Maria Dayczak-Domanasiewiczowa
Tarnów, renesansowe domy
podcieniowe Rynek nr 13, 14
Ochrona Zabytków 16/3 (62), 63
Tarnów ,
renesanso
w e d o m y podcienio
w e R ynek nr 13, 14
Dziekanowice, m alo
widła ścienne
p rzyb u d ów k a z końca X IX w. od w schodu. Z m ien ion e b yły ró w n ież, w w ięk szo ści, p ierw o tn e ob ram ien ia ok ien n e. R ezu lta tem osta tn iej od b u d ow y b y ło o d tw o rzen ie p ierw o tn eg o ch arak teru b ry ły przez p o d w y ższen ie, obniżonej w X I X w ., k orony m u rów g łó w n e g o korp u su i b aszty. D ach zo sta ł zn aczn ie p od w y ższo n y . Z ach ow an o jed n ak za b y tk o w e e le m e n ty daw nej k o n stru k cji, jak p ierw o tn ą d łu g o ść k a len icy , kąt ok ap ów oraz d rew n ia n e w sp orn ik i. D obudów ka od w sch o d u zo sta ła rozebrana. P rzy w ró co n o d a w n e prop orcje otw orom o k ien n y m parteru. Na p iętrze w w ie lk ie j sa li od p ó łn o cy u su n ięto g o ty cy zu ją ce przezrocza z X IX w ., w p ro w a d za ją c, na p o d sta w ie ślad ów po w y ję ty c h w ęgarach , o b ram ien ia k am ien n e, n a w ią z u ją c e w o g ó l n ych form ach do ren esa n so w y ch , za ch o w a n y ch od p ołudnia i zachodu. Jed n o p r z e zrocze g o ty cy zu ją ce p o zo sta w io n o od zachodu ja k o ślad daw n ej k o n serw a cji. G anek na pod m u rów ce przed g łó w n y m w e jśc ie m od półn ocy zrek o n stru o w a n o na ogół w op arciu o stan z X IX w. Ze w zg lęd u na brak ślad ów , w sk a z u ją c y c h na p ie r w o tn e p o ło żen ie sch o d ó w na piętro, przezn aczon o podobnie jak w o k resie przed k o n serw a cją — izb ę p ó łn o cn o -w sch o d n ią p arteru na sień. D r e w n ia n e sch o d y d ra b i n ia ste z X I X w . za stą p io n o ż e lb eto w y m i z ok ład zin ą i b alu strad ą d rew n ia n ą . T ak ie ro zw ią za n ie u k ładu k o m u n ik a cy jn eg o p o d y k to w a n e zostało w z g lę d a m i p r a k ty c z n y m i. N a leży jed n ak liczyć się z m o żliw o ścią p ierw o tn eg o p o łą czen ia z p iętrem za p o śred n ictw em z ew n ętrzn y ch sch od ów d rew n ia n y ch , u m ieszczon ych p rzy p u szcza ln ie p rzy p ra w ie b ezok ien n ej e le w a c ji w sch o d n iej. W p ó łn ocn ych p o m ieszczen ia ch p a r teru oraz nad całym p iętrem zrek o n stru o w a n o strop y d rew n ian e. W b ieżą cy m roku p rzy stęp u je się do prac k o n serw a to rsk ich przy m a lo w id ła ch w n ętrza . P race nad u p orząd k ow an iem otaczającego teren u są w sta d iu m op racow an ia.
P ro jek t a r ch itek to n icz n o -k o n serw a to rsk i w y k o n a ł O ddział K ra k o w sk i PK Z (p rojek tan t — m gr inż. arch. J. S m ólski).
Z a ło żen iem k o n serw a to rsk im dla obu b u d y n k ó w b yło o d sło n ięcie z a b y tk o w y ch e le m e n tó w b ryły, u k ładu p rzestrzen n eg o i w y str o ju p la sty czn eg o . W 1962 r. u k o ń czono prace przy dom u R y n ek 14, a za a w a n so w a n o w dom u R y n ek 13. P rzez w y bu rzen ie p ó źn iejszy ch p rzem u row ań o d sło n ięto p ełn ą form ę p rzestrzen n ą u k ła d ó w k o m u n ik a cy jn y ch , p o m ieszczeń sk le p o w y c h a przede w sz y stk im p od cien i. Z gru zo- w a n ie fila r ó w m ięd zy a rk a d o w y ch sp o w o d o w a ło k o n ieczn o ść ich p rzem u ro w a n ia oraz za ło żen ia ru sztu o d ciążającego z d w u teo w y ch b elek ż e lb eto w y ch nad sk le p ie n ia m i
podcieni.
C zęściow o za ch o w a ły się d aw n e ty n k i, jed n ak że bez śla d ó w ja k ic h k o lw ie k m a lo w id eł. Z ach ow ała się n a to m ia st p raw ie w ca ło ści i zo sta ła o d sło n ięta p ierw o tn a k am ien iark a ren esa n so w a . S k ła d a ją s ię na n ią w sp o rn ik i sk le p ie ń , p o rta l b ram y w ja zd o w ej (ryc. 3) i są sied n ie okno ark ad ow e w dom u pod n u m erem 14, a tak że części w ęg a ró w ok ien d a w n y ch sk le p ó w pod nr 13 i 14. W sie n i d om u nr 14, obok zn an ych d aw n iej portali sk lep ó w i p iw n ic, o d sło n ięto rzeźb ion e w sp o r n ik i ponad boczn ym i sed ilia m i. W k a m ien ia rce tej w y stę p u ją m o ty w y ro ślin n e (rozety) i p le cionka oraz m a n iery sty czn e p ersp ek ty w iczn ie u jęte m o ty w y a rch itek tu ry . W id ocz ny je s t zw ią zek ty ch m o ty w ó w z k a m ien ia rk ą dom u R yn ek 20, d a to w a n ą na 1568 r. K am ien iark a w y k o n a n a je s t z k a m ien ia p iń czd w sk iego, a jej u szk o d zen ia o g ra n i czają się do u b y tk ó w poch od zen ia m ech a n iczn eg o . U zu p ełn io n o ją ta s z la m i ty lk o w m ie jsc a c h w y m a g a ją c y c h w zm o cn ien ia k o n stru k cy jn eg o , p o z o sta w ia ją c resztę bez u zu p ełn ień . W o d resta u ro w a n y ch w n ętrza ch za sto so w a n o za m k n ięcia o tw o ró w ram am i żela z n y m i z p rzeszk len iem d u żym i szy b a m i b ez p o d zia łó w , co d ało bardzo k o rzy stn e z e sta w ie n ie z u szkodzoną k am ien iark ą. B ardzo p o z y ty w n y w y n ik e k sp o n o w a n ia p od cien i o b yd w u dom ów u zasad n ia w p ełn i d ą żen ie do o d sło n ięcia p od c ie n i w dom ach R yn ek 2, 3 i 5. Z ab ieg ten , w dużej m ierze, p rzy w ró ci za b u d o w ie ry n k o w ej jej re n e sa n so w y charakter.
M a low id ła p ierw o tn eg o p rezb iteriu m ro m a ń sk ieg o k ościoła p a ra fia ln eg o w D z ie k a n o w ica ch (pow . M yślen ice), p. w . św . M arii M agd alen y i św . M ik ołaja — X II w ., od k ryto w 1958 r. P race k o n serw a to rsk ie, pod k ieru n k iem prof. dr. J. E. D u tk ie w i cza w y k o n a ła art. kons. Z. M ed w eck a, przy w sp ó łu d zia le art. k ons. S. K o zło w sk iej. K o n se r w a c ję u k ończono w 1961 r.
M alow id ło za ch o w a ło się w e fra g m en ta ch na ścian ach , oporach n ie za ch o w a n eg o sk le p ie n ia oraz na p odłuczu tęczy. W ystęp u je ono w dw óch w a r stw a c h : 1 — w p o staci n ie w ie lk ic h , m a ło czy teln y ch fr a g m e n tó w na ścia n ie p o łu d n io w ej i na p od łu czu tę c z y w y k o n a n e je s t w tech n ice fresk u su ch eg o na pob iale w a p ie n n e j; 2 — za ch o w a n e w w ię k sz y c h fra g m en ta ch u k azu je sc e n y z cy k lu m ło d o ści C h rystu sa, tj.
