Joanna Ładomirska
"Zagadnienia recydywy w prawie
karnym", Danuta Pleńska, Warszawa
1974 : [recenzja]
Palestra 19/2(206), 79-81
1975
«> E C E I t I Z J E
D a n u t a P i e ń s k a : Zagadnienia r e c y d y w y w p ra w ie karn ym , W arszaw a 1974.
1 . K o d e k s k a r n y z 1969 r. w p r o w a d z ił d a le k o id ą c e z m ia n y , j e ś li c h o d z i o r e g u la c j ę r e c y d y w y . O d d a w n a w d o k t r y n ie , a t a k ż e w p u b lik a c ja c h ty p u s p o łe c z n o -r e p o r ta ż o w e g o p o d n o sz o n o k o n ie c z n o ś ć b a r d z ie j e f e k t y w n e g o z w a lc z a n ia z j a w is k p r z e s t ę p c z o ś c i p o w r o t n e j , z w ła s z c z a ż e b a r d z o n ie p o k o i ł y t u c y f r y , ś w ia d c z ą c e o n ie s k u t e c z n o ś c i s t o s o w a n y c h d o ty c h c z a s ś r o d k ó w k a r n y c h . Z g o d n ie w ię c z t y m o b o w ią z u ją c y k o d e k s k a r n y u z n a ł z ja w is k o .p r z e stę p c z o śc i p o w r o tn e j ta k ż e za j e d n o z n a jb a r d z ie j n ie b e z p ie c z n y c h z j a w is k , k t ó r e w y m a g a n ie t y lk o z w ię k s z o n e g o o d d z ia ły w a n ia r e s o c j a liz a c y j n e g o , a le t a k ż e in n y c h ś r o d k ó w o d d z ia ły w a n ia , p o łą c z o n y c h z w y m u s z e n ie m o d s p r a w c y ta k ie g o z a c h o w a n ia s i ę je g o , k tó r e u c h r o n i g o o d p o w r o t u n a d r o g ę p r z e s t ę p s t w a {n a d zó r o c h r o n n y ), p rzy c z y m w o s t a te c z n o ś c i k o d e k s p r z e w id z ia ł m o ż liw o ś ć d a ls z e g o p r o c e s u o d d z ia ły w a n ia w y c h o w a w c z e g o w w a r u n k a c h p r z y m u s o w y c h (u m ie s z c z e n ie w o ś r o d k u p r z y s t o s o w a n ia s p o łe c z n e g o ). N o w a r e g u la c j a k a r n a w y w o ła ła o c z y w iś c ie z a in t e r e s o w a n ie s ię n a u k i p o r u s z o n y m i tu z a g a d n ie n ia m i; r ó w n o c z e ś n ie je d n a k p o w s t a ły n o w e w ą t p li w o ś c i in t e r p r e t a c y j n e . J u ż b lis k o p ię c io le t n i o k r e s s t o s o w a n ia n o w y c h p r z e p is ó w p o z w a la n a m n a d o k o n a n ie n ie k t ó r y c h u o g ó ln ie ń . Z a r ó w n o o r z e c z n ic t w o S ą d u N a j w y ż s z e g o ja k i p iś m ie n n ic tw o z a jm o w a ł y s i ę w ie lo m a p r o b le m a m i z z a k r e s u r e c y d y w y . B r a k b y ło je d n a k d o te j p o r y s z e r s z e g o o p r a c o w a n ia , o b e j l m u j ą c e g o c a ło ś ć p r o b le m a ty k i z w ią z a n ej z p r z e s t ę p c z o ś c ią p o w r o tn ą . T ej p o tr z e b ie sp o łe c z n e j o d p o w ia d a w ła ś n ie m o n o g r a f ia D a n u ty P le ń s k ie j . A u to r k a p o d ję ła tr u d n e i s k o m p lik o w a n e z a d a n ie c a ło ś c io w e g o p o tr a k t o w a n ia p r o b le m a ty k i p r z e s t ę p c z o ś c i p o w r o tn e j, n ie t y lk o p r z y ty m w a s p e k c ie d o g m a t y c z n y m , a le ta k ż e h is to r y c z n y m i k r y m in o lo g ic z n y m . P r a w n ik a - p r a k t y k a z a in t e r s u ją z a p e w n e te fr a g m e n ty m o n o g r a f ii, w k tó r y c h a u to r k a p r z e d s t a w ia e w o lu c j ę p o g lą d ó w n a r e c y d y w ę w p r a w ie k a r n y m . P r z e g lą d t e n w s k a z u j e d o ść p r z e k o n y w a ją c o n a z a w o d n e p r z e k o n a n ia h is to r y c z n e u s t a w o d a w c y , k tó r y k ie r o w a ł s ię z a s a d ą in tera tio auget poenam . A ja k w ie l e p o d t y m w z g l ę d e m r a c j i m ia ł B e c c a r ia p is z ą c : „ C h c e c ie z a p o b ie g a ć p r z e s t ę p s tw o m ? P o s ta r a j c ie s ię , ż e b y p r a w a b y ły j a s n e , p r o s te , ż e b y c a ła s iła n a r o d u b y ła z e s p o lo n a k u ic h o b r o n ie i ż e b y a n i j e d n a c z ę ś ć te j s i ł y n ie b y ła s k ie r o w a n a n a ic h u n ic e s t w ie n ie ” *. I n t e r e s u ją c a j e s t ta k ż e t a c z ę ś ć m o n o g r a fii, w k tó r e j a u to r k a z a j m u j e s ię n ie k t ó r y m i k r y m in o lo g ic z n y m i a s p e k ta m i r e c y d y w y w ś w ie t le w ła s n y c h b a d a ń . J a k k o lw ie k n a p o d s t a w ie p r a k t y c z n y c h o d czu ć u z a s a d n io n y b y łb y w n io s e k o p e w n y m w z r o ś c ie p r z e s t ę p c z o ś c i p o w r o tn e j, to je d n a k a u to r k a s ł u s z n i e p r z e s tr z e g a p r z e d a b s o lu t y z o w a n ie m d a n y c h s t a t y s t y c z n y c h . T w ie r d z i n ie b e z r a c ji, ż e „ u z a s a d n io n a j e s t n i e u fn o ś ć w o b e c s t a t y s t y k i p r z e s t ę p c z o ś c i, n a w e t p rzy z a ło ż e n iu , ż a b a d a m y n ie
l C esare B e c c a r i a : O p rzestęp stw ach i k a ra c h , W ydaw nictw o P raw n icze, W arszaw a 1959, s. 204.
80 R ecen zje N r '2 (206) r z e c z y w is t ą w ie lk o ś ć z ja w is k a , le c z j e d y n ie z m ia n y z a c h o d z ą c e w o k r e ś l o n y m c z a s ie . O k a z u je s ię b o w ie m , że z m ia n y w y k a z y w a n e p r z e z s t a t y s t y k ę n ie z a w s z e są w y r a z e m r z e c z y w is t y c h z m ia n w d y n a m ic e p o s z c z e g ó ln y c h r o d z a jó w p r z e s t ę p c z o ś c i” (s. 185). D la k a ż d e g o z p r a w n ik ó w -p r a k ty k ó w je s t o c z y w is t e , że w ie le u z a s a d n ie ń w y r o k ó w . k tó r e o p e r u ją p o ję c ie m „ n a g m in - n o ś c i”, d o tk n ię ty c h j e s t w a d ą , k tó rą s łu s z n ie w y t y k a a u to r k a . D a n e s t a t y s t y c z n e p r z y ta c z a n e p r z e z a u to r k ę , m im o n ie d o s k o n a ło ś c i ty c h o b lic z e ń , m o g ą w s k a z y w a ć na w ie lo r a k ie i n ie j e d n o z n a c z n e w n io s k i. J e ż e li lic z b a s k a z a ń o s ó b p o p r z e d n io k a r a n y c h w z r o s ła z 7,7% w 1947 r. d o S I,6% w 1969 r., to p o w s t a j e p y ta n ie , czy fa k t te n n ie je s t w y n ik ie m n ie z b y t d o k ła d n e g o k la s y f ik o w a n ia r e c y d y w is tó w . p o n ie w a ż w e d łu g d a n y c h d o ty c z ą c y c h tz w . s k a z a n ia p o p r z e d n io k a r a n y c h w e d łu g sto p n ia r e c y d y w y w l a ta c h 1959— 1969 s to p ie ń te n w y n o s ił w w 1959 r. 3,09, a w r o k u 1969 -— 3,66. B y ły b y to w ię c z m ia n y m in im a ln e , (s. 190 i 195). N a jc ie k a w s z e je s t je d n a k z e s t a w ie n ie d o ty c z ą c e ro d z a ju p r z e s t ę p s tw , w k tó r y c h w y s tę p u je z ja w is k o p o p r z e d n ie j k a r a ln o ś c i. W e d łu g d a n y c h za ro k 1965 p r z o d u je w te j m ie r z e p r z e s t ę p s tw o k r a d z ie ż y (34,0%), p o te m o s z u s tw o (28.1%), u c h y la n ie s ię o d a lim e n ta c j i (21.3%), p r z e s t ę p s tw a p r z e c iw k o w ł a s n o ś c i s p o łe c z n e j (17,8%) i w k o ń c u z n ę c a n ie s ię n ad c z ło n k a m i r o d z in y p o d w p ły w e m a lk o h o lu (12,9%). I n n e p r z e s t ę p s t w a n ie p r z e k r a c z a ją 10% w s z y s t k ic h p r z e s t ę p s t w i s t a n o w ią w r ę c z m a r g in e s r e c y d y w y . N ie s p o s ó b p o m in ą ć p r a k ty c z n y c h w n io s k ó w z p o w y ż s z y c h d a n y c h i n ie o c e n ić , g d z ie le ż y g łó w n y „ fr o n t” z w a lc z a n ia r e c y d y w y . P r z y to c z y ć n a le ż y r ó w n ie ż i to , ż e p o w r o tn o ś ć p r z y p r z e s t ę p s tw a c h d r o g o w y c h w y n o s i z a le d w ie 3,8% (u m y ś ln e ), a 1,7% d o ty c z y p r z e s t ę p s tw n ie u m y ś ln y c h ; p r z y b ó jc e p o w r o tn o ść w y n o s i 3,1% (s. 202— 203). W c z ę ś c i d o g m a ty c z n e j a u to r k a p r z y ta c z a o p u b lik o w a n e o r z e c z n ic tw o S ą d u N a jw y ż s z e g o d o ty c z ą c e p r z e s tę p c z o ś c i p o w r o tn e j, ja k r ó w n ie ż c y t u j e o p u b li k o w a n ą d o ty c h c z a s lit e r a t u r ę w ty m z a k r e s ie . Z te g o m . in . w z g lę d u m o n o g r a fia m o ż e w p e łn i s łu ż y ć p r a w n ik o - w i- p r a k t y k o w i za k o m e n ta r z do s p o r e g o k r ę g u z a g a d n ie ń r e c y d y w y , ty m b a rd ziej że k o m e n ta r z e o c h a r a k te r z e o g ó ln y m , ja k ie s ię d o ty c h c z a s u k a z a ły , n a o g ó ł w n ik a j ą g łę b ie j w p r o b le m a t y k ę r e c y d y w y . A u to r k a o m a w ia te ż k o le j n o p r o b le m u s t a w o w e j p r z e s ła n k i r e c y d y w y , tj. p o p r z e d n ie g o -s k a z a n ia , r o z w a ż a k w e s t ię s k a z a n ia z a w y k r o c z e n ie , k t ó re p r z e d te m tr a k t o w a n o j a k o p r z e s t ę p s tw o , p r o b le m , co n a le ż y r o z u m ie ć p rz e z u p r z e d n ie o d b y c ie Co n a jm n ie j 6 m ie s ię c y k a r y p o z b a w ie n ia w o ln o ś c i, w r e s z c ie k w e s tię ^ tz w . p r z e d a w n ie n ia r e c y d y w y i p o d o b ie ń s tw a p r z e s tę p s tw ; r o z w a ż a te ż b a r d z ie j s z c z e g ó ło w o u s t a w o w e k o n s e k w e n c je r e c y d y w y s p e c j a l n e j. M o że sz k o d a , ż e w p r a c y n ie o m ó w io n o s z e r z e j k w e s t ii, k tó r e m a ją d u że z n a c z e n ie p r a k ty c z n e . P r z e d e w s z y s t k im c h o d z i o d w a p r o b le m y , k tó r e z n a la z ły ju ż p e w n e o d b ic ie w lit e r a t u rze. P ie r w s z y — to k w e s t ia w p ły w u r e c y d y w y s p e c j a ln e j n a o c e n ę d z ia ła n ia s p r a w c y w tzw . w y p a d k u m n ie js z e j w a g i; d ru g i — t o k w e s t ia , c z y p o w r ó t do p r z e s t ę p s tw a w r o z u m ie n iu art. 60 § 1 lu b 2 k .k . u n ie m o ż liw ia p r z y ję c ie z n ik o m e g o s p o łe c z n e g o n ie b e z p ie c z e ń s t w a c z y n u (art. 26 k . k . ) 2. S ą to k w e s -- A d a m Z e ł g a : W y p a d k i m n ie js z e j w a g i w k o d e k s ie k a r n y m , ,,P a l e s tr a ” n r l z 1972 r.
s. ?9. P a tr z te ż : u c h w a ła s k ła d u sie d m iu sę d z ió w SN z d n ia 15 lip c a 1971 r. V I K Z P 42/70, O SN K W n r 11 z 1970 r., poz. 163 o ra z g lo sa A d a m a Z e ł g i d o t e jż e u c h w a ły , „ N o w e P r a w o ” n r 1 z 1972 r . t S. 138.
N r 2 (206) R e c e n z je --- u— 81 t i e o d o n io s ły m z n a c z e n iu p r a k ty c z n y m , a lb o w ie m p o w r ó t d a p r z e s t ę p s tw a d o t y c z y c z ę s t o c z y n ó w o n ie w ie lk im s t o p n iu sp o łe c z n e g o n ie b e z p ie c z e ń s t w a . P o n ie w a ż p r o je k t k o d e k s u k a r n e g o n ie z a w ie r a ł p r z e p is u o d p o w ia d a ją c e g o d z is ie js z e m u art. 61 k .k ., w ię c p r a w d o p o d o b n ie b y ło w o lą u s t a w o d a w c y l i b e r a liz o w a n ie s z t y w n y c h p r z e p is ó w p r o je k tu o r e c y d y w i e 3. N ie m o ż e to p o z o s ta ć b e z w p ły w u n a o c e n ę p o r u s z o n y c h w y ż e j z a g a d n ie ń . M o n o g r a fię D a n u ty P ło ń s k ie j m o ż n a p o le c ić k o le g o m a d w o k a to m , k tó r z y z n a jd ą w n ie j w ie le c e n n y c h p r z e m y ś le ń , b a r d z o p r z y d a tn y c h w ic h c z y n n o ś c ia c h z a w o d o w y c h . M o że o n a b y ć t a k że p o m o c ą w p r a k ty c e s ą d o w e j lu b p r o k u r a to r s k ie j. J a s n y i p r o s ty ję z y k u ła t w ia o r ie n t a c j ę w s k o m p lik o w a n y c h i c z ę s to r z e c z y w iś c ie tr u d n y c h z a g a d n ie n ia c h . W y d a w n ic tw o P r a w n ic z e z a tr o s z c z y ło s ię o s ta r a n n ą sz a tę g r a f i cz n ą . P r a c a m a 248 s tr o n i z a w ie r a s t r e s z c z e n ia w ję z y k u a n g ie ls k im i r o s y j s k im .
Joanna Ładom irska
5 P r o j e k t k o d e k s u k a r n e g o o ra z p rz e p isó w w p r o w a d z a ją c y c h k o d e k s k a r n y , W a rsz a w a USB, s. 17—18.
2
.M ir o s ła w N e s t e r o w i c z: O dpow iedzialn ość cyw iln a biur podróży, W arszaw a 1974.
P r a c a w y c h o d z i n a p r z e c iw z a p o tr z e b o w a n iu s p o łć c z n o p r a w n e m u , ja k ie ro d z i w c ią ż r o z w ija j ą c a s ię n a c a ły m ś w ie c ie tu r y s ty k a . W ia d o m o , że t u r y s ty k a ja k o z ja w is k o m a s o w e w y ła n ia n o w e p r o b le m y p r a w n e , k tó r e n ie t y l k o n a le ż y p r z e m y ś le ć i o p r a c o w a ć , a le ta k ż e p r z e k a z a ć p r a w n ik o m p r a k t y k o m . sp o ś r ó d k tó r y c h n a jb a r d z ie j z a in t e r e s o w a n y m i s ą r a d c o w ie p r a w n i b iu r p o d r ó ż y . D la te g o te ż p ra ca N e s - te r o w ie ż a n ie p o w in n a p r z e jś ć b ez e c h a ta k ż e w ś r o d o w is k a c h a d w o k a c k ich . P r a c a d z ie li s ię na 5 r o z d z ia łó w , p o p r z e d z o n y c h w s tę p e m . R o z d z ia ł p ie r w s z y tr a k tu je o e w o lu c j i b iu r p o d ró ży z a r ó w n o w k r a ju ja k i z a g ra n icą . R o z d z ia ł d ru g i o m a w ia c h a r a k te r p r a w n y u m ó w z a w ie r a n y c h p o m ię d z y b iu r a m i p o d ró ży a ich k lie n ta m i. A u to r r o z r ó ż n ia tu d w a r o d z a je u m ó w , a m ia n o w ic ie u m o w ę o p o je d y n c z e ś w ia d c z e n ie i u m o w ę o w y c ie c z k ę . S ta r s z ą fo r m ą j e s t u m o w a o p o je d y n c z e ś w ia d c z e n ie . Z a r ó w n o o r z e c z n ic tw o ja k i lite r a t u r a z g o d n ie o k r e ś la j ą c h a r a k te r tej u m o w y ja k o z le c e n ie . O d m ie n n ie tr a k tu je ją ty lk o p r a w o n ie m ie c k ie , bo w e d łu g § 662 k .c.n . z le c e n ie je s t n ie o d p ła tn e i ja k o ta k ie n ie m o ż e s t a n o w ić p o d s t a w y do z a w a r c ia u m o w y p o m ię d z y b iu r e m p o d r ó ż y a je g o k lie n t e m . W n a s z y m k .c. (k tó r y w p r o w a d z ił r o z d z ie le n ie z le c e n ia d o d o k o n a n ia c z y n n o ś c i p r a w n y c h o d u m ó w , k tó r y c h p r z e d m io te m j e s t d o k o n a n ie c z y n n o ś c i fa k ty c z n y c h ) u m o w a z le c e n ia o b e jm u je je d y n ie z le c e n ie d o k o n a n ia o k r e ś lo n e j c z y n n o ś c i p r a w n e j (a rt. 734 § 1 k.c.), a n ie fa k ty c z n e j. D la te g o b iu r o p o d r ó ż y , d o k o n u ją c c z y n n o ś c i p r a w n y c h , d z ia ła ja k o p r z y jm u ją c y z le c e n ie , g d y ty m c z a s e m k lie n t j e s t z le c e n io d a w cą, w k tó r e g o im ie n iu z o s t a ła z a w a r ta u m o w a o p r z e w ó z , o n a je m p o m ie s z c z e n ia , o s p e k t a k l te a t r a ln y c z y k in o w y . N a p o d s t a w ie z le c e n ia b iu r o p o d r ó ż y u ła t w ia k lie n t o w i z a w a r c ie u m ó w z r ó ż n y m i p r z e d s ię b io r s t w a m i i za to p o b ie r a w y n a g r o d z e n ie . 6 — P a les tra
