Budowa fałdu Czerwonych Wierchów na wschodnim zboczu Doliny Kościeliskiej w Tatrach

A C T A

G EO' L

O

G'J'e A

P

'

O L O N I C A

Vol. XV

¹⁹⁶⁵

^{No. 3}

MAmA BAC i KiRYlSTYlNIA GROCHOCKA

Budowa fałdu Czerwonych Wierchów na wschodnim ,zboczu Doliny ' Kościeliskiej

UJ

Tatrach

~IE: Zostało ,wydronaJne '7Jdjęcie geo1ogiJczne oraz opracowana Bittiaty-

~a.ffia iI t~ fałdu QzerwlOOych 'WierebJ~ lila :w.S1c1hodaJ.i!lntJbIOIC'7JU Doil.in3' Ko-- ście1iSlkiej rW Tatrach: ,Zosta.tl: !tu ma!l.erioIJl:Y nowy' odcinek protilu1lriaw' środJlrowego.

dbie!jknJu:ją'cy ,gór.nyallli'$ uidOlkumenbaWlallly di'pLoporami OipraC'O!W'a·nle telctonilki doiP,rowadąJi.łIo Ido, rzaklollC!zelIlia s7JozegółiQlWlY'c'h pra.c nad 'budową faŁdlU Ozel'lW'OOiY,c!h.

WderohÓW'!i poiZWIO'ldlolIla wyikamlIlie, 'że Obie, jeid!Ilootlkd . - Or!ganÓIW ,i, źd-ziiłll"Ó!W ma,ją jednlQ1i,tą IbUJdOjw'ę n'a całym obso7la1'ze' wyśtępowama, tIhldu CzerwOll1Y,eh.

Wiel'ch6w.

WSTĘP

Otna/Wiany

przez na's

teren 2iD.aJjduje ,się -

na wschodnim 'Ziboc.zu

Do~

l'ill1y KościelisikiejwTatr<aclh, między Btamą Kt'ruSzewskiegoi Ha:lą (Pi~

iSa!ilą, (ipL

,I).

iW części 'połuJdniąWejOlbejlmu'je

on

^{ZdziraIry, -}Klall'cMidska.

Wola!I'!nię i O!'Jgamy, a

w.

póhlocnej- sbrlomezfbo,Cza IlIadDol'iną Kościeli~ą W okolicy j.askiń Zimnej :i MroźneJ ;dJ9fuamy KIra'szewSkiego i Lod.olWegp

Zródła,

2fuocze

Wysranek iSi'kawkęnad Ha'lą

;po.q

U'pł!azem.

Na tym

tere!I1Jie znajdują ,si~ mane jaSklinde ta.1n.vJańSkie ,::- najafu'ż~

sza

w

PolJsceJaSkiJlia· Czarna o dł,u/gości 'znanych

tlbtyc!hCZias

kory'tarzy

ponad 50100 m,

dru/gaz :kolei .Ja·skinia

Zim1na

^0-' długości korytarzy

okow 4000 m,

udostępniona tUil'ystom

J,aSk,inila

Mroźna OIraz słynne

Olm:aZbój-

niclcie. OprIaoowania !genezy i ro2lW'ojuj~ń w DoiLinJie KośCieUskiej

do-

konał

J.

RudD.iclki C1'958).

Fałdem Czerwoo.yc!h Wi.:erohów nażyWi8.n:a jest· oiboonie . Wierchowa jedIllOStka- :plas~winJowa, leżąca ń-a autochtonicZnej '

se:rid.

osadolWej ll1'a.

:zboczu

tra.nswersa1nej

elewacji

Komim.ćJw Tyllko-wych

Z/W!rÓCOtnym w stro ...

nę depresj'i Gbrycz!ktowej - JaW'ol'!a.StOsoWal1Ja t!u-niOimenktl:atum telk!to- niozna OIpierasięm. {Pl'I&cach' Z.KotańSkiego (196'1, 1'963'a).

N-ruz:wę fałd Czerwonyclh Wie!I'lCihów W'prtlwa'd:ził

,w

1'911 T. M.Lima- mWski, dla dk!reSlertia w.y:rÓŻltl,ionego'tprzez siebie IW Ta·tradhwielkiego

fałdu leżącego

(przewa1<mego), zdy;gitowanego

i' .zboootW'anelgo z meZlo ....

MARIA BAC i KRYSTYNA GROCHOCKA

zoilku

W

facji

,górnotaurzańsikiej

,z

jądrem

krystal,kznym.· F. RalbOlWski .(1925)

wy.ró:imił

w 'streme

gwnotatrzańSkiej

(wierch1owej) dwa

fałdy

pr:ze- waione

nazywają'c niższy, !POłudniowy fułdem

Gzel'1WOnych Wierchów, a

wyższy, IPÓ~IliO!Cny

-

fałidtml

Gie'WOIIlitu. Dla obu Itych

fałdów

\P:r'.zyj-

mował

silne wyprasowaIIlia tekroniczne dOl1nydh

~br:zusZlIlych) skrzydeł.

Z.

KotańSld

i(1961) lud:OwodJni1 Ibrak w

fa!łd,alch

.wder:ahowycih

Slm-zydeł

brzuszm.ych t(odwrÓOO!nych) i

przyjął, żę

wierchiowe, elementy tektoi!lJicme

:nasuwały ,się

w ;postaci jednostek o oharalkterze \plaszCWW'in z

odi}{łucia:,

zb1l!dawanyc!h iZ warstw mewzni'kiu w

położeniu

nomn:alnytn i !prZ'elmiesz- oCwnydh Igraw:iUalcyjnie 'ku

północy. Określenie, "f,ałd"

dla tydh

łuselk pŁa­

.szC!zowiJnowy'ch jest

więc

ohecnie , stosowane ty:hlm tradycY'jnie.

Fałd

Czel'W1OOlY' cIh Wierchów jest

~aźnie

d'wudZJie.fny. P:rzedna

go,podłuŻ'I1a-dyslakaoj^,a,

tzw.dY'slokacja Organów

{KotańSki

196'1). DZ'ieli ona faM na dwie jednost!ki -

półnlO'cną

;QIigan.ów i

Iporu1dniOlWą

ZdzJi;aró'W.

Obie te jedinostlki

są

faMami sy: nildi'!l:a'lcriyimi

I(Kotań'ski

1963a). Naomta- wianym

IprzeZ

naJS terenie

występują

obie' jednJo.s1:1kti

i

doskonale jest widoczm.a

przelbiejgają.ea między

!nimi dY'slokacj.a. Wid.o'ozny jest,

także 8pąJg

f,aMu i

j~ 'lliasunięcie

na

alllitochtoniczm.ą he'dę, atalkże

tektorudzmy strop

fałdu i leżące

na nim jednpstki

.rę:gloIWe.

Talk

rwyj,ątkolwo

dQibrze widoczm!a

iW

tym miejsC'uibudowa

.fa~iU

.czerwonY'ch W,ierchów jako ca-

łIOści znallazła

swój

~az w

na4amiu -przez Z.

KotańSkiego

(196'1) nazw olbu jedno.stek

fałdu

od nazw -regilQlIlia:myc!h fxa;gment,ów :zJboczy omalWlia- nego iprzez nas terenIU (!pl.

I~.

N a wschodnim 2'Jbo'czu Doliny

KościeliSkJej

w

Oibrębie fałdu

Ozer- wonydh

Wie~ohó'w

Ibcl(I'dziej

S2lczelgółQIWe

tpriBJCe 'geo1o:giczme :przeprolWa- dzHi dortychcZJaS F; Ra'bowski i Z.

KJOtańSki. Materiałyręko!p'iśmie;nne

Ha- boWL<;1k:iegooipuiblikOlWaJne na XXXII

'zjeździe

PTG (RabowsIki 1959)

łą:cz­

lnie z

ma~pą wydaną

w 11954 ,r. i przekrojami

'~1'925,

193'1)

dostarczają

lWiJa-

domości odnoszących się do niektóryCh' fragmentów tego terenu (przede

WSlZystlkim

,prz~bi'ejgu

!granicy trias - jura) o:r:a!z'

dają interpret.a:cję

:budo- wy

fałdu

w tym :miejscu.

Opierają 'si.ę

OiIle na kOIlloopcji

RahOlWąkiego

z 1925 r.

' i przYJniują

pI1atWie oaJlkowite

w:yt~oczenie·

jUiI'Y brZJUSznego sikrzytd1ia

fałdu,

ale nie

W'YIPowiadająsię

jednomacznie, ezl'j istnieje

śr.od­

kowy trias

tetgó skll"zydŁa.

Z.

Kotański ;~1959) opulblikOlW'ał

profil litostra- tY'graficzny triasu· tego .·terep!u Halko j'eden z profd1ó'w triasu

środkQwe)gp

w ramach

więkls~e'j

Ipra!cy) i

!UStalił obecność

tylko

lhor:ma1n~gO

(g.r,z!bie- towego)

mzydła ,fałdu

Czerwony;oh Wierdhów. Badania; Z.

Kotań'slkiego og'raniczyły się dlOpółnocmej części f,a:łIdu

(o/becnej jednolstki Or:gaoow).

Ustalił 0iIl, że

na granicy ze

Źdz'iairamifa'łd

CZeI'lW.onycl1. Wierchów pod-

w;inii.ęty

jest ku tpómooy taik,

że

warstwy

!Pl"zechodzą

w bardzo siWe odwrócoine,

'oo. !pokaz,ałn:a tprz,elglądoW'y1m

"proif.i'lu te!lrtonicZmym".

Sąsiednie

obszary

występow:allia fałdu OZIe~yIdh

Wie.rooów

były

opra'cowane .j: ako :pra!ce ·ma!gisterskie przez M. SzulczewSkiego (19'6'3) -

Mała Świstówlka

- i M. Bac {1'963)

~Stoły.

BUDOWA GEOLOGICZNA ORGANÓW I 2:DZIARÓW ,:t33

~a:gniemy serdec21nie Ipodziękować' doc. dr Z. KotańJslkiem'U ZJa kon- sultacje, Igłólwnie JW zakJresie mmofa,cj1 i zagadnień

telktoo.iczmydh,

oraz za olZJlaczenied~:P1o!por,

:a

prof. K.

GUZilkOiWi,

dr

J.

Lefeldowi, rnigJr . M. SlZulczewskiemlu i mgr

J.

Piotl"'oJWISkliemu za pomoc

w

wyloonalIld-u

pracy.

STRATYGRAFIA .

IW budowie jed!nostki Organów, i

jednostiki:~;rów znajdujących

się

na

IPrawym z~ Doliny Kościeliskiej lbiorą udział

osady

pd kam.-

pilu do ałbu (tfig. 1). . '.

Kampil

. W 'spąJgIOłWej części jednbSltJki OIlgruOOw i Ździ'airó'\Y; 'betpośrednio. na autooh-tOiIli'CZlI1ym aili"biePisalIlej, w kilkIUmiejscaCh zm.ajduiją Się wycho-

dnie !kattn/pilu (pl. II, fig. 1

i

pl. IV).

Ten zespół ,Skał w Ol'lgan.aoo 'zniam,y

!by9:

F. R,aIOOwskliemu (H}'59),

który

lIlie łbył ;pewny, 'czy ,należą olne

do

dolnej części środikOlWego

tria!Su,

czy

do

lk1ajiPru. Z. !Kdtański (19'59). okLreślił ten zespół skał jako doilbmLty

~hol1iOłWe Ikaanpi'lu. OCalZ !pOdał

ich

sŻczegółorwy iprdfil.

tw

jed,IlIOStce OrganóW mią<ŻISWŚć

k.alm!pi

ⁱ

1u

ndeprzekIracza

kiIlllru

metrów:, lPodolbnie

jak w jednostce

Ździarów,

:z

wyjątkiem jedine~, miej~

sca

pod Upłazllrową P:rzełęczą, gldme dochodzi do 40

m.

Są to IJlaprzemian-.

ległe szare i ,czarrne, k:ry51taliOZll1e 'w.a!pienie, czerw<liIle

i

.

zielone

łupki,

. bre.kicje· śródWtarsbwo;we i doLomity gru.fbOlPłyi1iotwe. JedYnie pod Upła!Zlkb­

wą. Rrzełęczą można zaofbser.wlOwać maeml:ą plI'zetWa;gę pstryc!h i cz,ar- ll/y'CIh, często węglistych ~ów mad wapieniami d

dolomitami.

!Pozycja te:kroniClZm.a, jaką lZia'jlmolWlały osady

kampiJJu w czasie

two.rzenia się

jed-

IlOIS1lki Czerwolllydh Wier~, tłumaczy jego 821czą1lkowe ·mdhowande

w

s,pą.gu na:sumęcia. Liczne . 1I1ieciąglosci, oldllduci:a· i rwy'tłoczenia !U!Ilte--

możli:'wiają paralel!izację wa.rstw

. z :poozczegóiJJlydh

oo'słOlIlięć.· KaJrriipH ze .spąlgu j~i Orga!I1Ó'W rwychodzi na powierzclhnię jed'ymJie

w dwódh

miejsClaoo iW 11BitrBich - na ipI1awy1n 'ibooZU' Doliny KośoieJ.llSkiej i lIla Kopie KOIlldraClkiej '~Grochocka-Rećko 1963).

Anizyk

:A'IlJi~ . na IPl'Biwym

2fuo,

c2JuDoliny KościeliSkiej był przedmi!Otem bad,ań iF.· iRrubOlwskiego

(1931), który :w

spą,~

'tria\9.U

,śrocllkolW1elgo

Wy-

:różndł poziom "S2JaryCh;. zil8.renikjowatych wBlPi€ni dolomi.tylCzm:ych zaWlie:-

rającyclhmiejsc:ami sk,amien~ałości", z których omaczył małże

Gervillia mytiloides, Modiola triquetra

i

Pecten

dłscites. Wyższą. część triasu. środ­

ilrowego,

do

IgIr'amd:cy 1Z !bajosem lub malme!m, rtlwOTZą wa;pienie rolbaaz,..

ilwwe,

którydh

dolkładnego ,profilu Ralbowsiki. lIliie podał.

334 MARIA BAC i KRYSTYNA GR OCHOCKA

Fig; 1

!lVIa.:pa geo1~c7ina faM.u <C~y,ch Wiereh6w na !W\9ChOldnim 7Jboczu Doliny lKo-- . ŚlcleaiSlkiej

Carte gŚoaogiq'lle du ,pld ICłeCzerwo.ne Wierchy SUT .le versant est de la V'aWlee

Kościeli!s!k!a

;

I

I

.,

i

BunOWA GEOLOGICZNA ORGANÓW I :2:nzIARÓW· _3~5

BadaniaZ. Kota:tllskie!go

(1959,)

poz'WoHly na

szczegółowe wyd~ie

...

lenie

zespołów

litologi.czn.y,ch w dOilnej

·części

triasu

ŚTiOtdkIowego' O~ga­

nÓW. Nad

:brelmją podsta'WOiWą leżą

szare, !cukooiWate dolom1ty,

wyżej

ciemne zbite wapienie miej'scami rolbacZko.we z 'Pl"zewarstwieLtlliami dolo- mitów

.' żółto wietrzejących,

których górna

część'

-

'być może

-

na'lelŻy

clio ladYIl1U', jednak

braik 'zmlaleziSk ·skamieniałości

nJie

ipolZJWolił

na

ściś'lej­

sze sprecy:zow8IIlde wie/k.'ll· warstw tTiasowych. Ogólna

. miąższość

'WiaiI"Stw

środilrowelglO ;tria~

w Qrlganadh wynosi,

według

Z.

Kotański~o,

pri.e-

szło·

350

m. . . .

W czasie :naszych prac terenowycl1

Olkamło się, że

1lIad IWIalPierriami rOibac:dkowymi

ie~

gruby (do

140. m) IkIomipleiks sżary.clh

oolk.rOlWlBitydh wapieni dotY'c!hczas nrljgdzie w jednoiStceCizerlw'onych. Wier.ch&w ;nie stlwierdwny. F,akt

znaJe~ienia

w podobnej IPO'zycji stratYlgraii,czmej w

tria-

sie

środkowym pŁaSZiCZOWiny

reglowej dol!nej diiploipOT ipl"zez Z.

Kotlań­

skiego (1963b)

n:aswnął mioż1iW!ość

ich

obecności również'

tutaj.

Założenie było sł'llsme,

,gdyz

okazało się, że

niemal w

,całym

lrom!pleksi.eszarych, cukrowa'tyC!h

wapieniZIlJa.jdują się <liłpIOlPOTY,

a ich oznaClZenie !przez doc. Z.

KOIta.ńSkiego

wskJalZUje na wiek IgórrioalIlizyjSlci (pelso!n-illY'l'l).

W tej sy;hmcji

można. rpodzie!Lić

utwary

środkQIWotriasowe

n:atrzy

:głó'w­

ne 1k0000000leksy (A, B, C -

pl.

II, fig. 1).

Dolny anizyk

. .

A. Brekcja podstawowa, zaclhowana jedynie irragrnenia.rr1ycznie, oraz

leżące wyżej

oulkrowate doilOlll1ityi W18/pien.ie

(pl.

II, fi,g. 1 i

pl.

IV).

Z wapieni tydh F.

Rabowsk,i (1'931) omaczył faunę małżów cyto-

Objnśnieniedo Fig. 1

t1 trias dolny: pstre łupki i dolomity: bp brekcja podstawowa triasu środkowego: wz wapie- nie ziarenkowe. (cukrowate) dolnego anizyku; WT wapienie robaczkowe dolnego anizyku;

dp dolomity płytowe anizyku; wd wapienie organodetrytyczne, cuktowate g6rnego anizyku:

b:J wapienie krynoidowe biljosu; bt-k r6:i:owe wapienie bulaste batonu-keloweju; m malm:

mb różowe wapienie bulaste w obrębie malmu; u urgon; K łupki margliste albu-cenomanu;·

R jednostki reglowe; 1 nasunięcie fałdu Czerwonych Wierch6w; :I nasunięcie jednostek reglo- wych; 3 dyslokacja Organ6w: 4 linie przekroj6w geologicznych (III-V); 5 stożki nasypowe:

6 zwietrzelina pełznąca; 7 przebieg Jaskini Mro:i:nej (Zwoliński 1961); 8 poziomice

E:xplication . de la Fig. 1

I

U Trias inferieur:· schistes bigarres et dolomies; bp br~che basale du Trias moyen: wz cal':' caires granuleux (saccharoJdes) de'I'Anisien inferieur: .WT cillcaires vermiculaires de l'Anls1en inferieur; dp dolomies en plaques de· l' Anisien; wd calcaires organodetritiques, saccharO!des . de l'An1sien superieur; bj calcaires " CrinoYdes 'du Bajocien; M-k. calcaires nodule.ux roses du Bathonien et du Callovien; m Malm; mb calcaires noduleux dans le Malm; u Urgonien;

K schistes marneux de l'Albien et du Cenomanien; R unites subtatriques; 1 charriage du pll de Czerwone Wierchy; :1 charriage des unites subtatriques; 3. dislocation d'Organy; 4 lignes de coupes geologiques (III-V); 5 cOnes d'eboulis; 6 produit de l'alteration glissant; 7 couloirs

de la grotte Mro:i:na (Zwoliński 1961); 8 izochypses

,336 MARIA BAC l KRYSTYN A GROCHOCKA

waną wytżej. DoJny lcMlJi.zyk można IStwierdZlić w niższych lPattiadh !bloku

Zdziarow,

gdzie osią:ga mią!ŻJSżO\Ść OikJołlo 60 m, 0NłZ VI jeda:liOst:ce

Orga-

nów, @dzie cią'gnie się od .nasunJ.ęcia Or!ganów a'ż

do

ollrolic JaSkiJni 'Mroź­

nej i ma miążsrość .około 8'0 m. 'Poziom lZe szczą'tkami śldmaków i małżów,

pTa'wdapoloobnie ten sam,' z

iktóa-egto

F. RalbotWSlci oonaczył maŁże, jest

tW

J).vg,anach \bardZo.

trudny

do prZ:e§ledzema: i wstał 'sIlwierdwny ty]iko.

w jed!hym

niiejOOtJl

w

WIalpie:nJiacll cukrowatych. W SZ!lilfach IZ telglo polZio-

mu

ll'rWŻna .zaobserwować VI drobnoiklrystaliCZlJly'm w~'piendu ,przek:rysiia-

liZlO!w.a!l1e

sk!oruJPki małżów 1 ślimaJk.ÓW' ,dioc'hoo.zące do 0,6 cm, 'WY!P€h'lione

~taliczn,ym,lka'lcytem !bądź peUtem,

oraz

pseudooQlvdy .dro:łmor­

krrysba!l,iczme lub pelittOlwe. Opróćz t~go m02ma spotk,ać pr.zetk:rystaolizo- wane ooidy z dW1ioelma QrocZklami. Rekry:sbaUizacJa ;piostępuje tu 'Q/d Śl"o.dlka I!l.azewnątrz.

W ździaracih atnJalogicznY!prawdOlPOdOiłmie po,ziom Występuje

w

pa- siastych, cu:k:roWa,ty;dh wapieniach, sta:n.dW!iących przejście

do

wyższego

1romJplebu {pl. IV~. OUiklroJWate wapienie i dolarnity były już niejedn!o- krotnie qpitSyJWane (Kobański 1'956).

:B.

Wr8.IPiooie roba'C2llrowe i doldmity ŻÓłto wietT,zeją'ce osi.ąigaj~

w 2dziar.ach

miążsZlOŚć .ok.oło. 1'00 m,

w

Orgam,adh ,--,- w samym Skręcie jeldnos1Jki około 130 m, na'tomia:st 'ku ;PółnQCy ich mią:mZlO\Ść maleje i wy- nosi. 1P1"21Y wy'locie JaSkilIld. Mr.oźnej około. 100 m. Wa'Pienie trohaczkowe tego. koirnjpleksu, tam -gdzie upady są 21blńżone do, piOiI1OlW'ylCh - iwOir.zą irzęd.ystl"otm.yoh skał,

:a

polwi.€iflzc'h:nie IDO!lifo.logtc2me śoian są zwykll!e !pO- wierzChniami ławic (!pl. II, f1g. 2). WdolIiej ,części waPieni ol"OIbaazkowyclh.

w

źc:biara'Oh ZD;a'jd-uje się (W-20 cm) wamte,wika jpl"Z€ipeł:nio:na

trochd-

'tarni li1doOWlc6wo średnicy do 0,4 cm, nie nadającymi się jed.nalk. OO'OI1lIliB.- czenia. Miejrscami krynoidów jest tak dużO, że SkałaiprzypdmiJnra lbajos.

F. RaIbotwIs«ti (1'9'59) użYlwa z:re'SZtą określenia _"wapienie kryno.idbwe tria- su". Hówlllleż

w

dolnej c.zęśoi 'loom:plekfsu, alle nad warstewłką z

krynod,..

oomimoŻlla 'ZIlIaJ.eźć IW:

iWapieni.adh

pi-zewanstrw:ieni:ałwpkÓiW żółtyCh.

, i czerwrOIlQTc'h Q miąższości 10-15 om i zWiązrune ^'Z nimi

strulktury

spły­

wOlWe - duże, pojedyncze , ,,,robaczkJi," pogrąWne yv materiale

ilastym.

W jednej z ,ta:kirdh ławic 'zmalazłyśmy sZJczą1lkii. ślimakó.w i skałotocza.

Górny anizyk - C

Szczegółowy

Ipr!oi:fii.l

szaTy:ch wapieni ,górnego. :aIIlizyku ;zoStał ą>o­

'rząd!zony na

\POdstawie

dbse:rtwaJCji

w

męcie synk1imaIny:m jedJnOlStkli. Or- ganów ~1. II, fiJg.

i),

gdzie ichdgólna crniątswść wynosi' Około. 140 m.

POprowladJzenlie gra.nrl.c między, ~zieleniami na, :zIboczach DdliJnjT Ko~

śoie:I.i:$ńJej !było. ibardzo ,trudne 'ze w21gtlę!dJ1.l! n!i !pIocięty IUISkokatmi i lIliedo- stępny: ter,en, a bralk szlifów ;z tego OibszairU .nie Igw,arantował praJWidł.o­

wegoO lUStaJlooia gr.an~c, wotbec czego. wypawąło. nam się srusz:n.e .zJOIStawić

ig6rny ani.Zy'k nieroZldziellotny;

BUOOW A GEOLOGICZNA ORGANÓW I ZOZlARÓW 337

W jednostce OrglainÓw na waPieniaCh

:rdba.c21kowydh.1ezą:

CI. Sza:re,

masy!W'1l€

Wlalpienie

^bryłowe,

miejscami

^;ze st:rullclm:rami'

rolbac11klqwymi, nie

zawierające· szczą1Jk:aw

onganicznyclh.

Mią2lszo.ść

<lIkoło 25

m.

ClI.

Zół'to. wiet!l"Zeją,ce cienkqpłyrow:e

dolomitYlOl.al'1glilste z Ibrek- cjami

ś.:róidwars1lwowytmi, ident)11CZl1e jak ż&to wietrzejące

dOlomity;

z ilromplelksu B.

Mią1.:sz.oSć

4 m. .

Wyż!ej ;w profiLu

doLomity

j'!lż

nie

' wymępują.

ClII .

. Ja:sn1oszare

wa;piem.ie

~yJ.owe,

siJm..ie przek:rystaltilWwaneze .

śladamistrukitur

:t'OIbacikowych.

Mią!ŻSZOŚć około

2 ' 8 m.

Trzy

^wyżej

wy;mienilOOle

'ze$Oły wy'ka'~ują

pefWlne

!pO!didbieństwa

dIo

leżących

w

spągtl

wapieni rolbaczilrowych i

daloo:nitówŻ'Ółto wie'trzeją­

cych

i stalIlOwią !przejście

do

Walpienlzawder:ający'ah " szcząiIiJ.d

glonów, pseudoooidy i ooidy:

CIV. WalpiEmie

:

glono.we z dtplOjPOrami

.

i pseudoOiO-idamL

Ogólna

.

miąŻiSz.ość ollroło

60 ni. Zespól ten dhrura'kteryzuje

się obecnością szcząt­

ków ocr:;gani' cznydh, przede W'szyslOOim rpochodzend.a

~ollJO!Wego

.:...,. diJplo-

pOir i

iJrun,ych

Ig!lOiIllÓw w.a!piennych

jaik

;róiw:nie:ż ofbecnO!Ś'Cią o,n!k.dlitów,

ooidów i iPSewooooidów. W

lOałym

tym

'

zespo, le,za

wyjątkiem

w:ansbwy opisanej jako cI,

różnice

litolo.gicine mikroskopowo

są niedostrzegalne~

AnaJi:za

' szlifów :poz:woltiła wyróżnić część· dolną

-a, ^ze

^.znaczną

^prze-

w~ą

dip'ldpOT i innych glonów wapiennyCh

' !OO:dpoz.ostałytrrrl szczą1lkapli

OII"gamczmymi,

c'harakteryZlUljącą się IpOza

tym

bezładnym uitożeniernma­

teriału

detrytycznego

d

<mgaiIlliczmego w wa:rsteWkachj

część środko­

wą

-

b,gd2'lie oprócz diplolpoir występulją roWlIlie'ż

w

lWięIkBzyich d'llOŚciach

p.seudoóoidy, oomy

.i

miejlS, cami onkolity, przy; czym

mOŻDJa ~Wia:żyć

kierunkowe 2JO!rientowanie fragmentów, Oiraz

część !górną

-

^C,.IW

iktóreti u doru

występują

w;apieniez wyrostkami (dl'), a

wy~ej

wapienie () prze-

wadze onkiolitów i oOiidó' w nad d,ipIOpOTami: (C2: ).

.

Cżęśćd.olria

-"- IVa

W .cżęścń tej

·

wYiróż.nić mJOlżtn.a trzy typy mitkrorfacja1nJe, 'bwol'zące \ą>a":

przemianległe

warsteWki,

między

którymi .granice

są

na

^ogół

^nieootre,

ale dobrze widoczne,

Typ

1.

Wapień przetpełnilotny

fr.a;gtmenrtami dobrz. e zadhowanydl di- plOlPotf: Physoporella .

pauciforata'~Giimlb.),

Ph. prealpinaPia, Diplopora annulatissima lPia, D. helvetica !'ria, Macroporella gp.

i

Griphoporellasp.

Oprócz

d~plQpoT

widoczne

są

tU niewiellkie ,ciemne okruchy glOlIlóW wa- piennyCh :z J."OIdziJny SoIlenloiporaceae.

Tło

startowi pelit wa'Pienny.

'

Wido- czne

są ró'wTIież

niel1czne

ooddy '

z

jedną otoczką.

Typ 2.

Wapień

dlrohnope'litowy z pojedynczymi diJplpporarmilbardzo

dołxr.ze

zadhowanyrm:i, ora:zz

dU'żymi

dkruchami glonóW' waJpiem.nyclh z ro- dziny Sole11DpOTaoeae.

f-

'338 MAnIA BAC i KRYSTYNA GROCHOCKA

Typ, 3.

Wapień

ooganodetrytyczny z pseudoooidami. W tle pelitO-

wym 1iklwią

'Ciemne okruchy glol!lów wapiennych z rodzil!ly SolenotPQ- raceae, :p:rzy'czym niekt6rez nicl1

mają ~ształt zaokrąglony

i

jedną

liuJb dwie

otocZki

onkolitowe.

Można zaobserwować również dość duże

krysz-

tały

ikJalc;yt'u ;pochodzenia krynoidowego,

~tóryCh

bx:oogina Skutek Tekry..;

stalizacji

zlewają się

'z

tłem.

S'Poradycznie

!występują teżfra,gmenty di~

plopor,

gł6wnie

z rOdzaju Griphoporella, a poza tymndelkzne otwom.ke,

'

cienikoSkol"U.po.we

ma~e,

ubrurnki 5'troma1JOlitów

i ,śroowaa.'strwowe

olkruchy ciemnych wapielni pelitowych.

Część środkOlWa - I~b

POOoIbn:ie jak w

części

dolnej,

występują

tu trzy typy mik:rofa'cj1al- ne

twocząoe

cienkie warstewki od 0,5 cm do 3,0 cm.

'

Ty;p 1.

Wapień zło2xmy

z

dużyclh,

silnie przekrystal1izowanydh,

przewa;Żniewydłużonyc'h

fragmentów

małżów

z

,powłoczk.am.i

(JIllkolito- wyroi, ze

szczątków

di,plopoir (Physoporella sp., Diplopora annulatissima ' lPia i Griphoporella sp.)

i ,

glon6w wapiennych z rodziny Solenoporaooae, zjpS€udoooi:dów i OOIidów O!l'az z I!lieli.czmych fralgmentów ciemnydh peli- towych rwapieni pocIhodzenia

śxódwarstwo/WleglO.

Wszystkie te fragmenty

są bezładnie

rozrz'U.'C()i!le w :spoiwie cilrobnopelitowYm. Stosunek. olkruchów do

SpOirwaokoło

1:1.

Typ

2.

Wapień

oolitowo,;,pseudooo:litowy. Ooddy

są różnej

wielko-

ści, słaJbo

wYoorto: wane,

przeważnie mają

1-3 o:bwódek

wokół

'Pelitowych l'll!b bardzo droibnolkrystaIiicznych

jąder.

Typ 3.

'W~ień"z

drolbnymi, pOlZalkrzy.wianymi, przeciJl1:kQWatytml

fragmejl1!tami,

W'YIl'aźniedostOSOlWUjącymisię

do sie'bie

i

do

tqwarzyszą­

cyCh

im

ooidów.

DłuiJsia oś

tych fra:gmentów jest

l!laQlgół !równoległa

do powierzchni. waTsbwowania. Ch:arakterystyczne

są występujące

miejsca-

mi

zaIOurzenia w

ułożeniu oIkruC!h.6w, polegające

na

oipływaniJu !przez wy-

dłu:żone

dkIruchy

w.iększych, o'krą,głyoh

fra:g;ment6w;

00

sprawia

wra,żende

struUctur

mikrospłyWoiWydh.

Część

górna - IVc

,el. Występuje

tu warstwa o

miąższości

0-5

!ID

wat;pien.iadiOlbIliO-

ikrystalic2lIlego z

ch:arakterystyc~nymi

wyrostikami,

tworzącymi

:na zw:i' e-

trzałej

ipowierzchni

oIkrągłe

farmy o

śxedl!licy

od 0,5 cm do 2,0 cm. Wy-

rostki

mają

w

Igłąlb

od ipO'WierZlChlni

jpxzebie~

prosty. W

w~pieniu

Jbardzo

'

drobnokrr'ystaHcznym na kon'takciez

wyorostikami widać,

drdbrie, automor-

fkzne

ikTytształy.

Oil'az ZJIlaiCznle

w:ię!ksze Ikry,ształy

k.a:lJCy'tu

tw,o;rzące wy-

rostki.

Niewątpliwie są

to

późniejsze wypełnienia

r'llTkowatydh

:próżni, JprawdopOOoibnieipOcb.oozącycll

z

drążenia

osadu 'Przez

mu:łojady.

War-

stwa ta

wyraźnie Tóżni się

od

całego zespołu.

BUDOWA GEOLOGICZNA ORGANOW I ·ZOZIAROW

c2.Wyżej leżą

wapienie detrytyczne dwóch typów.

TW 1. WaJpień

or,gaJOO!de'trytyC2IDy, który

twOTzą SziCZą1Jki

dipLopor, obtoozonetroohity

kł-ynoildów, oiklruchy w.alPieni

oa:a:z czasem SkortJlPki

diroIbnycll

małżów i ślimaik6w. Częste są

otoc7Jki onikolitowe

w:dkół

detry-.

tu'su ooganicmego,i nieorganicznego.

Zdarza'ją się też

.pseudoooddyi

mi-

kToooikOl1ity

~

Pr6czn.i.ch

iWidOlC1lIle są Oikr.ągłe

formy

o stl"U'ktulrze

pelito- wej,

ipQCł.dlme

do ooidów lub pseudoooid6w, lecz

zawierające weWlllątrz

.przew.rimie trzy lub

więcej lkulistyChISlruipień

jasnego kalcytu.

Wys1ię­

pU!j,ą iI'óWII1ież

2lnaczmie

większe

od .omówionego

wy1iJej detTyltusu 1irag-

menty

du:życil

glonów watPiennycll

^iZ

rold:ziny SoletliO!pO!I'aceae, ZIlacmie ciemniejsze od

tła.

OhaIralkterygtycmy

.jest

brak warstewkOWania oraz ZIlIa'cmm przewaga detrytusu nad spoiwem-'detry1rus

stanOlWi oIkołQ. 8fl'lo Skały. Występują

tu

!ll:a~ujące

dilplopory:

balrdzo

liJczlne

foiI'my z 11'10-

dzaju Griphoporella, a poza tym Physoporella sp., Poiktiloporella, Macro- . porella, Diplopora annulatissima Pia,

D.

helvetica

iPiIa i D.

hexClJSter

Pia.

Typ 2.

Wa;pień

ol'lga!OOdetrytycmy. W 'spoiwie

drołmo1m'ysta1icz­

nym wjdoczne

są .

cienm:e lakilro

zadkrąglone

fra;gmentyglonbw !Wapien- nych z rod:ziny SolenQporaceae. NiektÓiI'e z

nicl1mają

cienkie, oIliieregur- larrre

otocżki

onko1itowe

różnej igrulbości,

zin-acmde ciemniejlSze od .t1la

i

samych

oiklruchów.

Oprócz tego

występu'ją .

d:roibniejsze,

. zaoIk:i'ąglan.e

fraJgmenty

materiału

pelitowego

i

drobnolkrystaUc.znego

również :z

cien- kimi otoczkami onlroolitowymi.

CV. Jasne wa,piende drohnoilcrystaliczn.e z

niewieIlką domieszlką

droibnego detrytusu niOOl'lgatniczme;go.

Miąższość Około

20.m.

Kończą

.one profil triasu w jednostce OI-,gaJl1Ów.

W 'jednolStce 2dlziarów Igórn.y anizyk ma

miąższość około

n o· m.

Do-

ildadny iProfil nie

wstał Spoirządzony.

M:aJkroSlrolpowo,

są 1;0

lSZaTe, <mikro-

wate lWalPienie, z

di'PIlQłPOO'ami

w

środkowej Części kompleksu •

. Jak na

toWlSk.azują

OZiIlaCZen1a diplopor, lQImówiOlIly

wyżej ze$pÓł Skałny należy

do górnego alIllizylru. Na podstawie dotyc!hczasowego ma- teriaru aJIJ.alitycznego nie

można podać pełnej :mlienności

w

obrębie

te,go

z~ru,

araz

zaJ.e2mości ilościowej między

/Wapieniami detrytycznymi a organodetrytycznymi.

Ch.q!raktery~ując ,cały zespół należy pod1lcre\Ś11ić obecno.ść

:wa.rste:wkolWan:i.a

i częściowe

zorden1owamde kierumllrowe

. 'fiI'ag-

ment6w organodetry1ycznych OiI'az ma:so' we

występowanie

diplQpor

W

cienkich warstewkaoh

IW

dJoil!nej i

środkowej części ~.

Z~ł

wyid.zielohy tutaj jako górny aJIlizyk dotychczas

n~Pie

me

był szczegółorwo

qpisaJn.y.

Uważano, że iW całej ,

serii Czmwonyrll ';Wier- Chów Idqgger

tra:nągredowal

na ikOlIlllPlakJSie

^walpieni

rdbaczkowych

i d0.-

lomitów

'ŻÓłto wietrzejących.

Tylko w Dolinie

Koście1isk:iej,

zdaniem Z.

Kotańskiego

(195'9, 1961),

mogły lSię znaleźć IwylZsze

Otgniwa

aniz~,

a nawet dolny 1adyn. Obecnie, w wymIw oznaczenia diplo,pOT przez doc.

dr Z.' ·KOitańSlciegp,

moirta"

było udowoc:łJnjć dJstnienie,gómego

aIIliizy!k:u

o

miąŻlSZOŚci

maksymal!nej

około

140 m

w

jednost'kac!h OI-gan6wi 2d:zia-

340 MARIA BAt: i KRYSTYNA GROCHOCKA

rów na prawym

·Zl'boCzru.

Doliny

KościeliSkiej, wykształconego

jako :szare.

~()w.ate

wapienie ·

ż

diplOlporami. Ohar,aJkterystycm,y jeSt \brak\gó'l'n"ego anizykudalej

'ku:

wSClhodlOWi,

gdYJŻ jlUlż

w

Małej Świsl;ówoe

(Sz:U1wzewski

'1963~

OiI', az rw

całej

seTiIi. Czex'WK)nych Wierchów d.alej na IWSChOd

^do~er

trams~edUlje

na wapieniach

.tobaczk.owych~Grochocka'-Rećko

1963).

GÓiI'-

Iily,a:nizyk jest oibecny

iI'óWIIlież

na lewym ZJbo·czu

DOllinyKoście'liskiej

w

Stoładh

pod Kominami TyNrowymi. . .

PirzE!iPl'owadrone ostatnio badania J. IPioltrowSkietgo

(196~~

w masy-

· wie·

Kominów TyttlrowylcJh,

~udow:anym

z osadów

należą1cycl1

do. w

to-

. chtonu,

udok:umentorw.ały

,gó:rm.y a!ni:zytk, a nawet ladytn w serii Kominów TyHrowy'Clh.

iNiewątfJpliwie

istnieje

^duże. 'podolbieńs:tW1oiW wykszt.ałceniu

gÓl'!Il.ag1O anizyku zachodniej

części

serij. Czenwomych Wierchów oraz serii . KOIm:i:nów

Tyl~OJWy'C'h, ó

lktóryni. decytdtuje :przede wszystlkim

olbecność

detrytU'su diplo!POrowego, ooid6lw, mi::kroon!lrol±tów

Ol'aJZ

glo[[lÓW z

vądziny

. SolenQporaceae.

Jednakże dokładnej

parailelizacji iPOziomów litolOigicz- ilyclh

występującY'ch

iW tY'ch dwódh seriaoh lIlia razie nie mo'ma Iprze-

·

prowadzić.

.

Dogger,·

" . . 'W

północnej ·CzęSCl

jednostki Ol'lganów,

między Bramą

Kraszew- skiego a Wylotem:

J

asIdni

Mroźnej,

n:a Igórnym anizylru .

leżą

iSzaiI'e iczer- WlOne . w,B)piEmJi.e!k:rynoidowe ha'josu o

miąższości. dochodzącej

do 2 m.

· W

południOiWeJcŻęści

.. jedoos1iki Organów i · jednOlsliki

Ździarów!bajos

można z:na'leźĆ JedYme w żyłach klastycznych, a 'be7JpOŚreldnio na .ani- zylku

'leżą

czerwone, lin:iejtSoami . Jbulaste wapienie z

.częstymi

!Ilia.Slkoru- pieniami hematytu,

n:a!leżąlce

dOi ibatOlnu liUIb kelowejlll. W dol!n.ej

części

2lerbupod. Wysr.aJnikliw wapieniach tyoh

~tyfka się ,Szcz·ątJkiibelerrini-"

· ww.

^{Wyżej W} prolfHtliZaolbsetI'lW':OWa~

,moma stdpniowe

przejście do·

.bar-

dZo·. Jaml)'dl, a

następnie s~aryCh

wajpieni mahnu.

Malmo-neokom

WaJ>ienie m.a,Lmo'-'l1oo1koIrUU

tworzą·

strome

skałki

w okolicy Zbój- rilokich Okien;.

Upały, Czarną Turnię,·· ,północną część·

hloku Zdziatów

OTaIZ 'Ciągną :się równoleżnikowym

Ipasem naWy.s:ralIlika.ch (!pL 11, fig. l d pl. III). ' Zebranie'

,pełnego

profilu

'było możliwe

na WysrankaiCIh w :PO"

hli~

Silka.W1ki, gdZie dr J. Lefeld

wydzi.elił poszczegó1nepiętra

na :pod- stawie inikiroiauny:

'- .'- "1: . '

jasne, tprawi~.lbiałe· wa;pienie, wyżej s~e

-

'oksforo;

",~" ':'2:~'"

zbite :·w.apienie . 'p;wdooo; litowe

tZ

,glo,ba.chetami

i tdntinidami

t~; :· ·

. .

" ".l 3 ..

LfOżOrwe,Zlbite

wapienie lbulastez

dużą" ilością:

olk.r:uchów gruibo ...

l~.l~;st~~~n .' !1m}cytu . poch~zenia oliga~c~ego oraz z oglolbodhetami

t~·saJklkdkOiinami=-_.

· 't,'+on·

_{J,IJ ,}

. .

BUDOWA GEOLOGICZNA ORGANO"," I :2:DZI.AROW

4. wapienie pseu!doooli'towe zmtinidami igl<JIboctretami

lanżyn;

341

wa-

5. jasnoszare,· 2Jbite wBjpienie ze

śladami

otwornic -

.

hoteryw.

Podobny

protfil został

otp:isany z.

Ma'łej . Świstówki·

przez M. Szu'I-

,ezewsldego

(1963). Pozi(>m rÓ'żowych waJpieni tytanu zMny jest

W

serii CzerWIOnych Wierchów tylilro z Or.ganóyv iz

'Małej Świ:stów!ki;

dalej ku WlSchodJowi zanika i braik:·.go

już

w Wielkiej

Świstówce.

Natomiast

lIla:

StałaJCh :na

zadhód

od

Doliny

KościeliSkiej

brak jest w ogóle

wyższej części

ma:lm,u (Bac 1963).

Urgon

.

UI'Igon

reprezentują

OIl",ganodetrytyczne w.apienie z kalcytem ipOcho- d'zenia organicznego. W szlilfaoo znaleziono-

orbitołiny. Występują

one w

połludniowej części

Hali ;pod

Uipłaz,em

i w dolnej

części·

Sikawlki, gdzie

m1leżą

do jedJnostlk:i OtIganów, O!razna Wolami,

~gdzie wchodzą

w

lSikład

jednostki 2d!ziai'ów.

Alb

Albrwychodzi

napoiWier1!chnię

jedynie na WOllarni.

Są

to marigle·

. i łulPki

IDairlgliste,·

stanowiące

tu

jądro

fakilu s)'Inklinalnego ZdziaLrów.

'l1EKJ'IION':EKA

Szfkic tektoniczny

Cf~g.

3)

!przedstawiaza.C!hodnią część fałtiu

Ozer-

.

wonych WieJ'lC'hów. Granica

nasunięcia

.regloWe,go

:wstała·.

'UZigOdniOlI1a z danyj1llii dOle.

Id!rZ. Kotańskrl.~go,

który

opr,a'cował!budowę

jednootek reglowycl1 na

Upłazie Miętusim

I(li965).

.

PółnoCIlla .część

fakiu -:- jednostka Organów

sięga

dalej

kIu.

zadho- dowi (dÓ Doliny Lejowej)

· niż jedIliO'Sitika 2dziarów, której. najbardziej wysu.t!.1ęta

na

zachód . częśĆ

znajduje

się

na

omaJWiaJnytm

:przerz

na,s

tere- nie

~

na wSClhoId.nim

~boczu

Doliny

Kośdelis!kiej.

Obie jedm.ostld LrOZ- d:zielOtrle

są dyslokacją

qngaIliÓw.

·N'ajdalej

WySUlIlięta ^lIlJa zac!hód ,część fałdu

(na

Stołach między iDo~

liną Lejową f Kościelis!ką) poło'wllla

jest stosunloo!wowysolko

na ~c!hod­

nim

z:boczuelewacji Kom:im.ów TyillkoiWyICh. Warstwy

zapadają

tu ku w.schodowi

i spą,g

fakLu

oIbniża się

silnie-

w stronę

Dolliny

KościeliSkiej.

Nad

samą iOo;Uną Kościeliiską

widoczny jest

już

sy.nk.1inalny ,dha:ralkter jedoostlki (fig. 2, przekrój II),

Skręt

synklinalny jest itru' jedlruaik

wykształ­

Celny

szczątkowo·

i sillnie zldefo!l"mowa;ny

~Bac

1963). !Na :tim.U Doliny Ko-

ścieldsikieJ

nie ofbserwuje

się wyr·aźny'c!h

zmian telktonicZIIly,cih, natomiast

dlt.&y u.skdk o kierunku

około

5'0° iprzeci:ria

fałd

poprzeCznie

· wZJględem . .

dna doHny,

biegnąc

od Kazalnicy na

^Stołach

^do

północnego

wylotu J

·

as-

~ .

:342

N

J300- m ./200-

1100 -

:1000-

09

t,';.;::] 8

1::::1

7

·~5·

€ill5

·.gs4

~J

§ 2

!maI

MARIA BAC i KRYSTYNA GROCHOCKA

s

111

J

f(J(J(J-

FIg. 2

Przekroje (I~VI) przez fałd Czerwonych ,Wierchów między Doliną Lejową 1nmiJą (~kr6j II i II 'Wg M. Ba,c 1'9.63')

Mię-

1 trias dolny; trias środkowY: Z dolomity, 3 wapienie cukrowate, 4 wapienie rObac:z:kowe, .5 wapienie organodetrytyc:z:ne (cukrowa te) :z: diploporami; 6 malmo:-neokom z doggerem w si>ą­

gu; 7 ur.gon-cenoman; 8 alb; 9 jednostki reglowe (R)

·Coupes '(1Il-V1I)a travers le pl'i de Czerwone Wierchy entre la vallee Lejowa et la

vallee Miętusia ~ooUlpe

.r

e!t II]! d'apre.s M. Ba.c 1r963)

.1 Trias inferieul'; Tl'ias moyen: 2 dolomies; 3 calcaires ·~accharoJdes,·.4 calcaires vermicuiaires, .5 caleaires . organodetritiques (saccharoJdes) avec Diplopores; 6 Malmo-NeoComien avec

le Dogger

a

^{la base; .}7 Urgonien; 8 Albien-Cenomanien; 9 unites sUbtatdques (R)

Yl

,f7(J(J-

m

JtiIKJ-

J5(J{)-

.HOO-

./3IJJ-

rolTtule '(

BUDOWA GEOLOGICZNA ORGANÓW I 2DZIARÓW

"

"

,,"1

" I

" I

/ ' ,/

,/

" ,

,.-

" ,

s

12fXJ -' _ _ _ *~~j"(

"

1100-

y

1600 -

1500- tlOIO /400 _ pod UplOletTl

13U0- ^~ _ _ ...,.

/200":"

/100.-

/000-

KO!'Cl/ll/SkO _ - - - - R --MIo!'§,

343

•

344 MARIA BAC i KRYSTYNA GROCHOCKA

kini

Mroźnej

i dalej',

wzdłu1ż

tej

rozwiniętej

na ikiJku jego poWj.er:rehm.iach jaskini

(f~g.

1), do

nasunięcia

reglOlWego. Uskok ten na

wysoikości

Ja.skini

M.roŹDejma

zrzui Olkoqo 60 m ku zachodowi. Ku

'spąglolWi

faMuz.rru.'t 2IDlniejsza

się

do prawie

całlkowit~gozam.tklu

na 'za, chód od Kaza'Inicy.

Na 'WISC!hód od uSko!kru w.rurstwy triasui jury,

leżące

nad

Dolmią

Ko-

ścieliską

w

następstwie

nmmalnym w

połutdniowej części

jednostiki Or-

'gamów,przedhoidzą

w

poło,żeni.epionowe,

a

następnie

odwróoone (fi,g. 2,

.

przekrój

V).

Najsilniej.sze dbaIenie

ku północy

odwróconych warStw wi-- doczne jest

:n:a' Zihoc~u

Wy.sranek, gdzie

lIla wyso!kości około

100

m

naid

Żlebem

pod Wysra:nki ZIIlaojauje

się !płat

triasu

środkqwe.go, który' IW' miej-~

.sw kootaktu z

jmą

jpOchylOlIlY jest pod

kąl1;am około

40°k,u NE.Nie jest jednak pewne, czy 1k0000takt ten jest sedymentacyjny,

!możliwe że

W

i

tym.

miejscu

tnaStąpiło

:pew;ne

późniejiSze

rozwleczenie tektoniczne

triast.t przez:

jednoistiki reglowe. Dalej k'llWlS,(jhodoWi, wdlrolrey Sikawki (fig. 1),

fałd.

jest :znów JWY!rl.iesióny macznie wyżej i

,górn.e

(odwrócone)

skrzydło fałdu.

synklinalnego nie jest

już

obalone ik!u

północy

(Hg.

2,

'Przelcrój V). Zmi.a-·

na 'Charakteru

fałdu

jest na tym odcin:kiu

wyraźna

i

następuje

XlaptoW1l1iie' na 'PCJIprzecznym do

fałdu

uskoku. Uskok ten, niema:l tpiom.owy, zaznacza

się wyraźnie

na

,zboczu

Wysranek (fig. 1). Jest on praJWie

rów1l!ol.eigły

do

orPisyWaiJ.eg~ wyżej

uSkoku

, wzdłuż

JtaSkini

.'Mroźnej.

Dalej na -wschód, w

Małej Świstówce, skręt

synJkli.nalny jednostkr

.

Or.ganów

występuje

tyliko

·swzątikowo

w postaci "na,rtowegtD"

podgięcia

ku

górze warstw w

n,ajbUższym 'sąsiedztwie

dyslokacji Organów (Szul-- czewsiki 1963).

Zostało

to uwiooczni.one na przekroju (Hg;

2,

przekrój

VI)

(przez

Małą 'Świstó'Włkę,

w)rikonany;m J).,a tpodstJawie matpy M. Szulczew- skie,go (1'963) oraz

'

w

OIparCllu

o

istniejące

dwa przekroje Z.

KotańSkiego·

(l' 963a, , fi,g.3 i

6~.

Na przekroju tym

Widać rów.rui.eż, że

w

półInoon.ej c~i .

jednost!ki Organów WIa!rStw.y

'

ba!rdzostromo

zaJpad:ają

ku

północy, prze- kraczając

tu

strefę

fleksury

brzeŻiI1ej.

Budowa

,

geololgiczna jeid!ru:Jstiki OrigaIlÓW w

Małej Św:istÓIWC€ !różni się więc

zasadniczo od jej r bud.olWY w okolicy Sikawki. W obrazie kartO-·

.

graficznym oIbie te

części faIldu

rozdzielone

są nasuniętymi nań j,edL..·

nootkruni reglowymi,

utiudm.iającymi

ustalenie charakteru

przejścia

jed- nej

części

!faMu w

drugą.' MOIŻHwe, żeipCld ltlaBUlIrięcielffi

reg'lowym

prre-

biegapodoibny doopisywanyc.h

wyżej

'llSktoik,

możliwe

jest jednak

także­

ciątgłe przejście jednej części fałdu w drugą.

W 'k,a21dym razie jednostka Or,gaI].Ów w

Małej Świst6Wce jest 'zm:a:cmie wyni€'iSionawzgQędem tej'że,

jednostki. w .qIkoUcy SikaWki.

Opisane

wyżej

ouslk.o!k.i

:podnoszą jednostkę

Or.ganów ilru lWSChodowi"

whrew ogólnej tendetncji do

~padtania

warstw i pochylenia porwierzchnf

Ilasil'Illięcia jedIlJOłStki

w tym !kierunku.

StrOjp

an-i:zy:ku w no, r-m. a'1Jnej

części

jedmostki Orig'anów w Dolinie

KościeliSkiej 'znajduje się na wysokości

1000-1400 m, a: w

Małe'j Świstówce

()IdpowiedJnio na

wysokości

1350-

, .

1550 m. Oba .te uSkoki

stÓ'pniowozani'kają

w

spąlgowej części

jeldnostiki.

BUDOWA GEOLOGICZNA ORGANÓW I :l:DZIARÓW 345

Wskazmje to,

że powstały

one

już

po

;nasunięciu się

jed!nostki naaurto-

-chtoniczną kred'ę, :będąoą

w

cusie

lich

iPdwlstaw:ani.a

"amortyzatorem"

tefk-

tO!Ilicznym.

Qprócz

wyżej

ópisarryclh usk,olków, w jednostce Ortga'nów na pra- wym zboczu DoImy

Koościeliskiej

jest

też duża i'lość .droibniejszych lllSko-

'kó:w, z lktóXycll wielemailderU!11ekzbliżonydo.fkierun.klu dużydh ,uskto-

,

ków. Nie

maj,ą

one jednak

wdększego wpływu na ogólny styl te!lrltotnicmy

jednostki, .natomiast baxdro

ikamłplikwj,ą

jej OIbraz

kartograficżny

(fiJg.

1

i pl. III). Z i'ch

obecnością

jest

też .zwią~e

czterolkTotne poj.arwienie

się ,

w

Ż'lelbie

pod Wysranki !pOZiomu

różowych

wapieni lbu'1astych tytonu.

Jedn.ostka Zdizita:rów, dla 'której Z.

KotańSki

(1'963a) przyjmuje rów-

, ilież 'budQlwę synklinalną,

lI1ad

Doliną KościeliSką

tworzy Iblok (oblok

ździa-

,

.rów -

Kot.ańSki

1961) omonoklina'lnie i

n,iemał

pionoWlOustawionych warstwach. W pÓIDocnej

części,

przy

dyIŚloikacji

Onganów (:pl. IV),

wzdłuż

której

została

ona

olbni'ŻtOil1a w~g1ędam

jedJnolStki Orgarnów, mniej .sztyw- ne warstwy

są

!IlIieco

podgięte !ku

górze. Z

rzeczywistą sym.kil.iną

mamy do czynienia dapiero na. Wolarni(iig.

1).

Synklina ta, ó!Pisyw,a;na :przez

F.

RaJbowskiego (1959), dalej

ku wsChodowi widoczna jest wpołudnióIWej ścianie Małej ŚwistówGri,

Igdzie

rostała:

przez M. Szu1czewskiego (1963)

.naZW.alI1a sylllk.liJną Małej ŚwiJgtów!kJi.

Widoczne jest tam

podgięcie

!Warstw urgonu i allbu w pobliW dyslOtka' cji Organów (fig. 2, przek!rój VI). M. Szml- czewski

udowodnił

przy tym;

że IW Małej Świst6wice

symikliJna ta o'twiera

.się

ku !gbrze i jest 'lek/ko podhylo.na ku N

l~filg.2,

:przekrój

VI).·

Jej dolbrze

, rozwinięte skrzydło południowe

jest $rzy!cUam

. ~.zJbietowym,

natomiast

północne'brzUJSzne Skrzyidło

tworzy tY'JJlro Ul\gon przy dyslolkacjd Ortga-:- nów. W ZdziaI'lach natomiast - za RaJborWs1dm -

przyjął

Szulc.zew:ski

.

syt!lJację o,q.WTotną

-

miała

tu

być

synlklina

otwierająca \Się

'ku

dołowi,

przy ,czym

skrzydło

Ibrzus2IDe 'by!l:oIby dOIbrze

wyikształcone,

a 'grzb:'e'towe

szczą'tkowo. T.aIką inrte:r,pretację ,przyjął teżZ. Kotański

(1'963a) w olStai-

.

niej .pracy o lIlowychelemantaJch lbudowy

fałlcLu

Czerw.o.nydh Wierc'h-ów.

Przeprowadzone :przez nas lbadania

dO!pI'tOwadziły

do iwniosl{JU,

że

.synklina

Małej Świ.stów!kli wszędzie

otwiera

się

ku górze i

że

.zarówno .nad

Doliną . Kościeliską jak i

w

MałęjŚw:istóWce skrzyk:lro południowe

jest do,brze

iI'Oz,winięte,

pólmiolCIle

zaś I'3zcząt:lrowo

(fig. 3). W ten sposób jednostka

·

Zdziarów na

.całej dw.gości

:swego.

występow.a!llia

ma

jedlnolitą

.

bUJCWwę, twor.zącotw:my

!ku

'północy fałdsynklintalny.

W

obrębie SkTzydła poludriiowego Sytnncl.in.alnego fałdu ŻdmarÓIW.

nad

J)oIliną KościeliSką 'WlięikszOOć odikształoeń

tektooicznych ma, iPOdQ/b- nie jalk. w i:nInych

częściach fałdu,

charakter

;nieciągły. Naj!Większ.oe

usloolki

tWtOTzą tlili

wy;ra:fuly system i

;Są równoległe do dyslokacji Or.g.a!llów (bieg

ok. 85°), ze ' zrzutami, jak

IW

'tej dyslokacji, 'ku

poiłudniowL(pl.

I' V), USkdki te, 'Podobnie jaJk oipisywane

wY'żejz

jednostJki Organów,

· zmniejszają

swe zrwty

llru spągówi

.

. Bardziej szczegółowe ~.zenie,

sytwacji tektonicznej

spągu

jeIcL-

•

346 MARIA BAC i KRYSTYNA GROCHOCKA

nostki Zdziar6w

W pOIbliżu UlPłazlkowej Przełęczy

po. 2JWala ona '

wyciągnię.:.

cie wniosku,

że powstały

one

jJUŻIPO nasunięciu

wierchowych lu.sek

pła­

sZCZDwinowydh

naautocht<micZ!Ilą ktedę. PÓŹlniej nastąpiło

jednla'k jeszcze

;pewne

'Przesunięcie,

w Wyniku !którego powierzchnia

spąlgowazostała.

tekto.ni.cznie wyrównallla.

W

spągu nasunięcia łusek lpłasrezowilIlowycll,' wchodzących

w :skiad

fałdu

CzerwonyC'hWierch6'w, tl'li..aJS dolny jest praJWie

calkOłWicie

wypra- SÓWaIIly.

Większe

jego :fragmenty widoc:zme

są

tylko przy dyslokacji Or- ganów

i

ma

UpłazJkowej &-zełęczy. Poni:żej

triasu dolnego; w kitkiu miej- scach

znajdują się

!fragmenty 'W'aipieni mailmu i ur,gonu i' uterpretowane dawniej przez Ralbowskiego jBJlro

szczątki

brzusznego

'Skrzydła fałdu

Czer-

. WOiIly:ch Wierchów, a obecnie iPrzez Z.

KortańskJiego

(1963a) j'a'ko (pOO'IWaki

. tektoniczne

poc!hodzące

z rozWleczonego pal'afUtochtoo.icznego symklinal- .

nego iałduStoł6w.

DyslOlkacj.a Orgam.ów - wielki'lliSkok

biegnący wzdł'lllż

falidu Czer- wonych Wierchów - z

peWlliOscią powstała jUJŻ po na'sunięciu fałdu

ma autoohtoin.

Świadczy

o tym

ścisły związek obu -części tfałdu :rlia całej

jego

dł'ugOlŚci

i

głę'bokiJe w.ciśnięcieautO'C'htonicZ!Ilej

kredy

.międ·zy

jed.Iwstk:

Zd.ziar6w i Organów nad

Ha'lą PisaIną. Ta!kże jednalkOiWy

/kierunek zOlpi- sywanymi

już

IllskOtkami w jednostce ZdziaIÓW (iig. 1

i

pl. TV) wskazuje na hm sam czas powstania tych wsk<Olków i dysldkacji Onganów. lPo- . wierZJChnia

nieciągłości tektońicznej, 'PO'

!której

nastąpiło ;przesuntęcie,

może być jednakże wcześniejsza

i

może mieć związek

' z nieróWllJCl6dal1lli .

autoclhtx:micZln8gojpOClłoOŻa, .po którym przesuwał się fałd

OzerwonyiC'h WierehÓiW. Na

taką mO'miwość ZWIl'acał UWia,gę

Z.

Kotański

(1963a).

N ad

DoJmą Kościeliską

;trudno

'W

odniesi.enw do powierzchni rue-

ciągłości .pomiędzy .

Jednooikami Zdziarów

i

Or:ganów

zastolSOlwać j.ak:i.ś

inny termin

niż

"dyslolkacja" :..-.. nie jest

to

'bowiem uSlroIk, lecz defo;r- macja () znacznie lbardziej skomplikowanej ,genezie. Trzeba \PTZede wszY'st-·

kim ,przyjąć

jej

wieloetapowość,

a

więc

najpierw \powstatnie w

oIbrębie nasuniętej łuski płaszCZDwinOlWej ciągłych Skrętów

tektonicznych, a na-

stę;pnie

dopiero powierzchni

ni.eciągłości

i

oibnl'żenia

jednostki Zdziarów.

Wydaje

się, że

:pieI"lW'szy

etajp'byłzwiązany

z nasuwaniem

się ŁwSki pła­

szczowinowej i

nierównościami 'podłoża !iutochtOlIliCŻne.go.Stropowa część.

osadowego autochtonu w tej olrolicyszczegó1nie jest

sfa.łtlow.ana

w parau- tochtoni.cme

fałdy

ka'skadoWle. Temu rodzajo!Wi

m.ł!dów

jest przy.pisy\W- na 'geneza grawitacyjna. Wydaje

się

wiel'ce . praWdopodo.bne,

że

ipiexwoQome

sfałdowanie

jednostiki C'zerwOlIlydh Wierchów

'było 2lWią:zane

z

lIli~6wno­

ściami podłolŻa ipOwstałymi

na tej drodze

bądź

przed

nasunięciem \Się

jednostki Czerwonych Wierclhów,

bądź też'

w tooikcie czy nawet

po

zasad- niczym

lIlasunięciu.

Wówczas !PO, wstaltby sy:niklina1ny

skręt

jednost!ki Or-

~ów,

a w

ołbrę'bie sąsiadującego

z nim

Skrętu

.antykliIna1nego

mogły powstać

wielkie

spękania

tensyjne

ibędące założeniem

dyslakJacji

O~­

nów.

Sama

dy.slolkJacja

poWS'tałaJby później

i

musi~ła' być,

podobnie jalk

.l2ZIr

~2

~3

~.4

....,/ 5

~ ~6 Fig. 3

~7,

.-/fCW8

.

~fG9 X~XIO

...-111

1~

.. . .

o

_,. 500m _I . '

.

Hala pod UpTdzem

I~~ • • •

. V· : .. iJ,/r azkowa ..

'. '.:

·.f~r~eręc~

' ...

G TadHie UpTazianskie.

'-

^VI I:J ::;,

....

Q1

~

Szkic tektonJi<!2lIly fałdu Czerwooyeh Wierchów m.iędzy Doliną Lejową i Miętusi,ą

l dolne skrzYdło synklinalnego fałdu Organ6w; li górne skrzydło synklinalnego fałdu Organów; 3 dolne (p6łnocne) skrzydło synklinalnego fałdu Zdziar6w; 4 g6rne (połudnIowe) skrzydło synklinalnego fałdu Zdzlar6w: 5 porwaki tektoniczne; 6 autochtoniczny alb; 7 nasunięcie jednostek re- glowych; 8 nasunięcie fałdu Czerwonych Wierch6w; 9 nasunięcie fałdu Giewontu; 10 dyslokacja Organ6w; 11 linie. przekroj6w geologiczriych (I-VI)

Carte tectollłique scMmatique du pLi de Czerwone Wierchy entre la vaRee Lejowa et ia vaIJee Miętusia

1 flanc inferleur du pli synclinal d'Organy; li flanc superleur du pll synclinal d'Organy; 3 flanc inferieur (du nord) .du pll sync1lnal de Zdziary;

, flanc superieur (du sud) . du pli sync1lnal de Zdziary: 5 lambeaux tectoniques; 6 Albien autochtone; 7 charriage des. unites sUbtatrlques, , ~har~ia~e du pll dę Częrwonę Więrchri 9 ęharria~e du pll du Gięwonti 10 gl,s19~a~ic:>n d'c;:>r~anYi 11 li~nęs dę ęoupes ~eolo~iques (I-VI)

•

248 MARIA BAC i" KRYSTYNA GROCHOCKA

. .

uskoki

W oibręibie

Ol'lganów

i Źd.zlarów,

spolWlOdowana rnaci:skiiem z

I

góry.

Oczywiście

najipr'ostsze i na.jlbardziej 'prawdopodobne

ibyłoby przyjęcie,

. re

^nastąpiło

^{to pod}

^W1Pływem

mas jednostki' Giewontu czy

też

jeqnostek

regl~ch

wzaClhodniej

ezęści

faMu, j.ak to

przyjął

Z.

Kotański

w ipIla- .cach z 1961

i

'1963 . 'rokiu. Z tym etatPem ruchów

należałoiby' też wią'zać ukształtowanie się fałdu syniklina;lne-goŹdziarów

-

~chy1one,go'

im

pół­

nocy

i w:gniecioll1ąg1O

w

autochtoniczną ikrooę. Szczątikowe

wy:ksztakenie

· północnego skrzydła

tego

!ii~du

na. Wolami i

IW Małej Świstówce, tj.' w

miejscach, ,gdzie j1est

rzeczywiśde

gtwieT'dwna jego. !budowa synkU- nalna oraz

odkłucie

w .strefie osi

fałdu

w

IpoIbliżu

dyslolk:a'cji OI'lganów:,

nasuwają

nawet

rmoiJ1iWlClŚĆ, że

synklina ta mme w'ZI1acznej mierze

hyć·

wynikiem

'

procesów tektonic:zm.ydh,

'jakie 'zaszły

podczas przesuwania

' się

jednostki

Ździarów wzcRuż

dyslokacji Or.galliów,

i

równoczesnegoiuacis!ku

·od

:południa.

W

tym

'Przypadklu

fałdy

symikJiJnalne Ol'lga1nów:

i Ździarw ,mo.głyby niebyć!l'ówn.QIWlekowe imOlgły pOlWstać

wsklU'tek

różnyClh

pro- .cesów te!ktonicznych.

lNic nie WlSkazuj'e na to, aby na

!bu,d,owę faŁdu

Cze-TWIOiilych Wier- ,chów

miJały wpływ

6becnie

leżąoe

na tnim jednostki reglowe. Potwier2lch- nia ,teiktonic-zma

pomiędzy

nimi jest

dość

wyrÓ'wDJaiIla

i

na opisywanym terenie tylko w jedn~lIIl-lJejsou(nad ŹIEfuem:poo Wysranlki) przebiega

.

w.zdłUJŻuskoku.

Na:

ogół

:fald CzerwonyCh

,

Wierchów

~dhlOw:uje się

szty-

'WIllO w~lędem późniejszyoh przemieszczeń

mas reglowych.

Wykonana przez

Il'laS

.praca

miała

na ,celu hardziej

'SZlcze.gółiowe ~a­

danie odcinka

fałdu

CzerWIOnych Wierchów nie

objętego

dotychczas

.8rezegółlowym ,zdjęciem

.goologicmyrrn.

Doprowadziła

ona, do stw:ie:r:dze- . nia,

że

- tak jaik

w

innych

cz.ęściaah fałdu

- lbaTidZo

ważną rolę IW

jego.

'budow:iegrajądeformacje nie-cią.gle

ornz

że

budowa 000

części fałdu

-

jednOlStek Or.ga:nówi 2d2]1arów jest jes2'Jcze 'bal'ldziej jedn<JIlita

ndż lPl"żyj­

. :mo'WaJ!lO dotychczas.

, Zakład Kartowania Geologicznego . Universytetu Warszawskiego

Warszawa 22, Al. Zwirki i Wigury 6 i

Pracownia. KaTltografii Geologiczne;

.Zakładu Nauk Geologicznych PAN 'Warszawa 22, Al. Zwirki i Wigury 6 .

Warszawa, w październiku 1964 r.