Andrzej Franciszek Dziuba
"The origins of Wisdom Chivalry", O.
B. Duane, London 1997 : [recenzja]
Collectanea Theologica 70/4, 205-207
О. В. DUANE, The Origins o f Wisdom Chivalry, Brockham pton Press, London 1997, ss. 93.
Świadomość pewnych ideałów i postaw oraz głęboko zakorzenionych wartości, wręcz cnót ludzkich, zawsze towarzyszyła człowiekowi, choć była zróżnicowana kulturowo oraz społecznie. Były to zazwyczaj pewne dość powszechnie stawiane wymagania i za razem oczekiwania, które w różnym stopniu i sensie przekraczały przeciętność i zwy czajność wzajemnych odniesień międzyludzkich oraz między różnymi społecznościami. Były to jedne z pewnych wymagań wyróżniających pozytyw nie osoby je spełniające; w ręcz stawały się pewnymi symbolami bohaterstwa ludzkiego oraz dobra.
W chrześcijaństwie, a zw łaszcza w całej jeg o szerokiej otoczce kulturowej, posta w y te niejednokrotnie w yrastały także z bardziej ogólnych zjaw isk społecznych czy kulturowych, typowych dla danego okresu i m iejsca. W iele postaw ludzkich faktycz nie w nich się pozytywnie m aterializowało i stawało konkretnym i wyrazami osobowy mi. Zatem nie zawsze były one jednoznacznie i w yłącznie m otyw ow ane i uzasadniane elementami czysto religijnymi. Ich przesłanie m iało o w iele szersze elem enty ludzkie i religijne, kulturowe i społeczne, a także naw et polityczne.
W spółczesne zainteresowanie zjaw iskiem rycerstw a czy bardziej rycerskości staje się coraz bardziej popularne, w ręcz modne. O czywiście inaczej należy na nie spojrzeć w krajach kultywujących wielowiekowe tradycje w tym względzie, a inaczej gdzie prze szłość ta i zwyczaje zostały brutalnie przerwane i zniszczone. Było to zazwyczaj bez m yślne niszczenie wszelkiej przeszłości a z nią w szelkich dóbr kulturowych i histo rycznych. W każdym jednak m iejscu i czasie, obok ogólnych założeń m ają one sw oją specyfikę, bogactwo i lokalne uw arunkowania.
W tym szerokim kontekście z zainteresowaniem należy zatem przyjąć ciekawą pra cę O. B. D u a n e, Irlandki z urodzenia, ale w ykształconej w znakom itych uczelniach D ublina i Londynu. W swych badaniach oraz publikacjach interesuje się ona szcze gólnie sztukami pięknym i i prowadzi szeroką działalność w ydawniczą. M a na swym koncie także liczne publikacje z zakresu sztuk pięknych, literatury oraz tradycji celtyc kiej. To ważny elem ent propagow ania bardzo interesującej kultury, języka i tradycji.
Prezentowane dzieło otw iera słowo w stępne C.W.R.D. M o s e l e y , dyrektora En glish Studies w słynnym Wolfson College w Cambridge (s. 8). Jest on wybitnym znawcą literatury średniowiecznej oraz renesansu. Jego krótki tekst je st jednak znakomitym w prowadzeniem w bogactw o treści i ducha rycerskości.
Następnie podano schem atyczny spis treści (s. 11). N atom iast całość zasadniczą rozprawy otwiera ciekawe w prowadzenie (s. 12-19).
Zasadniczy korpus treściow y prezentowanej książki zaw iera następujące wielkie bloki tematyczne: Narodziny rycerskości (s. 20-33), Rycerskość i K ościół (s. 34-55),
podzielone na bardziej szczegółowe zagadnienia czy tematy, np. wyprawy krzyżowe, upadek rycerskości, feudalizm, rola trubadurów.
W końcu dodano pewne w ażne sugestie bibliograficzne (s. 90) i szczegółowe noty opisowe o zamieszczonych ilustracjach i reprodukcjach (s. 91). Całość pracy zamyka indeks nazw isk i rzeczow y; ten ostatni dość schem atyczny (s. 92-93).
Prezentow ana książka O.B. D uane je st ciekawym i w ażnym spojrzeniem przede wszystkim historycznym na bogate zagadnienie rycerskości. U miejętnie wskazano, iż zagadnienie to było w ażnym elem entem cyw ilizacyjnym i twórczym , zwłaszcza w Eu ropie i to na przestrzeni w ielu wieków. W ręcz było ono nieodzownym elementem ogól nych dziejów także politycznych, kulturow ych i rów nie często kościelnych oraz reli gijnych. Zresztą m iało naw et w pew nych czasach i kręgach swoiście pojętą teologię i duchow ość (np. w ypraw y krzyżowe).
Bogate i ciekawe treści omawianej książki pokazują niezwykle dynam iczną histo ryczną praw dę rycerskości i jej m iejsce w ogólnym rozeznaniu kulturow ym cywiliza cji europejskiej. Jest to dotknięcie nie tyle sam ego jednego z konkretnych problemów, ile bardziej szerszego zjaw iska ludzkich postaw i zachow ań w ielu ludzi. Irlandzkiej autorce udało się dostrzec, a następnie um iejętnie pokazać to niezw ykłe bogactwo. To świadczy m.in. o wielkiej w iedzy i twórczej erudycji w zakresie tej problematyki.
Szczególną w rażliwość treściow ą oraz zarazem tw órcze zainteresowanie u czytel ników budzą, zaznaczone na wielu stronach specjalną czcionką, cytaty pochodzące z w ybitnych dzieł, a dotyczące zagadnienia rycerskości. To słow a np. św. Bernarda z Clairvaux, Gotfryda z Strassburga, E.W. Com ish czy Cervantesa. Tchnie z nich aktu alne w danym czasie rozeznanie tego fenomenu. Są one także przykładami klasycz nych interpretacji samej idei rycerskości oraz jej ówczesnych praktycznych wyrazów i fonn. Głos tak wielkich autorytetów jest tu ciekawym przypom nieniem ówczesnego ducha rozeznania zjawiska rycerskości i jej odniesień do realiów życia osobowego i społecznego, w wymiarze narodowym, państwowym , religijnym czy indywidualnym.
Cennym uzupełnieniem książki O.B. D uane je st bardzo bogata i w ręcz umiejętnie i sugestyw nie dobrana szata graficzna. Składają się na n ią reprodukcje słynnych obra zów, rycin, szkiców, malowideł czy sztychów. W szystkie d o ty c z ą - choć w różnej for m ie - problematyki rycerskości, i to na przestrzeni w ielu w ieków i różnych miejsc oraz ludzi w n ią zaangażowanych. W w iększości z nich w idać oczywiście szerokie inspiracje europejskie, a zarazem i chrześcijańskie, czy w ręcz w prost odwołania do ciekawych scen biblijnych z obu Testamentów, np. z życia Jezusa Chrystusa.
Zaw arte w prezentowanej książce treści m ogą być w pew nym sensie interesujące, a zapew ne i inspirujące, dla w spółczesnych członków, autentycznych i szczycących się św ietlaną tradycją zakonów rycerskich, np. m altańczyków czy bożogrobców. Sama idea wierności pewnym szlachetnym wartościom czy ideałom, która związana jest z oso bistym i jasnym i postawami moralnym i je st w ręcz dla nich wszystkich nadal aktualna,
a także dla zwyczajnych chrześcijan, którzy pragną być w ierni duchowi Ewangelii. Zgodność serca oraz w iary z działaniem i vice versa je st oczekiwaniem, które chyba w niczym nie utraciło swej aktualności, choć m oże je s t dziś inaczej nazywane.
Historyczna i chyba definitywnie zam knięta - w daw nym sensie - rzeczywistość rycerskości w spółcześnie przybiera jednak chyba inne i now e form y nadal aktualne, Chodzi tu zw łaszcza o niezw ykłe bogactwo tego co niesie w spółczesna przynależność do autentycznych zakonów rycerskich. K awalerowie stają tutaj jak o współcześni ryce rze, zw łaszcza w bogactw ie tego wszystkiego, co niesie sobą historyczna i twórcza praw da dobra, piękna, sprawiedliwości i miłości. Zatem bycie kaw alerem dziś czerpie szeroko i tw órczo z ducha rycerskości i tego w szystkiego co to oznaczało w przeszło ści i oznacza dziś.
ks. Andrzej Franciszek Dziuba, Warszawa
Szczepan T. PRASK IEW ICZ OCD, Saint Raphael Kalinowski: An Introduction to
His Life and Spirituality, Translated by Thom as Coonan, M ichael G riffin OCD, and
Lawrence Sullivan OCD, ICS Publications, Institute o f C arm elite Studies, Washing ton, D.C. 1998, ss. 68.
Drogi życia chrześcijańskiego - zapoczątkowane zaw sze w sakramencie chrztu św. - stanow ią wyzwania, w których spełnia się osobowe świadectwo wiary. W sensie bar dziej ogólnym przybiera ono drogi określonego pow ołania, które je st zawsze niepo w tarzalnym i jedynym w swoim rodzaju zadanym darem ziem skiego pielgrzym owa nia. Każdy podejm uje je, choć owoc tej drogi je s t bardzo zróżnicowany.
Każda droga chrześcijańska ma jednak, obok innych, jedną z ważniejszych cech wspól nych, tj. wszyscy ochrzczeni powołani są do świętości. Taka opinia to nauka Vatica num II, za którą należy wyrazić wdzięczność, bowiem tradycja jakby wyłączała niektó rych z tego daru i zobowiązania. To zadanie i zobowiązanie wypełnione zostaje przez wielu, ale jednak tylko przez niektórych w stopniu heroicznym. Niektórzy z nich zostają naw et wyniesieni do chwały ołtarzy w procesach beatyfikacyjnych, a następnie kanoni zacyjnych. Kościół zatem oficjalnie i uroczyście potw ierdza świadectwo świętości ich życia oraz stawia ich jako przykłady i szczególnych orędowników wobec Boga.
Szczepan T. P r a s k i e w i c z opublikował kolejną pracę o św. Rafale Kalinowskim, kanonizowanym przez papieża Jana Paw ła II. Przed stroną tytułow ą zamieszczono notę biograficzną o autorze (s. 2). Warto dodać do niej, iż od 1999 r. pełni on także funkcję prow incjała Prow incji Krakowskiej K arm elitów Bosych z siedzibą w K rako wie. To właśnie Czerna oraz W adowice, m iejsca karm elickiego życia i działalności św. Rafała, znajdują się na terenie jurysdykcyjnym Prow incji K rakowskiej. Zatem autor
