałową

o bar>wach

^{szax~ i}

cienmosza.rych, . której

^{ml~ci są}

rzędy ki1t1ru

metrów. Gli!n.a ta

odsłania się

w -streme

lkrawędzi.'Ówej

doliny PUicy

^(tab!.

I)

i jest

równ.iei stwierdzana

w:ier'cleni.ami-

na zapleczu

^krawę..;

dzi, - gdzie wykazuje 'bardzo

wyraźną dwudzie1ność (Ruszczyńska-Szenajch

1964).

Najstarsza glina

^{zwałowa jest}

w wielu miejscach

:zastąpiona

przez rezydualny bruk

głazowo-ilwowy. Występuje on

.zarówno we wschodniej

części

dbszaru

.(Rosłaniec-Chodnikiewicz 1966),

-gdzie

odsłania się

u

pod-

nóża !krawędzi

!Pilicy, jak i w

^środkowej

i zac'bod!niej

^{jego części,}

gdzie

odsłania się

niejedno!k:rotn1e -znia:cznie

^wyżej

- mniej

^więcej

w

środku.

wysokości krawędzi

-nip. w Góraoh flStawin

¹⁹⁶⁶⁾

i

w

okdlicach Goetomii

(Dudaronek 1966). .

Zax6wno om : ówiona

^wyżej

glinazwarowa jak i rezydualny

^bru!k.

przykryte

$ą wszędzie

przez

serię piaszczystą, odpo-wiadającą jl\lŻ

ko-lejno

młodszemu

okresowi interg1.acja'lnemu. .

Stosunkowo niewielkie

miąższości

gliny zwal owej zlodowacenia kra- k;owskiego oraz w Wielu miejscach kompletne

jej zniszczenie i :pozosta-

wienie w farmie brulku

^świadczą

o , bardzo zaawallSOW'anych procesach denudacji i erozji,

^{jakie miały}

tu miejsce

^po

wymi.enionym Zaodowaceni.u.

!Powyżej

tych osadów

·występują

Jeszcze dwa . po7Ji.omy gl'in

zwałowych; od-

powiada.ją.ce mło~mU!

lrolejno zlodowaceniu (8rodkowopolSkiemu), dm- tego Wiek w.spomnianej denudacji

ⁱ

erozji

wiąże się

z

i-nterglacjałem dzie-

lącym te·

dwa z!lodowa-cenia, tj.

^z

Wielkim

Interglacjałem..

. W

okresie tego

interglacjal~

omawiany teren

,rozcięty został wyraź­

nie za:rysowanymi dolinami rzecznymi

(wypeł:nionytmi głównie

piaskami), których fragmentysfwierdzone

^zostały

w okoli:cac'h. 'Gostomii l(!Du!daronek

19'66), Warki

(GTzyioowSki

^1962, Rosła.nieiC-Ohod:nll'1riewicz 1966) oraz ^IW

Pa- cewie

(R~zyńska-Szena'jch 1966).

Kopalne osady rzeczne

^kołO

iWa:rlki.

zna.ne

'były również W. Karaszewślciemu (1952),

jaJ$:olwiek aufur ten ina- czej

intęrpretuJe

ich wiek.

Dyskusję

z

^poglądami

W. KlaraszewSkiego, kt6- ry

dał

stosunkowo

^pełny

obraz

-czwartorzędu

okolic Warki, zalmieszcza aUJtorka

^w

innej pracy

('Ruszczyńska-Szen9!jcll

1964) -

^na

tle znacznie

szersze~

mater1:alu.

Istnienie interglacjalnej doliny rzecznej

stwierdzają również

w rejo- . nie na wschód.

^od Białobrzegów

E. Ciu/k

ⁱ

E. RUble

(19&2), jedn.a.kże szereg.

błędów

gra!ficznych utrudnia Ibarozo

czytelność

przekr'ojó'w -geologi.-cznych, .

będący-ch ,gł6wną treścią

-pracy tych ootor6w, a w niektórych przypadJdach

uniemożliwilS. ściślejszeparal~lizacje.

Inte'l"glacja1ne doImy rzeczne

są wypełnione,

jak to

^{już wyżej}

^wspom-

. niano, osadami

^głównie

piaszczystymi. K. Grzylbowski.

^{(196~ d M. Rosła--}

254 ^HANNA

l\USZCZY8SKA-SZENA.T.ął

niec-Chodn.ikiewicz

~1.g.oo) Próbują wyróżnić

w

^{obrębie tych}

pia$6w pew- ne powierzchnie taraaowe .

. Osady piaszczyste,

przedhodzące

niejednokrotnie w

^mułowe,

przy-

krywają r~eż

kopalne wysoczyzny zbudowane z glin

^zwałowych

zlodo- wacenia krakowSkiego. Osady te

^są

zaliczane zgodnie przez wszystkich au- torów: (Dudek ^1966, Dudarone'k 1966, Stawi!n 1966) do

schyłkowej

fazy

Wiel~iego Interglacjału,

Z. Dudek (1966)

stwierdził

w

obrębie

tych osad6w

cienką :wkładkę

torfów,

^dła

której wy!lron.a.na

^wstępna

^ana!J.iza pyt1rowa

potwierdziła

jej wjek

Określony ~ymi

metodami geologicznymi.

:Oprócz opisanych

^~ii

akumulacji wddnej stwierdzone

zostały, rłYw­

nieź

z okresu tego samego

i,nterglacjału,

osady

wyj>ełniające

!kopalne za-

głębienie 'bezodpływowe

w · okolicach

Falęcic. Dokładną charaktery8ty'k~

tych osadów podaje T.

WysoczyńEiki-Minkowicz

(1966), a ich wiek

^dk1'eślo­

ny

został metcxlą pył1rową

przez J. Nik1ewskiego. Warto

zw.rócić uwa~, że

ten . typ . utwoa'ów w

^obrębie

zdenudowanych

^wYsoczyzn

zbudowanyCh

. z glin .zlodowacenia krakowskiego

^należy

raczej do

^rzadko~.

Seria

a'kumulacyj!la Wielkiego

Interglacjału

przykryta jest ;przez glacjalne osady kolejno

młodszego Ś1'Odkowopolskiego zlodowacenia.

Osa- dy te ..

^wy'kazują

^niemal

^wszędzie

^hardzo

wyraźnądwudzielnoBć, wyrażają­

cą się występowaniem

dwóch poziomów glin

zwałowyCh,

rozdzielonych osadami akumulacji wod'nej ('tabl. I).

'. Starszy

poziom gliny

^zwałowej,

który na

całej długości

'badanej stre- fy

"dbcięty"

jest przez

^krawęd'Ź

doliny Pilicy,

wiąże się niewątpliwie

z maksymalnym

^stadiałem

-wymienionego zlodowacenia, nazywanym stadia-

łem Radomki ^(Różycki

19&1). Glina

^zwałowa

tego

st.adiału podesłana

jest w szeregu miejsc przez O!9Qlciy zastoiskowe tDudaronek ^1'966, Rywooka-Ke-

mg ^1966,

Wysoczański

.... Min:kowicz 196&) lUb przez

^żwiry

.fluwioglacjalne (Rywocka ... Kenig ^1966), które

^·np.

w lPa.oew:ie

"zastępUją" całkowicie tę

glinę (Rtiszczyńska-Szenajch 1'!~66).

Z. Dudek

^wyróżnia

panadto

^{W OikoQ-}

licach Nowego Miasta poziom

^iłów

warwowych

^poniżej

tej .gliny, których

alkumułację wiąże

z

ewentu.a:1nymglacystadiałem (1)

starszym od

^stadiału

Radonlki. W

^świetle

danylCh z szerszego regioIllU nie jest wyJclucrone,

^że

taki

.glacystadłał

{lub g'lacyfa.rza)

^'istniał

tu

rzeczywiście (Ruszczyń.ska-Sze­

najch ^1964).

Glacjalne

ⁱ

:f1u,wiOlglacjalne oOSady

^stadiału

Radomki

rozcięte zostały

przez stosunkowo niewielkie 'i

niegłębokie

doliny erozyjne

(lRosłaniec­

-Chodnikiewi·cz 1966,

R!J$ZCzyńsk.a-Bzenajch

1'966, Stawm 19M),

^{a na po-}

wierzcłmi

gliny

zwałowej tegoż stadiału występuje rownież

poziom Ikopal..:

nego · brukJu (Dudek ^1966,

Rosłanie<:-Chodnikiewicz

1966) . Ta powierzch- nia erozyjno-denulciacyjna

^przykrytą

jest przez

^serię

osad6w

^akulmu~ji

. wodlnej,

·podścielających młodszy

kolejno

^·poziom

gliny zlodowacenia

^środ­

kowopolBkiego - a

^{więc zaróWIio}

procesy ·e:ro.zji.

ⁱ

denudacji

^jak

i wspom-

·niana akumulacja

^miały

miejsce w okresie interstadialnym, który

^{lIlastą'pił}

ZARYS S'l'BATYGRAFU CZWARTORZĘD~ NAD DOLNĄ PILICĄ 255-

bezpośrednio ,po

maksyma'lnym stadiale te·go. zlodowa-cenia, -czyli w inter-

stadiale Pilicy. .

Osady interstadialne

wypełniają

zarówno

obni'Żenia

erozyjne,

j.alk ^też

i

kładą się

na

'Powierzchnię

zdenudowanej

^(słabo)

wysoczyzny.

Są

one reprezentowane

^,bądź

przez

piask!i pl'zeważnie drobnoziarn.lsteprzec!hodzą-·

ce miejscami w

muły.(np.

w dkdlicach Ga;tomii -Dudaranek

^19'6'6.,

czy WarId -- GrzyiborwSki

1·962), ,bądź

przez

serię

Piasków

i iłów

warwowyCh (np. w okolicach: St.

^{War.ki -} Rósłantec-Chodni.kiewi-cz 1966)0, a~bo

wresz- cle przez

alkumula-cję mułów

lessowycll,

mjpełn!iej wy'kształ-conych

w oko- licach Pa-cewa

l{'RuSZ'Czyńska-Szenajch 1966,

Stawin

1,g66)

oraz w oko:li- cach Warki (iKaraszewSki

^1952,

Grzybowski

1962, Roołaniec-Chodnikie-

wicz

1966!). .

Cała

seria tych typowo "zimnych" osadów 'i;nterstadialnycll ,przykry_o ta

jest

mriej.scam.i przez

^żwiry

i

piaIsk:i.

rluwioglacjalne

zwiąZane iuż bez.po-

średnio

z

ko,lejną transgresją lądolodu.

Młodszy

poziom gliny

^zwalłowej

zlodowacenia

środkowopolskiegO:~

który przy~ywa omówioną wyżej serię interstadialną, występuje

w wielu miejscach na ;powie:rzchn.i terenu oraz

^W odsł<mięciach krawędziowych

(tab!. I). Odpowiada on

g'la·cystadi.ałoWi.

lrolejno

młoOdszemu

od

stadiału

RadOOl!ki, a

więc glacystadiałowi

Warty. Jest ^to

najmł!odszy

paziom.

^adtU-

mulacji ,glacja.'lnej na 'badanym terenie,

^wyrażooy

zarówno w osadach, j,ak i , formach mocfologicznych.

^Ponieważ

ibadany obszar znajduje

^się

w stre- fie maksymalnego

zasięgu staodiału

Warty, zagadnienia stratyogr'aficzne

i

paleomorl.ologiczne

Z'Wi.ązanez

tytm okresem

^'były

przedmiotem szczegól- nycll

zainteresowań kiBru

autorów prac, publikowanych w

nin~ej:szym

nu- merze Acta GedlOgica Polanica (Dudek

^1966,

GrzyboWski

^1'966,

RywQoCka- .

,:,Kenig '19066). .

Maksymalny

zasięg stadiału

Warty

wyzna-czyła

autorka w poprzed- niej sw.ojej pra-cy {Ruszczyllslm.-Szen,ajch

¹⁹⁶⁴⁾

w spOSÓlbzgeneralizowany.

Linia tego

z~ięgl1

przebiega w tamtym

^ujęciu

na opisywanym odcinkU! nie- co na

południe od

wsp6lJ:czeBIlej

^krawędzi

doliny PHi-cy. Jest to uzasadnio- ne szeregiem

odsło.nięć

w tej

:krawędzi,

która ".obcina"

ten

paziom' .g'lacj,a'l- ny, oratz

materiałem

z

wierceń

na

~leczu kl"awędzi.

z.' Dud.ek

(1966)~

.

opierając się częściowo

na danych ·

geomorfologicznych~ skłonny

jest pro-

wadzić tę linię

na "swoim" odcitn:ku

prżez S'trefę położo.ną

na

p6łnocod Łęgan.ic

i Nowego Miasta.

^J·ednakże

nowsze

materiały

wiertnicze

^łeZ.

Du-.

dek

opracował

swój od'Cinekterenu w latach 50-ty;ch).z Góry

^koiło

Nowego.

Miasta

wyraŹlliezaprzeczają

takiemu

ujęciu. WykaZ'U'ją

one' S'tOSU:'I1kowo

pełne

profue plejsoo-cenu tego regionu z 'glinam1

warci'ańskilmi włącznie.

5łU'SZ1ly

natomiast wydaj1e

się po:gląd

R. Dudaronek

^(1096.6),

:która

litnię

maksy'ma'lnego

zasięgu Stadiału.

W:axty wY'.znacza na

^północ

od Gostom,ii.

a na

połtUdnie od zespołu

moren

c71ołowycll

Skanbkowej.

Wskazują

na to zarówno da.ne geomorldlogiczn€,

^jak

i geologiezne, jakkolwiek

^Ibrak

głębszych wierceń

na

tyttl

terenie nie po,zwala jeszcze

powiedzieć

ostat-

256 ^HANNA RUSŻCZnęSXA-SZENA.TCH

niego

słowa.

Na wscb6d od PrzY'byszewa

waxciańskie

osady .glacjalne stwierdzane

obyły

wielokrotnie w strefie

krawędzi IPm~y

(GTzYlbowski 1962,

RuszczyńlSka.;.szenajch

1'964,

Rosłamiec-Ch.odni!kiewicz

1966,

Stawin

1966), a

więc

na tym odcinku

lądolód

tego wieku

przeS\llD.ął się niewą'11pliwie

da- lej na poludnie, z ewentua!inym

p6ł:iwcnyun

odchylen!em w okolicach Bia-

łobrzegów-Fa'1ęcic (Wysoczański-Mink:owioez

1966).

Recesji

stadiału

Warty na opisywanym terenie

towarzyszyła

alrumu- lacja szeregu farm charakterystycznych dla deglacjacji, jak moreny czo-

łowe, ozy i

kemy. N'ajciekawsze z tych form stały się przedmiotem 0S0Ib- ' nych puibBkacji, jak np. ozo-morena

koło

Ro.sochy

~ude'k

1966) czy kemy okolic

-Bończy

(Rywocka..;Kenig 1966) i War'ki l(Grzy;bowSki 1966).

iK.

Grzy-

bowski

'za1iJCza

' również

do okresu

~ecesji

tego

stadiału morenę crołOlWą w

Niemojewi:eaoh, której wiek autorka

łączy

ze

sta~łiałem

Radomki (Ru-

szczyńska-8zenajch

19&1:). Analogicznie

iły

zastoiSkowe w Prusach. na

iN

od Warki wymieniony

auI:aT określa

jako

post-warciańskie połączone

ze 7JbiOlI"Ililkiem waxeclkim, a w opinii au'torlri (op.

cit.) należą

one do inter-

stadiału

'Pi'licy (seria opisana

wyżej). Iły

te w stosunku do zbiornika wa- reckiego

(oIkreś'lanego

zgodnie przez

autorkę i

K. Grzy'bowskiego

jiako

Zbiornik

odpowiadający

recesji

stadiału WartY') wykazują dużą różnicę

wysokości

stropu (ok. 10 1II1I) na stosunkowo

niewie'lkiejodległo6ci: (ftg.

1) . .K. GrZY'bowsk!ipodaje

tę roŻlliJCę,

ale jej' lbezpom-ednio nie

wyj-aśnia;

pisze

on tylko,

'że

"wyspowe

występowanie iłów

warwowych

koło

WaTki naJle-

~oby tłumaczyć procelSalll!i.

erozyjnymi".

Jeśli,

zdanie to odnosi.

się

raw-

jllież

do

iłów

oIk.oU.c PruB6w, wówczas

należy zwrócić uwagę, :że

ta

^!pC)-

lW'ierzchnia erozyjna '(której wiek au.tor

łączy

jeszcze rz:

!bliską obecnością czoła lądolodu) o'bniżaiaiby się dość ra~ie

w kieTUallru do cwla bliskie- go

:lądolodu,co jest,

raczej

mało

prawdopodbbne.

Z młodszym

od

stadiałuJ

Warty

oIkIresem.

zlodowacenia

środkowo­

ip<>ISldego

łączy się

ulformowa'nie dwóch

,

najstarszycll

taras6w

w d:oJ.inie fPilic.y, a:

:m:i.anowici~ wysoki.~o

(ok. 12 m wys.

wzg1.)

poziomu

erozyjn~

,go występująceg!O w

zachodniej

części

wsi Góra

ik.

Nowego Miasta ora'Z tarasu

akumulacyjnego

o

wysokości względnej 7~

m,

~tóry' występuje koło Łęgootic i

który

określono

jako taras ID

l(Ruszczyńska-Szenajch

1964).

Na powierzch!ni erozyjnego

,

odpowiednika Ul taraw

we

wschooniej

części

wsi Góra

leżą

lessy SUJbae:rame, Wry'Ch akumUlacja przypada je- szcze najprawdotpodoi1miej na

schyłkowy

otkreS 'zlodowacenia

środkiowopol­

skiego (op.

cit.). '

Z. Dudek (1,g66)

wiąże

ich

akumulację

z .okresem ,trans- gresji

$1:ad1ału

Warty,

zastrzega.jąc się ;jeclniłjk, że

jest to

określenie

,bardzO

:prLy!bUŻOIle

ze

wzg'lędu

na 'brak

w

s1:rt>pi.e lessów osadów

dartują(:ych.

Analogicznie delUlWia lessowe,

wypełriiające

lwpa'lne

wąwozy

na wschód od Warlci, !k't6rych wie'k M.

Rosłaariec-ahodni:kiewicz

(196&)

wiąże

raczej ze zlodowaceniem"

,bałtyckim, ,mogą również odpowiadać

jeszcze,

schyłkowemu oikresowi

zlodowacenia

środ'lWWdp()lskiego l('RuszczyńSka.­

-8zenajch 1964).

ACTA GEOLOGICA POLONICA, VOL. XVI

Przekrój geologiczny przez

strefę krawędżiową północnego

brzegu Pilicy. na odcinku od Góry

koło

Nowego Miasta do. wsi Pilica

koło

Warki

P podłoIże czwartorzędu ,(głównie !pliocen i nrlocen), 1 'PiaSki i muły jpreglacjalne,' . 2 piaslki (i muły~ z okresu transgxesji zlodowa-cenia kfa'kovmkiegp, 3 glina: zwałowa

staTSZego ataddału .zl:oÓO'Waeenia JcrakoW5·kiego, 4a osady alrumułac;ii wodnej.z okresu

iIl'lerstadiału w obrębie "Zł<><k>wacema krakovmkiego, 4b poziom wietr2Jelliowy z okTesU intexstadiału w obrębie zlodowacenia uakow.skieg!O, S .glina zwaliawa ml!odazego sta- diału zlodowa'cenia kra1roWlSkie.go, ,,3

+

S" glina zwałowa zlodowacenia. krakowsktiego nie określona szcze.górowie,j jako poziom starszy lub młodszy, 6 bruk rezyd.uałny

z oSadów z1odoW1aeenia kTakowls,kiego, 7 osady akUl1luD.acj~ rzeoznej i fluwilQglaejal- nej z okresu {schyłkowe'go) Wie1kiego łliterglacjału, 8 pNlski i iły wYjpełniające za~

głębienie ibezod:Pływowe z okTesu Wieldde.go IntergIJ.acjału (przykryte 'Wo stropie waT'stwą gliny sollilukJcY'jnej), 9a .glina 7m.a~wa gl.acy!rtadiału lRad<mlki. zi.odowa~

eenia środkoWIGpoLs'kieglO, 9b .żwiry :fluwt1oglacjl3llme (i ,czorowo-morenowe) stadiału Radomłti, 10 ,brok re:Q'dualny z rozmycia stropoW)"ch partii glioOY zwałowej stadi'ału

Radomik:i, 11a piaski {miejscami ,piaski i Uy wal"W()we) z interstadiału iPilicy :zlodo- wacenia środllrowopolskiegiO, llb muły le&SOwe z okresu interstaldiału !Pilicy, 12a gli- na zwałowa stadiabu Warty .zlodowacenia środkowopolskiego, 12b żwiry i piaf!ki a:Wa-

łowe oralZ .fluwioglacj.aJne (miejscami rezydualne) stadiału Warty, 12c materiał (bu-

dujący formyczoWw'o-morenowe i kemowe (rzutowane na ,przeikrój z zaplecza kra-

wędzi) z Okresu staodia:ru 'Wa1:'ty, 13 osady deluwmlno-2Jboczowe z okresu młodszego

od stadiału :Warty

The geological section through the northern escarpment zone ol the Pilica river valley (horn Góra near N owe Miasto

to Pilica village near Warka)

P Ibedrock

ot.

the Quatemary series'(lmainły Pliocene and .Miocene), l Pr~clal

(Edpleistocene) Band's '8.Ild silte, 2 'sands (and silts) ol the advance period of Craoovian (Mindel) Olaciailion,3 lboulder -cIay ot the older glaeistad1a[ ol dre.covi'8ll Glaciation, 4a depo.sitB 'ot fluvial ,and .fluvioglacial accwnulation ot tbe interstadial ol Oraco- vian GIlaciation, 4b weatbering hori:ron of the inters:tadiał oIf Craoovian Gla.ciatiion, S boukier elay ol the younger glacistadial ol CraOOlVi-.m Glaciation, ,,3

+

S" 'boulder clay

ar

Craoovian Glaciation (Illot defined exactly as older ar you:oger horiron}, 6 l~

concentrate (residu8ł1 mllteriai1) derived f-rom gxacial deposits ol OracOvian Glaclation, 7 depo8'its

ar

fluvi91 and flUiViog[acla!l. alCcum-uJ.a1ion.lO! the d:ecline period of the Great In:tel'gladal, 8 Bands and clays :fił1ing the undrained d~pression ol the Great tnter- glacil1'l period (oovered by a łayer of .soJj,fJ.uxion clay), 9a boulder elay ot :aa.domka Glacistadial of Mldd!e lPoli9h (.R:iss) Glaciation, 9b flu'Vioglaaial '(and end--morainic) gra'Ve1s al R:a.domkaGlacistadial, 10 lag concentrate .~esidual materia.il.) at the .top of ''boulder dar ol 'Radomka Glacistadial, 11a sandB (in som.e 'Plaees sands· and varved clays)

ar

the Pilica lnterstadiai of Mdddle Polish Glaciation, llb. 10ass sllts ol the Pilica Interstadiał, 12a boulde.r clay of W·arta Glaci.sł.adial o! Middle Polish Gla- ciation, lZb ,gladal}- anJd fluviogIacial gravels and .sands of Warta Glaci.rtadial, 12c material of. end-.rnoralines and karne (situated north' al the esca'l'.pment ZOIle) of WaTta Glacistadial, 13 deltrvial material of the ,period younger than Warta Glaci-

lI!Ptadial

1;00 W

'20

'lO

J IJO

I2Q

'10

'00

80

. _foIla.to

, 5l{Om

8ońc~a

~

WOI • f.7Jobiedzińskl'

H, 'RUSZCZYNSKA-SZENAJCH, TABL. l

l ; '

-;so

1](.

'ZARYS STRATYGRAFII CZWARTORZĘDU NAD DOLNĄ PILICĄ 257

Okres interglacjalny, jaki

nastąpił 'bezpośrednio. po

7Jlodowaceniu

śxoclko.wo.polskim, :tj. interglacjał

eemski.

zą.zna.czył się

na omawianym te- Il'enie

pI"Zed.e wszystlk:im

procesami ero,zyjnymi

w

dolinie Pilicy i Jej do-

pływów.

Niektórzy z autorów prac mniejszego numeru Acta Geologica

Polonica~.

Dudaro!nek,

M.

Ros'ta-niec-ChodnilkIieW'icz, J.

StaW'i!l1)

przy.pisu-

ją t~mu

oIkresowi podstawowe znaczenie w formawaniu wymieni()lIlYoh do- lin. Wyn!i.ka to m.in.

stąd, że

na wschód od. lN'owego M'iasta w

'lewobrzeżnej

strefie doliny Pillicy lIlie

.zachowały się

starsze taTasy (wymdeniane wy-

lŻej:) i .występuje

tam

przew.ażnie

tylko najmiodszy taxaszalewowy,

któ-

ry w

Ip1'a.wobrzeżD.ej

strefie graniczy z szeroko

rozwiniętym

tarasem

U.

Pomimo

że głÓW!Ily

okres formOiWania doliny lPi1.icy przypada ma

młodsze

stadiały

zlodowacenia

środkoWopo:lSkiego

- na

00

wskazuje sytuacja stra- , ty,graXiczna

na~h

ta, rasów w tej dolinie - to

niewą.tpliwie

w in- terglacjale eeniskim

iIIl!tensywna

erozja

wprowadziła tu

szereg

.zmian

,(a'p. op. cit:).

Akumulacja wspomnianego '

wyżej

tarasu

II miała

miejsce w

cZąsie

zlodowacenia

bałtyckiego.

Zlodowacenie

1;0

nie

Objęło 'bezpośrednio

oma- wianego terenu i na obszarach wysoczyzoowych

zapisało się

tu przede wszystkim

d'Zi.l!nÓścią

procesów peryglacja1n.ych.

Struktury

pexyglacja'l- ne oraz powszeclmie

występująca

pokrywa pylastych piasków wietrze- n1.owyCh stwierdzane

^{są !l1.a}

poszczególnych wycinkach terenu przez wszystkiCh. autorów prac nin'iejszego numeru Acta Geologica Polonica.

W

holocenie stwierdza

się

-P0'11owny wz:r.oet nasilenia erozji

wgłęb­

nej, a

następnie prżeważać

zaczyna akumulacja', k!t6ra

doprowadziła

do uformowania tarasu zailewowego.

M. ROsłan'iec-Chodnikiewicz Wyróżnia

dwa stopnie tego tarasu: la .

i

Ib.

Proeesom erozji

i

akumulaoji w di1inie Pilicy

i

jej

większych

dl()o- .

~yw.6w

towarzyszy da'lBze fcrmo.wanie 'bocznych

wąwozów, łct;óre są

charakterystyczną cec'hą póbloonej strefy krawędziowej i

badanego od- ci!nka doliny Pilicy.

Katedra Geologii CZtOarrtorzędu

Uniwersytetu WarS24wskiego Warszawa 22, Al. ZfDirki t Wigury 6

Warszawa, w czerwcu 1965 r.

CIUK E. & RlOmJE !E. 1952. Dwa przekroje ,geologiczne przez dolinę Pilicy pod

Białdbrzegami (Two SediOM s,Q['(ES the Pilica v.alley lin tbe en.viIroru! oexr

BLałobrzegi). ' - ·Bilil. IP.T_G. ~uD;1. Serv. Geal. Pol.) 68. :WQl"sZ8(W'a.

DUiDAlRON;EK R. 19'66. C7JWartorzęd dkolic GGstoml:i n.ad~mcą 1{'11he . Quaternary Ln the environ.s al GGstoIDia 00 the Pilica river). - Acta Geo:l. Pol:, vol. lJ6,

IllI' 3. Warazawa.

DUDEK Z. 1'966. Ozo-morena Rosochy na tle 'budowy ge.ologicznej okolic Nowego

HANNA RUSZCZ1rnSKA-SZENAJoCH

lMi&s'ta !!lad Pili'Cą {L'Ós-.morai!ne de Ro.wcba en .comHa1ion avec 'la .strudure g.ewoglquedes envilrons de Nowe lMdasto sur la 'Pilica). - ]biJdem.

GRZYBOiW'SKl iK. 11962. CZWia\l."!tor;zęd okolic Wam nad .pUicą. Praca mag,itsterska.

Arehiwum lKatedTY Gedlogii Czwl8lr'borzędu U.W. Warszawa.

'1966. Recesja stadiału .warty w okolicach Warki .nad PU1c/ł. (Larecession du.

stade de la warta de la glaeiation de la PolQgne Centrale aux en,virons de Warka Bur ]a.pmca). - Acta Geol. Po!., VO:. 16, nr 3. Warszawa.

~ W. 1952. straty,graJfia ulf:,wor6w czwadorzędowych i lWy&t~a-·

nie lessów podmorenowych w rejonie Warki nad .dolną Pi'licą ~ati'gr-aphy

ot

tbe Qua1ernary depDEittS aJIlId the .s'Iibmoraini'C lOEl&'les in rthe vicinity of' Warka'). - Biu'I. P.I.G. (Bull. tServ.GeoIl. Pol.) 66. WSJl".s:zawa.

I.JEWI~SKI J. 1'9rl9. P.reg:,a.cjeł 6. t21w. iPlt"eg1a'C,iellna dolina 'Wisły pad lWalI'SlZawą. (Das Priiglazial und dil.s sogenaDlllte priiglaziale Weichseltal bei iWaTschau). -

Przeg.l.ąrd Geogr., t. 9. Wanszawlll.

'BOSŁA!NIIEC-.cl8l0łDNllK!l!EWiJcz M. '1966. 'stratY'grafia 'czw.arlorzędu oIrolic Starej Wa1'kł lIlad .Pilicą (La. Irtratigrapbi.e du ·Que:ternaire aux environs d.e Stmra IWBlrka}. -'- Ada GeoI. Po'l., vol. '106, nr 3. Wanzawa.

ROŻYCKI 5Z. 1961. Midd,le /Poland - Vlth I:NQUA Congress, "Guide-boo'k oł'

excu.r\90iOll If.rom the Ballti.c to the TB'tras, part ·H, voI. I. ·Warszawa.

RUS~ H. 11J61. Góra on the PIi.l1ca ri-ver: iitbollogi~ai1 differen'tiation of' the l()eL;'Ses ol youn,ger lPlelistO!CelDe aJge in the Pilica v·al:ley I!l.ear Nowe Mia.sto - Vlth 1lNQUA Ooogresll, Gu·ide-book ol excursion fr.om the Baltic

Ii;o the Talłora/S, part ID!, vol ..

n.

W;anzawa.

RUSrz;crz;YŃLSIKAI-&ENAJIOH H. l!964.St.raty.g.ra.fia .plejstocenu i paJ.eogeomorlO'lo- . .gia w ' rejaliedolnej iPilicy. Praca doIIrtors'ka. Archiwum !Bibl1otekli U.W ..

'Warszawa. IPra'CQ a.II!ożona do dTtlku rw Studia Gool. Pol.

1966. stratygrafia osadów plejstoceńsJti~h w Pacewie nad ·Piolicą (S'tratigra- phy of II:he .PIleiBtocene dE!f.POS'i'ts at Pacewonthe PiUca :rf.ver). - Acta Geol.

Po!., vol. 116, !Il'l"

a

WBlrsZBlwa: .

RY1WOCK!~lIG . lK. 19'66. Kemy okolic Bończy nad Pilicą

na

tile budowy geo- logLcznej tego o'Iitzaa:u o(Les 'kamee aox em'irOIlB de Bończa \Sur la IPilica

en corr6La,tioo avec la IBtru'C'bure g~~que de la -region). - 'llbiidem.

sT

A WJlN J. 1J9I66. Stratygrafia 'OZW.aJI'tor~u o1rolic PrZyibyszelWa

nad

PiJ.iJcą (La I&trat'igtraphie du Quaternam-e aux enwroD8 de PrzytbySZ'ew

sw

la ~[ica). - ,IIbideim. .

WYSOtCZ~MIIlNKowICZ T. 1966. Czwartorzęd okOlic IPromny nad PiUcą

~ Quaternaire aux environs de Promna SUl" la PiiUca). - Ibidem.

ZARYS STRATYGRAFII CZWARTORZP;DU NAD DOLN.I\ PILIC.I\

MAIN FEATURES OF TIlE GEOLOGICAL STRUCTURE AND OF THE QUATERNAB.Y STBATIGBAPHY

IN THE REGION OF THE LOWER PILICA RIVER (MIDDLE POLAND)

IThe 'present pQlPer ,gives the 'generaD. cbairact~r,iSltlcs of the goological stru.cture -of the aTea situated j·ust o1lorth of the lower Pinca ll'iv~r (,fig. 1). The

quart

ion has >been ela'OOrated mainly

from:

the stratti,gro8/Phlc point of Viiew.

Dt s<ummarizes the ·re,g~'ts of the WIOrkls of seven authors ~aronelk 10966, DUKie'k: 1006, Grzy1bowl9Ild li966, Radani.ec....chodnikiewicz 1'986, !Ryiwooka-iKe.nIg l'96~

Stawin 1'966. WY'sO'Czal!$iki-Mink,owi!cz 1\9'66), which -are pu1:ffished in the present Lssue of "Acta Geologica P<llonica". They ha;ve !been !pI'epared, under the guidance .of ProieSlSOr Dr. S. Z. R6Zycki, 85 d:'plooma wwks f.Q.r the master's degree aA the Cha·ir of Qua'terna'ry Geolo,gy of tlle Warsaw University. The 'WTiter JWlaS in cha1'lg'e

-of the .'ltwdents' field work. The data supplied by the s'tlJden.ts' workS' a·re .suwle- mented by the 'CJooeTVa'!1ioos and more detai:led fieil!d ilivesrtj,gations of the prese.nt

writer heorsel!. . .

The Pleistocene. of the dil9cUBSed area .is reQ>re6ented Iby 'the Eoplei.s'rocene so callLed "Plreglacial" serietS of .:fJ.uvia-l accum'l1latioon, a:n'li by two lS'e'ries of. glacial -origin separated IbY interglacial (s.c. Grea.t IInterglacial) erosi-ona[ surface and i:nterglacw depasd.ts oQIccwmu~ated many In lWater envIronments. The older g1acia!l ael'iea oorrespondsto the Craoovi!l'!l. (Mindel) Gle'Ciatkm, while the yooooger .one i.s oannooted with the Middle !Polish (Riss) Glaciati.on. The latter showrs cleaa.-ly two.

'hmi2lOIls lrepresen:tAiln:g two. glaJclSltaldials :namely the !Rad-omlta- and the ,Warta Glaci- IItadiial. These glacial horWcms ere separa'ted by interstadial .series of fluv:lell and

fiuvloglacilrl accumull:a.tion. The glaci8!l horizon of the Warla· Glacistadial -oC)CUl'S . commcmly on the L'lur:felC'e of tire area (talbl. I), !belng re'presented by !boulder clay

a8 well as by numerous f-orms of gl'llcial accumulatioon ItU~ as end-m.Q.raines, ask-ers' and bma.

Chair of Qu/lte7"7l4ry Ged'Of1'll

of the Warsa.w University Wa.rszawa 22, Al. Zwirki f Wigury 6

Warsaw,Ju1W3 1965