Evaluatierapport “Powered by you”: Ontwikkeling Sustainable Energy Floor- energieopwekkende vloer

1

Evaluatierapport “Powered by you”

Ontwikkeling Sustainable Energy Floor- energieopwekkende vloer

Door: Sustainable Dance Club BV (nu gebruik makend van de handelsnaam Energy Floors) ©December 2014

2

Inhoudsopgave

1. Inleiding ... 3

2. Activiteitenverslag “Powered by You” ………... 4

2.1 Voorbereiding ... 4 2.2 Onderzoek ... 4 2.3 Ontwikkeling en bouw... 6 2.4 Gebruikerstests ... 7 2.5 Eindtest in De Kuip ... 10 2.5 Communicatie ... 12 2.6 Resultaten ... 13

3. Verantwoording technologie- en milieu aspecten ... 15

4. Financiële verantwoording ... 16

Bijlage 1. Belangrijkste bronnen literatuuronderzoek Bijlage 2. Facturenlijst (aparte excel file)

3

1. Inleiding

Op weg naar rendabele energieopwekking door lopen

SDC had al een voorsprong in kennis en ervaring aangaande de techniek die nodig was een energie genererende loopvloer (de Sustainable Energy Floor – SEF) te realiseren. Specifieke aanpassingen moesten echter ontwikkeld worden in verband met de andere bewegingsvorm, de schaal die vele malen groter is en de andere installatie- en logistieke eisen.

Het doel was om een pilot te doen op één of meer aansprekende locaties. Het project moest een belangrijke stap zijn op weg naar rendabele energieopwekking door lopen.

Samen met de TU Delft, faculteit Industrieel Ontwerpen en Rinnic Vaude is onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van het ontwikkelen van SEF, zijn prototypes en een pilotvloer gerealiseerd, tests gedaan en presentaties en demonstraties gegeven aan vele partijen en een breed publiek in Delft en Rotterdam.

Vanwege technische knelpunten gedurende het project en de praktische haalbaarheid is er niet één grote pilot voor een langere periode gedaan, maar zijn er meerdere kortdurende pilots en tests gedaan. Het voordeel hiervan was dat we op basis van de analyses, tests en de feedback van gebruikers op verschillende versies prototypes, het ontwerp steeds verder konden verbeteren. Tenslotte heeft dit geresulteerd in het bouwen van de pilotvloer, waarmee de eindtest in De Kuip is uitgevoerd naar tevredenheid van alle betrokken partijen.

Het project is succesvol afgerond en de doelstellingen zijn gehaald binnen het gestelde budget (zie ook H2.6 en H4).

4

2. Activiteitenverslag “Powered by You”

Het project was opgedeeld in een aantal fasen te weten: 1. voorbereiding, 2. onderzoek, 3. ontwikkeling en bouw, 4. Gebruikerspilot, 5. Evaluatie. Hiernaast zijn gedurende het hele project communicatieactiviteiten uitgevoerd.

In dit hoofdstuk wordt beknopt verslag gedaan van de activiteiten en resultaten. Ook worden de resultaten kort samengevat.

2.1. Voorbereiding

De voorbereiding is gestart in 2010. We hebben partners gezocht om het project uit te voeren. De partners waren: TU Delft, faculteit Industrieel Ontwerpen, Rinnic Vaude en De Kuip, stadion Feyenoord.

Samen met de partners is een projectplan geschreven en zijn subsidieaanvragen gedaan voor de EFRO subsidie “Kansen voor West” en de subsidie ‘Reserve Energiebesparende Maatregelen’ van de Gemeente Delft (REM). Hiermee is gezorgd voor een sluitende financiering; de totale begroting bedroeg uiteindelijk 506 k€; de EFRO subsidie “Kansen voor West” bedroeg 45% van de subsidiabele kosten met een maximum van 226 k€, REM Gemeente Delft € 25.251, daarnaast Cofinanciering van De Kuip, Rinnic Vaude en Sustainable Dance Club zelf. Ook de TU Delft had de intentie uitgesproken om bij te dragen in natura. De cofinanciering van onszelf was begroot op 185 k€; 37% van de begroting.

Samen met Eric van Duin / Rinnic Vaude is het ontwikkeltraject voor de Sustainable Energy Floor uitgewerkt. Er is een Programma van Eisen opgesteld en een deelprojectplan voor het ontwerpen, testen en bouwen van prototypes en een pilotvloer. Dit bestond uit een iteratief proces, waarbij de resultaten uit onderzoek en gebruikerstesten meegenomen werden in vervolgstappen voor het ontwerp, (her)testen en bouwen.

Samen met IO zijn twee onderzoekstrajecten uitgewerkt: één met een proefopstelling zonder echte energietegels, voor het doen van een gebruikerstest aangaande de ideale layout van de tegels en de ideale interactie met bezoekers / passerende voetgangers en één aangaande het verkrijgen van feedback van gebruikers of ze begrijpen wat er gebeurt, wat ze vinden van het concept en welke aanbevelingen ze hebben om de tegels en hun toepassing te verbeteren.

Daarnaast is literatuuronderzoek en technisch onderzoek voorbereid door onszelf in samenwerking met Eric van Duin, om kennis te vergaren over ‘energy harvesting’ uit voetstappen en om de beste manieren te bepalen om dit om te zetten in bruikbare elektriciteit.

Samen met De Kuip is het proces op hoofdlijnen uitgewerkt voor het testen van de Sustainable Energy Floor in De Kuip, de beste locaties en de parameters zijn gezamenlijk bepaald voor beoordeling. Voor De Kuip was het vooral van belang dat een energievloer bijdraagt aan een duurzame nieuwe Kuip en communicatie daarover aan de bezoekers.

2.2. Onderzoek

Gebruikersonderzoek met de TU Delft en De Kuip

Onderdeel van de twee onderzoekstrajecten waren gebruikerstesten in De Kuip en gebruikerstesten tijdens open dagen van de faculteit Industrieel Ontwerpen en tijdens een Retail symposium van de TU Delft. Een apart rapport is eerder verstrekt aan de Gemeente Delft en aan het Programmabureau.

5 De belangrijkste conclusies uit de twee onderzoeken waren:

1. Het is goed is om de tegels op te laten vallen om meer mensen ertoe te bewegen om erop te stappen

2. Het hele concept van de tegels, met de interactie, look en feel van de tegel en de inbedding in de locatie moet goed uitgedacht zijn en een logisch geheel vormen voor de bezoeker 3. De gebruikers zijn enthousiast over de energie genererende tegels: meer dan 30 % of was

aangenaam verrast, bijna 20 % was tevreden en meer dan 20 % had interesse in het product; Over het geheel genomen, tonen de testen aan dat gebruikers het waarderen dat ze zelf actief bijdragen om energie te genereren

4. Gebruikers hebben een redelijk realistisch idee over de hoeveelheid energie die ze kunnen genereren.

5. Ze voelden zich niet gehinderd en vonden het veilig om te gebruiken in de publieke ruimte. Ook zien ze toepassingen op veel gebieden, zowel functioneel als voor

ontspanningsactiviteiten.

6. Tussen de doelgroepen (bezoekers TU Delft en bezoekers De Kuip) bestond weinig verschil in reactie en waardering. Slechts een enkele voetbalsupporter vroeg zich af wat de

toegevoegde waarde was voor een stadion. Literatuuronderzoek

Literatuuronderzoek is gedaan naar piezo technologie en andere manieren om energie uit beweging om te zetten naar bruikbare elektriciteit. Uit meerdere bronnen is gebleken (zie ook bijlage 1) dat met toepassing van piezo technologie veel minder elektrische energie gegenereerd kan worden dan met een elektromechanisch systeem. Dit leverde de bevestiging op dat een aangepast systeem gebaseerd op onze Sustainable Dance Floor technologie de beste keus was om toe te passen voor de pilotvloer voor looppaden.

Onderzoek naar het gedrag van voetgangers in drukke ruimtes heeft informatie opgeleverd met betrekking tot de beste plaatsing van tegels en de beschikbare energie uit voetstappen.

Ook is er onderzoek gedaan naar de communicatiewaarde van interactieve energietegels als nieuwe manier van adverteren in de publieke ruimte. De kosten voor energietegels zullen door klanten in de nabije toekomst (5 tot 10 jaar vanaf nu) waarschijnlijk niet worden terugverdiend op basis van energiebesparingen, waardoor de communicatieve waarde van belang zal blijven voor de business case van het product. De resultaten zijn gebruikt voor het opstellen van een Programma van Eisen. Technisch onderzoek

Het technisch onderzoek vond voor het grootste deel plaats tijdens de ontwikkeling- en bouw fase. Na elke ontwerpfase werd onderzocht en getest of het ontwerp voldeed aan het Programma van Eisen. Indien het ontwerp niet voldeed werd gekeken welke aanpassingen er mogelijk zouden zijn, of de eis werd aangepast om tot een haalbaar ontwerp te komen.

De belangrijkste technische knelpunten waren:

 Maximale interactie realiseren met minimale energie en voor minimale kostprijsverhoging (de basisversie bevat geen interactie)

 Maximale inzakking om de meeste energie output te krijgen versus veiligheid, robuustheid, water- en luchtdichtheid

 Balans tussen zo licht mogelijke drempel voor inzakking en maximale output voor sterkere krachten (lees: zwaardere of springende mensen)

6

 Ideale maat voor één voetstap versus kostprijs per m2 en inpassing in bestaande vloeren

Vanwege deze knelpunten zijn meerdere versies prototypes gemaakt en heeft het gehele project veel langer geduurd dan oorspronkelijk beoogd.

Eerste prototype: te hoge kostprijs per tegel, te hoge investeringen benodigd in matrijzen voor niet bewezen product, te weinig mogelijkheden voor aanpassen toplaag

Tweede prototype: te veel wrijving, niet waterdicht, niet robuust genoeg

Derde prototype: nog niet robuust genoeg en nog te duur om er in de nabije toekomst mee de markt op te kunnen. Wel voldoende potentie en goed genoeg om op basis van het ontwerp een pilotvloer te maken.

Exploitatieonderzoek

Het exploitatieonderzoek bestond uit presentaties, gesprekken met en demonstraties voor

potentiele klanten en stakeholders. Daarnaast is gekeken naar de kosten en benodigde investeringen om een loopvloer te maken en zijn business modellen beoordeeld.

De volgende groepen zijn meegenomen in het exploitatieonderzoek:

 Projectontwikkelaars / winkelcentra

 OV-bedrijven

 Outdoor Advertising

 Speeltoestelleveranciers

 Architecten

 Overig, waaronder automerken, tapijttegelleveranciers, infrastructuurbedrijven, overheidsorganisaties

De algemene conclusie uit het exploitatieonderzoek is dat alle bedrijven en organisaties geïnteresseerd zijn in een loopvloer waarmee bewegingsenergie wordt omgezet in bruikbare elektriciteit. De merkbare interactie en het zelf elektriciteit generen worden hoog gewaardeerd. Echter, voor toepassing als permanente vloerdelen is de huidige kostprijs van ca. € 900,- voor een basistegel van 75 x 75 cm2 nog te hoog, ook als de communicatieve waarde wordt meegenomen en de mogelijke sensor- en regelfunctie binnen een smartgrid met andere decentrale hernieuwbare energiebronnen zoals zonne- en windenergie. Voor kleine (tijdelijke) installaties in innovatieve centra en vooruitstrevende duurzame gebouwen is er wel interesse, onder andere om samen met Energy Floors verder te ontwikkelen, na het pilotproject. Voor grote (permanente) installaties op andere plekken zal de kostprijs de komende jaren nog fors omlaag moeten gaan, richting € 250 per tegel of minder. Dit kan alleen wanneer de totale aantallen die gemaakt worden per jaar naar meer dan 10.000 stuks gaan.

2.3. Ontwikkeling (ontwerp en testen) en bouw

Van 2011 tot en met 2014 is er onder leiding van Eric van Duin, middels een iteratief proces een ontwerp gerealiseerd van de Sustainable Energy Floor, dat voldoende goed was om een eindtest (pilot) mee uit te voeren in stadion De Kuip in Rotterdam. Vanwege de complexiteit door de tegenstrijdige eisen en wensen aan de elektriciteit genererende vloer, zijn er 3 cycli van ontwerpen nodig geweest om te komen tot het eindontwerp voor dit project.

7 Tijdens de ontwikkelfase zijn vele tests gedaan in de ontwikkelruimte van Eric van Duin en bij

Sustainable Dance Club en daarna bij potentiele klanten en met publiek. Deze tests zijn uitgevoerd met gebruik van prototypes en demosets op basis van voorlopige ontwerpen van SEF. Zie ook volgende paragraaf.

2.4. Gebruikers tests

Er zijn vele demonstraties voor en tests gedaan met individuele partijen uit de doelgroepen die genoemd zijn in paragraaf 2. Daarnaast is er een aantal groter opgezette tests uitgevoerd voor een breder publiek, zoals hieronder aangegeven. Uit alle tests is feedback verzameld over de volgende aspecten:

 Functionaliteit: energie-output, maatvoering, inzakking, afwerking, robuustheid, veiligheid

 Interactiviteit en beleving: welke interactie werkt het best en hoe wordt het concept gewaardeerd

 Installatie en onderhoud: inpassing in bestaande omgeving, onderdelen makkelijk te vervangen

Mock up test: 13 maart 2011, locatie doorgang Maashal, De Kuip

Tijdens deze test is vooral gekeken naar het gedrag van bezoekers in de ruimte, wanneer er speciale interactieve vloerdelen geplaatst zijn op twee verschillende manieren. De test vond plaats

voorafgaand aan de wedstrijd Feyenoord – NAC Breda, in de doorgang van de Maashal naar het veld in De Kuip, wat de plek is waar op wedstrijddagen de grootste bezoekersstroom is. In totaal biedt De Kuip plaats aan 51.117 bezoekers.

Bij deze test werd nog geen gebruik gemaakt van energie genererende tegels, maar van sensoren onder gekleurde tapijttegels, waardoor een poster oplichtte, of er muziek klonk wanneer men op de tegels liep. Een impressie van de opstelling is hieronder te zien. De belangrijkste conclusies zijn beschreven bij paragraaf 2.2.

8 Vervolg onderzoek, met energie genererende looptegels; eerste versie van het

prototype en de daarmee gemaakte demoset vonden plaats in 2012.

In April 2012 werden twee tests uitgevoerd op de TU Delft die verder inzicht zouden verschaffen over het gebruik van de SEF tegels en on de reacties van gebruikers te peilen middels vragenlijsten met meerkeuzevragen en (tijdens de eerste test) een aantal open vragen. Daarnaast werd het gedrag van de gebruikers geobserveerd. De tweede test was specifiek gericht op de toepassing van SEF voor de retail omgeving. Een product design en retail design team van medewerkers van de TU Delft werd gevormd om de gebruikstesten te ontwerpen, uit te voeren en te analyseren. De belangrijkste conclusies van deze testen zijn beschreven bij paragraaf 2.2.

 Open dagen Faculteit Industrieel Ontwerpen, Technische Universiteit Delft, 4 en 5 april 2012

 Retail Symposium TU Delft, 27 april 2012, locatie Aula

Test op buitenlocatie, tijdens de Delft Amazing Technology dagen van 18 – 27 mei 2012

10 Dagen lang stond Delft in het teken van de fascinerende wereld van techniek en wetenschap. Met onder andere demonstraties, doe-activiteiten, presentatie en film. Tijdens de DAT

techniekmanifestatie op de Markt konden bezoekers de energievloer testen en werd uitleg gegeven door medewerkers van de TU Delft, ondersteund door posters en een interactieve Energie Meter.

9 Europa kijkdagen: 11 en 12 mei, 2012

In Nederland zijn er een heleboel verschillende projecten die financieel worden ondersteund door de diverse Europese fondsen. Tijdens de ‘Europa om de hoek Kijkdagen’ wordt een selectie van de projecten aan een breed publiek getoond. Een demonstratie en testopstelling met een SEF tegel maakte deel uit van de kijkdagen in 2012 (foto hieronder links), samen met andere projecten uit de regio. Het vond plaats in de Hofbogen, een locatie die zelf ook gebruik maakt van Europese subsidie voor de herontwikkeling van het gebied.

Naar aanleiding van technische tests en gebruikersonderzoek is een tweede versie prototypes en demoset gemaakt die in 2013 en de eerste helft van 2014 zijn gebruikt voor vervolg testen en demonstraties (foto hierboven rechts)

 Europa kijkdagen: ook in 2013 vonden de Europa om de hoek Kijkdagen plaats. Deze keer was het project ‘Powered by You’ aanwezig in de bibliotheek van Rotterdam

 RDM: Op het RDM Campus, midden in de Rotterdamse haven, is de voormalige machinehal van de Rotterdamse Droogdok Maatschappij gerenoveerd en herontwikkeld tot Innovation Dock. Onderwijs, kenniscentra en bedrijven werken hier samen aan duurzame en innovatieve oplossingen op het gebied van bouwen, mobiliteit en energie. Energy Floors heeft hier haar eigen kavel, waarop een permanente demonstratieruimte is gerealiseerd. Vanwege de unieke samenwerking en de locatie midden in de haven, maar vlakbij de stad, is de RDM campus een plek waar veel bedrijven en particulieren uit binnen- en buitenland langskomen voor een rondleiding.

 Testlocaties JCDecaux: samen met JCDecaux is onderzocht of een combinatie van

energietegels met hun straatmeubilair en ‘outdoor advertising’ producten zinvol zou kunnen zijn om hun producten meer zelfvoorzienend te maken en interessanter voor het publiek. De conclusie was dat het concept zeker mogelijkheden biedt, maar dat de ontwikkeling nog niet ver genoeg was om een uitspraak over te doen over de termijn; de prototypetegels

10

2.5. Eindtest in De Kuip

Op basis van de tests en onderzoeken met de tweede versie is een verder verbeterd ontwerp gemaakt. Vervolgens is conform dit ontwerp een derde versie prototypes gebouwd, met een epoxytoplaag met een LED lijn aan twee zijkanten, zie foto hiernaast. Daarna is een set van 40 tegels voor de pilotvloer gemaakt, met een traanplaat toplaag, ook met een LED lijn aan twee zijkanten. Deze tegels zijn gedemonstreerd en getest op RDM in de tweede helft van 2014 en tijdens de eindtest in De Kuip op 14 december voorafgaand, tijdens en na afloop van de wedstrijd Feyenoord – AZ, zie foto’s hieronder en op de volgende pagina.

De test in De Kuip bestond uit twee opstellingen: één in de doorgang na de Maashal naar het veld, waar de eerdere gebruikerstest ook plaatsvond en één voor de stoeltjes van Vak W, een vak met vaste enthousiaste supporters (maar niet de meest fanatieke ‘harde kern’, om risico’s op vandalisme te voorkomen).

De opstelling in de doorgang bestond uit energietegels in een ombouw met kunstgras, een poster met uitleg, ondersteunende bestickering en een energiemeter waarop de totale hoeveelheid energie en het momentane gegenereerde vermogen werden weergegeven in een layout die paste bij de setting; een foto van het stadion en een lopend mannetje waarin de oplopende hoeveelheid energie te zien was door middel van een oplopend groen niveau.

Een paar dagen voorafgaand aan de wedstrijd was in de nieuwsbrief van Feyenoord een korte uitleg opgenomen over de geplande test om de supporters te informeren.

Bij de opstelling in de doorgang waren hostesses van Energy Floors, die de bezoekers observeerden en desgewenst uitleg gaven over het systeem en de test. Op een enkele reactie na waren de reacties van de bezoekers positief en begrepen ze dat er energie werd gegenereerd met hun voetstappen.

11 Een deel van de bezoekers ging extra springen om de impact te vergroten. Onder deze bezoekers waren relatief veel ouders met kinderen.

De opstelling voor de stoeltjes van Vak W bestond uit een rij tegels in een houten ombouw, zodanig afgewerkt dat er geen obstakels waren voor de supporters om erop te stappen of eroverheen te lopen.

Energie Meter met weergave vermogen en energie

Opstelling voor Vak W in De Kuip, voorafgaand aan de wedstrijd

12

2.6. Communicatie

Tijdens het hele project hebben communicatieactiviteiten plaatsgevonden om de informatie over het project en het concept van energie winning uit voetstappen zo breed mogelijk te delen.

 Updates via onze Website; bereik meer dan 5.000 bezoekers per maand

 Digitaal en hardcopy promotiemateriaal (poster, brochure, foto’s, filmpjes etc.); getoond en uitgedeeld tijdens en na testen en events aan meer dan 100.000 mensen

 Presentaties en interviews; waaronder interview met Radio Rijnmond, met een bereik van meer dan 350.000 luisteraars per dag

 Persberichten, publicaties en nieuwsbrieven; waaronder een bericht in de nieuwsbrief van Feyenoord, met een bereik van meer dan 100.000 lezers en een artikel in het AD, met een bereik van meer dan 1 miljoen lezers per dag

 Deelname tijdens events op RDM en eigen testen waaronder testen in Delft en in De Kuip: direct bereik ca. 100.000 bezoekers

In alle uitingen waar wijzelf invloed op hadden, zijn de tekst en het logo van EFRO getoond:

Europe invests in your future. This project is supported by the European Regional Development Fund of the European Union.

13

2.7. Resultaten

Het ontwikkel- en pilotproject heeft de beoogde doelstellingen behaald:

 Ontwerp en bouw van systeem voor energieopwekking door lopen (pilotvloer); we zijn er in geslaagd, na een aantal ontwerpcycli met uitgebreide testen, om een systeem te bouwen dat goed functioneert en dat aantrekkelijk is voor gebruikers. De kostprijs ligt echter nog hoger dan gewenst (zie ook derde bullet)

 Innovatie en kennisopbouw over benodigde technologieën en productieprocessen; de projectpartners hebben de afgelopen jaren veel kennis opgebouwd over de (knelpunten in de) technologie en productieprocessen. En er is geen systeem in de wereld dat dezelfde functionaliteit biedt op dit moment

 Toetsen economische haalbaarheid van een energieopwekkend systeem door lopen; het is uit onze onderzoeken gebleken dat het haalbaar is om een dergelijk systeem op de markt te brengen en om een rendabele bedrijfsvoering te gaan realiseren. Op korte termijn zal het mogelijk zijn om kleine (tijdelijke) installaties te verkopen aan innovatieve centra en vooruitstrevende duurzame gebouwen. Voor grote (permanente) installaties op andere plekken zal de kostprijs de komende jaren nog fors omlaag moeten gaan, richting € 250 per tegel of minder. Dit kan alleen wanneer de totale aantallen die gemaakt worden per jaar naar meer dan 10.000 stuks gaan.

 Vergroten draagvlak duurzaamheid en energiebeleid; deze doelstelling is moeilijk meetbaar. Om een kwantitatieve uitspraak te kunnen doen is onderzoek nodig waarbij installaties langer geïmplementeerd zijn, maar de feedback van stakeholders geeft reden om aan te nemen dat er in ieder geval sprake is van een positieve bijdrage

 Specifiek voor de Gemeente Delft: Een bijdrage leveren aan milieu- en techniekeducatie; vele middelbare scholieren en studenten benaderen ons om meer te weten te komen over duurzame energie opwekking middels de toepassing van energie genererende tegels. De komende jaren verwachten we ook installaties te kunnen leveren die op scholen gebruikt kunnen worden. Verder zijn we intussen partner van GreenVillage in Delft en zal er

waarschijnlijk een demonstratiesysteem komen voor “the future labs” in Delft en voor “Lab op Straat” in de Marconistraat in Rotterdam

Deelresultaten

De in de aanvraag benoemde deelresultaten zijn ook grotendeels behaald, zoals hieronder kort opgesomd.

Onderzoek

 Rapportages zijn gemaakt met bevindingen en advies ten aanzien van het ontwerp van de Sustainable Energy Floor

 Programma van Eisen is gereed (versie 1.3 op basis van bovengenoemde rapportages) Ontwikkeling en Bouw; opgeleverd zijn de volgende documenten en producten:

 Tekeningen en beschrijvingen van deelontwerpen

 Testrapporten TU Delft

 Milieuanalyse

 Geïntegreerde conceptontwerpen van de prototype versies 1, 2 en 3

 Geïntegreerd definitief ontwerp van de pilottegels

14

 Productiematrijzen voor kunststofonderdelen

 40 pilot modules met ombouw (ca. 50m2)

 Handleiding voor installatie en gebruik Gebruikerstests / Pilot

Voorbereiding

 Locaties zijn vastgesteld

 Draaiboek is opgeleverd

 Hostesses zijn gebriefd Realisatie Pilot

 De pilotvloer is geïnstalleerd en functioneerde goed

 De gekoppelde systemen werkten goed (licht, geluid en Energie Meter)

 Metingen vermogen en energie per stap zijn uitgevoerd (2 tot 25 Watt , 2 tot 25 Joule output, bij lopende kinderen minder en bij springende volwassenen meer)

 Metingen verkeersstromen zijn niet kwantitatief uitgevoerd, omdat het geen relevante gegevens op zou leveren gezien de korte testperiodes

 Promotieactiviteiten zijn uitgevoerd

 Interviews en observaties van gebruikers zijn vastgelegd Evaluatieverslag is opgesteld

 Onderhavige document waarbij alle activiteiten worden beschreven en de doelstellingen geëvalueerd

15

3. Verantwoording technologie- en milieu aspecten

Milieu-impact

Vooral indirect heeft het project en het concept toegevoegde waarde voor duurzame ontwikkeling. Human powered energy systemen spreken duidelijk tot de verbeelding, waarbij het belangrijk is dat er directe feedback gegeven wordt aan de gebruikers dat zij met hun voetstappen energie

genereren.

Door inpassing in smart grids kunnen energievloeren ook een directe bijdrage leveren aan ‘on demand’ decentrale energievoorziening, maar dit leidt op dit moment niet tot een interessante terugverdientijd op basis van het aantal kWh per jaar alleen. De communicatieve waarde en het aantrekken van extra bezoekers van een ruimte moeten dan worden meegenomen.

De directe bijdrage aan vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen zal op langere termijn mogelijk aan de orde zijn, afhankelijk of de kostprijs ver genoeg naar beneden kan gaan. Hiervoor is schaalvergroting nodig en het gebruik van (goedkope) standaard elektronica en regelsystemen die steeds meer beschikbaar komen voor decentrale energiebronnen (zon, wind, aardwarmte).

De hoeveelheid gegenereerde energie tijdens het project is zoals verwacht (zeer) gering, vanwege de kleine oppervlakte en omdat het systeem de meeste tijd in ontwikkeling was en niet (continu) in gebruik; over alle demonstraties, events, testen en pilots bij elkaar ca. 60 MJ wat ongeveer 17 kWh is.

Technologie-impact

De betrokken bedrijven en instellingen hebben door het project veel geleerd over de technologische mogelijkheden en knelpunten bij het ontwerpen en fabriceren van energie genererende looptegels. Een elektromechanisch systeem bleek ook voor looptegels de beste technologie. Kennis is opgedaan over de beste overbrenging van de krachten op de generator; de gewenste inzakkings-snelheid en -diepte van de tegels, de gewenste interactie, de mogelijke toplagen, manieren om de tegel stof en waterdicht te maken, de benodigde constructie om de krachten zo goed mogelijk op te vangen en om te zetten in beweging van de generator.

Deze kennis en ervaring is in de toekomst zeker bruikbaar voor de doorontwikkeling en het op de markt brengen van verbeterde energietegels.

16

4. Financiële verantwoording

Het project is ruim binnen de begroting uitgevoerd. Met name aan materialen (productiemidddelen voor de pilot) is minder uitgegeven dan begroot. De totale kosten resulteren in een onderschrijding van 7,6% op de totale begroting.

Het verschil bestaat grotendeels uit het niet hoeven aan te schaffen van dure matrijzen, die waren begroot op € 55.000,- . Het bleek uiteindelijk beter om de pilotmodules te maken zonder complexe matrijzen. Er is alleen 1 matrijs gebruikt die € 4.848,- heeft gekost.

Onderstaande tabellen geven de kosten en dekking weer. In een aparte excel file is de facturenlijst bijgevoegd, zoals bijgehouden door ons en gecontroleerd door Rotterdam Accountancy.

Koppeling aan activiteiten

Activiteit Begroot Actueel

Organisatie € 86.688 € 83.065,89

Voorbereiding project € 32.032 € 33.098,50

Deelproject onderzoek € 75.836 € 69.740,99

Deelproject ontwikkeling en bouw € 250.030 € 234.121,81

Deelproject pilot € 49.617 € 43.644,83

Deelproject evaluatie € 11.940 € 4.074,08

Totaal project € 506.143 € 467.746,10

Begroting Gerealiseerd Verschil

1. Loonkosten o.b.v. werkelijk gemaakte

kosten inclusief overhead € 182.126 € 202.020,94 10,9% 2. Loonkosten o.b.v. vast tarief € 32.480 € 32.480,00 0,0% 4. Promotie en publiciteit € 14.537 € 13.744,50 -5,5% 7. Kosten aanschaf machines, apparatuur en

productiemiddelen € 167.500 € 103.609,98 -38,1%

8. Kosten gebruik machines en apparatuur

van deelnemer € 10.000 € 15.289,00 52,9%

12. Overige kosten aan derden verschuldigd € 99.500 € 100.601,82 1,1%

506.143 € € 467.746,24 -7,6% Dekking Publiek TU Delft € 6.913,00 Gem. Delft € 25.251,00 EFRO KvW € 209.035,73 Privaat SDC € 147.257,26 M. Smit € 26.048,00 Rinnic Vaude € 36.091,25 De Kuip € 17.150,00 467.746,24 €

17

Bijlage 1: Belangrijkste bronnen literatuuronderzoek

1. An Investigation into the Implementation of Pavegen Tiles in the Student Union Building, Ryan Streifel et. al. University of British Columbia, APSC 261, November 29, 2011

2. Energy Harvesting from human passive power, by M. Loreto Mateu Saez, Universitat Politecnica de Catalunya, 2009

3. Piezoelectric Energy Harvesting: Enhancing Power Output by Device Optimisation and Circuit Techniques, Emma Louise Worthington, Cranfield University, 2010

4. UBC Social Ecological Economic Development Studies (SEEDS) Student Report, An Investigation into Energy Generating Tiles, Zhen Liang Seow et. al., University of British Columbia, APSC 261, November 24, 2011

5. FIFA Green Goal, Environmental Concept for the World Cup, Organizing Committee FIFA World Cup, Authors (Öko-Institut), Dr. Hartmut Stahl et. al., 2006

6. Afwikkeling van voetgangersstromen in stationsterminals, Ruben Corthout en Rodric

Frederix, Katholieke Universiteit Leuven, Faculteit Toegepaste Wetenschappen, Departement Burgerlijke Bouwkunde, 2007