Wpływ promieni słonecznych na jaja Ascaris lumbricoides przy różnych wysokościach nad poziomem morza

STEFAN NENOW

WPŁYW PROMIENI SŁONECZNYCH NA JAJA ASCARIS LUMBRICOIDES PRZY RÓŻNYCH WYSOKOSCIACH

NAD POZIOMEM MORZA

Szichobałowa i Gordiłowa (1945) wykazały, że w strefie równinna-stepowej w Samarkandzie pozostawione na powierzchni ziemi jaja Ascaris lumbricoides giną w miesiącach letnich pod wpływem pro- mieni słonecznych. To samo potwierdziły S z i c h ,o b a ł o w a i Le j- k i n a (1945) w mieście Kokanda w Uzbekistanie. A 1 f (1949) wykorzy-

stywała energię słoneczną do niszczenia jaj pasożytów. Podobnych wzmia- nek w literaturze jest znacznie więcej.

Celem naszych badań była obserwacja bezpośredniego wpływu pro- mieni słonecznych na świeże i inwazyjne jaja Ascaris lumbricoides na terenach między 22°21'55" a 28°36'37" długości wschodniej oraz 44°

14'12" a 44°12'50" szerokości północnej. Badania prowadzono w miesią­

cach lipcu i sierpniu przy najbardziej pionowym kącie padania promie- ni słonecznych na powierzchnię ziemi i przy uwzględnieniu różnych wyso-

kości nad poziomem morza, od O do 2376 m n.p.m. Uwzględniliśmy prócz

wysokości zmiany w widmie słonecznym przy różnym oddaleniu słońca

od horyzontu, wpływ pyłu atmosferycznego na promienie, albedo i inne czynniki mogące mieć znaczenie ..

Materiałem w naszych obserwacjach były wyosobnione z kału jaja Ascaris lumbricoides. Żywotność świeżych jaj poddawanych działaniu

promieni słonecznych określano po uprzednim dojrzewaniu ich w 20/o roztw. formaliny. Żywotność zaś jaj inwazyjnych badano be2lpośrednio po próbach pod mikroskopem, po uprzednim ogrzaniu nad płomieniem lamp- ki spirytusowej. Ostateczne zabicie jaj po kilkugodzinnym działaniu pro- mieni kontrolowano jeszcze metodą zarażenia myszy.

Obserwacje nasze prowadziliśmy w temperaturach 12-15°C, czyli przy dolnej granicy rozwoju jaj, oraz przy 25°C, czyli przy temperaturzE optymalnej.

„Wiadomości Parazyt0Iogiczne", t. VI nr 2/3, 1960

TABE Wpływ promieni słonecznych na świeże jaja Ascaris lumbricoides badany

L.p.

1

Współrzędne określające położenie geograficzne

42° 29' szer. pól.

27° 28' dl. wschod.

o 10 VIII

8 15

I 12°c 25°C 25°C

100 100 100 - - - - -- - -- - -- -·----·-1 - - - - : - - - - 1 - - - --- -- +--- -

2 43° 7' szer. pól.

25° 41' dl. wschod.

100 8

VIII

8 12°c

25°C 100 100 --3 - _4_2_₀ _5_2_' -s-ze~~

- ;;;i-. ---

0c--1;-_1_0_0_

25° 10' dl. wschod. VIII 15 25°C ; 100

- -- - -- --- - - - -- -1-- --1-- - -1- - -- __ 2_5_o_c_ /_~ ~ 4 42° 41' szer. pól.

23° 19' dl. wschod.

5 42° 40' szer. pól.

23° 22' dl. wschod.

550 poza Sofia 550 w Sofii

15 VII

1 VII

8 15

8 15

12°c 25°C 25°c 12°c 25°C

I 100 100 100

100 100 25°C 100 - - -- - -···-- ·-··-- - --·-·-- -- - 1- - - -1- - - -1- - - -II _ _ _ _ I-- -

6 42° 37' szer. pól.

24° 57' dl. wschod.

650 24

VII

8 15

15°C 25°C 25°C

100 100 100 - - - -- - - - - -- - -- ----1 - - - -1- - - -1- - --1- - - - -I- - -

7 42° 29' szer. pól.

23° 33' dl. wschod.

750 26

VIII

8 15

15°C 25°C 25°C

100 100 100 - - - - - ---- -- - -- - - -~ - - - - 1 - - - - 1 - - - - · 1 - - - - 1 - - -

8 42° 20' szer. pól.

23° 34' dl. wschod.

960 11

VII

8 15

12°c 25°C 25°C

100 100 100 - - - -- - - -- ·-·- - - -- - · 1- - - -1- - - -1- - -- 1- - - --1-- -

9 42° 16' szer. pól.

23° 33' dł. wschod.

10 42° 41' szer. pól.

24° 55' dł. wschod.

11 42° 42' szer. pól.

24° 55' dl. wschod.

1350

1 700

2 376

18 VIII

30 VII

1 VIII

8

8 15

B 15

12°c 25°C

12°c 25°C 25°C 12°c 25°C 25°C

100 100

100 97 100 100 91 100

I

- - - -- · - --·•---·--- - - ---·•------- -- - - - - - - -- - - - ' - -- -'-

LA I

na różnych wysokościach nad poziomem morza w lipcu sierpniu 1956 r.

jaj pozostałych przy życiu po działaniu promieni słonecznych przez różne okresy czasu (w minutach)

- -·--· -- -- -- - - -

60-

J _ ~ ~

i

~~~ 1~~ 1~~ 1~~ 1~~ 1~~ 1~~

~

^I

_ _ __ _ _ . _ _ __ _ _ __ _ _ _ _ _ _ ! _ _ ! _ _ __ _ _____ _ 100

100

100 100 100

100 90

100 95

90 80

93 90

75 65

85 80

60 50

75 65

35 ' 20 15 i 10 5

30 10 1 O O

45 25 15 10 4

35 15 5 O O

100 100 100 100 100 100 100

o o

o o

o o

o o

o o

o o

o o

o o

o o

o o

::: ::: I :( :f ;: :: ::

TTTTT T j

100 100 100 100 100 100 100 I 100 '. - I -,-

- - - - - - - - -- - -- - - - - -- - - --- · - -- --1- -!- -

100 96 90

I

I

100 90 85 70 50 20 i 10 1 O O O O O ' O O

100 100 100 i 100 100 100 j 100 100 - I -

100 95 100 100 95 100

90 90 100 91 90 100

80 80 100 84 85 100

65 70 100 75 75 100

50 50 100 60 55 100

25 25 100 30 23 100

10 5

5

o

100 100 15

o

5

o

100 100 1

o

o o

o o

o o

o o

o o

o o

o o

o o

o o

100 95 85 70 55 30 15 6 O O O O O

95 90 85 70 50 25 O O O O O O O

100 100 i 100 I 100 100 100 100 100 - - - - - ,

o o

o o

o o

o o

o o

o o

93 9o . 76

I

i o o

92 80 71 55 35 5 O O O O O O O i O O

- -- - - -- - - ! _ _ _

I _ _

95 85 70 55 35 5 .

1

o o o - o - o o o

I

85 75 . 61 35 5

o

100 100

!

: ~-

~~

! ~ ^I ~

~ ~ ~ ~ ~ ~ ⁱ ~

100 100 100 100 100 100 j 100 ! 100

i

··- --- \ - -- -~!

o o

TAB E Wpływ promieni słonecznych na inwazyjne jaja Ascaris lumbricoides badany

L.p.

1

Współrzędne określające położenie geograficzne

42° 29' szer. pól.

27° 28' dl. wschod.

o ⁸

15

12°c ^1· 100 25°C 100 i

I

^I

- - - - -- --- -- - -·--· ··- - - - - - -1 - -- - 1 - - - - 1 -

430 7' szer. pól. 100 l 8

-~5°c _

_J

12°c 100

25° 41' dl. wschod. ^li VIII ⁱ

2 8

25"C 100 I

i I

--- - - -- - - - 1 --- - l ! - - -- 1 - - - -·

42° 52' szer. pól. 300

I

3

25° 10' dl. wschod. ! VIII 15 25°C

25°C

100 ^I 100 I 100 - -- --- - - ---- - - ----• - - - - -- - --1----1- - - - 1 --

1 500

4 42° 41' szer. pól.

23° 19' dl. wschod.

I

15 VII

s 12°c

15 25°C

100 i

- -1- - ---- ---- ----- - - - l- - 1 - 1 ⁱ

1

100 I 100 i

1 1

25°C

---

____ __ _ _

42° 40' szer. pół.

i

5 550

VII

8 15

12°c 25 C 25°C

100 100 100 23° 22' dl. wschod.

I

- - ---1- - - •l ----1----1 - --

6 42° 37' szer. pól.

24° 57' dl. wschoq.

t 24 8 l5°C 100

!

, VII 15 25°C 100 ,_

650

I ^I 25°C 100 I

- - -1 --- - - - 1 - - - -1 - - -- l, ----1-- - - - -

7 42° 29' szer. pól. 750 26 8 15°C 100 !

23° 33· dl. wschod.

I

!

25°C 100 ¹

·- -- -- - - -1-- --1 - - - -1-- - - -1-- - 420 20' szer. pól. 960

1

. 11 8 12°c 100 ^1·

23° 34· dl. wschod.

vn

8

25°C 100 I

- - --- - --·--·---··----1- - - -1- - - -1-- -- -1- - - - -1- - -,

9 42° 16' szer. pól. 1 350 23° 33' dl. wschod.

18 VIII

8 12°c

25°C 100 100

10

o • '' -~ ------- l-1-7_0_0_ , _ _ 3_0_1- -8 - -l--1-2-°C--l--10_0_II

42 41 szer. poł.

1 .

24° 55' dl. wschod. VII 15 25°C 100 ,

I I 25°C 100 I

- ----------- --- - - - 1- - - -1- - - -1- - - - -1- - - -1-- - I

11 42° 42' szer. pól. 2 376 I 1 8 12°C 100

24° 55' dl. wschod. ^j I/ VIII 15 25°C 100 I 1

25°C 100 I

- · •·· -···J-··- - ··· ---·--- --- - -- -- -- - - - -- - -- - ' - -- -- - - - - ' - -- ~

LA II

na różnych wysokościach nad poziomem morza w lipcu sierpniu 1956 r.

jaj

pozostałych

życiu

działaniu

słonecznych

różne

^I

czasu (w minutach)

60

I

I

i

I

I

I

!

!

I

I

100 100 95 90 80 55 30 15 10 4 1 o o

I

100 100 100 100 100 95

90 90

80 80

60 40 20 15 10 55 30 15 10 1 100 100 100 100 100 100 100 100

5 1 1 O

100 100 100 95 90 80 55 30 20 15 10 6

100 100 95 90 85 65 45 25 l 5 1 O 3 1 100 100 100 100 100 100 100 100

100 100 97 90 81 60 44 25 16 10 6 2

100 100 90 80 58 35 20 10 5 o o

100 100 100 100 100 100 100 100 '

o o

3

o

o o

o o

1

o

o o

o o

o o

o o

100 100 92 85 70 47 30 20 15 I 10 . 5 o o o o

100 25 85 70 50 25 12 6 1 O O O O O O

~ ~ ~ ~ ~ ~

_ --=---=---=---=---=---=-l --=-

100 100 94 83 70 50 25 15 10 5 o o o o

I

100 93 82 65 45 26 10 5 O O O O O O O

100 100 100 100 100 100 100 100 - - - - - - , -

100 100 , 92 80 67 45 26 13 10 5 O O O O O

100 90 80 66 50 25 11 5 O O O O , O O O

~ ~~ ~ ~

^{_1_ ~~}

i --=-. ~ --=-l --=-1 - -=-- --=-. - =-

100 95 90 80 60 35 20

I

I

o ' o I o

o o

o

100 90 80 71 ł 50 25 15 [ 5 O O I O [ O

I O O O

I i ' I

- ; ; - - ; ; -- -;---;-· ~ - ; - ~ ~ . -4-

- ~ 1 -0- __

96 84 70 51 30 16 I 2 o o o o o i o o o

~~~~~~~1 100

~--=---=-1 -=---=-1 --=-

95 90 80 60 35 15 i 5 1 o o i o i o

i

92 81

I

i

i

100 100 100 100 100 100 i 100 100 i - I - f - - f

! -

194 STEFAN NENOW

TA BEL A III

Zestawienie wyników obrazujące ilości minut wystarczające do zabicia wszystkich jaj A. lumbricoides. (oddzielnie jaja świeże, oddzielnie inwazyjne) poddanych dzia-

łaniu (w różnych temperaturach) promieni słonecznych na różnych wysokościach

n.p.m. (licząc od godz. 8 rano) w miesiącach lipcu i sierpniu 1956 r.

L.p.1

położenie geograficzne

I

^świeże

!nwa-

zyJne

I I

prz~

I

I

I

27° 28' dl. wschod.

- - --·- - ---- - - 2 43° 7' szer. pól.

25° 41' dl. wschod .

! 390 ! 300 ! 450 390

i

I

1- -36_0_! 300

i

_!360[

3 42° 52' szer. pól.

25° 10' dl. wschod.

! i i

.... •·-- ---··\- -- ----1- - ,- -- -

1 360 I 300 I 420

l a 6o -l

! ~ !

4 42° 41' szer. ~ó_l. __ __ _____

! - --3 90- --1 3 30 1

1

- ---1

23° 19' dl. wschod. I

- - - -1- · - ·- --- - · __ __ I

- - - - - -- - - - -- ·

, 300 ¹ 420 : 360

I

5 42° 40' szer. pól.

23° 22' dl. wschod.

- 1 - - - - --- -

24° 57' dl. wschod.

360

i

; i

- - T --

. 3301

I ,

- - -- 6 142° 37' szer. pól. ·

- -,---------

7 · 42° 29' szer. pól.

- - - - - 1

23° 33' dl. wschod.

8 42° 20' szer. pól.

, 23° 34' dl. wschod.

- -9

-1

' 23° 33' dl. wschod.

!

10 : 42° 41" szer. pól.

11

i 24° 55' dl. wschod.

I

42° 41' szer. pól.

24 ° 55· dl. wschod.

' 300

1 ~

i '

I I

--i -- --- 1---- -·-···

I 240 I 240 . 330

i ; \

--· -.- - - -1- - -,--------·-- 240 210 . 330

300

_ ___ i

1 270 :

- !- - - -1- - --;- -~ -_ ; _ __ : ' 210 l 3GO ' 240 [

240 . i

Nakropione na papierki celofanowe jaja umieszczano w małych kry- stalizatorach szklanych, a te z kolei zanurzano do naczynia z ^wodą,

dzięki której udawało się utrzymać pożądaną temperaturę. Co pół

godziny pobierano próby jaj do kontroli ich żywotności.

Obserwacje prowadzono na terenach silnie porośniętych trawą. Uni- kano bezpośredniego wpływu promieni odbitych. Naczynia z jajami wy- stawiano od godz. 8 rano, a po obiedz'ie od godz. 15 do 19,30. Chcieliśmy

PROMIENIE SŁONECZNE - JAJA GLISTY 195

ustalić różnice w działaniu popołudniowego naświetlenia, ubogiego w pro- mienie ultrafioletowe.

Wyniki naszych badań zestawiono na tabelach I, II i III. Prowadzono je w 11 punktach na różnej wysokości nad poziomem morza, a miano- wicie: I - O m n.p.m., II - 100 m, III - 300 m, IV - 550 m, V - 550 m, VI - 650 m, VII - 750 m, VIII - 960 m, IX - 1350 m, X - 1700 m, XI - 2376 m.

Doświadczenia nasze wskazują, że jaja glisty poddane działaniu pro- mieni słonecznych nad poziomem morza giną znacznie wolniej aniżeli

w górach ponad 2000 m n.p.m. W centrum miasta Sofii (punkt V) jaja ginęły jednak najwolniej. W drugiej połowie dnia nie stwierdzono zabójczego wpływu promieni słonecznych zarówno na jaja świeże jak i inwazyjne. Najsilniejszy wpływ wywierały promienie w godziinach po-

południowych (godz. 11, 12 i 13). Równie zgubny był wtedy wpływ pro- mieni na jaja inwazyjne.

Z tabeli III wynika, że świeże jaja glisty poddane działaniu promieni

,łonecznych w południe nad poziomem morza ginęły w ciągu 300-390 min., podczas gdy na wysokości 2376 m n.p.m. w ciągu 210-240 min.

Różnica wynosi 90-150 min. Pozostawione w tych samych warunkach jaja inwazyjne ginęły nad poziomem morza w ciągu 390-450 min., w gó- rach zaś w ciągu 240-300 min. Tym razem różnica wynosi 150 min.

Zabójczy wpływ promieni słonecznych na jaja glisty w doświadczeniach

dokonanych w temperaturze 12-15°C występował po 240-480 min., w temperaturze zaś 25°C po 210-420 min.

Sumując nasze doświadczenia możemy dojść do następujących wnio- sków.

1. Dzięki zastosowaniu naszej metody wykluczającej szereg czyrnni- ków mogących działać zabójczo w przyrodzie (jak wysoka temperatura gleby, wysychanie itp.) stwierdziliśmy dość silne bezpośrednie działanie

promieni słonecznych na jaja Ascaris lumbricoides.

2. Wraz z wzrastającą wysokością nad poziomem morza występuje

coraz silniejsze działanie promieni słonecznych.

3. Promienie słoneczne w południe działają zabójczo zarówno na

świeże, jak i inwazyjne jaja A. lumbricoides. Promieniowanie zaś w go- dzinach popołudniowych nie wykazuje tego działania.

Biorąc pod uwagę zmiany jakościowe w widmie słonecznym, dające się zaobserwować przy różnych odległościach tarczy słonecznej od po- wierzchni ziemi, wykazaliśmy, że zabójczy wpływ naświetlania słonecz­

nego pochodzi od promieni utrafioletowych, które w widmie słonecznym występują najobficiej w godzinach południa. Duża ilość promieni nad- czerwonych, w które obfituje widmo słoneczne po południu, najbardziej

196 STEFAN NENOW

zaś w czasie zachodu słońca, nie przejawia właściwości zabójczych na jaja glisty.

4. Okazało się też, że św1eze jaja glisty są mniej odporne na działanie

promieni słonecznych aniżeli jaja inwazyjne. Pierwsze giną o 60-90 min.

wcześniej od drugich.

5. Zabójcze działanie promieni słonecznych jest wolniejsze w du-

żych miasta (Sofia) w porównaniu z miejscami niezamieszkałymi położo­

nymi na tej samej wysokości.

Otrzymano 18 Il 1960

STEFAN NENOW

Z Instytutu Parazytologii w Sofii

THE EFFECT OF SUNRA YS UPON THE EGGS OF ASCARIS LUMBRICOIDES AT DIFFERENT ALTITUDES

In the present work, the author sets himself the ain, to trace out the effect of of the sunrays upon the fresh and invasive eggs of Ascaris lumbricoides within the limits of geographical co-ordinates 22°21'55"-28°36'37" eastern longitude and 41 °41'12"-44°12'50" northern latitude during the months of July and August.

Applying an original method, he lets the sunrays shine morning and afternoon upon fresh and invasive eggs, placed at 12°-l5°C and 25°C at different altitudes, namely O m., 100 m., 300 m., 550 m., 650 m., 750 m., 960 m., 1350 m., 1700 m., and 2376 m.

Through the experiments he made and the results he got, he comes to the follo- wing conclusions:

1. There was established a speedy deadly action of the direct sunrays upon the eggs of Ascaris lumbricoides.

2. The sunrays, when the altitude is raised, gradually increase their perilous action upon the Ascaris eggs.

3. The noon sunrays act deadly upon the fresh and the invasive eggs of Ascaris lumbricoides, while the afternoon sun radiation does not manifest a deadly action upon the eggs of this kind of a helminth.

4. The fresh eggs are less resistant to the action of the sunrays than the inva- sive ones.

5. The perilous action of the sunrays upon the eggs of Ascaris lumbricoides is slower in the big cities than that of the sunrays out of an inhabited place at the same altitude.