Mirosław Gersdorf
Wykluczenie członka ze spółdzielni
pracy
Palestra 9/11(95), 22-33
1965
MIROSŁAW GERSDORF
Wykluczenie członka ze spółdzielń» pracy
I . P O W IĄ Z A N IE C Z Ł O N K O S T W A Z E S P Ó Ł D Z IE L C Z Y M S T O S U N K IE M P R A C Y
W artykule pt. „Wykluczenie członka ze spółdzielni”, zamieszczonym w nrze- t „F alestry” z br., omówiłem problem atykę wspólną dla w szystkich typćw spół dzielni. A rtykuł niniejszy poświęcony jest szczególnej problem atyce związanej z wykluczeniem członka ze spółdzielni pracy. Problem atyka ta w ynika z powiązani* w tych spółdzielniach stosunku członkcstw a ze spółdzielczym stosunkiem pracy.
Jak wiadomo, ustaw a o spółdzielniach i ich zw Lzkach (zwana w dalszym ciąg* niniejszego arty k u łu „ustaw ą”; przyjęła koncepcję, że jedynie praw o i obowiązek spółdzielcy craz spółdzielni do naw iązania stosunku pracy jest nieodłącznym ele mentem członkostwa, trw ającym tak długo, dcpóki trw a człcnkostwo. Natom iast ta m stosunek pracy pow staje w w yniku realizacji tego praw a i obowiązku na *kutek dodatkowych jeszcze zdarzeń poza przystąpieniem do spółdzielni. W myśl więc ustaw y stosunek pracy jest pochodny (genetycznie zależny) od członkostwa (w ystępuje zatem tylko w czasie trw an ia tego stosunku), nie jest jednak jege częścią, lecz s t o s u n k i e m p r a w n y m o d r ę b n y m . Mimo to oba te sto-fu n k i są ze sobą ściśle powiązane. Członkostwo może istnieć bez stosunku pracy tylko w w ypadkach przewidzianych w art. 123 § 2 oraz w a rt. 127 i 128.
Zasadę ścisłej łączności stosunku pracy z członkostwem w spółdzielni pracy w yraża przede wszystkim art. 1£6 ustawy. W rnyśl tegoż art. 126 § 1, w raz z u sta niem członkostwa wygasa autom atycznie stosunek pracy. W św ietle zatem teg»- przepisu niedopuszczalne jest ani naw iązanie spółdzielczego stosunku pracy, ani leż pozostawanie w nim z osobą nie będącą członkiem spółdzielni.
I I . P O D S T A W Y W Y K L U C Z E N IA C Z Ł O N K A S P Ó Ł D Z IE L N I P R A C Y
Pow iązanie stosunku członkostwa ze spółdzielczym stosunkiem pracy stw arza, pewien obszar sw oistych zagadnień już w zakresie sam ych podstaw wykluczenia.. Stąd też do uw ag omówionych w poprzednim moim arty k u le należy dodać jeszcee-- następujące:
w spółdzielniach pracy podstaw ą wykluczenia może być:
a) naruszenie obowiązków dotyczących świadczenia pracy oraz inne zdarzeni«* k tć re w ym ienia art. 2 ust. 1 dekretu z dnia 18 stycznia 1£56 r. o ograniczenia, dopuszczalności rozw iązyw ania umów o pracę bez wypowiedzenia oraz o aa- bezpieczeniu ciągłości pracy,
b) naruszenie innych obowiązków członkowskich.
Jeśli chodzi o naruszenie obowiązków zaliczonych do pierw szej grupy, to 3god~ cle z a rt. 130 ustaw y n aieiy stosować oćpcwiećLnio dyspozycję art. 2 ust. 2. tego* dekretu. W m yśl tego przepisu praw o rozw iązania umownego stosunku pracy be*, w ypow iedzenia z w iny pracow nika w ygasa po upływie jednego m iesiąca od dni*
2 łr 11 (95) W ykluczenie cztonka ze spółdzielni pracy 28
uzyskania wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. W świetle •rzecznictw a Tądu Najwyższego, „w spółdzielczym stosunku pracy ten term in m ie sięczny jest zachowany wówczas, gdy właściwy organ spółdzielni przed jego upły w em postawi konkretny wnicsek o wykluczenie winnego członka. Jeżeli według -statutu w alne zgromadzenie powołane jest do wykluczenia, to wystarczy złoże n ie — przed upływem wymienionego term inu — w niosku o zwołanie walnego
zgromadzenia i zamieszczenie n a porządku jego obrad rozważenia spraw y w yklu czenia. Jeżeli niewłaściwe postępowanie członka uzasadniające wykluczenie ma «charakter ciągły, term in miesięczny; o którym mowa, biegnie od dojścia do w ia domości organu spółdzielni ostatnich zdarzeń m ających uzasadnić wykluczenie. J e żeli zaś w stosunku do członka spółdzielni zastosowano już za k o n k r e t n y czyn “sankcję łagodniejszą, to czyn ten nie może stanow ić samodzielnej podstawy w yklu czenia. Przy rozw ażaniu natom iast czynów późniejszych należy uwzględnić również
zachowanie się członka przed dopuszczeniem się przez niego ostatniego poważnege »chybienia” '.
Należy jeszcze raz podkreślić, że term in prekluzyjny przewidziany w art. 2 ■ilekretu ma zastosowanie tylko do zarzutów w ysuniętych przez spółdzielnię prze
ciwko jej człcnkcwi w zakresie spółdzielczego stosunku pracy. Jeśli bowiem chodzi • zarzuty dotyczące naruszenia obowiązków członkowskich, to można je w ysuwać bez ograniczenia w czasie, gdyż dekret ich nie dotyczy, a ustaw a o spółdzielniach 3 ich związkach nie przew iduje w tym względzie żadnych specjalnych term inów *.
I I I . S K U T K I U C H Y L E N IA U C H W A ŁY W A L N E G O Z G R O M A D Z E N IA W Y K L U C Z A JĄ C E J C Z ŁO N K A S P Ó Ł D Z IE L N I P R A C Y
Wykluczony członek spółdzielń^ pracy może — tak jak każdy członek innego ty p u spółdzielni — zwalczać wykluczenie n ajpierw w drodze w ew nątrzspółdziel- ezej, a następnie na drodze sądowej w trybie art. 38 ustawy. W razie uchylenia uchw ały walnego zgromadzenia wykluczającej członka ze spółdzielni, w yklucze n ie staje się bezskuteczne i członek pozostaje nadal członkiem spółdzielni, tak jakby ■nie był w ogóle wykluczony. Pow staje natom iast pytanie, jakie skutki wywołuje
taki w yrek w zakresie stosunku pracy, który w ygasł z powodu wykluczenia. W literaturze przedm iotu można się spotkać z poglądem (wysuwanym zresztą dyskusyjnie), że w razie uchylenia uchwały ó wykluczeniu należy uznać za nie zerw any również spółdzielczy stosunek pracy. Jeśli bowiem wykluczenie zostanie «chylone, to nie ma ustania członkostwa, a tym samym nie m a również w ygaś nięcia stosunku pracy.
Pogląd taki wzbudza poważne zastrzeżenia. Jak to już bowiem zaznaczono na Wstępie, ustaw a w yraźnie wyodrębnia stosunek członkostwa od stosunku pracy. W prawdzie art. 126 § 1 stanowi, że wykluczenie powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, jednakże przepis ten jest uzasadniony tym, że spółdzielczy stosunek pracy jest pochodny od stosunku członkostwa, nie może więc istnieć bez tego stosunku. N atom iast ustaw a nie zaw iera przepisu, który by stanow ił, że na skutek uchylenia ■chwały o wykluczeniu stosunek pracy ulega naw iązaniu bądź że trw a on nie przerw anie. Przepisu zaś art. 126, jako przepisu szczególnego, nie można in te rp re tować rozszerzająco, tym bardziej że przeciwko takiej in terp retacji przem aw ia
i P o r . o rz e c z e n ie Sn ć u N a jw y ż sz e g o z d n . 21 lis to p a d a 1E62 r . I I P K 300,62, O S N 1963 ?—8, poz. 18’.
* P o r. o rz e c z e n ie S ą d u N a jw y ż s z e g o z d n . 8 lu te g o 1964 r . I I P R 872/63, O S P iK A 1964 z. ł , jx>z. 61.
24 M l r o s U w G e r s d o r f Nr 11 (95»
treść art. 128 § 3. Przepis ten w yraźnie odróżnia roszczenie o uchylenie uchw ały w spraw ie wykluczenia od roszczenia o naw iązanie stosunku pracy. Gdyby zaś w raz z uchyleniem uchw ały o w ykluczeniu odżywał czy naw iązyw ał się na nowo. wygasły n a skutek wykluczenia stosunek pracy, to roszczenie o naw iązanie sto sunku pracy byłoby w ogóle zbędne.
Dostrzegają to także zwolennicy poglądu, że na skutek uchylenia wykluczenia; spółdzielczy stosunek pracy trw a nieprzerw anie. Dla utrzym ania swojej konstruk cji proponują oni z kolei interpretow ać przepis art. 118 § 3 w ten sposób, że- przepis ten w razie uchylenia wykluczenia przyznaje członkowi — poza „rosz czeniami w ynikającym i z nieprzerw ania trw ającego stosunku pracy” — nadto „ro szczenie o naw iązanie innego stosunku pracy w rozum ieniu roszczenia o zmianę- dotychczasowego zatrudnienia, które w skutek »wykluczenia« stało się bezprzed miotowe” 3.
T aka jednak w ykładnia art. 128 § 3 jest moim zdaniem nie do przyjęcia. A rt. 128 § 3 odsyła bowiem do art. 118 § 2, ten zaś ncrm uje roszczenia o naw iązanie ponownie stosunku pracy, który został bezpodstawnie rozwiązany bez wypowie dzenia. Z zestaw ienia przeto obu tych przepisów w ynika wyraźnie, że art. 128; § 3 norm uje tylko analogiczne roszczenie związane bezpośrednio z bezzasadnym wykluczeniem, a więc roszczenie o nawiązanie stosunku wygas’ego na sk u tek wykluczenia. N atom iast roszczenia o naw iązanie nowego, innego stosunku pracy są wyrazem w ynikającego z członkostwa praw a podmiotowego członka do zatru d nienia. Są one uregulow ane w art. 123 i 127 ustawy. Inne wiąc jest źródło tych roszczeń i inna podstaw a praw na ich dochodzenia, która nie wymaga ponow nega norm ow ania w art. 1L8 § 3. Tak np. członek, który w czasie wykluczenia ze' spółdzielni nie był w niej jeszcze zatrudniony, może dochodzić uchylenia uchw ały o wykluczeniu, a ponadto naw iązania stosunku pracy i odszkodowania, ale nie z mocy art. U8 § 3, tylko z mocy art. 123 §*3. Źródłem bowiem tych roszczeń jest nie fakt wykluczenia, lecz fak t nienaw iązania stosunku członkostwa w b rew dyspozycji art. 123. Takiem u członkowi przysługuje odszkodowanie z art. 123 n aw e t wtedy, gdy nie dochodzi on uchylenia uchwały o wykluczeniu, przy czym w w y padku takim może on żądać odszkodowania co najw yżej za czas ustania człon kostwa.
W ypada też podkreślić, że jeśli się uznaje, iż na skutek uchylenia wykluczenia stosunek pracy trw a nieprzerw anie, to nie można jednocześnie uznać tego sto sunku za bezprzedmiotowy.
R easum ując uważam, że z zestaw ienia przepisów art. 126 i 128 § 3, jak rów nież z całej konstrukcji ustaw y odróżniającej stosunek członkostwa od stosunku pracy w ynika, iż w w ypadku gdy wykluczony nie dochodzi naw iązania stosunku pracy,, poprzestając tylko na pozogtałych roszczeniach* wymienionych w art. 128 § 3 lub> dochodząc tylko uchylenia uchwały o wykluczeniu, u c h y l e n i e t e j u c h w a ł y p o w o d u j e j e d y n i e p r z y w r ó c e n i e m u c z ł o n k o s t w a .
Takie stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego, poświęconym in terp retacji art. 128 § 3 (będzie jeszcze o tym mowa niżej). Dopu szcza ono dochodzenie uchylenia uchwały o wykluczeniu naw et przez członka, który po w ykluczeniu sam wypowiedział członkostwo i który, zwalczając w y kluczenie, nie ma zatem n a celu naw iązania stosunku pracy.
3 P o r . M . P i e k a r s k i : Z m ia n y w o rz e c z n ic tw ie d o ty c z ą c y m sp ó łd z ie lc z e g o sto su n k u : p r a c y , „ P a l e s t r a ’^ 1963 n r 3, s. 2!—23.
№ 11 (95) W ykluczenie członka ze spółdzielni pracy
IV . Z A L E Ż N O Ś Ć D O C H O D Z E N IA R O S Z C Z E Ń O N A W IĄ Z A N IE S T O S U N K U P R A C Y 1 O O D S Z K O D O W A N IE OD D O C H O D Z E N IA U C H Y L E N IA U C H W A ŁY W Y K L U C Z A JĄ C E *
C Z Ł O N K A
Przepis art. 128 § 3 ustaw y ustala dwie podstawowe zasady: 1) w myśl pierw szej zasady członkowi spółdzielni bezzasadnie wykluczonemu przysługują rosz czenia o naw iązanie wygasłego na skutek w ykluczenia stosunku pracy oraz o od szkodowanie w edług zasad przewidzianych w art. 127 § 1 i § 3—5; 2) w m yśl d ru giej zasady wykluczony może dochodzić tych roszczeń tylko wtedy, gdy dochodzi w trybie przewidzianym w art. 38 uchylenia uchw ały w alnego zgrom adzenia
o w ykluczeniu go ze spółdzielni.
Uzależnienie przez ustaw odaw cę dochodzenia tych roszczeń od jednoczesnego czy uprzedniego dochodzenia uchylenia uchwały wykluczającej członka jest uzasad nione zarówno powiązaniem stosunku członkostwa ze stosunkiem pracy, jak i tr e ścią art. £8 ustaw y. Skoro bowiem w spółdzielczym stosunku pracy może pozo staw ać tylko członek spółdzielni, to dla naw iązania tego stosunku konieczne jest istnienie członkostwa. Wykluczony zaś może uzyskać to członkostwo tylko przez uchylenie uchw ały o wykluczeniu w trybie art. 38, jako — zgodnie z tre-cią tego arty k u łu — jedynym trybie do podw alenia rr.ocy wiążącej członka u ch w ały 4. Skoro — dalej — odszkodowanie należy się z ty tu ’u bezzasadnego ustania (wy gaśnięcia) stosunku pracy — a jest to konsekw encja w ykluczenia — to uznanie w ykluczenia za bezzasadne decyduje jednocześnie o nieprawidłowości w ygaśnięcia stosunku pracy i tym samym o zasadności roszczenia o odszkodowanie. Tam więc proces odszkodowawczy sprowadza się tylko do rozważenia w nim kw estii wyso kości dochodzonego roszczenia, gdyż dla ustalenia sam ej zasady może być właściw y jedynie proces o uchylenie uchwały o wykluczeniu.
Należy podkreślić, że niezaskarżenie uchwały o wykluczeniu powoduje tylko «iemożność dochodzenia roszczeń z tytułu bezzasadnego wykluczenia, natom iast nie pozbawia byłego członka praw a dochodzenia wszelkich roszczeń ze stosunku pracy za okres poprzedzający wykluczenie (np. roszczeń o wynagrodzenie za godziny nadliczbowe lub za nie w ykorzystany urlop wypoczynkowy), jeśli tylko członek ten wyczerpał w tych spraw ach postępowanie w ew nątrzspółdzielcze5.
V. N IE Z A L E 2 N O S C R O S Z C Z E N IA O N A W IĄ Z A N IE S T O S U N K U P R A C Y OD R O S Z C Z E N IA O D SZ K O D O W A W C ZE G O
I W związku z treścią art. 128 § 3 powstało pytanie, czy przepis ten, który sta nowi, że „wykluczony może dochodzić roszczeń o nawiązanie stosunku pracy i o odszkodowanie”, w y’ącza dochodzenie każdego z tych roszczeń bez jednoczes nego żądania drugiego roszczenia.
Na pytanie to należy dać odpowiedź przeczącą.
N iew ątpliw e jest, że członek, który nie dochodzi roszczeń odszkodowawczych, s ie utraciłby przez to praw a do naw iązania z powrotem stosunku pracy. Roszcze
* T a k ie sta n o w is k o w y n ik a te ż z o rz e c z e n ia S ą d u N a jw y ż s z e g o z d n . 26 lis to p a d a 1963 r . U P R 273/6’’, w k tó r y m S ą d N a jw y ż s z y a k c e p tu je o d d a le n ie p rz e z S ą d W o je w ó d z k i p o w ó d z tw a c z ło n k a s p ó łd z ie ln i p r a c y o p r z y w ró c e n ie d o p r a c y i o o d sz k o d o w a n ie d la te g o , że „ z a s a d n o ś ć z g ło sz o n y c h ro s z c z e ń je s t u z a le ż n io n a od w a ż n o -c i u c h w a ły w a ln e g o z g ro m a d z e n ia o w y k lu c z e n iu p o w o d a z g r o n a c z ło n k ó w s p ó łd z ie ln i” , a p o w ó d u c h w a ły t e j n ie z a s k a r ż y ł w te r m in ie p r z e w id z ia n y m w a r t . 38 § 3 (O S N C P 1964 z. 12, p o z . 260).
5 F o r . o rz e c z e n ie S ą d u N a jw y ż s z e g o z d n . 12 w r z e ś n ia 1963 r . I I P R 601/62, O S N C P 1964 z. 5, poz. 260).
26 M i r o s ł a w G e r s d o r f Nr U (95*
nie bcwiem odszkodowawcze jest jego prawem , a nie obowiązkiem. W ynika z tega s a m o d z i e l n o ś ć r o s z c z e n i a o n a w i ą z a n i e s t o s u n k u p r a c y . Podobnie rzecz się przedstaw ia, jeśli chodzi o roszczenie odszkodowawcze. W praw dzie ustaw a przyznaje członkowi roszczenie o niezwłoczne nawiązanie stosunku pracy, ale nie w kłada na niego obowiązku sądowego dochodzenia tego roszczenia. Należy też podkreślić, że członek w okresie, w ktćrym przysługuje mu praw® dochodzenia odszkodowania, może ju t nie rr.ieć ty tu ’u do roszczenia o niezwłoczne naw iązanie stosunku pracy (np. na skutek ciężkiej choroby uniem ożliwiającej mu zatrudnienie). Ctóż te zdarzenia późniejsze nie mogą niweczyć jego roszczenia odszkodowawczego z ty tu łu bezzasadnego pozbawienia go przez spółdzielnię pracy.
Tcteż £ąd Najwyższy w składzie 7 sędziów uchw alił następującą zasadę praw ną: „Członek spółdzielni prac£ może skutecznie dochodzić roszczenia o odszkodo w anie przewidziane w art, 1-8 § 3 ustaw y z dn. 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach bez dochodzenia roszczenia o naw iązanie stosunku pracy” 6.
Tak wiąc przepis art. 128 § 3 w części przez nas om awianej należy interpreto w ać w ten sposób, że określa on jedynie rodzaje roszczeń, jakie przysługują człon kowi, fcez w prowadzenia jednak mi dzy nimi w zajem nej zależności, i że z tego względu oba te roszczenia m ają charakter samodzielny.
Je st też oczywiste, że wykluczony może dochodzić uchylenia uchw ały o w yklu czeniu bez dochodzenia któregokolwiek z pozostałych roszczeń. Wykluczony bo w iem ma interes praw ny w jej uchyleniu naw et wtedy, gdy nie ma zam iaru nadal pozostawać w spółdzielni, a naw et i wtedy, gdy sam, po wykluczeniu go, wypowiedział członkostwo. Pogląd taki znajduje potwierdzenie w orzeczeniu
S£.d.u Najwyższego z dn. 28 listopada 1962 r. C CR 735/61 7.
Z przeprow adzonej analizy art. 128 § 3 w ynika, że wykluczony ze spółdzielni m a na zasadzie tego artykułu do wyboru:
1) albo dochodzić tylko uchylenia uchwały o wykluczeniu; w w ypadku uchyle nia takiej uchwały uzyskuje on praw a członkowskie, a w ram ach nich także, i to przede wszystkim, praw o do naw iązania stosunku pracy według ak tu a l nych możliwości spółdzielni, natom iast nie m a praw a do naw iązania tego sa mego stosunku pracy, w którym znajdow ał się przed wykluczeniem; celem zresztą takiego członka jest tylko wymazanie dyskrym inującego go w yklu czenia, nie jest on wk c zainteresow any w dalszej pracy w spółdzielni i dla tego po uzyskaniu uchylenia wykluczenia powinien wypowiedzieć członkostwo, jeśli tego nie uczynił już przedtem ;
~2) albo dochodzić uchylenia uchwały o wykluczeniu i odszkodowania; sytuacja ' praw na członka po uzyskaniu korzystnego dla niego w yroku co do obu rosz
czeń jest tak a sama, jak wyżej opisana, z tą tylko różnicą, że może on n a d te egzekwować zasądzone na jego rzecz odszkodowanie;
3) albo dochodzić uchylenia uchwały o- w ykluczeniu i naw iązania stosunku p ra cy; na skutek w yroku zasądzającego oba te roszczenia członek uzyskuje z powrotem praw a członkowskie i nawiązanie stosunku pracy, w którym pozostawał przed wykluczeniem;
4) albo dochodzić uchylenia uchwały o wykluczeniu, odszkodowania i naw ią zania stosunku pracy; na skutek w yroku zasądzającego wszystkie te
rosz-* F c r . u c h w r łę S ą d u N a jw y ż sz e g o w s k ła d z ie 7 s ;d z ió w z d n . 2S lis to p a d a 1933 r . I I I P O 16/63, O S N C P 196 J z. 7—8, p o z. 127.
v O rz e c z e n ie to z o s ta ło o m ó w io n e p rz e z M. P ie k a r s k ie g o w „ S p ó łd z ie lc z o ś c i P r a c y ” 1MB •nr 47.
Kr XI (95) W ykluczenie członka ze spółdzielni pracy
czenia członek uzyskuje praw a członkowskie i nawiązanie stosunku pracy, a nadto spółdzielnia obowiązana jest zapłacić m u zasądzone odszkodowanie.
<
T l. SĄDOW Y T R Y B P O S T Ę P O W A N IA W S P R A W A C H Z P O W Ó D Z T W A O R O S Z C Z E N IA Z A R T . 128 { 3
Jak to już zostało w yjaśnione w poprzednim moim artykule, powództw-o o uchy lenie uchwały walnego zgromadzenia może być wniesione ty'.ko w trybie przew i dzianym w art. 38 § 2 i § 3 jako trybie szczególnym, wy’ączającym stosowanie zasad ogćlnych. Sądem właściwym miejscowo do wytoczenia takiego powództwa jest —1 zgodnie z art. 40 k.p.c. — sąd m iejsca siedziby spółdzielni (właściwość w yłą czna). Sądem właściwym rzeczowo jest, stcsow nie do art. 17 pkt 1 k.p.c., sąd wo jewódzki, gdyż jest to roszczenie ze spółdzielczego stosunku członkostwa, które zawiera elem enty m ajątkow e i niem ajątkow e.
Natomiast do dochodzenia roszczeń o naw iązanie stosunku pracy i o odszko dowanie, jako roszczeń ze spółdzielczego stosunku pracy, właściwy rzeczowo jest sąd powiatowy, chyba że żądane odszkodowanie przewyższałoby kw otę 100 000 zł (art. 17 pkt 4 kvp.c.). Właściwy miejscowo jest sąd m iejsca siedziby spółdzielni lub *ąd, w którego okręgu praca była lub m ia’a być w ykonyw ana, albo tsż sąd, w któ rego ckręgu znajduje się zakład pracy (art. 462 k.p.c.). Jednakże z mocy art. 17 pkt 1 k.p.c. w związku z art. 191 k.p.c. członek spółdzielni może tych wszystkich żądań dochodzić jednym pozwem przed sądem wojewódzkim m i e j s c a s i e d z i b y spółdzielni (a to ze względu na wyłączną właściwość tego sądu w spraw ie ze stosunku członkostwa), wszystkie te bowiem roszczenia nadają się do tego sameg® -trybu postępowania, a mianowicie postępowania odrębnego, przewidzianego dla spraw o roszczenia pracowników (art. 453—477 k.p.c.). Właściwość tęgo trybu dla roszczeń o naw iązanie ponownie spółdzielczego stosunku pracy, który wygasł na skutek wykluczenia, i o odszkodowanie w ynika z treści art. 459 § 2 k.p.c.
Poważną natom iast w ątpliwość budziła kw estia, czy tryb ten jest właściwy rów nież dla spraw o uchylenie uchwały wykluczającej członka spółdzielni pracy. Kwestię tę rozstrzygnął Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dn. 2$ m arca 1£65 r. III FO 4/65. Mianowicie Sąd Najwyższy w yjaśnił w tej uchwale, że „przepisy kodeksu postępowania cywilnego o postępow aniu odrąbnym w sp ra wach o roszczenia pracowników stosuje się odpowiednio w spraw ach z powództwa członka spółdzielni pracy o uchylenie uchw ały walnego zgromadzenia w przed miocie w ykluczenia ze spó’dzielni”. W uzasadnieniu do tej uchwały Sąd Najwyższy podkreślił m.in., co następuje: „Niewątpliwie żądanie uchylenia uchwały walneg® zgromadzenia o wykluczeniu członka ze spółdzielni pracy, jako zm ierzające do utrzym ania samego stosunku członkostwa, w ypływ a w prost z tego stosunku, a nie ze stosunku pracy, jaki łączył członka ze spółdzielnią i jaki wygasł przez w y kluczenie. Należy jednak mieć n a uwadze, że w świetle przepisów ustaw y z dn. 17.11.1961 r. o spółdzielniach i ich związkach, pomiędzy stosunkiem pracy a sto sunkiem członkostwa w spółdzielni pracy zachodzi ścisły związek oraz zależność (...)”, które „upow ażniają do wniosku, że przepisy o postępowaniu odrębnym stosuje się odpowiednio w sprawach, o których mowa w pytaniu praw nym (w spraw ach o uchylenie uchwały walnego zgrom adzenia w przedmiocie wyklucze nia — przypisek mój, M.G.). U staw a o spółdzielniach i ich związkach nie przew i- cu je rozwinzam a stosunku pracy ze skutkiem natychm iastow ym z winy członka spółdzielni pracy, co tłum aczy się tym, że w w ypadku takim organ do tego po wołany powinien wykluczyć członka ze spółdzielni. Instytucja w ykluczenia ze spół
28 M i r o s ł a w G e r s d o r f Nr 11 (95)
dzielni pracy z punktu widzenia jej funkcji społecznej w ykazuje podobieństwo do instytucji rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z w iny pracow nika (wydalenia), przew idzianej w art. 2 ust. 1 dekretu z dn. 18.1.1965 r. o ograniczeniu dopuszczalności rozw iązyw ania umów o pracę bez wypowiedzenia oraz o zabez pieczeniu ciągłości pracy. Zarówno członek spółdzielni pracy bezzasadnie w yklu czony, jak i pracow nik bezzasadnie wydalony mogą dochodzić naw iązania sto sunku pracy (członek) bądź przywrócenia do pracy (pracownik) oraz odszkodowa nia w określonym zakresie. Podobieństwo obu tych instytucji praw a m aterialnego przem aw ia za jednakowym ich potraktow aniem na gruncie praw a procesowego. Okoliczność, że wykluczony członek spółdzielni pracy, w przeciw ieństw ie do p ra cownika wydalonego dochodzącego przywrócenia do pracy, ma do pokonania n a drodze wiodącej do naw iązania stosunku pracy przeszkody w postaci uchw ały w ykluczającej go ze spółdzielni, nie może obracać się n a jego niekorzyść i pozba wiać go dogodniejszego i szybszego try b u postępowania, jakim jest postępow anie odrębne w spraw ach pracowniczych”. Sąd Najwyższy stanął przy tym n a stano w isku, że przyjęta przez niego zasada dotyczy także wypadków, w których uchy lenia uchwały o wykluczeniu dochodzi członek wykluczony w czasie, zanim naw ią zano z nim stosunek pracy (np. nowo przyjęty członek), bądź w czasie po rozw ią zaniu tego stosunku z innych przyczyn niż wykluczenie (art. 127 i 128 ustawy). Sąd Najwyższy uznał mianowicie, że „sprawy objęte odrębnym trybem postępo w ania mogą w ynikać nie tylko z istniejącego lub wygasłego już spćldzielezego stosunku pracy, lecz także z praw a podmiotowego bezzasadnie wykluczonego człon ka do naw iązania z nim stosunku pracy i odszkodowania przez uchylenie uchw ały wykluczającej ze spółdzielni” 8.
W świetle więc tego stanow iska za „roszczenia ze spółdzielczego stosunku pracy" w rozum ieniu art. 459 § 2 k.p.c. należałoby uznać także roszczenia przewidziane-, w art. 123 i w art. 127 ustawy, wywodzące się nie ze stosunku pracy, lecz t y l k o i w y ł ą c z n i e ze stosunku członkostwa, mianowicie z członkowskiego praw a do naw iązania stosunku pracy.
Pogląd taki znajduje pełne uzasadnienie społeczno-gospodarcze, jeśli się zważy, że roszczenie odszkodowawcze z tytułu nienaw iązania stosunku pracy (pierwszego stosunku pracy lub nowego stosunku pracy na skutek ustania gospodarczej ko nieczności, która spowodowała rozwiązanie poprzedniego stosunku pracy) stanow i w istocie rzeczy żądanie zap!aty w ynagrodzenia za gotowość do p ra c y 9.
Niem niej jednak trzeba podkrellić, że tylko zasada stosowania postępow ania odrębnego w spraw ach o wykluczenie członka ze spółdzielni, je eli w skutek tego wykluczenia wygasł stosunek pracy, nie budzi większych wątpliwości. Przem aw ia bowiem za nią to, że roszczenie członka o odszkodowanie i . naw iązanie stosunku pracy wywodzą się nie tylko z członkostwa, ale także ze stosunku pracy i są a n a logiczne, jak to słusznie podkreślił Sąd Najwyższy, do roszczeń pracow nika, z k tó rym rozwiązano bez wypowiedzenia umowę o pracę. Rozciągnięcie tej zasady na roszczenia w ynikłe tylko ze stosunku członkostwa nie znajduje tego uzasadnienia. Sąd Najwyższy zaś bliżej swego poglądu w tym względzie nie w yjaśnił.
W tym zakresie orzecznictwo Sądu Najwyższego jest też niejednolite. Tak np.
■w
orzeczeniu z dn. 13 lipca 1965 r. I PR 231/65 i I PZ 39/65 Sąd Najwyższy uznał, że skoro odszkodowanie z ty tu łu nienaw iązania spółdzielczego stosunku pracy po• C y to w a n a u c h w a ła z o s ta ła o p u b lik o w a n a b e z u z a s a d n ie n ia w „ P r a w ie i Ż y c iu ” 1963 n r 12. » F o g l d t a k i z o s ta ł w y r a ż o n y w k o m e n ta r z u M. G e r s d o r f a i J . I g n a t o w i c z a d o » s ta w y o s p ó łd z ie ln ia c h i ic h z w ią z k a c h , W y d a w n ic tw o P ra w n ic z e , W a rsz a w a 1963 r.„ w y d a n ie II.
Kr 11 (95) W ykluczenie członka ze spółdzielni pracy 29
u stan iu gospodarczej konieczności, k tóra spowodowała rozwiązanie tego stosunku fart. 127 § 3 ustawy), nie jest należnością ze stosunku pracy, a ze stosunku człon kostw a (jest odszkodowaniem za niew ykonyw anie umowy zaw artej w statucie spół dzielni pracy) — to dochodzenie takiego odszkodowania nie korzysta z ustaw o wego zwolnienia od kosztów sądowych, w yrokowi zaś zasądzającem u takie od szkodowanie nie można nadać rygoru natychm iastow ej wykonalności na zasadzie a rt. 476 k.p.c., a tylko na zasadzie art. 333 § 3 k.p .c.10
V II. T E R M IN Y DO D O C H O D Z E N IA R O S Z C Z E Ń Z A R T . 128 J 3
Z kolei należy rozstrzygnąć kwestię, w jakich term inach członek obowiązany je st w ystąpić z om aw ianym i wyżej roszczeniami.
Jeśli chodzi o powództwo o uchylenie uchwały walnego zgromadzenia, to term in łe n ustala art. 38 § 3. Ja k już zaznaczyłem w poprzednim artykule, term in tsn iro im zdaniem nie jest term inem przedaw nienia w rozum ieniu art. 117 k.c., na tom iast zachował on swój dotychczasowy charakter te rrrin u zawit?go, przy czym jest to term in specjalny, nie będący term inem do dochodzenia roszczeń w rozu m ieniu art. 114 p.o.p.c., co ma to znaczenie, że n :e stosowało się do niego i nie stosuje nadal zasady przerw y i zawieszenia, unorm owanych p.o.p.c.
Jeśli zaś chodzi o roszczenie o nawiązanie stosunku pracy, to może ono być do chodzone przez cały czas trw an ia członkostwa przywróconego na skutek uchylenia uchw ały o wykluczeniu. Jednakże w ypada uznać, że roszczenie przewidziane w art. 128 § 3, a więc roszczenie o naw iązanie stosunku pracy wygasłego na skutek bezi-zasadnego wykluczenia, ulega jednorocznej prekluzji. Podmiotowe bowiem praw o członka do naw iązania t e g o s a m e g o stosunku pracy, który wygasł na sku te k wykluczenia, w ynika z tego stosunku, m a zatem zastosowanie do niego art. 473 k.z. w związku z art. 13D ustawy.
Wreszcie jeśli chodzi o roszczenia odszkodowawcze, to ulegają one — zgodnie z art. 117 § 5 — sześciomiesięcznej prekluzji. Omawiane roszczenia w ynikają z naruszenia stosunku pracy przez niepraw idłow e doprowadzenie do jego w yga śnięcia. Pow stają one zatem i stają się w ym agalne z chwilą tego wygaśnięć1a. Od tej też chwili należy moim zdaniem liczyć prezątek biegu term inu prekluzyj- nego. Nie dotyczy to jedynie roszczenia z ty tu ’u udziału w cząści nadwyżki b i lansow ej; term in do dochodzenia tego roszczenia biegnie, zgodnie z art. 127 § 5,. od daty podjęcia przez w alne zgromadzenie uchwały o podziale tej nadwyżki.
Odmienne od powyższego stanow isko co do początku biegu term inu prek.uzyj- nego zajm uje f ą d Najwyższy w orzeczeniu z dn. 17 m arca 1964 r. I PR 62/61. Zdaniem Sądu Najwyższego, „wobec tego, że przepis art. 128 § 3 ustaw y o spół dzielniach i ich związkach uzależnia prawo bezzasadnie wykluczonego członka do dochodzenia odszkodowania i naw iązania stosunku pracy cd tego, czy członek dochodzi w trybie przewidzianym w art. 38 ustaw y uchylenia uchw ały walnego zgrom adzenia o wykluczeniu go ze spółdzielni, należy uznać, że roszczenie o od szkodowanie za rozwiązanie stosunku pracy będące konsekw encją w ykluczenia
(art. 116 § 1 ustawy) nie pow staje i nie staje się wym agalne przed uchyleniem uchw ały o wykluczeniu i przed przywróceniem wykluczonemu jego praw człon kow skich” u .
C rz e c z e n ie to p r z y ta c z a m n a p o d s ta w ie p u b lik a c ji M. P i e k a r s k i e g o , z a m ie s z c z o n e j ■w „ S p ó łd z ie lc z o śc i P r a c y ” 1965 n r 34.
ii O rz e c z e n ie t o z o s ta ło o p u b lik o w a n e w O S N C P 1964 z. 11, p o z. 241. K r y ty c z n e je g o o m ó w ie n ie z a w a rte je s t w m o je j g lo sie d o te g o o rz e c z e n ia (P iP 1965 £ 11).
30 M i r o t l a w G e r i d o f j Nr 11
im
W ypada jeszcze podkreślić, że zgodnie z art. 30 § 2 ustaw y bieg term inów p re- kluzyinych z art. 127 § 5 ulega zawieszeniu w czasie postępow ania w ew nątrz- spśłdzielczego.
V III. C H A R A K T E R P R A W N Y W Y R O K U N A W IĄ Z U JĄ C E G O S T O S U N E K P R A C Y
.’ek to już omówiono, w yrek uchylający uchw ałę o w ykluczeniu przyw raca ty ko członkostwo, natom iast nie naw iązuje stosunku pracy wygasłego na skutek wykluczenia. Nawiązanie to następuje w skutek uwzględnienia przez sąd — poza roszczeniem o uchylenie uchw ały wykluczającej członka — roszczenia o naw iąza nie stosunku pracy. Pcw staje teraz pytanie, jaki jest charakter takiego wyroku, E ir.ianowicie po pierwsze, czy jest to w yrok deklaratyw ny, czy też konstytutyw ny oraz po drugie, czy działa on e x nunc, czy też e x iunc.
7agadnienie pierwsze przedstaw ia się analogicznie do rozważanego w piśm ien nictwie prawniczym zagadnienia charakteru orzeczenia w spraw ie przywrócenia pracownika do pracy. Trzonem dyskusji, k tóra podzieliła dyskutantów na dwie i rrp y , była kwestia, czy w adliwe rozwiązanie stosunku pracy doprowadza ć.o jego zakończenia, czy też w skutek swej wadliwości jest ono pozbawione skutków
prawnych. f
W św ietle tej dyskusji, przy przyjęciu pierwszego założenia m ielibyśm y do czy nienia z w yrokiem konstytutyw nym , a przy przyjęciu drugiego — z w yrokiem d ek laraty w n y m 12. Trzeba jednak podkreślić, że uznanie skuteczności rozwiązania sto su n k u . pracy nie przesądza jeszcze o charakterze konstytutyw nym orzeczenia przyw racającego do pracy, skoro skutek tego orzeczenia, jak to słusznia podkreśla S..d Najwyższy w orzeczeniu z dn. 6 w rześnia 1361 r. 4 CR 938/60, mog'o w y wołać nie tylko ono, ale również same strony w łasną czynnością praw ną. Z tego względu przy kcncepcji skutecznego rozwiązania stosunku pracy istnieje nadal problem, czy w yrek przyw racający do pracy jest wyrckiem konstytutyw nym (tzn, czy orzeka ustanow ienie stosunku prawnego), czy też jest w yrokiem d ek laraty w nym (tzn. czy stw ierdza deklaratyw nie obowiązek pozwanego złożenia odpowied niego oświadczenia woli).
Podobnie przedstaw ia się problem przy w yroku naw iązującym spółdzielczy sto sunek pracy.
Eez względu n a to, jaki charakter przypisze się takiem u wyrokowi, jego p ra k tyczne skutki będą w zasadzie takie same. W dyskusji wyeksponowano w praw dzie różnicę polegającą na tym , że w przeciw ieństw ie do w yroku konstytutyw nego w yrok deklaratyw ny nadaje się do egzekucji, a w i;c że może m u być nadany r y gor natychm iastow ej wykonalności, wcbec czego konstrukcja w yroku deklaratyw
iz z a c h a r a k t e r e m k o n s ty tu ty w n y m w y r o k u , k tó r y p rz y w ra c a p r a c o w n ik a d o p r a c y , w y p o w ia d a ją się : W . B r o n i e w i c z : Z p r o b le m a ty k i p r z y w ró c e n ia d o p r a c y , N P 19i9 n r 4; S. J a c k o w i a k : Z a g a d n ie n ie tr w a ło ś c i s to s u n k u p r a c y , P iP 19 7, z. 3; S. G a r 1 i c k i: r o p u s z c z e n ie i p rz y w ró c e n ie di* p r a c y P iP 196?, z. 3; J . S z c z e r s k i: P rz e g lą d o rz e c z n ic tw a S N w s p r a w a c h ze s to s u n k u p r a c y , r i P 1930 z. 1 (p rz y c z y m J . S z c z e rs k i n ie w y łą c z a ró w n ie ż m o ż liw o śc i u z n a n ia w y r o k « te g o za n o w y r o d z a j o rz e c z e n ia n ie m ie sz c z ą c y się w t r a d y c y j n y m sc h e m a c ie ^ . C h a r a k te r d e k l a r a t y w n y p r z y z n a ją o m a w ia n y m o rz e c z e n io m : E . W e n g e r e k : P ro b le m w y k o n a n ia o rz e c z e ń p r z y w ra c a j c y c h d o p r a c y , „ P r z e g lą d U b e z p ie c z e ń i Z a g a d n ie ń S o c ja ln y c h ” 195 , n r 4 o ra z J . K r u s z e w s k a (N P 1960, n r 1). O rz e c z n ic tw o S ą d u N a jw y ż s z e g o w y p o w ia d a się p rz e w a ż n ie za c h a r a k t e r e m k o n s ty tu ty w n y m o m a w ia n y c h o rz e c z e ń . P o r . n p . o rz e c z e n ie z :4 m a r c a 1958 r . 1 CO 4/58, C S N 1958 z. 3, p o z . 89 o r a z o rz e c z e n ie z 17 s ty c z n ia 1961 r . 2 CR 1109/60, O S P iK A 1962, p o z. 109.
Kr 11 (95) W ykluczenie członka ze spółdzielni pracy 3t
nego jest „korzystniejsza dla pracow nika” w, jednak dyskutanci nie wzięli pod uw a gę, że są również i takie wyroki konstytutyw ne, k trr e nad ają się do egzekucji, jak np. w yrek zasądzający zmniejszony przez sąd czynsz dzierżaw ny n a podstaw ie art. 700 k.c.
r
W ydaje się zatem, że istotny jest tu nie tyle charakter wyroku, ile jego treść, a mianowicie to, czy zasądza on świadczenie nadające się do egzekucji. Jeśli się naw et przyjmie, idąc śladem niektórych w skazanych w y 5ej poglądów, że w y rok przyw racający do pracy stw ierdza deklaratyw nie obowiązek pozwanego do złożenia oświadczenia woli w spraw ie przyjęcia powoda do pracy, to i tak może powstać pytanie, czy w św ietle art. 61 k.c. i 10 7 k.p.c. (w myśl których praw o mocne orzeczenie sądu stw ierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczo nego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie) w yrek taki nadaje się do w y konania w drodze egzekucji, a tym samym do nadania m u rygoru natychm iasto
w ej wykonalności.
Trzeba wreszcie dodać, że naw et przyjęcie koncepcji dopuszczalności egzekucji pozwalałoby na realizację takiego orzeczenia tylko w trybie art. 1050 k.p c., co przy niosłoby wierzycielowi co najm niej w ątpliw e korzyści, a dla dłużnika stw orzy łoby tru d n ą do w ybrnięcia sytuację praw ną na w ypadek zmiany w yroku w dru giej in sta n c ji14.
Szczególnie natom iast istotne znaczenie praktyczne m a kw estia, czy om aw iane erzeczenie działa ex nunc, czy ex tunc.
U staw a tej kw estii nie rozstrzyga. W art. 129 ustaw a stanow i jedynie, że okres między rozwiązaniem stosunku pracy przewidzianym w art. 1*7 i 128 § 1 a penow - nym jego naw iązaniem zalicza się przy wym iarze świadczeń, do których nabycia wym agany jest określony czas trw an ia stosunku pracy. A rtykuł zaś 128 § 3 nie odsyła do art. 123. Nie sposób jednak wyci gnąć stąd wniosku, że ustaw odaw ca chciał pozbawić członka bezzasadnie wykluczonego takiej ochrony, jaką ustaw a za pew nia członkowi naw et w w ypadku prawidłowego rozwiązania z nim stosunku pracy na zasadzie art. 127 i 128 § 1.
U stalenie w art. 129, związanym tylko z art. 127 i 128 § 1, zasady zachowania ciągłości pracy było konieczne ze względu na to, że art. 129 obejm uje tak e wypadki przerw y w pracy na skutek prawidłowego rozwiązania stosunku pracy. Zaliczenie zaś do ciągłości pracy okresu między t a k i m rozwiązaniem stosunku pracy a naw iązaniem nowego strsu n k u pracy rroże być uzasadnione tylko szcze gólnym przepisem praw nym . W ydaje się natom iast, że ustawodawca, nie regulując tej spraw y w art. 1:8 § 3, wyszedł z założenia, że skoro na skutek uchylenia łichwały o wykluczeniu członkostwo trw a nieprzerw anie, to dcbrcw olne lub
w drodze w yrcku sądowego nawiązanie z takim członkiem wygasłego na skutek
n M. P i e k a r s k i , o m a w ia ją c z a g a d n ie n ie c h a r a k t e r u w y r o k u n a k a z u ją c e g o n a w ią z a n ie s to s u n k u p r a c y , p r z y z n a je te m u w y ro k o w i c h a r a k t e r d e k la r a ty w n y , w y ja ś n ia ją c p r z y ty m , ż e „ p r z y p is a n ie w y ro k o w i c h a r a k t e r u p r a w o tw ó rc z e g o n ie w y s z ło b y n a k o rz y ść człD nkom s p łd z ie 'n i, bo u n ie m o ż liw iło b y n a d a n ie w y ro k o m n a k a z u j c y m n a w ią z a n ie s p ó łd z ie 'c z e g o s to s u n k u p r a c y 'r y g o r u n a ty c h m ia s to w e j w y k 'n a l n o ś c i ” (p o r. M . P i e k a r s k i : Z m ia n y w o rz e c z n ic tw ie d o ty c z cy m s p ó łd z ie lc re g o s to s u n k u p r a c y , „ P a l e s t r a ” '963 n r 1, s. 2'i— 27). O d m ie n n e sta n o w is k o z a jm u je J . S z c z e r s k i, k tó r e g o z d a n ie m w s p o m n ia n y w y r o k S N m a c h a r a k t e r k o n s ty tu ty w n y n ie w y m a g a ją c y w y k o n a n ia e g z e k u c y jn e g o (p o r. J . S z c z e r - I k i: W y p o w ie d z e n ie s to s u n k u p r a c y , W y d a w n c tw o P ra w n ic z e , W a rsz a w a 196'). R r z w a ż a n ia • b u ty c h a u to r ó w d o ty c z ą w p ra w d z ie ro sz c z e ń o n a w ią z a n ie s to s u n k u p r a c y n a z a s a d z ie a r t . 123 u s ta w y , a n ie a r t . 128, a le p ro b le m Je st t a k i sa m . 7 w ra c a n a to słu s z n ie u w a g ę S. G a r l i c k i w a r t y k u l e p t .: D o p u sz c z e n ie 1 p r z y w ró c e n ie d o p r a c y , F i P 1963 z. 1, s. 59.
M I r o s t a w G e r s d o r f N r 11 (95)
w ykluczenia stosunku pracy działa e x tunc i że wobec tego nie zachodzi tu po trzeba szczególnego unorm ow ania ciągłości pracy.
W ypada p o d k r e ś l i ż e powyższe uwagi dotyczą tylko naw iązania stosunku pracy, k tć ry wygasł na skutek wykluczenia, art. 128 § 3 bowiem dotyczy tylko roszczeni» O naw iązanie tego w łaśnie stosunku. Gdyby wykluczony dochcdził naw i zania nowego stosunku pracy, który uległ przed wykluczeniem rozw iązaniu na zasadzie art. 127, to ciągłość pracy w razie naw iązania tego stosunku — czy to dobrowol nie, czy na skutek w yroku sądowego — bidzie zachowana z mocy art. 129 ustawy.
I X . S K U T K I N IE S T A W IE N N IC T W A C 7 Ł O N K A , K T O R E G O PR Z Y W R Ó C O N O DO P R A C T
P raw a członka, który uzyskał uchylenie wykluczającej go uchw ały w alnego zgrom adzenia do naw iązania tego samego ątosunku pracy, wygas’ego na skutek w ykluczenia, w niczym nie um niejsza ckoliczność, że w danym memencie spół dzielnia nie m a już możliwości zatrudnienia członka na dotychczasowych w a ru n k ach . Spćłdzielnia bowiem musi wówczas ponosić nastepstw a swego zawinio
nego postępowania. <
Pow staje natom iast pytanie, czy ten obowiązek spółdzielni istnieje bez względu n a to, kiedy członek przywrócony do pracy zgłosi się do spółdzielni.
Sąd Najwyższy rozstrzygnął analogiczny problem w stosunku do pracow nika uznając, że „spóźnione a nie uspraw ediiw ione zgłoszenie się do pracy pracow nika przywróconego do pracy nie powoduje samo przez się rozw iązania umewy o pracę, m oie jednak stanowić ciężkie naruszenie podstawowego obowiązku pracowniczego, upraw niającego pracodawcę do r:zw :ązania umowy bez w ypowiedzenia” 15.
Stosując to orzeczenie do om awianej przez nas kw estii, nalegałoby zająć sta nowisko, że spóźnione a nie uspraw iedliw ione zgłoszenie się do pracy członka, który został do niej przywrócony, n e daje spółdzielni prdstaw y do odmowy za tru d n ien ia go na p 'p rzed n im stanow isku, chyba że go spóldzie nia z tej w łaśnie przyczyny wykluczyła. Można by jednak bronić poglądu, że jeżeli spćłdzielnia, m im o jaskraw ego opóźnienia cz’cnka, id..c mu na rękę nie skorzystała z tego dyskrym inującego środka, nie ma jednak ak tu aln :e możliwości zatrudnienia na poprzednim stanow isku — to ż danie członka c’o dopuszczenia go w takiej sy tuacji do tr j sam ej pracy i do tego samego co poprzednio stanow iska naruszałoby zasady współżycia społecznego.
Podobnie zresztą przedstaw ia się spraw a, jeśli chodzi o spóźnione zgłoszenie się <Jo pracy członka, z którym został naw iązany stosunek pracy na nowych w a ru n k ach po ustaniu gospodarczej konieczności, stanow iącej przyczynę rozwiązania poprzedniego stosunku pracy.
JC W Y G A Ś N IĘ C IE S P Ó Ł D Z IE L C Z E G O S T O S U N K U P R A C Y W R A Z IE T Y M C Z A S O W E G O A R L S Z T O W A N IA S P Ó Ł D Z IE L C Y
W końcu należy podkre lić, ie art. 122—128 ustaw y norm ują tylko te wypadki rozw iązania lub wygaśnięcia spółdzielczego stosunku pracy, które w ynikają z od rębności między sytuacją członka spćłdzie'ni pracy i osoby zatrudnionej na pod staw ie um owy o pracę. Ze względu na przepis art. 130, spółdzielczy stosunek pracy
is P o r . o rz e c z . S ą d u N a jw y ż s z e g o z d n . 29 m a r c a 1961 r . I CR 399/60, O S P iK A 1962 z. 5» X>oz. IZO.
Nr 11 (95) Ustanie czlonk. w spółdzielniach budown. mleszk. 33
wygasa także wtedy, gdy przepisy praw a pracy przew idują w ygaśni;cie umowy o pracę z mocy praw a. Tak więc do spółdzielczego stosunku pracy ma zastosowanie również przepis art. 4 dekretu z dn. 18 stycznia 1£56 r., w myśl którego w razie tymczasowego aresztow ania pracow nika umowa o pracę wygasa z upływem 3 m ie sięcy nieobecności w pracy, chyba że zakład pracy rozwiązał wcześniej bez wy powiedzenia umowę o pracę z w iny pracow nika. Jednocześnie jednak trzeba za znaczyć, że sytuacja przew idziana w art. 4 dekretu nie uzasadnia sam a przez się w ykluczenia czło n k aIe.
LESŁAW MYCZKOWSKI
Ustanie członkostwa w spółdzielniach budownictwa
mieszkaniowego i jego* skutki
U staw a z dnia 17.11.1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz. U. N r 12, poz. $1) w Części pierwszej norm uje w tytule I zagadnienia wspólne dla wszystkich spółdzielni, a w tytule II zawiera przepisy specjalne dotyczące tylko niektórych z nich, m.in. spółdzielni budow nictw a mieszkaniowego (art. 134—157).
Zagadnienia o znaczeniu zasadniczym unorm ow ane są w ustaw ie w sposób obli gatoryjny (m.in. dotyczy to podstawowych zasad nabycia i u tra ty członkostwa), inne — głównie o charakterze podrzędnym — ustaw a przekazuje do uregulow ania w statutach. Należy mieć przy tym na uwadze, że w zg'ędna swoboda w tw orzenia przepisów statu tu przez poszczególne spółdzielnie podlega istotnem u ograniczeniu przez tzw. zasady statutow e ustalane przez w łaściwe centralne związki spółdziel cze, to jest przez zasady, którym powinny odpowiadać postanowienia statutów
zrzeszonych organizacji spółdzielczych (art. 162 p k t 3 ustaw y z dn.. 17.11.1961 r.). Niezależnie od tego, przez w ydawanie uchwał wiążących wszystkie zrzeszone spół dzielnie, centralne związki mogą wpływać rów nież na ukształtow anie poszczegól nych postanowień sta tu tu (art. 175 § 1 ustaw y z dn. 17.11.1961 r.). Należy w końcu dcdać, że zasady statutow e, stanow iące wytyczne o charakterze wiążącym podległe spółdzielnie, obowiązują członków tych spółdzielni jedynie poprzez konkretne po stanow ienia statu tu , a nie bezpośrednio.
Zasady statutow e dla spółdzielni budownictwa mieszkaniowego w ydane zostały w r. 1961 przez Związek Spółdzielni M ieszkaniowych i Budowlanych, który uwzględnił podział na 3 zasadnicze typy spółdzielni, przyjęty przez ustaw ę ,z dn. 17.11.1961 r., a mianowicie podział na: spółdzielnie mieszkaniowe (popularnie zwane
i« w o rz e c z e n iu z d n . 16 c z e rw c a 196t r . I P R 21’/61 (n ie o p u b lik o w a n y m ) S ą d N a jw y ż s z y w y ja ś n ił, że p r z e p is y d o ty c z ą c e sp ó łd z ie lc z e g o s to s u n k u p r a c y w y łą c z a ją m o ż liw o ść u s ta n ia c z ło n k o s tw a ze s k u tk ie m w y k lu c z e n ia p rz e z s a m f a k t n ie o b e c n o ś c i p r a c o w n ik a w p r a c y n a s k u te k ty m c z a s o w e g o a re s z to w a n ia t r w a ją c e g o d łu ż e j n iż 3 m ie sią c e . J e ś li z a ś ty m c z a so w e a r e s z to w a n ie p o w s ta je w z w ią z k u z w łaszcza z p o p e łn ie n ie m p rz e stc p s tw a z c h ę c i z y s k u l u b n is k ie j p o b u d k i, to ty lk o te n f a k t m o ż e sta n o w ić p o d s ta w ę w y k lu c z e n ia .
