HENRYK SWIDZIIŚTSKI
(1904
—1969
)P R Z E W O D N IC Z Ą C Y P O L SK IE G O T O W A R Z Y S T W A GEOLOGICZNEGO W L A T A C H 1957— 1969
W p rzed ed n iu ro k u jubileuszow ego geologia polska i Polskie T ow a
rzystw o G eologiczne poniosło ciężką stra tę . D nia 23 czerw ca 1969 r. zm arł d r H en ry k S w i d z i ń s k i , w y b itn y geolog karpacki, p ro feso r A kadem ii G órniczo-H utniczej w K rakow ie, członek k o resp o n d en t Polskiej A kadem ii N auk, członek honorow y Czechosłow ackiego T ow arzystw a M ineralogicz- no-G eologicznego, członek k o resp o n d en t T ow arzystw a Geologicznego w W iedniu. Członek naszego T ow arzystw a od ro k u 1928, był czynnym członkiem Z arządu w la ta c h pow ojennych, a od r. 1957 przew odniczył T ow arzystw u. T ak długi okres kad en cji prezesa w y n ik ał z Jego w ielkiego a u to ry te tu i zaufania, ja k im go obdarzali geologowie.
U rodzony w r. 1904, stu d ia w yższe odbył n a U niw ersy tecie W arszaw skim , na k tó ry m uzyskał stopień doktora (r. 1928), a n astęp n ie docenta (1937). Od r. 1930 p ra c u je w P ań stw o w y m In sty tu cie Geologicznym , k tó ry opuszcza w r. 1949, pow ołany na pro feso ra geologii w A kadem ii G órniczo- -H utniczej. Ś m ierć poniósł podczas podróży naukow ej n a K rym ie, koło S y m fero p o la, odchodząc w p e łn i sił.
P ierw sze p race H en ry k a S w i d z i ń s k i e g o dotyczyły stra ty g ra fii ju ry , głów nie górnej, zachodniego zbocza G ór Ś w iętokrzyskich. S ystem em ju ra jsk im in tereso w ał się do końca życia, p u b lik u jąc n a te n te m a t jeszcze
4 R o cz n ik G e o lo g ic z n y T om XLI
n iedaw no kilk a p rac i uczestnicząc w m iędzynarodow ych kolokw iach po
św ięconych jurze. G łów ną dziedziną Jego p racy b y ły jed n a k K a rp a ty fli
szowe. Z w ażniejszych Jego osiągnięć należy w ym ienić zestaw ienie, u z u p ełn ien ie i odpow iednie z in te rp re to w an ie zdjęć w y k o n an y ch przez róż
n y ch geologów w K a rp a ta c h środko
w ych. T ru d n e to zadanie w ykonał H en ry k S w i d z i ń s k i , p racu jąc przez w iele la t w K arp atach , k tó ry ch znaczne połacie (okolice K rosna, J a sła, Gorlic, N owego Sącza, K ry n icy itd.) p o k ry ł w łasn y m i zdjęciam i. M a
pa, k tó rej opracow anie i w y d an ie opóźniły ' w y p ad k i w ojenne, została w y d a n a w skali 1 : 200 000 w r. 1958.
Z w ielu p rac Zm arłego dotyczących geologii K a rp a t zasługują n a uw agę Jego sy ntetyczne opracow ania, m iał bow iem zarów no u m iejętn o ść szcze
gółowej p racy an ality czn ej w teren ie, ja k też d ar syntetycznego u jm o w an ia problem ów . Ju ż z o kresu m łodzieńczego pochodzi te n ty p rozpraw y, pt.
„U w agi o budow ie K a rp a t fliszow ych” , będącej now ą sy n tezą budow y stre fy fliszow ej po p racy prof. J a n a N o w a k a z r . 1927. N iezw ykle cen ną jest jego praca pt. „S łow nik stra ty g ra fic z n y K a rp a t północnych” (1947), w k tó ry m zebrał źródłow o w szelkie in fo rm acje dotyczące w prow adzonych w ciągu 100 la t nazw straty g raficzn y ch ogniw fliszu, ośw ietlił je k ry ty c z nie i w ykazał, k tó re nazw y isto tn ie zasługują n a u trzy m an ie, a które, b ę
dące bądź synonim am i, bądź o p arte n a b łędnych przesłankach, należy usunąć. P racę tego ro d zaju m ógł w ykonać geolog m ający duże dośw iadcze
nie teren o w e i zupełne opanow anie piśm iennictw a. W ażną pozycją Jego dorobku naukow ego je s t też opracow anie tek to n ik i w schodniej części K a r
pat, m iędzy D unajcem a w schodnią gran icą k ra ju , za w a rte w I tom ie w ydanej przez Polskie T ow arzystw o Geologiczne „R egionalnej geologii P olski” , pośw ięconym geologii K arp at. P raca ta, w k tó re j a u to r zaw arł swe poglądy n a te k to n ik ę K arp at, je s t w pew nej m ierze tek stem o b jaśn ia
jącym do nieco później w ydanej m apy.
H en ry k S w i d z i ń s k i in tereso w ał się też budow ą pienińskiego pasa skałkow ego, a zw łaszcza jego fliszow ą osłoną. T ym zagadnieniom pośw ięcił kilka p rac w 1. 1958— 1961. W ykazał On, do pew nego sto p n ia potw ierd zając daw ne spostrzeżenia W iktora K u ź n i a r a , że po północnej stro n ie pasa skałkow ego z n a jd u ją się u tw o ry („seria ry ch w ałd zk a”) od ręb n e od kom pleksu m agurskiego, a zbliżone do fliszu podhalańskiego. Te spostrzeżenia m ają duże znaczenie dla rozpoznania sto su n k u płaszczow iny m ag u rsk iej do pasa skałkowego, ja k rów nież n a św ie tla ją zagadnienie sto su n k u fliszu podhalańskiego do pasa skałkowego i jed n o stk i m agurskiej.
P rof. S w i d z i ń s k i był w y b itn y m znaw cą zagadnień n afto w y ch i w ód m in eraln y ch . Je m u zaw dzięcza K ry n ica n aw iercen ie now ych źródeł m ineralnych.
Jak o pro feso r A kadem ii G órniczo-H utniczej, w ychow ał i sk u p ił koło siebie g ru p ę m łodych geologów, k tó rzy osiągnęli isto tn e w y n ik i w sw ych pracach badaw czych.
— 50 —
— 51 —
Na ty m m iejscu należy podkreślić Jego szczególne zasługi dla Polskiego T ow arzystw a Geologicznego. P od Jego długoletnim (1957— 1969) przew od
nictw em (tylko pro feso r J a n N o w a k ró w n ie długo przew odniczył To
w arzy stw u w okresie m iędzyw ojennym ), T ow arzystw o rozszerzyło znacz
nie sw ą działalność, w pew nej m ierze p rzekształcając sw ą s tru k tu rę przez tw orzenie licznych a bardzo ak ty w n y ch sekcji specjalistycznych. Jak o p rz e w odniczący T ow arzystw a b ra ł udział prof. S w i d z i ń s k i w przy g o to w aniach do obchodu jubileuszow ego T ow arzystw a, którego n ie ste ty n ie doczekał.
M arian K s ią ż k ie w ic z
RÉSUM E
La veille de son an n iv ersaire, L a Société G éologique de Pologne su b it u n e g ran d e perte. Le p ro fesseu r H en ry k S w i d z i ń s k i , célèbre géolo
gue carp ath iq u e, p ro fesseu r de l ’A cadém ie des M ines et de S id éru rg ie à Cracovie, m em b re-co rresp o n d an t de l’A cadém ie P olonaise des Sciences, m em b re h o n o raire de la Société M inéralogique et G éologique de Tchéco
slovaquie, m em b re-co rresp o n d an t de la Société G éologique à V ienne, est m ort.
Né en 1904, il fa it ses étu d es à l ’U n iv ersité de V arsovie. D ’ab o rd il tra v a ille au S ervice G éologique de P ologne; en 1949 il est nom m é p ro fesseu r de Géologie à l’A cadém ie des M ines. Ses p rem iers tra v a u x con
c e rn a ie n t la s tra tig ra p h ie d u J u rra s s iq u e d e la p a rtie o ccid en tale de la M o n tag n e d e la S-te C roix, m ais c ’é'taient les C a rp a th e s fly sch eu ses qui c o n stitu a ie n t le d o m a in e p rin c ip a l d e ses étu d es. Il f a u t ci'ter p a rm i ses o eu v res les p lu s in té re s s a n te s le tr a ité sy n th é tiq u e s u r la s tru c tu r e te c to n iq u e des C arp ath es flyscheuses in titu lé „R em arques su r la s tru c tu re des CarpatJhes fly sc h e u se s” , „ D ictio n n aire stratiigrapihique d es C a rp a th e s S ep te n trio n a u x ” d a n s leq u el il a ra m a ssé e t p ré s e n té d ’une m a n iè re c ritiq u e to u tes les in fo rm atio n s co n cern an t la term inologie stra tig ra p h iq u e , crées p e n d a n t 100 ans, la c a rte géologique des C a rp a th e s c e n tra le s, la p r é s e n ta tio n d e la tecto n iq u e d es C a rp a th e s e n tre D u n ajec et la fro n tiè re o rie n ta le d u p ay s, q u i se tro u v e d a n s le p re m ie r volum e d e la „G éologie rég io n ale de la P o lo g n e” .
Ses tra v a u x co n cern an t les K lippes de P ien in y p ré s e n te n t le problèm e du ra p p o rt e n tre la n ap p e de M agura e t les K lippes de P ie n in y et aussi de celui e n tre le flysch de P o d h ale et la zone de P ieniny.
Il fa u t souligner les g ran d s services q u e le p ro fesseu r S w i d z i ń s k i a ren d u s à la Société G éologique de Pologne. Sous sa longue d irectio n la Société a développé son activité, le no m b re de ses sections a augm enté, de nouvelles sections spécialisées trè s actives se sont constituées, la b iblio
th èq u e de la Société s’est enrichie.
tradu it par M. Ś w ią tk o w sk a M arian K s ią ż k ie w ic z
