Powtórzenie wiadomości o dopełnieniu
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Powtórzenie i utrwalenie wiadomości o dopełnieniu.
b. Umiejętności Uczeń:
– rozpoznaje i właściwie nazywa wszystkie rodzaje dopełnień, – rozpoznaje i nazywa części zdania,
– dokonuje rozbioru logicznego zdania, – kształci logiczne myślenie,
– redaguje konkretne wypowiedzi na pytania, – planuje i organizuje pracę,
– dokonuje selekcji i analizy informacji,
– wykorzystuje teoretyczne wiadomości w praktycznym działaniu.
2. Metoda i forma pracy
Metody: pogadanka heurystyczna, metoda zajęć praktycznych, ćwiczenia gramatyczne, Formy pracy: indywidualna i zbiorowa.
Środki dydaktyczne:
Karta pracy ucznia, karty ćwiczeń wstępnych.
3. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza
1. Nauczyciel wita uczniów i informuje, jaki jest cel zajęć. To, czym się dzisiaj zajmiemy, to powtórzenie i usystematyzowanie wiadomości o dopełnieniu. Uczniowie zapisują temat lekcji.
2. Następnie nauczyciel razem z uczniami powtarza wiadomości o dopełnieniu. Zadaje w tym celu pytania, na które odpowiadają wskazani przez niego uczniowie. Z odpowiedzi od razu redagowana jest utrwalająca i porządkująca wiadomości notatka.
Informacje, które powinny się pojawić podczas powtórzenia:
Dopełnieniem jest rzeczownik, zaimek rzeczowny lub wyrażenie przyimkowe, określające w zdaniu czasownik, przymiotnik lub przysłówek, np.: czyta książkę, lubi ją.
Odpowiada na pytania przypadków zależnych (wszystkich oprócz mianownika), np. Wiesława uczyła wiejskie dzieci (uczyła kogo? – dzieci).
Często dopełnieniem bywa bezokolicznik, np. Wiesława uczyła wiejskie dzieci czytać (uczyła kogo? – dzieci, uczyła czego? – czytać).
Mamy dwa rodzaje dopełnień:
o dopełnienie bliższe – po przekształceniu zdania na stronę bierną staje się podmiotem, np.
Antek strugał figurki z drewna. Figurki z drewna były strugane przez Antka.
o dopełnienie dalsze – nie można przekształcić go w podobny sposób, np. Janko Muzykant chciał grać na skrzypcach.
Treść notatki:
Taką część zdania, która odpowiada na pytania przypadków (oprócz mianownika), nazywamy dopełnieniem. Jest ono uzupełnieniem informacji zawartych w zdaniu, dopełnia znaczenie orzeczenia.
Jeżeli dopełnienie po zmianie strony czynnej na bierną staje się podmiotem, nazywamy je
dopełnieniem bliższym, jeżeli w zdaniu w stronie biernej nadal jest dopełnieniem (tak jak w stronie czynnej), nazywamy je dopełnieniem dalszym.
b. Faza realizacyjna
1. Po wprowadzeniu w tematykę zajęć i powtórzeniu niezbędnych wiadomości uczniowie
przystępują do wykonywania ćwiczeń mających na celu sprawdzenie i utrwalenie ich wiadomości.
Ćwiczenie I
Uczniowie uzupełniają rozdany na kartkach przez nauczyciela tekst.
Krysia wyszła z (kim? czym?) ... na spacer. Po drodze spotkała (kogo?
co?) ... . Razem przyglądali się (komu? czemu?) ... . Rozmawiali (o kim? o czym?) ... . Tak długo była poza domem, że nie zdążyła odrobić (kogo?
czego?) ... .
Historię udało się ułożyć za pomocą pytań przypadków. Tekst został uzupełniony, dopełniony o pewne informacje.
Na drugiej stronie rozdanego przez nauczyciela tekstu znajduje się tabela odmiany przez przypadki, którą uczniowie uzupełniają.
Tabela:
Mianownik
.. Kogo?,
Celownik
Kogo?, Co?
Narzędnik
…. O kim?,
Wołacz ….
Ćwiczenie II
Uczniowie w podanych zdaniach określają znane im części zdania.
Krysia wyszła z psem na spacer.
(podmiot) (orzeczenie)
Krysia wyszła
Z kim? Dokąd?
Z czym?
z psem na spacer
(dopełnienie) (okolicznik)
Rodzice kupili dziecku książkę.
(podmiot) (orzeczenie)
Rodzice kupili
komu ? kogo?
czemu? co?
dziecku książkę
(dopełnienie) (dopełnienie)
Książka została kupiona dziecku przez rodziców.
Podmiot
Książka została kupiona (orzeczenie imienne)
komu ? przez kogo?
czemu? co?
dziecku przez rodziców
(dopełnienie) (dopełnienie)
Uczniowie musza zauważyć, że jedno z dopełnień (książkę) zmieniło swoją funkcję w zdaniu. Stało się podmiotem (książka), drugie (dziecku) pozostało na swoim miejscu. Były to przykłady na dopełnienie bliższe i dalsze.
2. Uczniowie przechodzą do rozwiązywania zadań zawartych w karcie pracy ucznia.
c. Faza podsumowująca
1. Nauczyciel dokonuje podsumowania pracy na lekcji. Jeszcze raz powtarza wiadomości o dopełnieniu.
2. Zadanie pracy domowej.
4. Bibliografia
Nagajowa M., ABC metodyki języka polskiego, Warszawa 1995, Nasiłkowski S., Metody nauczania, Toruń 1997.
Nagajowa M., Nauka o języku dla nauki języka, Kielce 1994.
5. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
