ABGB
ROZDZIAŁ ÓSMY.
O prawie dziedziczenia.
Tytuł do prawa dziedziczenia.
§ 533. Prawo dziedziczenia wynika albo z woli przez spadkodawcę według przepisów ustawy objawionej albo z umowy dziedziczenia przez ustawę dozwolonej (§ 602), albo z ustawy.
§ 534. Wzmiankowane trzy sposoby dziedziczenia mogą także jednocześnie razem mieć miejsce, tak iż w stosunku do całości oznaczona cześć spadku przypada jednemu dziedzicowi na mocy rozporządzenia ostatniej woli, drugiemu z umowy, a trzeciemu z ustawy.
Różnica między dziedzictwem a zapisem.
§ 535. Jeżeli komu nie jest przeznaczoną część jaka całego spadku, w stosunku do jego całości oznaczona, lecz tylko pewna rzecz pojedyncza, jedna lub więcej rzeczy pewnego gatunku, suma pieniężna, albo prawa jakie;
wtenczas to, co tym sposobem jest przeznaczone chociażby wartość tego wynosiła większą część spadku, nazywa się zapisem (legatem); a ten, dla kogo przeznaczenie takie nastąpiło, nie jako dziedzic, lecz jako zapisobierca (legataryjusz) ma być uważanym.
ROZDZIAŁ DZIEWIĄTY.
O rozporządzeniu ostatniej woli w ogólności, a w szczególności o testamentach.
Rozporządzenie ostatniej woli.
§ 552. Rozporządzenie, przez które spadkodawca majątek swój, lub jego cześć jednej lub więcej osobom odwołalnie na przypadek śmierci zostawia, nazywa się rozporządzeniem ostatniej woli.
Warunki:
1. Kształt wewnętrzny.
§ 553. Jeżeli rozporządzenie ostatniej woli obejmuje ustanowienie dziedzica, nazywa się testamentem; jeżeli zaś inne tylko zawiera postanowienia zowie się kodycylem.
Wyznaczenie dziedzictwa:
a) kiedy jeden tylko dziedzic;
§ 554. Jeżeli spadkodawca ustanowił jednego tylko dziedzica, bez ograniczenia, go do jakiej części dziedzictwa, lecz ogółowo; dziedzic taki bierze cały spadek. Jeżeli zaś jedynemu dziedzicowi tylko pewna cześć dziedzictwa w stosunku do całości przeznaczona została; pozostałe części dziedzictwa należą do dziedziców ustawniczych.
b) kiedy więcej dziedziców bez oznaczenia części;
§ 555. Jeżeli jest kilku ustanowionych dziedziców bez oznaczenia części, wszyscy dziedziczą w równych częściach.
c) kiedy wszyscy w oznaczonych częściach są ustanowieni;
§ 556. Jeżeli jest kilku ustanowionych dziedziców i wszyscy maja sobie oznaczone części dziedzictwa, te jednak nie wyczerpują całości; wtenczas pozostałe części należą do dziedziców ustawniczych. Jeżeli zaś spadkodawca ustanowił dziedziców do całego spadku, dziedzice ustawniczy żadnego nie maja prawa, chociażby spadkodawca pominął co w obliczeniu sum, lub w wyliczeniu przedmiotów dziedzictwo składających.
d) kiedy jedni mają oznaczone części, drudzy nie mają.
§ 557. Jeżeli między kilku ustanowionymi dziedzicami jedni mają oznaczone części (np. trzecia, szósta część), inni zaś nie mają; ci ostatni dziedziczą pozostały spadek w równych częściach.
§ 558. Gdy nic nie pozostaje, natenczas należy ze wszystkich oznaczonych części odciągnąć stosunkowo tyle dla dziedzica bez oznaczonej części ustanowionego, aby otrzymał równo z tym, któremu najmniej przeznaczono.
Jeżeli części dziedziców są równe, powinni tyle odstąpić dziedzicowi bez oznaczonej części ustanowionemu, aby równy z nimi miał udział. We wszystkich innych przypadkach, w których spadkodawca pomylił się w liczeniu, podział tak winien być uskutecznionym, aby wola spadkodawcy podług rozporządzeń całości dotyczących ile można wykonaną była.
Którzy dziedzice za jednę osobę są uważani.
§ 559. Jeżeli między ustanowionymi dziedzicami są takie osoby, które w razie dziedziczenia ustawniczego, za jednę osobę względem drugich uważane być muszą (n. p. synowcowie względem brata spadkodawcy); osoby te i przy dziale z testamentu za jednę osobę uważane będą. Korporacyja, gmina, zgromadzenie (n. p. ubodzy) zawsze za jednę tylko osobę będą liczone.
Prawo przyrostu.
§ 560. Kiedy wszyscy dziedzice bez oznaczenia części lub z ogólnem wyrażeniem równego działu są ustanowieni, a jeden z nich, nie może lub nie chce przyjąć dziedzictwa, natenczas część jego przyrasta innym ustanowionym dziedzicom.
§ 561. Jeżeli jeden lub kilku dziedziców ustanowionych jest z oznaczeniem części, zaś jeden lub kilku bez tego;
cześć dziedzictwa nie przyjęta przyrasta jednemu lub kilku pozostałym, bez oznaczenia części ustanowionym dziedzicom.
§ 562. Dziedzicowi mającemu część oznaczoną, nie służy w żadnym przypadku prawo przyrostu. Jeżeli zatem nie ma dziedzica bez oznaczonej części ustanowionego; cześć dziedzictwa nieprzyjęta nie przyrasta pozostającym jeszcze z oznaczeniem części ustanowionym dziedzicom, lecz dziedzicom ustawniczym.
§ 563. Kto otrzymuje cześć dziedzictwa nieprzyjętą, ten przyjmuje także wszystkie przywiązane do niej ciężary z wyjątkiem tych, które zależą na osobistem świadczeniu ustanowionego dziedzica.
§ 564. Spadkodawca powinien sam ustanowić dziedzica; mianowanie onegoż nie może pozostawić zdaniu trzeciego.
Oświadczenie powinno być rozważne, wyraźne i wolne.
§ 565. Wola spadkodawcy oświadczoną być powinna wyraźnie (bestimmt), nie zaś przez samo potakiwanie czynionego mu wniosku; w stanie zupełnej przytomności umysłu; z rozwagą; na prawdę ; bez przymusu; w stanie wolnym od podstępu i istotnej omyłki.
Przyczyny sprawujące niezdatność do robienia testamentu:
1. Nieprzytomność umysłu.
§ 566. Oświadczenie jest nieważnem, jeżeli dowiodzionem będzie, iż nastąpiło w stanie szaleństwa, obłąkania, głupowatości lub opilstwa.
§ 567. Kiedy kto utrzymuje, iż spadkodawca pozbawiony rozumu w czasie czynienia rozporządzenia ostatniej woli był przy zupełnej przytomności umysłu; niewątpliwość tego twierdzenia przez biegłych w sztuce, lub przez urzędowe osoby, które o stanie umysłu spadkodawcy dokładnie się przekonywały, lub przez inne pewne dowody wykazaną być powinna.
2. Uznanie za marnotrawcę; jak dalece?
§ 568. Marnotrawca sądownie za takiego uznany tylko połową swojego majątku przez zdziałanie ostatniej woli rozporządzać może; druga połowa przypada dziedzicom ustawniczym.
3. Wiek niedojrzały.
§ 569. Niedorośli niezdolnymi są do robienia testamentu. Małoletni, którzy jeszcze nie skończyli lat ośmnastu, mogą tylko słowny sądowny robić testament. Sąd starać się powinien przez stosowne dochodzenie otrzymać przekonanie, iż oświadczenie ostatniej woli następuje wolnie i z rozmysłem. Oświadczenie powinno być protokolarnie spisane i do protokółu to wszystko wciągnione, co się z dochodzenia okazało. Po skończeniu lat ośmnastu, oświadczenie ostatniej woli żadnemu nie ulega ograniczeniu.
4. Omyłka istotna.
§ 570. Rozporządzenie ostatniej woli jest nieważnem z powodu istotnej omyłki spadkodawcy. Omyłka jest istotną wtenczas, kiedy spadkodawca pomylił się w osobie, którą chciał ustanowić, lub w przedmiocie, który chciał zapisać.
§ 571. Jeżeli się okazuje, że ustanowiona osoba lub zapisana rzecz jedynie niedokładnie nazwaną lub opisaną była; rozporządzenie ostatniej woli jest ważnem.
§ 572. Rozporządzenie ostatniej woli jest ważnem, chociażby przywiedziona przez spadkodawcę pobudka do niego okazała się być fałszywą; chybaby dowiedzionem było, że wola spadkodawcy jedynie na tej mylnej pobudce polegała.
5. Śluby zakonne.
§ 573. Osoby zakonne nie mogą w powszechności robić testamentu. Jeżeli jednak zakon uzyskał szczególny przywilej, iż jego członkowie mogą robić testament; jeżeli osoby zakonne otrzymały uwolnienie od ślubów;
jeżeli przez zniesienie zakonu, fundacyji lub klasztoru stan swój odmieniły; lub jeżeli takie otrzymały przeznaczenie, iż stosownie do politycznych rozporządzeń, nie są już uważano za należące do zakonu, fundacyji lub klasztoru, lecz zupełnej własności nabywać mogą; natenczas wolno im jest własnością tą przez oświadczenie ostatniej woli rozporządzać.
6. Ciężka kara kryminalna;
§ 574. Zbrodniarz na karę śmierci skazany, od dnia ogłoszonego mu wyroku; jeżeli zaś na najcięższe lub ciężkie więzienie jest skazanym, dopóki trwa kara, nie może czynić żadnego ważnego rozporządzenia ostatniej woli.
Ważność rozporządzenia ze względu na czas.
§ 575. Rozporządzenie ostatniej woli ważnie uczynione nie traci swej ważności z powodu później zaszłych przeszkód.
§ 576. Rozporządzenie ostatniej woli, z samego początku nieważne, przez późniejsze usunienie przeszkody nie nabiera ważności. Jeżeli w takim przypadku nowe rozporządzenie uczynionem nie będzie; dziedziczenie ustawnicze ma miejsce.
II. Zewnętrzny kształt oświadczenia ostatniej woli:
§ 577. Można robić testament sądownie lub zasadownie; pisemnie lub słownie; pisemnie zaś z przybraniem świadków, lub bez nich.
1. Zasądowego pisemnego;
§ 578. Kto chce ostatnia wolę oświadczyć na piśmie i bez świadków, powinien testament lub kodycyl własnoręcznie napisać i własnoręcznie przez położenie nazwiska swego podpisać. Wyrażenie dnia, roku i miejsca, w których oświadczenie ostatniej woli uczynionem było, nie jest wprawdzie potrzebnem, lecz dla uniknienia sporów przydatnem.
§ 579. Oświadczenie ostatniej woli, przez inna osobę na żądanie spadkodawcy napisane, powinien tenże własnoręcznie podpisać. Prócz tego powinien przed trzema zdatnymi świadkami, z których przynajmniej dwóch jednocześnie obecnymi być powinno, potwierdzić, że to pismo jest jego ostatnią wola. Nakoniec świadkowie powinni się także podpisać jako świadkowie ostatniej woli albo wewnątrz, albo zewnątrz, zawsze jednak na samym akcie nie zaś na okładce. Aby świadek wiedział o osnowie testamentu, to nie jest potrzebnem.
§ 580. Spadkodawca, który nie umie pisać, powinien, oprócz zachowania formalności w poprzedzającym paragrafie przepisanych, zamiast podpisu, znak swojej ręki wobec wszystkich trzech świadków własnoręcznie położyć. Dla otrzymania trwałego dowodu na to, kto jest spadkodawcą, należy także tej użyć ostrożności, aby jeden ze świadków nazwisko spadkodawcy, jako podpisujący za niego, napisał.
§ 581. Jeżeli spadkodawca nie umie czytać, powinien kazać sobie przeczytać pismo przez jednego świadka w obecności dwóch drugich, którzy osnowę pisma przejrzeli; tudzież potwierdzić, iż pismo to zgadza sin z jego wolą. W każdym przypadku piszący ostatnią wolę może być zarazem świadkiem.
§ 582. Rozporządzenie ostatniej woli przez powołanie się spadkodawcy do kartki lub pisma wtenczas tylko ma skutek, kiedy pismo to ma wszystkie warunki do ważności oświadczenia ostatniej woli potrzebne. W przeciwnym razie wskazane przez spadkodawcę podobne pisemne uwagi, jedynie dla objaśnienia jego woli użyte być mogą.
§ 583. W powszechności jedno i to samo pismo, obejmujące rozporządzenie ostatniej woli dla jednego tylko służy spadkodawcy. Wyjątek co do małżonków znajduje się w rozdziale o kontraktach małżeńskich.
§ 584. Spadkobierca, który albo nie może, albo nie chce zachować formalności do pisemnego testamentu wymaganych, może uczynić testament słowny.
2) zasądowego słownego (ustnego);
§ 585. Kto chce robić testament słowny, ten powinien oświadczyć swoje wolę prawdziwie wobec trzech zdolnych świadków jednocześnie obecnych, i którzyby poświadczyć mogli, że co do osoby spadkodawcy żaden nic zaszedł podstęp lub omyłka. Wprawdzie nie ma potrzeby, lecz ostrożność wymaga, ażeby świadkowie dla ułatwieniu pamięci albo wszyscy spólnie, albo każdy dla siebie, sami spisali oświadczenie spadkodawcy, albo też takowe, jak można najśpieszniej, spisać kazali.
§ 586. Aby słowne ostatniej woli rozporządzenie prawomocnem było, powinno być na żądanie każdego, komu na tem zależy, przez zaprzysiężone zgodne zeznania tych trzech świadków, lub jeżeli jeden z nich nie może być już słuchanym, przynajmniej przez zeznania dwóch drugich potwierdzonem.
3. sądowego.
§ 587. Może także spadkodawca sądownie na piśmie lub słownie oświadczyć swoje ostatnia wolę.
Rozporządzenie na piśmie powinno być przynajmniej własnoręcznie podpisane przez spadkodawcę i osobiście przez niego sądowi oddanem. Sąd obowiązanym jest zwrócić uwagę spadkodawcy na to, iż własnoręczny jego podpis powinien być dołożonym, następnie pismo sądownie opieczętować, a na okładce napisać, czyja ostatnia wola, w niej się znajduje. Czynności tej protokół spisanym, zaś pismo za wydaniem poświadczenia na odebranie, w sądzie zachowanem być winno.
§ 588. Jeżeli spadkodawca chce ustnie wolę swoję oświadczyć; oświadczenie to protokolarnie spisanem i następnie, w sposobie w poprzedzającym paragrafie co do pisemnego oświadczenia wyrażonym, opieczętowanym i zachowanem być winno.
§ 589. Do sądowego przyjęcia pisemnego lub słownego oświadczenia ostatniej woli potrzeba obecności przynajmniej dwóch zaprzysiężonych osób sądowych, z których jedna sprawować powinna urząd sędziego w miejscu, gdzie przyjmowanem jest oświadczenie. Druga osobę sądowa, oprócz sędziego, mogą zastąpić dwaj inni świadkowie.
§ 590. W zachodzacej potrzebie osoby dopiero wzmiankowane mogą się udać do mieszkania spadkodawcy, od niego oświadczenie ostatniej woli pisemne lub ustne przyjąć, a następnie czynności tej protokół spisać, z dołożeniem dnia, roku i miejsca.
Niezdatność bycia świadkiem przy rozporządzeniach ostatniej woli.
§ 591. Osoby zakonne, kobiety, młodzieńcy lat ośmnastu nie mający, na umyśle nieprzytomni, ślepi, głusi albo niemi, tudzież ci, którzy nie rozumieją mowy spadkodawcy, nie mogą być świadkami przy rozporządzeniach ostatniej woli.
§ 592. Skazany za zbrodnię oszustwa lub za inną z chciwości zysku popełnioną zbrodnię nie może być świadkiem.
§ 593. Kto nie wyznaje religiji chrześciańskiej, ten nie może być świadkiem przy rozporządzeniu ostatniej woli czynionem przez chrześcianina.
§ 594. Dziedzic lub zapisobierca co do spadku onemuż przeznaczonego, tudzież jego małżonek, rodzice, dzieci, rodzeństwo lub osoby w tym samym stopniu z nim spowinowacone, tudzież jego płatni domownicy, nie są zdatnymi świadkami. Do ważności rozporządzenia potrzeba; aby takowe przez spadkodawcę własnoręcznie napisane, lub przez trzech świadków, lecz nie z liczby teraz wymienionych, stwierdzonem było.
§ 595. Kiedy spadkodawca przeznacza spadek dla tego, kto pisze rozporządzenie ostatniej woli, dla jego małżonka, dzieci, rodziców, rodzeństwa lub dla osób w tym samym stopniu z nim spowinowaconych; natenczas
wszelka wątpliwość co do takiego rozporządzenia sposobem, wzmiankowanym w paragrafie poprzedzającym, usunioną być powinna.
§ 596. Przepisy co do bezstronności i zdolności świadka, dla otrzymania pewności o osobie spadkodawcy postanowione, stosują się także do osób sądowych, które rozporządzenia ostatniej woli przyjmują.
O uprzywilejowanyc rozporządzeniach ostatniej woli.
§ 597. Przy rozporządzeniach ostatniej woli, czynionych w czasie żeglugi i w miejscach, gdzie jest powietrze lub inna podobna zaraźliwa choroba, mogą być także świadkami osoby zakonne, kobiety i młodzieńcy, mające już lat czternaście skończonych.
§ 598. Do takich uprzywilejowanych rozporządzeń ostatniej woli dostateczną jest liczba dwóch świadków, z których jeden może pisać testament, W przypadku niebezpieczeństwa zarażenia się nie potrzeba nawet; ażeby obydwaj jednocześnie obecnymi byli.
§ 599. Uprzywilejowane rozporządzenia ostatniej woli tracą swoję moc w sześć miesięcy po skończonej żegludze lub po ustaniu zarazy.
§ 600. Przywileje dla testamentów osób wojskowych zamieszczone są w ustawach wojskowych.
Nieważność rozporządzenia dla braku formalności.
§ 601. Jeżeli spadkodawca nie zachował jakiego z powyżej przepisanych a wyraźnie samej tylko przezorności nie pozostawionych warunków; natenczas rozporządzenie ostatniej woli jest nieważnem.
Umowy dziedziczenia tylko między małżonkami są ważne.
§ 602. Umowy dziedziczenia w przedmiocie całego spadku lub pewnej części onegoż, w stosunku do całości oznaczonej, tylko między małżonkami ważnie zawieranemi być mogą. Przepisy w tym względzie zamieszczone są w rozdziale o kontraktach małżeńskich.
O darowiznach na przypadek śmierci.
§ 603. Kiedy darowizna na przypadek śmierci ma być za umowe, kiedy za rozporządzenie ostatniej woli uważaną, w rozdziale o darowiznach postanowionem będzie.
ROZDZIAŁ CZTERNASTY.
O zachowku i policzeniu na zachowek lub część dziedzictwa.
Którym osobom jako dziedzicom koniecznym należy się zachowek.
§ 762. Osobami, dla których spadkodawca w rozporządzeniu ostatniej woli część spadku pozostawić jest obowiązanym, są jego dzieci; a w braku tychże, jego rodzice.
§ 763. Do dzieci liczą się według ogólnego prawidła (§ 42) także wnuki i prawnuki, a do rodziców wszyscy dziadowie i babki. Płeć męzka lub żeńska, ród prawy lub nieprawy żadnej pod tym względem nie stanowi różnicy, jeżeli tylko osobom tym służyłoby prawo i kolej ustawowego dziedziczenia.
§ 764. Część dziedzictwa, której osoby wzmiankowane domagać się mają prawo, nazywa się zachowkiem; a oni sami ze względu na takowy nazywają się dziedzicami koniecznymi.
Ilość zachowku
§ 765. Ustawa przeznacza każdemu dziecięciu jako zachowek połowę tego, coby mu według ustawowego dziedziczenia przypadało.
§ 766. W liniji wstępnej, należy się każdemu koniecznemu dziedzicowi jako zachowek trzecia cześć tego, coby według ustawowego dziedziczenia otrzymał.
i jakie co do niego zachodzą warunki.
§ 767. Kto zrzekł się prawa dziedziczenia; kto od niego stosownie do zawartych w rozdziale ósmym przepisów jest wyłączonym; albo przez spadkodawcę prawnie jest wydziedziczonym, ten nie ma prawa do zachowku i przy obliczeniu takowego uważa się tak, jak gdyby go nie było.
Warunki prawnego wydziedziczenia.
§ 768. Dziecię może być wydziedziczonem : 1) gdy odpada od wiary chrześcijańskiej;
2) gdy spadkodawcę w niedostatku znajdującego się zostawia bez pomocy;
3) gdy z powodu zbrodni skazanem jest na dożywotnie lub dwudziestoletnie więzienie;
4) gdy ciągle prowadzi życie przeciwne publicznej obyczajności.
§ 769. Z tych samych przyczyn mogą być także rodzice wyłączeni od zachowku, a prócz tego wtenczas jeszcze, kiedy zaniedbali zupełnie wychowania dziecięcia.
§ 770. W ogólności może także być przez rozporządzenie ostatniej woli odjęty zachowek dziedzicom koniecznym, z powodu takich czynów, dla których dziedzic stosownie do §§ 540-542 staje się niegodnym dziedziczenia.
§ 771. Przyczyna wydziedziczenia bez względu na to, czy jest wyrażoną lub niewyrażoną przez spadkodawcę powinna być zawsze przez dziedzica dowiedzioną i wynikać z wyrazów tudzież ducha ustawy.
§ 772. Wydziedziczenie tylko przez wyraźne w sposobie przez ustawę przepisanym uczynione odwołanie, zniesionem być może.
§ 773. Gdy z powodu, że dziedzic konieczny jest bardzo zadłużonym lub marnotrawnym, zachodzi obawa, że należący mu się zachowek nie dostanie się jego dzieciom zupełnie lub w części, natenczas może mu spadkodawca odebrać zachowek w tym tylko sposobie, iżby się dostał dzieciom tegoż dziedzica koniecznego.
Jak ma być zostawiony zachowek?
§ 774. Zachowek zostawionym być może albo jako część spadku, albo jako zapis, a nawet bez wyraźnego nazwania, że to jest zachowek. Powinien być jednak zostawionym dziedzicowi koniecznemu zupełnie wolny.
Jakikolwiek warunek ograniczający zachowek, lub obciążenie onego, jest nieważnem. Jeżeli dziedzic konieczny ma zapisana większa część dziedzictwa nad zachowek, natenczas warunek lub obciążenie, jedynie do tego co przewyższa zachowek, odnosić się może.
Środki prawne dla dziedzica koniecznego:
a) w razie bezprawnego wydziedziczenia lub ukrzywdzenia w zachowku;
§ 775. Dziedzic konieczny, który został wydziedziczonym, pomimo, że nie zachodzą, warunki w §§ 768-773 przepisane; albo ten, który nie otrzymał czystego całkowitego zachowku, może domagać się w pierwszym razie całkowitego zachowku, w drugim uzupełnienia onegoż.
b) w razie zupełnego pominięcia.
§ 776. Gdy spadkodawca z pomiędzy więcej dzieci, o których miał wiadomość, pominął jedno zupełnie milczeniem, natenczas dziecię to także tylko zachowku domagać się może.
§ 777. Jeżeli jednak z zachodzących okoliczności dowiedzionem być może, że spadkodawca dla tego tylko pominął jedno z dzieci, ponieważ nie wiedział, że takowe istnieje; w takim przypadku dziecię pominięte nie jest obowiązanem poprzestawać na zachowku; lecz może żądać albo części spadku takiej, jaka przypada dla dziedzica koniecznego najmniej obdarzonego; albo też równej części z innymi, jeżeli jeden jeszcze tylko dziedzic konieczny ustanowiony jest dziedzicem, lub jeżeli jest ich więcej i wszyscy równe maja, wyznaczone części.
§ 778. Jeżeli spadkodawca zostawia jednego tylko dziedzica koniecznego i o nim z pomyłki wyżej wzmiankowanej nie wspomina; albo jeżeli przybywa bezdzietnemu spadkodawcy dziedzic konieczny już po zrobieniu rozporządzenia ostatniej woli, dla którego żadne rozporządzenie nie jest uczynionem; natenczas tylko zapisy na rzecz publicznych zakładów, na wynagrodzenie świadczonych usług lub w celach pobożnych uczynione, w ilości czwartej części czystego spadku nie przechodzącej stosunkowo zaspokojonemi będą;
wszystkie zaś inne rozporządzenia ostatniej woli bez skutku pozostaną. Rozporządzenia te odzyskują napowrót moc swoja, gdy dziedzic konieczny umrze przed spadkodawcą.
§ 779. Gdy dziecię umiera przed spadkodawca zostawując potomków, którzy są pominięci, natenczas ci potomkowie ze względu na prawo dziedziczenia, wchodzą w miejsce dziecięcia zmarłego.
§ 780. Potomkowie dziecięcia w rozporządzeniu ostatniej woli wyraźnie wydziedziczonego, lecz przed spadkodawcą zmarłego, mają jedynie prawo żądać zachowku.
§ 781. Jeżeli dziedzic konieczny, z liniji wstępnej pominiętym zostanie, natenczas zawsze zachowku tylko żądać może.
§ 782. Gdy dziedzic udowodnić potrafi, że pominięty dziedzic konieczny stał się winnym której z przyczyn wydziedziczenia w §§ 768-770 wyrażonych, natenczas pominięcie to uważanem będzie za domniemane prawne wydziedziczenie.
Kto jest obowiązanym przykładać się do płacenia zachowku?
§ 783. We wszystkich przypadkach, gdy zachowek czyli część dziedzictwa należąca się dziedzicowi koniecznemu, albo wcale nie, albo niezupełnie jest oznaczona; obowiązani są ustanowieni dziedzice tudzież zapisobiercy, przykładać się stosunkowo do zupełnego uiszczenia onegoż.
Sposób oznaczenia i obliczenia zachowku.
§ 784. Aby zachowek dokładnie oznaczyć można, potrzeba dokładnie spisać i należycie oszacować wszystkie do spadku należące ruchomości i nieruchomości, wszystkie prawa i wierzytelności, które spadkodawca swoim następcom w spadku mógł przekazać, a nawet to wszystko, co dziedzic lub zapisobierca jest dłużnym, do spadku. Dziedzicom koniecznym wolno jest znajdować się i czynić swoje uwagi przy oszacowaniu. Sprzedaży przez licytacyję rzeczy do spadku należących, w celu wykrycia prawdziwej ich wartości, domagać się nie mogą.
§ 785. Długi i inne ciężary, które się już za życia spadkodawcy na majątku znajdowały, powinny być ze spadku strącone.
§ 786. Zachowek obliczonym będzie bez względu na zapisy i inne z rozporządzenia ostatniej woli wynikające ciężary. Dopóki rzeczywisty podział (Zutheilung) nie nastąpi, spadek pod względem zysku i straty uważanym być ma miedzy głównymi i koniecznymi dziedzicami, za dobro stosunkowo spólne.
Policzenie na zachowek;
§ 787. Co tylko konieczni dziedzice otrzymują rzeczywiście ze spadku przez zapis lub inne rozporządzenie spadkodawcy, to wszystko przy oznaczeniu dla nich zachowku policzonem być winno.
§ 788. Co spadkodawca dał za życia córce swojej lub wnuczce na posag, synowi lub wnukowi na wyprawę, albo wprost na objęcie urzędu lub rozpoczęcie jakiegokolwiek zatrudnienia; lub też cokolwiek na zaspokojenie długów wieloletniego dziecięcia obrócił; to wszystko na zachowek policzonym być winno.
§ 789. Zaliczenie wstępnym uczynione, wtenczas tylko może być na zachowek onymże przypadający
policzonem, kiedy nie było czynionem z samej tylko szczodrobliwości, lub też jako wsparcie z przepisu ustawy należące się.
lub na część dziedzictwa przy ustawowem dziedziczeniu.
§ 790. Jeżeli dzieci przychodzą do spadku z rozporządzenia ostatniej woli, policzenie na część dziedzictwa wtenczas tylko ma miejsce, kiedy takowe spadkodawca wyraźnie rozporządził. Przeciwnie, przy dziedziczeniu ustawowem, powinno być dziecięciu policzonem to wszystko, co tylko od spadkodawcy za jego życia w celach wyżej wzmiankowanych (§ 788) otrzymało. Wnukowi policzą się na jego część dziedzictwa nietylko to, co sam bezpośrednio otrzymał, ale i to, co otrzymali jego rodzice, w których miejsce on wstępuje.
§ 791. To wszystko, cokolwiek rodzice oprócz wymienionych przypadków, dali dziecięciu, uważa się za darowiznę i nie wchodzi w policzenie, jeżeli rodzice nie zastrzegli sobie wyraźnie zwrotu.
§ 792. Rodzice przy ustawowem dziedziczeniu także, mogą wyraźnie uwolnić dziecię od policzenia. Gdyby jednak potrzebne wychowanie i opatrzenie innych dzieci ani z ich własnego majątku, ani z majątku rodziców opędzonem być nie mogło; natenczas powinno być dziecięciu to, co w celach w § 788 wyrażonych naprzód otrzymało, o tyle na część jego policzone, ile potrzeba na wychowanie i utrzymanie rodzeństwa.
§ 793. Policzenie tego na część dziedzictwa, co się naprzód otrzymało, tym sposobem następuje, że każde dziecię otrzymuje jeszcze przed działem taką samą kwotę. Jeżeli spadek nie wystarcza na to, natenczas dziecię wcześniej obdarowane nie może wprawdzie upominać się o część dziedzictwa, lecz też do żadnego zwrotu nie jest obowiązanem.
§ 794. Jeżeli to co dziecię dostało, nie składało się z gotowych pieniędzy, lecz z ruchomości lub nieruchomości, natenczas przy każdem policzeniu, wartość nieruchomości oznacza się ze względem na czas ich odebrania ; wartość zaś ruchomości, ze względem na czas otwarcia się spadku.
Prawo dziedzica koniecznego do potrzebnego;
§ 795. Dla takiego dziedzica, który nawet od brania zachowku prawnie jest wyłączonym, potrzebne utrzymanie zawsze oznaczonem być winno.
a małżonka do przyzwoitego utrzymania.
§ 796. Małżonek nie ma wprawdzie żadnego prawa do zachowku; atoli jeżeli na przypadek przeżycia żadne zaopatrzenie umówionem nie było, i dopóki nie wnijdzie w powtórne związki małżeńskie, należy mu się przyzwoite utrzymanie, którego mu nie dostaje. Małżonek z własnej winy rozdzielony, nie ma do tego utrzymania żadnego prawa.
