Działalność Panien Benedyktynek w Drohiczynie nad Bugiem

Stu d ia T eologiczn e B iał. D roh. Łom .

7 (1989)

Ks. E U G EN IU SZ BOR OW SK I

DZIAŁALNOŚĆ PA N IEN BENED YKTYN EK W DROHICZYNIE NAD BUGIEM

T r e ś ć : W stęp; F u n d acja k lasztoru i o sie d le n ie się P P B en ed y k ty n ek w D roh iczy­ n ie n/B ; II. U p osażen ie droh ick iego klasztoru; III. B u d ow a now ego k o ścio ła i k la sz ­ toru; IV'. S k ład o sob ow y k o n w en tu b e n ed y k ty ń sk ieg o w D roh iczyn ie; V . K ap elan i B en ed yk tyn ek ; VI. K lasztor droh ick ich B n ed y k ty n ek w św ie tle X V II i X V III w ie c z ­ n ych d ek retó w w izy ta cy jn y ch ; V II. P raca m n iszek na rzecz tu tejszeg o środow iska; VIII. K asata k lasztoru P P . B en ed y k ty n ek w D ro h iczy n ie n/B; IX . P o w ró t na ru in y i zgliszcza; Z akończenie.

W STĘP*

Mimo u p ły w u 364 la t od osiedlenia się pierw szych B en ed y k ty n ek w D rohiczynie n/B dzieje tego klaszto ru i działalność drohickich sióstr nie doczekały się jeszcze opracow ania. W ydaje się to ty m dziw niejsze, że jest to jed e n z ty ch klasztorów , k tó re po kasacie przez zaborcze w ładze carskiej Rosji i spow odow anej ty m fak tem 100-letniej przerw ie w działalności, zostały w skrzeszone. Córki św iętego B enedykta w róciły tu w 1957 roku, tw orząc nowy, piękny rozdział najnow szych dziejów drohickiego k o nw en­ tu. Z naczną trud n ość p rzy o d tw arzan iu h isto rii tego benedyktyńskiego opactw a stanow iło bezpow rotne zaginięcie i zniszczenie w ielu podstaw o­ w ych dokum entów jak : fund acja, erekcja, spisy personalne, k ro n ik a do­ m u i w ielu innych. W oparciu o zachow ane ale bardzo rozproszone źródła w A rchiw um K lasztoru PP. B en ed yk ty n ek w D rohiczynie (ABD), A rchi­ w um A rchidiecezjalnym w B iałym stoku (AAB), A rchiw ach D iecezjalnych w: D rohiczynie (ADD), Łom ży (ADŁ), Siedlcach (ADS) i A rchiw um Pobe- n ed y k ty ń sk im p rzy kościele św. Ja k u b a w T oruniu (AJT), p o d jęta została próba zarysow ania dziejów placów ki b en edyktyńskiej w D rohiczynie n/B. na Podlasiu.

* W ykaż skrótów : A A B — A rch iw u m A rch id iece zja ln e w B iałym stok u ; A B D — A rch iw u m PP. B en ed y k ty n ek w D roh iczyn ie; A D D — A rch iw u m D iecezja ln e w D rohiczynie; A D Ł —• A rch iw u m D ie c e z ja ln e w Ł om ży; A D S — A rch iw u m D ie c e z ­ jaln e w Siedlcach; A D zB — A rch iw u m D ziek an a B ielsk ieg o ; A D zD — A rch iw u m D ziekana D rohickiego; A JT — A rch iw u m przy k o śc ie le św . Jakuba w Toruniu; A P P — A rch iw u m P a r a fii w P erlejew ie; A P S — A rch iw u m P a ra fii w S led zia - now ie.

84 BOROW SKI EUGENIUSZ

I. F U N D A C JA K L A SZ T O R U I O SIED LEN IE SIĘ P P . B EN E D Y K T Y N E K w D R O H IC ZY N IE N /B

N ieznane nam są w szystkie m otyw y, k tó re kierow ały w ojew odą podla­ skim W ojciechem N iem irą p rzy fu n d acji kościoła i klasztoru P an ien B en ed y k ty n ek w D rohiczynie. Zapew ne w yłuszczył je dokładnie w dokum encie fu n d acy jn y m , k tó ry n ieste ty zaginął. Być m oże było to p ra ­ gnienie ekspiacji za popełnione grzechy, chęć zapew nienia sobie i całej rodzinie m odlitew nej pam ięci m niszek, alba podniesienia p restiżu swego rodu w środow isku podlaskim przez tę funkcję. T rzeba dom niem yw ać, że w ojew oda k iero w ał się też prag n ien iem stw orzenia możliwości w zakresie edukacji dla dziew cząt z m ożniejszych rodów szlacheckich na Podlasiu a m oże n a w e t naciskiem ze stro n y córki lub krew nej, pragnącej poświęcić się służbie Bożej w zakonie. W ro k u 1634 spoty kam y bowiem, w drohi- ckim klasztorze „W ik to rian n ę N iem irzankę — n ow icjuszkę” '. Na pew no jakiś w pływ na powzięcie i realizację zam iaru fu n d acji m iały bliskie kon­ ta k ty N iem irów z K iszkam i z Ciechanow ca, zwłaszcza ze sta ro stą drohi- ckim M ikołajem Kiszką, którego córka a także siostra żony były m nisz­ kam i w klasztorze P P . B en ed y k ty n ek w T o ru n iu 2. Nie m ożna też w y k lu ­ czyć pew nych in sp iracji ze stro n y drohickich Franciszkanów , zwłaszcza, że ak ty w n ie uczestniczyli oni w realizacji pow ziętego przez w ojew odę zam iaru 3.

Zam ysł fu n d acji n a b ra ł k o n k retn y ch k ształtów w 1623 roku, kied y to W ojciech N iem ira ofiarow ał plac pod budow ę kościoła i klasztoru bene­ dyktyńskiego w D rohiczynie oraz dw ór w raz z trzem a w łókam i ziemi up raw n ej, łąkam i i zagajnikam i w S ytkach. W łasnym sum p tem w zniósł d rew n ia n e zabudow ania k lasztorne i św iąty n ię pod w ezw aniem W szy­ stkich Ś w iętych4. Zanim jed n a k to nastąpiło, w ojew oda m usiał uzyskać 1 A D S D 24, A c ta O fficii J a n o v ie n s is P o n ti fic a t u B o g u sla i R a d o r z e w s k i ... ab

anno 1633 a d a n n u m 1637, D e c r e t u m V is ita tio n is I l lu s t r i s s i m i Loci O r d in a r ii Mo- n a s t e r ii D r o h icien sis O rd in is P a tr i s S a n c ti B e n e d ic t i A.D. 1634, D ie 13 M ensis Ja-

nuarii, s. 340: „Do tegoż N o w icia tu J ey M ość P an n ę W ik torian n ę N iem ierzan k ę pow in n a P an n a X ie n i p rzyb rać”.

2 A JT V ol. 51, s. 1: „W ielebna P an n a Z ophia D u lsk a, Z akonnica B en ed icta S. Opata, con sek row an a od J. M. X . P io tra K o stk i B isk u p a C h ełm iń sk iego 1587 w d zień SS. A p o sto łó w P iotra i P a w ła . O brana w p rzeło żeń stw o k lasztoru T oru ń ­ sk ieg o 16 dnia M aia R oku P ań sk iego 1598. C on sek row an a na X ie stw o od J. M. X ięd za P iotra W yb ick ie B isk u p a C h ełm iń sk iego w e środę św ięty ch T rzech K rólów Ro.ku 1595”, s. 289: „N ieb oszczk a P a n i K iszczyn a, siostra rodzona P a n n y X ie n i T u- teczn ego k lasztoru zap isała ie i 3000 złotych posagu ie i należącego się z dóbr o ici- w sk ich y m a cierzy ń sk ic h ”, s. 54: „D nia 25 M aia 1608 roku obleczono w h ab it za­ k on n y p an n ę Z o fie K iszczan k ę sta ro ścia n k ę d roh ick ą”; W ł. S z o ł d r s k i , K r o n i k a

B e n e d y k t y n e k T o r u ń s k i c h , P e lp lin 1934. s. 51: „Rok P ań sk i 1605. D n ia 6 styczni-a

p an n y Z ofię y A n n ę K iszczan k i starościan k i d roh ick ie do k lasztoru przyw ieziono M ikołaia K iszk i córk i”.

3 W ł S z o ł d r s k i , K r o n i k a B e n e d y k t y n e k T o ru ń sk ich , dz. cyt., s. 79: ..Rok P a ń sk i 1623... 22 J u n y p. W ojciech N iem iera w o jew o d a p od lask i p o sła ł do panny X ie n i zak on n ik a F ran ciszk an a A ngioła z D roh iczyn a, ozn aim u iac z a m y sły sw o ie s stron y fu n d a ciei y b u d ow an ia klasztoru p a n ień sk ieg o w D ro h iczy n ie, chcąc tam zap row ad zić p an n y s tu teczn eg o k la szto ru ”.

4 A BD , S u m m ariu sz sp raw K la szto ro w i D roh ick iem u P rzew ieleb n y ch w Bogu Ich M ościów P a n ien Z akonnych R egu lij Ś w ię te g o B en ed yk ta słu żących przez W ie­ leb n eg o w B ogu I. M. X ięd za W oyciecha na L u bow iczu L u b ow ick iego Oek-onoma y K a p ella n a z o sso b liw e y p rzy ch y ln o ści y ży czliw o ści p rzeciw k o tem u k lasztorow i dla w ie c z n e y p a m ięci p ’f.nie i szczerze w R oku P a ń sk im T ysiączn ym S ied em setn y m p ią ty m sp isa n y , s. 7, D onatio Bonorxim S y t k i C o n v e n tu i Dro hiciensi. „A ctum in D roh icin in T erm in is T errestrib u s D ro h icien sib u s F eria T ertia post F estu m S an

cto-BENED YKTYNKI 85 zgodę ksieni jednego z b en ed y k ty ń sk ich klasztorów w Polsce i zapew nić now em u konw entow i odpow iednią ilość m niszek. W ybór padł ze zrozu­ m iałych w zględów n a klasztor Ducha Św iętego w T oruniu, gdzie ksienią była Zofia D ulska, skoligacona z podlaskim rodem K iszków i gdzie p rze­ byw ała jako m niszka Zofia Kiszczanka, córka sta ro sty clrohickiego. Ta o statnia odziedziczyła w łaśnie po zm arłych rodzicach i rodzeństw ie znacz­ ne dobra ziem skie na Podlasiu, k tó re m ogły w y d atn ie zasilić szczupłe uposażenie pierw otnej fu n d acji N iem iry. W czerw cu 1623 ro k u przy b y ł do T orunia w y słan n ik fu n d ato ra, F ranciszkanin z D rohiczyna, którego m isję tak opisuje „K ronika B en ed y k ty n ek T oruń sk ich” : „22 J u n y p. W ojciech N iem iera, w ojew oda podlaski posłał do p a n n y x ien i zakonni­ ka fran ciszk an ina A ngela z D rohiczyna, oznaim uiąc zam ysły swoie s s tro ­ ny fundaciei y budow ania k laszto ru panieńskiego w D rohiczynie, chcąc tam zaprow adzić p a n n y z tutecznego klasztoru, a zwłaszcza p annę Zofię Kiiszczankę na k tó rą tam w ty m k ra m przy pad a m aiętność nie m ała po bracie y dw u siostrach, aby z n:ei była w iętsza pomoc do fundaciei. Na co pan n a xieni pozwoliła, nie chcąc jed n a k tego czynić bez woli y w ia­ domości swego w łasnego biskupa. W czym w szystkim do niego w y p ra w i­ ła tego zakonnika. Na co on pozwolił y ta k sie powoli sposobiły rzeczy do tego należące” .5 Oględzin m iejsca now ej fu n d acji dokonał z ram ienia ksieni to ru ń sk iej ks. J a n P etry cju sz. Ju ż w październik u tegoż 1623 roku budow a drew nianego klasztoru i kościoła pod w ezw aniem W szystkich Ś w iętych w D rohiczynie została ukończona. To też pod koniec „O ctobra przyszły trzy k a re ty poszostne y sk a rb n y woz od p. w ojew ody podlaskie­ go po panny, k tó re się tu gotow ały w drogę... w dzień sobotny. N azna­ rum U n d ecem M illia V irgin u m proxim a A nno D om in i M ilłesim o S e x c e n te sim o V i- gesim o T ertio cele b r a tis Coram Iu d icis et A ctis p resen tib u s testib u s d roh icien sib u s p erson aliter com parens Illu strissim u s et M agn ificu s N iem iera in O strom ęczyn, P a la - tm us P o d la ch ia e, C ap itan eu s M ieln icen sis... in S y tk i u troque etc. H aeres... Quia ipse R elig io si et D ecd ica ti H elisab eth D eczy szo w n a S en iori et Z ophia a C iech an o­ w iec K yszczanka P riorissa et a liis M oniales C on ven tu s D ro h icien sis R egu lae S an cti B en ed icti T itu łi O m nium San ctoru m ad hanc L ocum e x M onasterio T oru n en si S a n - cti S p iritu s per Illu strissim u m R ev eren d issim u m in C hristo P a trem D om in u m A n- clream L ip sk i D ei et A p o sto lice S ed is C ratia E piscopum L u ceorien sem N om in atu m V la d isla v ien sem C u iavien sem , C an cellariu m S ep rem u m R egni P olon iae, in tro d u x it et S u scep it pro nunc et in p osteru m B ona sua om nia et singula... o lim G nosam C atharinam N iem ierzan k a K azm ierska Iure d evolutorio... S ortem Partim a cq u isiv it in b in is S y tk i u troque in D istrictu p raed icti D ro h icien si cum C uria et P raed io ib i­ dem sittis se recogn oscen s cum pleno iu re suo D om in io titulo... tu m et cu m om n i­ bus et sin g u lis u tilitatib u s... dedit d on avit et r esig n a v it sin cera et irre v o ca b ili do­ n ation e p erp etu is et a etern is tem poribus, p len u m et in tegru m iu s su u m se reco­ gn oscen s ad ea bona concernens... M oniales et M onasterium fu n d atu m et nunc p le - ńarie cum su m m is p ecu n iaris tra n sfu n d it...” T am że s. 30: A ctu m i C astro R egio M ieln icen si in T erm in is Q uerelarum , C ausarum que O fficii C astren sis M ieln icen sis celebratis F eria S ecu n d a an te F estu m N a tiv ita tis S a n cti Joan n is B a p tista e nroxim a A nno D om in i M ilłesim o S e x c sn te sim o V igesim o T ertio. Illu stris et M agn ificu s A l­ b ertus N iem iera P a la tin u s P o d la ch ia e et C ap itan eu s M ieln icen sis et F u n d ator Mo- n asterii D roh icien sis V irgin u m M onialum R eg u la e S a n cti B en ed icti T itu li O m nium Sanctorum per se fu n d a ti pu b lice lib ereq u e recognovit: Quia R elig io sis et D eo d ica tis H elisa b eth D eczaszow n a S en iori, Z ophiae K iszczanka P riorissae ac to tiu s C on ven ­ tus D ro h icien sis M onialibus R eg u la e S a n cti B en ed icti T itu li O m nium S an ctoru m per p raefatum Illu strem et M agn ificu m P a la tin u m P od lach iae F un d atorem de om n i et in tegre Juro Suo cessit su p er bona sua certa v id e lic e t C uriam in S u burbio C iv ita tis D ro h icien sis e x ste n te m cum areis, a ed ificiis, pratis, sep istoriis, hortis, pom ariis, aq u iis, p iscin is et g en era liter om nibus a ttin e n tiis ad p raed ictam C uriam an tiq u itu s sp ectan tes nec non p rom ptuarium S u b arce D ro h icien si e x is te n s cum in sem in a tio n e h yem ali et a estiv a li et olerib u s cu n ctis in C am pis et hortis ad eum sp ecta n tes...”.

czone p a n n y do D rohiczyna n a osadę nowego klaszto ru te: p ann ę Elżbie­ tę D eciusow ną na starszą, p annę Zofię K iszczankę na przeoriszę, D orotę G oszczyńską za gospodynię, B a rb a rę C zystochlebską zak ry styan kę, H elenę S um ińską kan to rkę, E lżbietę K rasińską, K a ta rz y n ę D ębińską m istrzy nię św ietskich panien, Jad w igę Łązynską, Elżbietę Plem ięcką, K atarzy n ę W olską, Zofię Sniechow ską p o rtu lan kę, Elżbietę D ębołęską noviciuszkę, k tó re tegoż d n ia w yspow iadaw szy się y N asw ietszy S ak ram en t p rzy ią- wszy, w zięły od biskupa, k tó ry p rzyszedł sam do kaplicy nadolnei, błogo­ sław ieństw o i przeżegnanie, nap o m in ając ich, - aby P a n a Boga bały, w pow ołaniu sw ym stateczn e były, przełożonę tu te c zn ą y to m ieisce iako m atk ę m iłow ały i niw czym się nie różniły, a nic z w łasnej głow y swei nie przyczyniały, k lątw ę n a nie kładąc, ieśliby inaczei czyniły, y oddał ie p ann ie starszei pod rząd, aby ie ta k stro iła oblubieńcow i ich, iako iei ie oddano, gotow a ra c h u n e k z nich oddać na sądzie P ańskim . P o ty m o dw u- n astei w yiechały porządnie w ypraw ione, k tó re słudzy p an a w ojew ody prow adzili y pani s ta r a ” .6 Na przełom ie października i listopada z a k o n ­ nice przy b y ły do D rohiczyna, o tw ierając ty m sam ym dzieje tego k o n ­ w en tu. U w ażne p rzebadanie ak t ziem skich drohickich, m ielnickich i liw ­ skich, w k tó ry c h z n a jd u ją się „ingrossow ane” tam dokum enty, odnoszące się do pierw otnego uposażenia klaszto ru benedyktyńskiego w D rohiczynie, pozw ala rozw ikłać k o n tro w ersję odnośnie do czasu pierw otnej jego fu n d a ­ cji. M ianowicie, w X IX -to w iecznych in w en tarzach kościoła i klasztoru benedyktyńskiego pod w ezw aniem W szystkich Ś w iętych w D rohiczynie p ow tarza się w zm ianka iż klasztor fu n d o w an y b y ł przez w ojew odę W. N iem irę w 1560 ro k u .7 Żadne do k u m en ty źródłow e nie p o tw ierdzają tego czasu fu n d acji, co w ięcej, w szystko zdaje się tem u przeczyć. W iado­ mo, że w 1560 ro k u W. N iem ira nie b y ł jeszcze w ojew odą, co więcej najpraw dopodoniej jeszcze się nie był urodził.8 N iepraw dopodobne jest także i to, by u fun d o w an y został k lasztor ben ed y k ty ń sk i w ty m czasie, kiedy na sk u tek prądów refo rm acy jn y ch opustoszały k o n w en ty b en ed y k ­ tyń sk ie n aw et tam , gdzie daw niej działały przez w ieki.9 To co w iem y z „K roniki B en ed y k ty n ek T o ru ń sk ich ” o pow staniu drohickiej fu n d acji odnosi się do ro k u 1623 i zn ajd u je potw ierd zenie w aktach ziem skich w y ­ żej w spom nianych. Skąd zatem pow stała w e rsja o fu n d acji z 1560 roku a więc w cześniejszej od fakty czn ej o 63 lata? W raz z nadan iem placu i ziem i w Sytkach, w ojew oda podlaski p rzekazał m niszkom drohickim odpisy ak t ziem skich sięgających X V I w ieku, a w skazujących na poprze­ dnich praw o w ity ch w łaścicieli ty ch dóbr, k tó re ostatecznie odziedziczył W ojciech N iem ira i ofiarow ał w 1623 ro k u zakonnicom .10

6 T am że, s. 80-81.

7 A B D I I I /I — I n w e n t a r z kościoła P P. B e n e d y k t y n e k w D r o h ic z y n ie s p o r z ą d z o n y

w 1829 r., s. 1: „K ościół W ieleb n ych P a n ien B en ed y k ty n ek D roh ick ich w M ieście

P o w ia to w y m D ro h iczy n ie pod ty tu łe m W szystk ich Ś w ię ty c h na p la cu przez W. N ie - m irę W oiew od ę P o d la sk ieg o w R. 1560 n a d a n y m ”. To sam o p ow tarzają in w en ta rze z lat 1837, 1840. 1841, 1843, 1844, 1847 (sygn. A B D III/I 1837-1847).

8 T. M o r a w s k i , D z ie j e n a r o d u pols k ieg o , t. E, P ozn ań 1877, s. 456.

0 W ł. S z o ł d r s k i , K r o n ik a B e n e d y k t y n e k C h e łm iń s k i c h , P e lp lin 1937, s. 4-8; T enże, K r o n i k a B e n e d y k t y n e k T o ru ń sk ich , dz. cyt., s. 18-24; E n c y k lo p e d i a K a t o ­

lick a, t. 2, L u b lin 1976, kol. 256; K. G ó r s k i , Z a r y s d z i e j ó w d u c h o w o ś c i w Polsce,

K rak ów 1986, s. 97-100.

10 A B D T eczka V, W y k a z a n i e ilości g ru n t u P P . B e n e d y k t y n e k , W yw ód z D o ­ k u m en tó w , s. 2: „N ayprzód kładą się iu.ra ą u e sita gron tow y p la có w w m ieście D roh iczyn ie przez M acieja S a w ick ieg o S ek retarza i P isarza J.K. M ości potym W oy- ta D roh ick iego na k on iec K asztela n a P od lask iego. 1557 R oku w P ią tek przed ś w ie - tem O czyszczenia P a n n y M arii w k sięg a ch w o y to w sk ic h y ła w n iczy ch m iasta

BENEDYKTYNKI 87 Zapew ne pom yłkow o d a tę w y staw ien ia do k um en tu w aktach ziem skich cłrohickich na nazw isko jednego z poprzednich w łaścicieli tego placu uzn ały m niszki za ro k p ierw otn ej fu n d acji. T aki w niosek potw ierd za także i to, że w XVII, X V III-to w iecznych w izy tacjach i inw en tarzach klasztorn ych nie sp o ty kam y w zm ianek o w cześniejszej fu n d ac ji.11

II. U PO SA Ż E N IE K L A SZT O R U

P ierw o tn y fu ndu sz drohickiego klaszto ru pochodzący z donacji w ojew ody podlaskiego W ojciecha N iem iry z 1623 ro k u został uzupełniony dobram i ziem skim i, k tó re odziedziczyła po zm arłych rodzicach i rodzeń­ stw ie Zofia K iszczanka, staro ścian k a drohicka. W te n sposób w łasnością k o nw entu stały się wsie: Grochów, D alnepole, Brzozowo i C zerw onka.11 W raz z dobram i w Czerw once B en ed y k ty n k i u zyskały praw o p a tro n a tu

h iczyn a u czciw a D orota Plaszatika p lac sw oy z za b u d o w a n iem w sz e lk im ogrodem przy m ied zy J a w sz o w n y y M ik ołaja m ieszcza n D ro h ick ich z jed n ej a w ty le dom u P ru szy ń sk ieg o z d rugiej stro n y leżącym ... m ieszcza n in o w i D roh ick iem u sprzedaje. P lac ten z ogrodem iest teraz pod za b u d o w a n iem k la szto ru y ogrodu P a n ien B e n e ­ d yk tyn ek , p o ty m d ostały w p o sesy a ch W. M acieja S a w ic k ie g o ”. T am że s. 2: „1560 R oku w P ią tek przed św ię te m S. D oroty. U czciw a D orota M ich ałow a po n ieg d y ś J. W. Jerzym Z arem b ie pozostała w d o w a , sw y m i d zieci sw o ich Im ien iem c z y n ią ­ ca Ur. M a ciejo w i S a w ick iem u plac, ogrody, sad, łą k ę m ięd zy m ied za m i z jed n ey n ieg d y ś szla ch etn eg o W oyciecha B rzeziń sk iego z d rugiej zaś stron y sła w e tn e y S ie - m io n o w ey B a rszczo w n y le ż ą c e y ”. T am że, s. 3: „U rodzony M aciej S a w ic k i o żen iw szy się z m ieszczk ą d rohicką Szl. W oyciecha B rzeźn ick iego P rezy d en ta D ro h ick ieg o córką, p osiad ł w ło k 3 gruntu, p la ce y ogrody w m ie śc ie D ro h iczy n ie w części pra­ w em sp a d łey na żonę su k cesy i, w części iak o o p iek u n brata y sió str żon y sw o jej y p ozysk ał od N a y ja śn iejszeg o króla Im ci Z ygm u n ta A u g u sta p r z y w ile y u w a ln ia ­ jący té w ło k i y p lace od p od atk ów tak k ró lew sk ich iak o y m iey sk ich , ale n ie u w a l­ n iający od p raw a i ju ry sd y k cy i m iejsk iey ,, T am że, s. 3. „1564 R oku D n ia 20 k w ie t­ nia w D roh iczyn ie przez D ym itra S a p ieh ę R ew izora K ró lew sk ieg o w yzn aczon ego, gron tów y p la có w przez Ur. M acieja S a w ick ieg o w m ie śc ie D roh iczyn ie p o sia d a ­ n ych , sporządzony pom iar liste m rew izo rsk im z u b ik a cy ą g ro n tó w y p la có w m ie y ­ skich o p isa n y ”.

W p osiad an ie ty ch gru n tó w i p la có w w e sz ła K atarzyn a N iem irzan k a a po n iej w o jew o d a W. N iem ira ale b y ło to już w p oczątk ach X V II w iek u . On też o fia ro w a ł te ziem ie, ogrody i p lac pod k lasztor P a n ien B en ed y k ty n ek (por. A B D S u m m a - riusz... s. 30).

11 A D S D 24, A c ta O fficii J a n o v ie n s is P o n ti fic a t u B ole slai R a d o s z e w s k i , D e c r e - tum V isita tio n is Illu strissim i L oci O rdinari M on asterii D ro h icien sis O rdinis P atris S ancti B en ed icti A.D. 1634 D ie 13 M ensis Januarii.

11 a A BD , S u m m a riu sz... dz. cyt., s. 9-10 D o n a tio B o n o r u m G r o c h o w et a li o r u m

Con v e n t u i D rohic iensi: „A ctum in D ro h icin in T erm in is T errestrib u s D ro h icien si-

bus F eria S ecunda p ost F estu m C ircu m cision is C hristi D o m in i p roxim a A nno e u is - dem M illesim o S e x c e n tisim o qu ad ragesim o quarto... R elig io sa ac D eod icata V irgo Zophia de C iech a n o w iec K iszczan k a F ilia O lim M agn ifici de C iech a n o w iec K iszka P a lla tin id is P o d lia ch en si, D ro h iciesi C apitanei, S u p erior C on ven tu s D ro h icien sis M o- n ialliu m R egu lae S a n cti B en ed icti... p ałam lib ere et per ex p ressu m reeogn ovit: Quia... m orte p a ren tu m fra tris sororum que suarum acceleran te, eorum bonorum que olim paren s fra terq u e S u i p o ssed eru n t lég itim a S u ccestrix ... pro ta lis C h ristian i n o - m inis F a m ilia e su ae D iv in a e in serv ire M a iesta ti A n im a ru m sa lu ti per hoc S acre B en ed ictin o In stitu to p ropaganda p ie ac relig io so e ffectu se su aq u e om nia eo in ferre stùdens... bona sua om nia et sin g u la m ob ilia et im m o b ilia p atern a h a ered ita ria a c- Quisita p o ssessio n e sua firm ata, sc ilic e t V illa G rach ow cv m praedio C zerw onka cum praedio et B achorza tu m et B rzozow cum praed io a lia q u e eo p ertin en tes in B istrictu D roh icien si... to ti C o n v en ti M on asterii R elig io sa ru m V irgin u m M onialum .. dédit, donavit, in scrip sit et r esig n a v it, dat, donat in scrib it...”.

n ad kościołem p a ra fia ln y m w tej w si.12 Oczywiście nie obeszło się bez procesów sądow ych z tym i, k tórzy różnym i sposobam i i in try g a m i chcieli pozbawić s ta r ością nkę drohicką należnego jej sp ad k u .18

O statecznie jed n a k dobra te stały się w łasnością klaszto ru drohickiego, w któym Zofia K iszczanka była n a jp ie rw przeoryszą a potem k sienią.14 Na drodze d arow izny ze stro n y m ieszczanina Łukasza M iłkow skiego zw a­ nego G ryczenikiem , m niszki u zyskały w 1623 roku ogród zw any „G rycze- nikow skim ”, ty m cenniejszy, że przyleg ający do posesji zakonnej przy klasztorze.15 W poniedziałek po N ow ym R oku 1627-m ym dziedzic na R e- czkach, K rzysztof G rek ofiarow ał B ened yktynko m sw oje dobra ruchom e i nieruchom e, w W asilew ie, w ty m plac z dw orkiem i spichlerzem , ogród, g ru n ty u p raw n e, łąki i zagajn iki.16 Je śli do ty ch dóbr ziem skich doliczyć jeszcze dw a łan y ziem i u p raw n ej przeznaczone niegdyś dożyw otnio przez królów polskich dla duchow nych unickich, k tó rzy zajm ą się odbudow ą daw nej cerkw i „ P rzeczy stej”, a p rzeniesionych przez k ró la Z yg m unta III na k o nw en t B en ed y kty n ek , to uposażenie m niszek drohickich m ożna było

88 BOROW SKI EUGENIUSZ

12 T am że, s. 11: Ius su u m patron atu s et C ollatoris ad E cclesiam p aroch ialem in V illa C zerw onka... eisd em m o n ialib u s et C o n v sn tu i M on asterii D ro h icien sis p erpetuo con fert et r esig n a t”.

13 Ś w ia d czy o ty m fak t, że dopiero po 20 latach udało się u reg u lo w a ć spraw ę. P ie r w sz y za ch ow an y d ok u m en t są d o w y w tej k w e stii, pochodzi z 1626 roku: ABD'

Sum m a riu sz..., dz. cyt., s. 14: „A ctum in D roh iczyn in T erm in is T errestrib u s D roh i-

cien sib u s S abbatho in V ig ilia F e sti San ctoru m P e tr i et P a u li A p ostoloru m A.D. 1626 ce le b r a tis”. D ok u m en t dotyczy rezy g n a cji z p raw do części sp ad k u przez szw agra Z ofii K iszczan k i, Iw a n o w sk ieg o .

14 Jak o przeorysza przyb yła do D roh iczyn a z T orunia w paźd ziern ik u 1623 roku, jak to w y n ik a z K ron ik i B en ed y k ty n ek T oru ń sk ich i d o k u m en tó w zach ow an ych w A rch iw u m B en ed y k ty n ek w D roh iczyn ie. A B D , S um m a riu sz..., dz. cyt., s. 7, w do­ k u m en cie sporządzonym w D roh iczyn ie w 1623 r. jest w zm ia n k a „et Z op h iae a C ie­ ch a n o w iec K iszczan k a p rio rissa e”. W dok u m en cie z 1626 roku w tym że S u m m a r i u s z u na s. 15, w y m ien io n a jest już jako „starsza” : „R eligiosa Z ophia K iszczan k a S u p erio- ri C on ven tu s D ro h icien sis R eg u la e S a n cti B e n e d ic ti”. D opiero w A A B zn ajd u jem y „Sum m arium D ocu m en toru m C on ven tu s D ro h icien sis V irgin u m M on ialiu m O rdinis S a n cti B en ed icti... A. D. 1820 d ie 6 A p rilis co n scrip tu m ” a w n im na s. 5 w y p is z dok u m en tu z 1651 roku, który m ów i o Z. K iszczan ce jako k sien i: „R eligiosae S o - p h ia e K iszczan k a A b b a tissa e C on ven tu s D ro h icien sis M onialum O rdinis S a n cti B e­ n e d ic ti”.

15 A A B „In A ed is A d v o ca tia lib u s D ro h icien sib u s F eria se x ta p ost F e stu m N a - tiv ita tis S a n cti J o a n n is B a p tista e A. D. M illesim o S e x c e n te sim o V igesim o Q uinto F a m a tu s L u ca s d ictu s M a łk o w sk i a lia is G riczanik C iv is D roh icien sis... V irgin u m M o­ n ia liu m O rdinis S a n cti B en ed icti h o r t‘:m cum pom orio d ictu m G ry cza n ik o w sk i in D roh iczyn situ m d on at”. K op ię ca łeg o dok u m en tu zn ajd u jem y A B D II/Q /2.

14 A B D , S u m m a riu sz.., dz. cyt., s. 35: D on atio W a silew o C on ven tu i D roh icien si M onialium : „A ctum in D roh icin in T erm in is T errestrib u s D ro h icien sib u s F eria S e - cunda p ost F estu m C ircu m cision is C hristi D o m in i proxim a A n n o eiu sd em M illesim o S e x c e n te sim o V igesim o S ep tim o C eleb ratis. Coram J u d icio et actis p ra esen tib u s T er­ restrib u s D ro h icien sib u s com parens G en erosu s C hristophorus filiu s olim S ta n isla i G rek in R epki h aeres, sanus m en te et corpore e x is te n s p u b lice lib ereq u e reco g n o v it quia ip se R e lig io sis D eo d ica tis ad p raesen s et in p osteru m e x is te n s C laustro M o­ n ia liu m D ro h icien siu m T itu li O m nium S an ctoru m R eg u la e S a n cti B en ed icti G ra- n ariu m suum et g en eralis om nia bona m ob ilia et im m o b ilia in V illa W asielew o sita et ia cen tia cum C uria et areis in q u ibus ead em a ed ificia e x ta n t, hortis agris, p ratis, n em orib u s, g a ijs ad ea bona sp ecta n tes ut se in lon gu m et la tu m e x ten d u n t nec non S cap h am sub C uria V ila e K rzem ien iec in flu v io B u g e x is te n s cum pleno iu re suo D om in o titu lo h a ered ita rio pro p ie ta te p rop in q u itate u ti citatib u s fr u c ­ tib u s p ro v en tib u s a ttin en s et p ertin en s u n iv e r sis ad hoc id em G ranarium bona et Scapha p ertin en s n u llis e x c e p tis nec pro se su isq u e su ccessorib u s reserv a n s verum prout so li com p eteb at p erpetuo et in a ev u m ded it d on avit in scrip sit...”.

BENEDYKTYNKI 89 uznać za w y starczające.17 W dokum encie przenoszącym dw a łany, z k tó ­ ry ch dochody czerpali uniccy parochow ie (ale nie w ykonali zaleceń k ró ­ lew skich o odbudow ie cerkw i „P rze c z y ste j”) na klasztor PP. B e n ed y k ty ­ nek, w łaśnie n iedopełnienie w aru n k u , pod k tó ry m te ziem ie z królew - szczyzn n ad an e zostały unitom , w skazane było jako głów ny powód przeniesienia na m niszki p raw a własności. W dokum encie tym , w pisanym do ak t drohickich w poniedziałek po uroczystości O fiarow ania M atki N ajśw iętszej ro k u 1627, kró l stw ierdza: „N a p rośby naszych doradców , przek azujem y konw entow i drohickiem u reg u ły Św iętego B enedykta, dwa łany ziemi leżące w g ranicach m iędzy dobram i Rogaw ka, B u jaki i Sytki w powiecie drohickim . Z daw na przeznaczone dla kościoła M atki Bożej w D rohiczynie, o b rządku w schodniego, inaczej zw anej Ś w iętej Przeczy ­ stej, niegdyś Iw anow i Juchnow iczow i a potem O ksentem u, Popom siem ia- tyckim dla odbudow ania tej św iąty n i dożyw otnio pow ierzone ale przez nich zdezolow anej, pow róciły do naszej dyspozycji. Te łan y n a d a ję p ra ­ wem w iecznym i nieodw ołalnym tem u konw entow i. Chcem y by klasztor zawsze dzierżył te łan y i używ ał ich w edług swego up odobania.”18

D arow iznę tę potw ierdził później król W ładysław IV i J a n K azim ierz.19 Spustoszenia jak ie przyniosła w ojna ze Szwecją, dotknęły w niezw ykle bolesny sposób D rohiczyn. W ojska szwedzkie, kozackie i h ord y Rakoczego przez 18 tygodni 1657 rok u pustoszyły D rohiczyn.20 Po klasztorze i koś­ ciele P an ien B en ed y k ty n ek zostały tylko zgliszcza. Zniszczeniu uległy 17 ABD III/Q /2: „Actum in Castro Regio Drohiciensi Feria secunda in Cras- tino festi Praesentations Gloriosis-simae \ irginis M ariae Anno Domini Milłesimo Sexcentesimo Vigesimo septim o”.

18 Tamże, Sigism undus Tertius Dei Gratia R ex Poloniae”.. Significamus praesen- tibus literis Nostris... quia Nos ad Supplicationem certorum consiliariorum Nostro- rum Conventu Drohiciensi Ordinis Sancti Benedicti D eodicatarum Virginum apud nos facta, certos duos laneos agri inter granicies bonorum Rogawka. Buiaki et Sytiki nuncupalis in D istrictu Drohiciensi consistentes, ab antiquo vero ad Eccliesiam Bea- tissam ae Virginis Drohiciensis Ritus Graeci alias Swiętey Przeczystey spectantes, et quibusdam Ivano Juchnowicz et post hac Oxentio Poponibus Siemiaticensis pro reedificanda eadem Ecclesia advitaliter collata et tandem per eosdem devastata, ad Nos autem et dispositionem Nostram devoluta, eidem Conventui Ju re perpetuo et irrevocabili donationis conferimus et applicamus, ita ut dictum M onasterium eosdem mansos teneat, habeat et in suos beneplacitos usus convertat... Datum Varsoviae die X III mensis octobris A. D. 1624”.

19 ABD, Summariusz..., dz. cyt., s. 47-48 „Actum in Castro Regio Drohiciensi F e­ ria Secunda in Vigilia Festi Sanctorum Simonis et Judae Apostolorum A. D. 1659... Joannes Casimirus Dei G ratia Rex Poloniae... Significamus praesentibus litteris qu~ orum interest universis et singulis exhibites nobis esse literas papireas nomine Deo­ dicatarum Virginum Ordinis Sancti Benedicti Conventus Drohicienisis continentes in se confirm ationem donationis perPetuae duorum laneorum inferius specificato- rum... m anu Serenissim i Divae olim mem oriae F ratris ac antecessoris nostri Vla- dislai Q uarti subscriptas... donationem perpetuam duorum laneorum inferius speci- ficandorum eidęm Conventus servients... Laneas agri inter granicies bonorum Ro­ gawka Buiaki et Sytki... ab intiquo vero ad Ecclesiam Sanctissimae Virginis Ma­ riae Drohiciensis Ritus Graeci aliias Swiętey Przeczystey spectantes Joanni Juch­ nowicz et post hac Oxentio Poponibus Siemiaticenses pro readificanda eadem Eccle­ sia advitialiter collata et tandem per eosdem desolata ad nos autem et dispositio­ nem nostram devoluta eidem Conventui iure perpetuo et irrevocabili donationis damus, conferimus et applicam us”.

20 ABD, Sum m ariusz, dz. cyt., s. 76.,,Actum in Castro Liviensi. Feria qu arta post Dominicam Cantate proxim a A.D. 1659. Ad Officium et Acta Terestria Castrensia Capitanealia Liviensia personaliter veniens Religiosa ac Deodicata Helisabet Chro- ncw ska Conventus Regulae Sancti Benedicti Abbatissa Drohiciensis Solenniter m a- nifestata est ideo: Quia tem pore iucursionis hostium in Viscera Regni Scilicet Pa- latinatus Podlachiae Districtus Drohicienisis igne et ferro devastando et pessun- dans totam supellectilem domesticam atque aedificia constructa scilicet Regis

Sve-90 BO ROW SKI EU GENIUSZ

d o kum enty p rzechow yw ane w klasztorze.21 K o n try b u cje w ojenn e pozba­ w iły m niszki środków do życia. K sienia E lżbieta C hronow ska zadbała w kró tce po „P oto pie” o odtw orzenie potrzebn ych dokum entów , pośw iad­ czających p raw a zakonnic do w yżej w spom nianych ziem, placów i ogro­ dów i to zarów no tych, k tó re leżały w obrębie D rohiczyna ja k rów nież w szystkich innych, położonych za Bugiem . Na zam ku Litew skim , we środę po niedzieli „ C a n ta te ” 1659 roku pow ołani przez ksienię św iad­ kowie, w łościanie Szym on C zajka z G rochow a i P rokop O ksyciuk z Sytek, zeznali i potw ierdzili p rz y s ię g ą . w szystko to . co w iedzieli o ziem iach w chodzących w skład beneficju m zakonnego.22

O kreślili też dokładnie linię g raniczną m iędzy dobram i klaszto rn ym i a królew szczyznam i oraz posesjam i m ieszczan i okolicznej szlachty. Drobiazgow y opis g ran ic posiadłości zakonnej, zapew ne ówcześnie dobrze rozum iany, dziś robi w rażenie zaw ikłanego i tru dn ego do rozszyfrow ania. Dla badaczy przeszłości D rohiczyna, zwłaszcza dla zajm ujących się geo­ grafią m iasta, układ em ulic, placów ogrodów, pól i ich nazw am i, doku­ m en t om aw iany m a duże znaczenie. P raw o w łasności do w ym ienionych w zeznaniach ziem zakonnych potw ierdził król J a n K azim ierz osobnym ak tem sporządzonym 1 sierpn ia 1659 ro k u w W arszaw ie,23 M niszki zadbały przezornie by ta k k o n firm o w an y dok u m en t został w ciągięty do a k t ziem ­ skich w D rohiczynie, co m iało m iejsce w poniedziałek w w igilię uroczy­ stości św iętych A postołów Szym ona i J u d y 1659 ro k u.24

ciae, P rin cip is T r a n ssilv a n ia e et licen tio so ru m C osacovum , in A n n o M illesim o S e x - cen tesim o S ep tim o in cip ien d o a D om in ica M isericord iae ferm e octod ecem sep tim a n a s co n tin u is tem p orib u s, d esa la tio n em m a x im a m fa c ie n d o ”.

21 T am ze, „Post recessu m h o stiu m e V iscerib u s R egn i eo tem p ore om n ia D o cu ­ m enta L iteratoria au th en tica , a F u n d ation e M on asterii M on ialiu m Conve>ntus D ro- h icien sis M agn ifici D om in i N iem iera P a la tin i P o d la ch ia e sp ectan s et concern en s. scilicet: F u n d a tio n es, P r iv ilé g ia a S eren issim is R egib u s -b en ig n iter C olla ta S u per fu n d os a n tiq u itu s ad C on ven tu m D ro h icien sem p ertrin en tes, tu m reco g n itio n es m a- n u a les, chirographa, q u ieta tio n es con trib u tion u m , agrarias in scrip tio n es d iversas super F u n d is C iv ilib u s D ro h icien ses ad M on asteriu m M onialium sp ectan tes... o m ­ nia destru cta, la cera ta et p essu d a ta sunt, ita u t n eq u e actu s le g i n eq u e fr u i p o s- su n t”.

22 A B D II I/Q /, „A ctum in C astro R egio D ro h icien si F eria S ecu n d a in V igilia F e sti S an ctoru m S im o n is et Judae A p ostoloru m A .D . 1659... C oram A ctis C a p ita n ea - lib u s L iv ien sib u s per R elig io sa m ac D eod icatam E lisa b eth C hronowstea eiu sd em C on ven tu s D ro h icien isis O rdinis S a n cti B e n e d ic ti À b b a tissa m p ra ev io iu ram en to an te P a ssio n is Im agin em J esu C hristi fid e d ignorum h o m in u m sen u m , pro d ictoru m fu n d atoru m gran iciaru m et arearum , op tim am n o titia m hab en tiu m . laboriosorum scilicet S im o n is C zayka de V illa G rochow et P rocop ii O xycak de V illa S y tk i”.

23 A B D , S u m m a r i u s z , dz. cyt., s. 21-22: „Joannes C asim irus D ei G ratia R ex P o - loniae... sig n ifica m u s per lite r is om nibus quorum in terest u n izersis et sin g u lis, quod cum e x p o situ m n ob is esset n om in ae R elig'iosarum ac D eod icataru m V irgin u m M o­ n ia liu m C on ven tu s D ro h icien sis R eg u la e S a n cti B en ed icti n o n solu m om nia bona illoru m atq u e a ed ificia per h o stes P a tria e S v eco s, T ra n silv a n o s et C osacos solo ad e- q u ata atq u e in cin eres con versa, v eru m etia m u n iv ersa ean d em p riv ilég ia , fu n d a ­ tio n es coeteraq u e lite r a lia d ocu m en ta a u th en tica a S eren issim is D iv a e M em oriae P red ecesso rib u s n o stris et ab a liis fu n d a to rib u s b en ig n iter co lla ta quae in addicto loco propter tu tio rem c o n serv a tio n em rep osita fu eru n t, om nia in v e n ta destructa, la cera ta et" p essu n d a ta esse... E t p rop terea n e aliq u od d etrim en tu m p ossessio n is su ae et an tiq u oru m fu n d a tio n u m p er ad em p tion em fun d i... bona ead em et in p ri­ m us aream cum h ortis, p iscin is, p asq u ariis atq u e prom ptuario p en es aream D ro­ h icien sem an tiq u itu s in su is lim itib u s et d istin ctio n ib u s ac sig n is m eta lib u s o b sign a- tam eoq u e m odo ut an tea ten d en t habebunt... p erp etu is tem p orib u s et in aevum ... D atu m V a rsa v ia e die prim a m en sis A u g u sti A .D. 1659”.

BENEDYKTYNKI 91 Zniszczenie klaszto ru i kościoła zakonnego, zabór m ienia ruchom ego i d ew astacja b udynków gospodarczych dokonane przez najeźdźców , postaw iły zakonnice drohickie w bardzo tru d n y m położeniu. D ostrzegli to m ieszczanie i szlachta. P o sypały się now e darow izny n a rzecz k la s z to ru : zapisy ogrodów, placów , ziem i u p raw n ej a także ofiary pieniężne.

M ieszczanin drohicki Szym on D alnopolec zapisał m niszkom pół włoki ziemi w pobliżu D rohiczyna w p iątek po niedzieli R ogationum 1666 ro k u .26 Podobnie in n y m ieszczanin, M aciej R olka ofiarow ał dw a zagony ziemi leżące obok granicy ziem zakonnych. W księgach drohickich zapisano tę dotację w p iątek po uroczystościach N aw iedzenia M atki Bożej 1666 ro k u .“ W trz y lata później m ieszczanie G rzegorz i M arianna C hatysiako- w ie ofiarow ali w poniedziałek po uroczystości T ró jcy. P rzenajśw iętszej, półwłóczek ziem i u p raw n ej pod D rohiczynem .27 W iceadw okat drohicki A ndrzej Jan k o w sk i dokonał zapisu w ak tach ziem skich na rzecz konw entu benedyktyńskiego, w p iątek po w ielkopostnej niedzieli „O culi” roku 1670, p rzekazując m u na w łasność dw a łan y ziem i zw anej „H adnikow skie,,.23 W sobotę przed N ow ym Rokiem 1672-gim, m ałżonkow ie Tomasz i A gnie­ szka Szuszkiewiczowie ofiarow ali m niszkom półw łóczek ziemi leżący w trzech polach, niedaleko m iasta.29 P lac z ogrodem zw ane „D om iniko- w skie” oddał konw entow i szlachetny M arcin Gołocki z D rohiczyna w roku 1669.10 W szystkie sw oje dobra ruchom e i nieruchom e w D alnopolu p rzekazał klasztorow i szlachetn y P aw eł Wąż w 1704 ro ku.31

28 A A B , „Sum m arium D ocu m en toru m C on ven tu s D ro h icien isis V irgin u m M on ia- liu m O rdinis S a n cti B en ed icti, s. 3; In C astro D ro h icien si F eria se x ta p ost D o m in i­ cam R ogationum , F am atu s S im on D aln op olec C ivis D roh icien sis R elig io sa e E lisa ­ beth ae C hronow ska A b b a tissa e C on ven tu s D ro h icien sis R eg u la e S a n cti B en ed icti M edium M ansum in F u n d is C ivitatis D ro h icien sib u s in om ni trip lici cam po situ m d on at”.

20 T am że, „Ibidem F eria se x ta post fe stu m V isita tio n is B ea tissim a e V irg in is M a­ riae F am atu s M athias R olka op p id an eu s D ro h icien sis R elig io sa e E lisa b eth a e C hrza­ n ow sk a A b b a tissa e C on ven tu s D ro h icien sis R egu lae S. B en ed icti to tiq u e C onventus su lco s duos in om n i trip lici camPo u b ique p en es m etam m an soru m C on ven tu s eiu sd em in fu n d is civ ita tis D ro h icien sib u s sitos D o n a t”.

27 Tam że, „In C astro D ro h icien si F eria tertia p ost festu m S a n ctissim a e et In - d iv id u a e T rin itatis, fa m a tu s G regorius H a ty sik et M arianna W oliń sk a con ju ge ci- v es D ro h icien ses R elig io sa e E lisa b eth a e C hrzanow ska A b b a tissa e C on ven tu s D ro­ h icien sis R egu lae S a n cti B en ed icti totiq u e C on ven tu i m ed iu m m ansum agri in om n i trip lici cam po in D roh iczin sita e d on at”.

25 T am że, s. 4. „Ib id em F eria se x ta post D o m in ica m O culi Q ua-dragesim alem sp ecta b ilis ac fa m a tu s A n d reas J a n k o w sk i V ice A d v o ca tu s D ro h icien sis R elig io sa e C hrzanow ska A b b a tissa e ac to ti C on ven tu s D ro h icien sis su lcos q u atu or in om ni trip lici cam po H a d n ik o w sk ie dictos in D ro h iczy n sitta s d on at”.

29 T am że, „Ibidem S ab b ath o in C rastino F e sti C ircu m cision is C hristi D om in i F am ati T hom as S zaszk ow icz et A g n es con sorte eiu sd em h a ered es tu m A gn es S a - gu lsk a bonarum in fra scrip tu m . O bligatoria p o se str ix R elig io sa e E lisa b eth a e C hro­ now sk a A b b a tissa e C on ven tu s D ro h icien sis V irgin u m M onialium totiq u e C onventui m ed iu m m an su m in om n i trip lici cam po in fu n d is D ro h icien sib u s s itti don an t”.

30 T am że, s. 6: „ A .D . 1669 Ib id em F eria 5 p rid ie fe s ti C ircu m cision is C hristi D om in i, N ob ilis M artinus G ołocki N otarius A d v o c a tia lis D ro h icien sis R elig io sa e Isa - b ella e S w a g o rzew sk a A b b atisae C on ven tu s D ro h icien sis V irg in u m M on ialiu m S. B e ­ n ed icti aream cum horto d ictam D o m in ik o w sk ie p erp etu is tem p orib u s donat et in - scrib it”.

31 A B D , S u m m a r i u s z , dz. cyt., s. 69: „A ctum in Castro R egio D ro h icien si F eria Secunda p ost d om in icam M isericord iae p ro x im a A. D. 1704. G enerosus P a u lu s olim A lb erti Wąż... om nia et sin gu la bona su a m ob ilia et im m o b ilia h a ered ita ria et ob ­ ligatoria, p aterna, m aterna... a ed ificiis stru ctu ris q u ib u sv is p a rv is et m agn is, hor- t is ,- agris cam pis, pratis, silv is n u llis e x c e p tis tu m su b d itis cm en th on ib u s ad eadem bona pertin en tes... in bonis D aln ep ale... dat, donat p erp etu o...”.

92 BOROW SKI EUGENIUSZ

N iem ałą pomocą, zwłaszcza w okresie poprzedzającym fu n d ację nowego kościoła i klaszto ru dla B en ed y k ty n ek drohickich przez W ikto ry na i M ar­ cina K uczyńskich, były su m y pieniężne ofiarow ane konw entow i i loko­ w ane n a dobrach ziem skich, od k tó ry ch corocznie m niszki pobierały odsetki w skali 8 lu b 10 procent. N ajczęściej b yw ały to części sum posagow ych now icjuszek w stęp u jący ch do drohickiego k lasztoru.32 B yw ały jed n a k i d arow izny z innego ty tu łu . I ta k C horąży ziemi m ielnickiej Stainsław N iem ira lokow ał na swoich dziedzicznych dobrach w N iem iro- wie 1400 flo ren ó w polskich, zobow iązując się. aktem sporządzonym w D roh czynie w poniedziałek przed Ś w ięty m M arcinem roku 1689 do w ypłacenia odsetek m niszkom rocznej prow iziji w w ysokości 140 flo re­ nów .38 W czw artek po uroczystości Św iętej M ałgorzaty dziew icy i m ę­ czennicy, ro k u 1699 S tefan Ossoliński m iecznik ziem i m ielnickiej ofiaro­ w ał konw entow i drohickiem u 3000 ty n fó w polskich lokow anych na dobrach ziem skich w Łuskach, ze zobow iązaniem corocznej w y p ła ty 8 c/c od tej sum y.84 K siądz M ichał Popław ski, kan on ik kruszw icki, p ro to n o ta ­ riusz apostolski i proboszcz w Sledzianow ie lokow ał na dobrach Ja k u b a Ossolińskiego sum ę 2 tysięcy ty n fó w polskich ze zobow iązaniem coroczne­ go w ypłacania odsetek na rzecz m niszek drohickich od tej sum y w skali 10 % .35

32 T am że, s. 62: A cta m in C astro R egio D ro h icien si F eria S ecu n d a post D o m i­ n icain L aetare Q u ad ragesim alem p roxim a A.D. 1704... G en erosu s G aspar M ęczyń - sk i su b d ap ifer B ra cla v ien sis... lib req u e rea g n a v it, quia ip se R elig io sa e ac D eo d ica - tae H a ed v ig i M ęczyńska M oniali C on ven tu s D ro h icien sis O rdinis S a n c ti B en ed icti filia e suae to tiq u e C onventui... de bonis su is gen era liter om nibus... m odo v eri, iu sti et liq u id i d eb iti in scrib it S u m m am Q u in gen toru m F loren u m P o lo n ica liu m ...”, s. 65: A ctu m in Castro R egio D ro h icien si F eria Q uinta ipso F esto S a n cta e D orotheae V irgin is et M artyris A . D. 1681... G en erosu s V la d isla u s filiu s olim G en erosi L au ren - tii W ąż V e x ilife r i M ieln icen sis... pu b lice reco g n o v it, и л а ip se R elig io sa e ac D eo d i- catae C atharinae W ężów na filia e suae le g itim a e V irgin i R egu lae S a n cti B en ed icti C on ven tu s D roh icien sis... de b on is su is g en era liter om nibus m ob ilib u s et im m o b ili- bus... in scrib it S u m m am q u in gen toru m F loren oru m P o lo n ica liu m ...” s. 66, S u b eod em actu... G enerosus A lex a n d er N iem y sk i T h esau risariu s T errae D roh icien sis... lib ere reco g n o v it quia ip se R elig io sa e ac D eo d ica ta e Z op h iae N iem y sk a filia e su ae V irgin i R egu lae S a n cti B en ed icti C on ven tu s D roh icien sis... de b onis su is g en era liter o m n i­ bus... in scrib it S u m m am q u in gen toru m floren oru m p olon icaliu m ...”.

33 T am że, s. 54: „A ctum in Castro R egio D ro h icien si F eria Q uarta an te F estum N a tiv ita tis S a n cti Jo a n n is B a p tista e p roxim a A. D. 1689... M a g n ificu s S ta n isla u s N iem iera V e x llife r T errae M ieln icen sis... p u b lice lib req u e recogn ovit. quia ip se R e­ lig io sa e a D eo d ica ta e V irgin i Isa b ella e S m o g o rzew sk a A b b a tisa e C on ven tu s D roh i­ c ien sis M onialium O rdinis S a n cti B en ed icti to tiq u e C onventui... de bonis su is h a e- r ed ita riis N iem ierow ... ten eri ac deb ere m odo v e r i ac liq u id i d eb iti, in scrib it S u m ­ m am M ille Q uad rin gen toru m F loren oru m P olon icaliu m ... ab ead em sum m a... pro- v isio n em a n n a lem q u lib et cen tu m per flo ren o s decem com putando q u atan n is pro F esto N a tiv ita tis S a n cti Jo a n n is B a p tista e...”.

34 T am że, s. 59: „A ctum in C astro R egio D ro h icien si F eria Q uinta an te F estu m S a n cta e M argaritae V irgin is et M artiris p roxim a, A .D . 1699... G en erosu s S tep h a n u s O sso liń sk i G lad ifer T errae M ieln icen sis san u s reco g n o v it quia ip se R elig io sa e ac D eod ictae Isa b ella e S m ogorzew sk a A b b a tisa e C on ven tu s D ro h icien sis S a n cti B en e­ dicti et to ti C o n v en tu i eiu sd em ... in scrib it su m m am triu m m illu m ty n fo ru m p o lo n i­ caliu m sin e ad d itam en to in et pro fe s to N a tiv ita tis S a n cti Joan n is B ap tistae... cum p rovision e an n u ali a cen tu m pro octo...”.

36 T am że, s. 64: A ctu m in C astro R egio D ro h icien sis F eria S e x ta p ost D om in icam J u b ila te p roxim a A . D. 1703... P erilla stris et A d m od u m R everen d u s M ich ael P o p ­ ła w sk i C anonicus C ru sv icen sis, P roton otariu s A p o sto licu s, P reap ositu s S led zia n o - vien sis... reco g n o v it quia ip se R elig io sa e ac D eo d ica ta e C atharinae W ężów na M o­ n ia liu m O rdinis S a n cti B en ed icti C on ven tu s D ro h icien sis P ririssa e et to ti C on ven ­ tui de sum m a duorum m illia m ty n fo ru m p olon icaliu m ... a n n u alem a q u a lib et M ille tin foru m p o lo n ica liu m per cen tu m tin fos p o lo n ia les...”.

BENEDYKTYN KI 93 P ełn y obraz b eneficjum klasztornego m niszek drohickich do czasu fu nd acji nowego kościoła i klasztoru, w ym aga jeszcze k o rek t w y nik ających z procesów sądow ych ciągnących się latam i a prow adzonych najczęściej z p*.tomkami ofiarodaw ców , nie zawsze ta k w spaniałom yślnych ja k ich protoplaści, oraz spustoszeń w y n ik ły ch n a sk u tek najazdów szw edzkich i m oskiew skich. Nie zawsze też ksienie um iały dopilnow ać p raw m a ją tk o ­ w ych klasztoru i nie w szystkie p o tra fiły dobierać uczciw ych ekonom ów do zarządu dobram i ziem skim i w poszczególnych folw arkach .39 N iem niej uposażenie ko nw entu pozwalało zapew nić m niszkom dostateczne u trz y ­ m anie. Dopiero po zagarnięciu m ają tk u klasztornego przez rząd y zaborcze, n ajp ierw pruski a potem m oskiewski, zakonnice znalazły się w ta k tr u d ­ nej sy tu acji m ate ria ln e j, że graniczyła ona ze sk ra jn ą biedą.37 W tedy też okazało się jak ie dodatnie stro n y m iało uprzednio „ziem skie” — benefi- cjalne zabezpieczenie egzystencji klasztoru.

III. B U D O W A NOW EGO K O ŚCIOŁA I K L A SZT O R U

O krucieńsw o szw edzkich najźdźców , w sp ieran ych przez h ordy R ako­ czego i Kozaków, przejaw iające się w rab u n k ach , gw ałtach, m ordach i niszczeniu w szystkiego co katolickie i polskie, znalazło sw e ujście także w D rohiczynie. Przez cztery i pół m iesiąca w ojska generała De La G ardę rabow ały i p aliły stolicę Podlasia.38 W gruzach legł zam ek drohicki, re n e ­ sansow y kościół farn y , m ęczęńską śm ierć pon:osło z rą k Szw edów siedm iu tu tejszy ch F ranciszkanów .39

Popieliska pozostały po klasztorze i kościele P a n ien B enedyktynek. Z a ja ­ dłość w rogów była ta k w ielka, że kazała im pastw ić się n a w e t nad dokum entam i. Palili je, rw ali, w rzucali do dołów klaocznych.40 K rótka relacja złożona przez ksienię E lżbietę C hronow ską na zam ku litew skim p rzy sporządzaniu d o k u m en tu pośw iadczającego p raw a m niszek d ro h i­ ckich do b eneficjum klasztornego, m imo iż oszczędna w słow ach, a może w łaśnie dlatego, u k azu je grozę czasu „ P o to p u ” : „W czasie najazdu, w ro ­

38 A D S D 84 A cta C on sistorii J a n o v ien sis D io ecesis L u ceo rien sis et B resten sis sub F elicissim o R egim in e Illu str issim i E x cęlen tissim i et R ev eren d issim i D om in i A n to n ii E rasm i W ołłow icz D ei e t ’A p o sto lica e sed is G ratia E p iscop i L u ceo rien sis et B resten ­ sis, s. 138-155, W izytacja K lasztoru P P . B en ed y k ty n ek w D roh iczyn ie przez bp. A n ­ toniego Erazm a W ołolw icza z dnia 15 k w ietn ia 1765 roku.

37 A D zB X II/V /-1 8 4 3 , nr 36, P is m o k sieni L u d w i k i R o s z k o w s k i e j do a r c h id ia k o n a

b ia łostockie go F ran ciszka P io t r o w s k ie g o : „ K om p eten cji 111 R u b li sreb rn ych trzem a

rzutam i co rok w y p ła ca k azn a czejstw o D roh ick ie z k assy... N a rzecz tych szczu p ­ łych i u bogich dochodóvr u trzym u je się P a n ien Z akonnic osób 11-e i k ap elan X. W oyjo”. Por. P o d r ę c z n a E n c y k lo p e d i a K o ścieln a , t. 43-44. S u p p lem en t s. X X I: „F un­ dusz ziem sk i, d w ie w sie C zerw onka i G rochów za B u giem , tam że 4.425 zł p. le g a ­ tów po rozbiorze P o lsk i zabrane przez A u stry ja k ó w już do zak on n ic n ie w ró ciły . F olw ark i w D roh iczyn ie m ięd zy gruntam i m ia sto w y m i i fo lw a rk ze w sią S y tk i za­ brany przez P ru sak ów , rząd ro sy jsk i po zajęciu teg o fo lw a rk u p ła cił 111 ru b li ro­ cznie in tra ty klasztorow i... B en ed y k ty n k i w 1828 roku skarżą się na w ie lk i n ie d o ­ statek i u b óstw o. N a k ażd ą z 11 sióstr le d w ie 7 1/2 groszy d zien n ie p rzypadało z otrzym anej p e n sji”.

38 Por. przypis 20 i 21, A B D Sum m .a riusz dz. cyt., s. 76.

39 K. K a n t a k, F ra n c is zk a n ie P olscy, t. 2. K rak ów 1938. s. 165: „W iem y o za­ biciu sied m iu braci w D roh iczyn ie, a ty lk o o jed n ym posiad am y k onkretną w ia ­ dom ość. W roku 1657 w ro g o w ie obdarłszy M arka z Z aw ich ostu , p o n iew iera li i po­ ranili tak. że p o zo sta w io n y p ó łży w y w k ró tce um arł 13 lu te g o ”.

94 BOROWSKI EUGENIUSZ

gowie, k tó rzy w d arli się do w n ętrza K rólestw a, do w ojew ództw a podla­ skiego i do po w iatu drohickiego, niszczyli ogniem i m ieczem w szystko co stanow iło w yposażenie dom owe a także sam e zabudow ania. A stało się to za przyzw oleniem kró la szwedzkiego, księcia siedm iogrodzkiego i z udziałem Kozaków. W1657 roku, począw szy od niedzieli „M isericordiae” praw ie przez 18-cie tygodni sieli tu bez p rzerw y w ielkie zniszczenie. Po odejściu nieprzyjaciół... okazało się, że zniszczeniu uległy w szystkie auten ty czn e dokum enty, począw szy od a k tu fundacyjnego, poprzez przy ­ w ileje królew skie, pośw iadczenia darow izn, rachunki, pokw itow ania podatkow e aż po w yciągi a k t ziem skich dotyczących g ru n tó w należących z daw na do k o n w en tu drohickiego” .41 K sienia ubolew ała, że w rogom nie w ystarczyło „iż zniszczyli w szystkie k lasztorne budynki... obracając je w popiół” ale po b a rb a rz y ń sk u zniszczyli także i te dokum enty, k tó re „ u k ry to zdaw ało się w pew n ym m iejscu rów nież odnaleźli i zniszczyli, podarli, w yrzucili do kloacznych dołów ” .42 Po w ycofaniu się Szwedów, m niszki pow róciły na zgliszcza, p o dejm u jąc tru d odbudow y kościoła i klasztoru. Nie w iadom o n aw et ja k radziły sobie w ty m czasie, gdy zabrakło elem en tarn y ch w arun k ó w po trzeb n y ch do funkcjonow ania w spólnoty zakonnej.

W zniesione n apręd ce budow le m u siały być bardzo prow izoryczne, skoro B en edy k tyn k i zabiegały o fu n d ację nowego, m urow anego kościoła i klasz­ toru. W m iarę pow racającej stabilizacji i m nożących się darow izn w postaci ziem u p raw n y c h i pieniędzy lokow anych n a procent, oraz pozyskanych sum posagow ych w noszonych do klasztoru przez now icjuszki m yśl o now ej budow ie przy b ierała coraz realniejsze kształty. Nie byłoby to jed n a k możliwe, g dyby nie hojność W ik to ryna i M arcina K uczyńskich, k tórzy stali się fu n d ato ram i nowego m urow anego kościała i klaszto ru .43

W latach 1734-1738 w zniesiony został p iękny m uro w an y zespół późno- barokow y skład ający się z kościoła W szystkich Ś w iętych i opasującego św iąty nię z trzeech stro n k lasztoru .44 W edług opisu zaw artego w in w en ­ tarzu z 1829 roku, kościół „przez JW W W ik to ryna K asztelana Podlaskiego i M arcina S tolnika Ziem i Bielskiej K uczyńskich w ro ku 1738 zm urow any, m a długości arszynów 35, szerokości arszynów 14 i 1/2 w ysokości arszy­ nów 21. D achów ką po kryty... Z fro n tu m a fac y a tę z krzyżem żelaznym w końcu k tórej dzw onnica na dru g im piętrze m u row ana pod dachów ką, do k tó rej wchód z chóru zakonnego, n a niey dzw onów dw a m ieści się. T erito riu m czyli cm entarz jest szczupły do końca m u rem opasany, m a bram ę z fo rtk ą zam czystą do w chodu z m iasta od południa, z którego wchodząc do kościoła po schodach sta ry c h drew n ian ych przez drzw i podw oyne na zaw iasach z zam kam i żelaznym i. N ayprzód p rezb iterium czyli w ielki ołtarz, w k tó ry m fig u ra P an a Jezu sa U krzyżow anego, a obok

41 Tłumaczenie z łaciny. Oryginalny tekst w ABD Sum m ariusz, s. 76. przytoczo­ ny powyżej w przypisie 20.

42 ABD Sum m ariusz, s. 77, por. przypis 21.

43 ABD III /I 1829, s. 1: „Przez J. W. W. W iktoryna K asztelana Podlaskiego i M arcina stolnika ziemi Bielskiej Kuczyńskich R. 1738 zm urow any”.

44 F. Z. W e r e m i e j, Stolica Jaćwieży, Drohiczyn 1938, s. i02. Autor wspomina o odnalezieniu po I-ej w ojnie światowej fundacyjnej tablicy z napisem łacińskim: „Divis tutelaribus sub titulo Sanctorum Omnium. Prim um pro hac ecclesia lapidem iecit: Illustrissim um Josephus Olszański episcopus serenissimus. Eandem Ecc'lesiam' in altum ab humo levavit Illim us Victorinus Kuczyński Castell. Podiach. Perfecit Illim us M artinus Kuczyński vexillifer Bielscensis, Illim us vero Franciscus Kobiel- ski episcopus luceoviensis conservavit”.

BENEDYKTYNKI 95 której z obu stro n dwie sta tu y Św iętego B en ed yk ta i Św iętej Scholastyki drew n ian e y cym borium także sn y cersk ą ro b o tą rzeźbione, w środku koś­ cioła dw a ołtarze, jed en z obrazem św. B en ed y k ta po praw ej, drugi N ajśw iętszej M aryi P a n n y Bolesnej po lew ey stro n ie i tam że am bona z fig uram i czterech ew angelistów z baldachim em . Ław ki po obu stro nach n a p o stum en tach tarcicam i w ysłane, m alow ane. K onfesjonał p rzy orato ­ riu m i naprzeciw tegoż przy z a k ry sty i ław ka z n a jd u je się, po bokach na obie stro n y kościoła k o rytarze, któ ry m i procesya obchodzi się. Na obu p iętrac h okien 11. Chór zakonny osłonięty k ra tą d rew n ian ą z p ozyty- w kiem o 5 głosach, a pod chórem k a ta fa l o jed n y m gradusie. Kościół pośrodku m arm u rem w ysłany. K o rytarze zaś po bokach w y słan e cegłą. Cały m a sklepienie. Z a k ry sty a p rzy w ielkim o łtarzu o jed n y m oknie, posadzka m arm urow a, w k tó rey drzw i tro je, jed n e z kościoła, drugie z k o ry tarza, trzecie do skarbca... Tam że n a boku je s t m ensa z szufladam i na o rn aty i bieliznę nad m ensam i szafki na m szały. Obok tego z n a jd u je się skarbczyk na skład rek w izytó w n iek tó ry ch ta k kościelnych ja k i zak ry styjn ych, gdzie je s t szafa n a k w ia ty itd. Tam że trz y krzesła kościelne dob re” .45

Bardzo pobieżnie opisany został w ty m in w e n ta rzu b u d y n ek klaszto­ rn y : „K lasztor n a górze i dole trz e m a liniam i do kościoła przym urow any. K różganek, czyli ogródek w e środku zn ay d u je się m ający wchód z klasz­ toru. D rugi ogród p rzy klasztorze drzew em fru k to w em zasadzony o k w a ­ tera ch 19, dookoła p arg an em obwiedziony, w tem ogrodzie stan cy a m a­ leńka m u ro w an a o dwóch oknach, k tó re y sionki z drzew em p rzy b udo w a­ ne, dranicam i k ry te dla ogrodnika, piec i kom in w ylany, podłoga z gliny ubita. D rzw i do sionek i stancyi na zaw iasach z zaszczeepkam i żelaznym i z tery to riu m cm e n tarz a ” .40

D okładniejszy opis klasztoru zn ajd u jem y w in w en tarzu z 1856 roku. W tłum aczen iu na yjzyk polski (inw entarz sporządzony został po ro sy j­ sku) passus odnoszący się do k laszto ru brzm i n astęp u jąco : „K lasztor m u­ row any w k tó ry m m ieszkały m niszki św iętego B enedykta, zbudow any zo­ stał p raw ie rów nocześnie z kościołem przez ty ch sam ych fundatorów . K lasztor składa się z dw óch p arte ro w y c h b u dy nk ów od w schodniej i za­ chodniej stro n y kościoła w zniesionych w n iedużym odstępie od św ią ty n i oraz z właściw ego b u d y n k u klasztornego, piętrow ego, zbudow anego od północnej stro n y kościoła rów nież w niedużej odległości od ściany św ią­ tyni. B udynki boczne połączone są z kościołem m u ro w an ą ścianką od strony południa. B udynki k laszto rn e sk ład ają się:

a) z w ejścia na fu rtę . W ty m m iejscu tro je drzw i. Je d n e prow ad zą na k orytarz w iodący do w łaściw ego klasztoru, d rug ie do ogrodu owocowego, trzecie do rozm ów nicy. W szystkie drzw i okute. P rz y w ejściu na fu rtę pięć niedużych okien. Na k o ry ta rzu k laszto rn y m obracający się krąg.

b) z rozm ów nicy — jednego pokoju dla osób świeckich, w k tó ry ch trzy okna w stro n ę ogrodu, jed n e drzw i do klasztornego k o ry ta rza z k ra ­ tą, okuciem i zam kiem . W ścianie szafa, jed en piec kaflow y, jed n a k ra ta drew niana, otw ierająca się, dzieląca rozm ów nicę osób św ieckich od zako­ nnych. W pokoju dla osób zakonnych trz y okna do ogrodu, i dw ie szafy ruchom e. W jednej z nich przechow yw ane są pism a otrzy m an e i w ysy ­ łane, w drugiej zaś podręczne p rzedm ioty klasztorne. D rzw i dw oje. Je d n e

45 A B D I I I /-1829, s. 1. 40 T am że, s. 3.

96 BO ROW SK I EU GENIUSZ

do najbliższej celi przeznaczonej dla fu rtia n k i, drugie na k laszto rn y ko ry ­ tarz. W obu pokojach su fity i podłogi z desek.

c) z k o ry ta rza wiodącego od fu rty do w łaściw ego klasztoru. Na tym k o ry ta rzu 6 okien, w yżej w spom iane drzw i i jeszcze jed n e drzw i p ro w a ­ dzące do m ałego ogródka kw iatow ego, położonego w środku zakonnej b u ­ dowli .

2. Ze stro n y zachodniej b u d y n ek u rządzon y je s t podobnie ja k n a stro ­ nie w schodniej. W ejście do niego z podw órza klasztornego. W b u d y n k u ty m m ieści się k u ch n ia i pokój stołow y dla pracow ników p rzy k laszto rn y ch oraz spiżarnia. W ejście do k uchni i reszty izb z k o ry tarza. Na k o ry ta rzu sklepienia z cegieł. W izbach su fity drew niane.

3. Ze stro n y północnej w łaściw y m u ro w an y p iętrow y b u d y n ek klasz­ to rn y . Na p a rte rz e idąc od zachodu zn a jd u jem y tam

a) pokój dla służących, b) skład rzeczy kościelnych przy zakrystii, c) oratorium , d) dw ie cele, e) k o ry ta rz biegnący od w schodu n a zachód i f) refek tarz. Na p a rte rz e dw a w yjścia. Jedn o do piw n :cy, drugie do o- grodu klasztornego. J e s t też k latk a schodow a w iodąca n a piętro. N a p a r­ terze są jeszcze dw a m agazynki na zakonne rzeczy, dw ie cele z składzi­ kiem dla przełożonej. W szystkie w ym ienione pom ieszczenia m ają m u ro ­ w ane sklepienia. N a p iętrze od po łu d n ia sześć cel i dw a k o ry tarze p ro w a ­ dzące na chór oraz k o ry ta rz z północy na południe kończący się górnym refek tarzem . Od zachodu po północnej stron ie dw a zejścia schodam i na p a rte r oraz dw a w ejścia n a try c h i jeszcze jedn o w yjście do koniecznych przybudów ek prow adzące przez osobny k o ry ta rz oraz 8 cel. N ad celam i n a p iętrze su fity z desek a n a k o ry ta rza c h sklepienia z cegły. D ach klasz­ to ru p o k ry ty falistą d achów ką” .47

Opis jest w praw dzie bardzo drobiazgow y i przez to nieco zagm atw any, pozw ala jed n ak objąć w y obraźnią rozm ach arch itek to n iczn y i fu n k cjo ­ nalność b u dy n k u klasztornego.

Ród K uczyńskich h e rb u Ślepow ron w yw odzi N iesiecki od F lo rian a z Gąsiorow a, k tó ry w u zn an iu zasług m iał otrzym ać K uczyn od W ielkiego Księcia W itolda, stąd też późniejsze nazw isko—K uczyński.48 Skoligaceni z najznakom itszym i podlaskim i rodam i: Ossolińskich, B utlerów , Szujskich, Sw inołęckich, R zew uskich, Ciecierskich, N iem irów , Kuszlów, K rassow ­ skich, C hądzyńskich a także z m agnackim i rodzinam i spoza Podlasia: So­ bieskich, K rasińskich, Cieszkowskich, K oryckich; doszli K uczyńscy do o- gom nej fo rtu n y .49 W ich rękach sk u p iły się dobra: K uczyn, Trojanow o,

47 A D D I I I /1-1856, I n w e n t a r z r z y m s k o k a t o l i c k i e g o kośc ioła i k la s zto r u p a n ie ń ­

skiego w D ro h ic z y n ie , sporządzony 10 sierp n ia 1856 roku. s. 6-7.

48 K. N i e s i e c k i , H e r b a r z P olski, t. 5, Lipsik 1840, s. 457-458.

48 A D D , „Folga żalu o b o lew a ją cy m z w rod zon ej k om p assyi sercom , nad śm iercią sz c z ę śliw ie w B ogu zeszłej J a śn ie w ie lm o ż n e j J ey M ości P a n i A n je li z C h ąd zyń ­ sk ich K u czy ń sk iey k a sztela n o w ey p od lask iey, sta ro ścin y ja d o w sk iej y żu rab ieck iey. w p a stersk iey m o w ie pod w iz y tę k o ścio łó w J a śn ie W ielm ożn ego J. X . F ran ciszk a na D m en in ie K o b ielsk ieg o b isk u p a łu ck iego i b rzesk iego, k an clerza N. K ró lo w ey J. M ci oraz y k a za n ie W .J.X . W ojciecha T am ezw arego O.P.D. S c h o la sty k a łu ck iego, kanonika k a m ien ieck ieg o , proboszcza załozieck iego y audytora, o rzy złożeniu ciała w k o śc ie le d roh ick im Soc. Jesu rok u 1741, 5 lu te g o uczyniona... W arszaw a 1741”. K az­ n od zieja m ów i, że „Dom K u czyń sk ich iest n ib y w sp a n ia ły zam elt. na d rogiey S ar- m a ck ięy w o ln o ści perle w y sta w io n y , p obożnością i sła w ą n ib y p od w od nym m urem opasany... zacnością im ien ia w sp a n ia ły ch a z p rześw ietn y m K u czy ń sk ich D om em , so n g v in is n ex u ścisło z k o lig o w a n y ch F am ilij, S o b iesk ich , O ssoliń sk ich , B rzeziń ­ sk ich , B u tleró w , S zu y sk ich , M iączyńsk ich , S w in o łęck ich , R zew u sk ich . C iecierskich,