Klasa 6d
Termin wykonania zadania: do 19 maja 2020r.
Temat lekcji: Zróżnicowanie budowy ssaków. (temat i cele lekcji zapisujesz w zeszycie) Cele lekcji:
- przekonasz się, że w zależności od środowiska życia ssaki różnią się budową Przebieg lekcji:
1.Do ssaków morskich zalicza się wieloryby, foki, lwy morskie, diugonie, manaty, wydry morskie i niedźwiedzie polarne. Można wyróżnić blisko 130 gatunków tych zwierząt.
Trzy najczęściej spotykane w Europie Północnej ssaki morskie:
Przodkowie ssaków morskich żyli dawniej na lądzie, ale one same współcześnie większość czasu spędzają w środowisku wodnym – stało się jasne, że poszukiwanie pokarmu w wodzie się opłaca. Pierwsze walenie opuściły ląd ponad 40 milionów lat temu. Najmłodszy gatunek ssaka morskiego – niedźwiedź polarny – oddzielił się od gałęzi lądowej przed milionem lat.
Ssaki morskie wytworzyły szereg przystosowań, które pozwalają im...
sprawnie poruszać się w wodzie
nurkować – często przez wiele godzin i na duże głębokości (kilka kilometrów)
oszczędzać ciepło, zazwyczaj dzięki imponującej sierści lub warstwie tłuszczowej
dobrze widzieć i słyszeć pod wodą.
MORŚWIN
FOKA POSPOLITA
FOKA SZARA
Ponieważ dźwięki bardzo skutecznie rozchodzą się pod wodą, dla większości ssaków morskich kluczowym zmysłem jest słuch.
Delfiny i inne zębowce posiadają zdolność echolokacji: są w stanie odnaleźć pokarm za pomocą echa, którego źródłem są emitowane przez nie kliknięcia. Fokom z kolei zawirowania wody spowodowane przez przepływające w pobliżu ryby pomagają wykryć wąsy czuciowe (zwane wibrysami).
Po lewej: Emisja i odbiór dźwięku u morświna. Po prawej: Foka za pomocą wąsów czuciowych wykrywa ślad pozostawiony przez rybę.
Ssaki morskie czerpią pokarm z różnych źródeł:
• fiszbinowce żywią się krylem i innymi drobnymi zwierzętami morskimi
• zębowce żywią się rybami i kałamarnicami, czasami poszukując ich na głębokości ponad 1 km; niektóre delfiny, na przykład orki oceaniczne, żywią się również innymi ssakami
morskimi
• foki i lwy morskie żywią się przede wszystkim rybami i kałamarnicami; niektóre gatunki w ich poszukiwaniu nurkują na duże głębokości
• manatom za pokarm służą glony i rośliny morskie • wydry morskie żywią się jeżowcami i małżami
• niedźwiedzie morskie jedzą foki
Działalność ludzka z różnych przyczyn stanowi zagrożenie dla ssaków morskich:
• ssaki morskie zaplątują się w sieci połowowe
• do ich organizmu przedostają się duże ilości zanieczyszczeń
• niekiedy w żołądkach zwierząt znajdujemy duże ilości plastiku
• niektóre wieloryby boją się podwodnego hałasu generowanego przez łodzie, sonary i prace budowlane.
Poznaj delfiny: www.youtube.com/watch?v=rOxxjW5YYS0
2. Uzupełnij ćwiczenie 1 strona 111 w zeszycie ćwiczeń.
3. Ssaki aktywnie latające – nietoperze.
Na świecie istnieje około 950 gatunków nietoperzy, w Polsce około 20 gatunków. Nietoperze dzielą się na dwa podrzędy: owadożerne i owocożerne.
Zamieszkują właściwie cały świat oprócz Antarktydy. Nietoperze są ogromnie zróżnicowane ze względu na wielkość: od maleńkiego świnionosa o czternastocentymetrowej rozpiętości skrzydeł do „latającego psa” o dwumetrowych skrzydłach.
Skrzydła nietoperza zbudowane są z cienkich warstw mięśni i elastycznych włókien
pokrytych skórą. Kości ramienia wraz z pięcioma palcami podtrzymują skrzydła. Kciuk w kształcie pazura używany jest do pełzania, a u niektórych gatunków do zdobywania i przytrzymywania pożywienia. Mięśnie poruszające skrzydłami odpowiadają naszym
mięśniom odwodzącym ramię, lecz są odpowiednio silniejsze. Niektóre mogą latać z prędkością przekraczającą 50 km/h. Nietoperze są również najbardziej stadnymi ssakami.
Gromadzą się tysiącami w jaskiniach lub innych kryjówkach. Niektóre gatunki potrafią współpracować ze sobą w nocnych poszukiwaniach żywności. Samce i samice
wzywają się nawzajem podczas godów, a potomstwo piskiem przyzywa matki wracające z łowów. Zimowy spoczynek u naszego rodzimego gacka brunatnego trwa od października do
marca. Odbywa się zazwyczaj w innych niż latem kryjówkach, m.in. w jaskiniach i piwnicach. Temperatura owych pomieszczeń utrzymywać się musi na stałym poziomie kilku
stopni powyżej 0°C.
4. Ssaki żyjące pod ziemią.
Wiele ssaków przekopuje się przez glebę używając swego pyska.
Afrykański golec - zwierzę szczególnie dobrze przystosowane do życia pod ziemią - jest najlepszym przykładem. Tak jak wszystkie gryzonie ma on duże siekacze, które stale rosną w ŚWINIONOS MALUTKI
RUDAWKA WIELKA
GACEK BRUNATNY
ciągu całego życia zwierzęcia, jednak u tego gatunku są one szczególnie masywne. Wargi golca zwijają się i zamykają za zębami, dzięki czemu piasek nie dostaje się do jamy gębowej, a za pomocą stóp gryzoń przesuwa wygryzioną ziemię za siebie.
Ssaki owadożerne, takie jak kret europejski, nie posiadają dużych zębów nadających się do kopania, tak więc wykorzystują swe przednie kończyny, które wyglądają jak szerokie łopaty.
Wykonując nimi naprzemienne ruchy, kret wygrzebuje swoje tunele. Kończynami przednimi wciska się w korytarz i wyrzuca od czasu do czasu ziemię w górę. W ten sposób powstają tak charakterystyczne dla europejskich łąk kretowiska.
Włosy w aksamitnym futerku kreta europejskiego rosną prostopadle do powierzchni skóry i w ten sposób stawiają jednakowy opór bez względu na to, czy zwierzę idzie do przodu, czy do tyłu. Nie wchłaniają także wody, toteż pozostają zawsze śliskie i suche, nawet w mulistych, podmokłych glebach.
Poruszanie się pod ziemią
Kopanie to ciężka praca, tak więc wszystkie zwierzęta, które żyją pod ziemią, są przystosowane do sprawnego poruszania się w ciasnych i wąskich korytarzach. Dzięki temu oszczędzają energię, którą musiałyby wydatkować na kopanie szerszych tuneli.
Północnoamerykańskie gofery mogą biegać w swoich norkach z równą sprawnością do przodu, jak i do tyłu. Podobnie jak afrykańskie kretoszczury mają one luźną skórę, która bez trudu ślizga się po mięśniach, co bardzo ułatwia poruszanie się w ciasnych miejscach.
Wzrok
Chociaż pod ziemią jest całkowicie ciemno, to tylko kilka gatunków żyjących tam zwierząt całkowicie utraciło wzrok. Większość gatunków zwierząt podziemnych potrafi jednak
wykrywać światło i na nie reagować - zazwyczaj wykorzystują to do kopania nor w kierunku przeciwnym do padających promieni słonecznych.
Większość gatunków afrykańskich kretoszczurów jest ślepa, jednak ssaki te nie przestały używać swoich oczu. Jako że powierzchnia oka jest szczególnie wrażliwa na ruchy powietrza, zwierzę może wykorzystywać ten narząd do wykrywania suchego powietrza, które - wysuszając glebę - jest częstą przyczyną zawalania się korytarzy.
W ciemnościach panujących pod ziemią zmysł wzroku nie ma większego zastosowania.
O wiele ważniejszy jest wyostrzony zmysł dotyku i dlatego ssaki żyjące pod ziemią są wyposażone w liczne włosy czuciowe. Ślepce, których oczy są przykryte skórą, posiadają linie sztywnych, wrażliwych na dotyk włosków. Są one ułożone w szeregach po obu stronach głowy i ułatwiają zwierzęciu uzyskanie informacji o otoczeniu.
Wykorzystanie dźwięku
Większość zwierząt żyjących pod ziemią nie posiada widocznych uszu, jednak mimo to wiele z nich wykształciło różnorodne przystosowania umożliwiające wykrycie i zidentyfikowanie potencjalnej ofiary lub wroga wyłącznie za pomocą słuchu.
Kosteczki słuchowe złotokretów z południowej Afryki są bardzo duże, co sprawia, że są one szczególnie czułe na wibracje wywołane przez zbliżającego się drapieżnika. Dzięki temu ssaki te mają dużo czasu, aby w porę umknąć przed wrogiem.
5. Ssaki nadrzewne.
Zwierzęta te, które zwykle charakteryzują się niską wagą i długimi pazurami, korzystają ochrony przed drapieżnikami mieszkając na wysokościach i kamuflując się między
gałęziami.
Zwierzęta żyjące na drzewach na ogół mają lekką budowę, dzięki czemu gałęzie mogą utrzymać ich ciężar. Średnia waga tych zwierząt jest szacowana maksymalnie na 14 kilogramach, jak w przypadku niektórych gatunków małp. Dla dodatkowej ochrony, wiele z tych zwierząt natura wyposażyła w metody kamuflażu lub futro podobne do kolorów drzew. Dlatego trudno nam zobaczyć je w ich naturalnych siedliskach. Ukrywają się, chociaż większość tych zwierząt to zwierzęta roślinożerne, więc nie stanowią one dużego zagrożenia dla życia ludzkiego.
Latające wiewiórki – chociaż ich nazwa sugeruje, że potrafią latać, prawda jest trochę inna – raczej szybują skacząc z drzewa na drzewo. Ten rodzaj lotu umożliwia im specjalna membrana lub fałd skórny, który przechodzi od jednej kończyny do drugiej.
Zaczynają szybować, kiedy znajdują się w sytuacji zagrożenia i muszą uciekać przed jakimś drapieżnikiem.
Leniwiec jest prawdopodobnie najlepiej znanym zwierzęciem nadrzewnym ze względu na jego słynną zdolność do nicnierobienia w ciągu dnia. Jednak to jest złudzenie, że leniwiec nic nie robi. Prawda jest taka, że to bardzo aktywne zwierzę, gdy jest w ruchu. Wyróżnia się swoją zdolnością do zachowania czujności, a także powolnym metabolizmem.
W rzeczywistości leniwce śpią, aby zarezerwować energię na ważne wydarzenia, na przykład podczas zmiany siedliska.
6. Ssaki szybko biegające.
U zwierząt kopytnych ustawione pionowo palce osłonięte są kopytami, które chronią je przed urazami mechanicznymi i umożliwiają szybkie bieganie.
Zające i kangury potrafią się poruszać równie szybko jak kopytne dzięki wydłużonym kościom stopy, które umożliwiają skakanie.
Warto pamiętać, że gepard to najszybsze zwierzę na świecie w kategorii zwierząt lądowych i zarazem najszybszy ssak na świecie. Na krótkich dystansach do 500 metrów potrafi rozpędzić się do 100-120 kilometrów na godzinę.
7.Uzupełnij ćwiczenie 2 strona 111 w zeszycie ćwiczeń.
8. Podsumowanie. Co wiesz o ssakach?: https://funtest.pl/test/ssaki001/
9. Praca domowa. Rozwiąż test: http://testwiedzy.pl/game/805.html Odpowiedzi nie przesyłasz do nauczyciela.
