Jan Charytański
Katechetyka [Przegląd czasopism]
Studia Theologica Varsaviensia 5/2, 267-288
Katechetyka
Najpoważniejszym i czasopismami katechetycznym i w języku francuskim są Catéchèse i Lumen Vitae. Pierwsze z tych czasopism jest w ydaw ane przez C entrum N arodow e N auczania Religii przy współudziale Wyższego In sty tu tu D uszpasterstwa K ateche tycznego pod p atro n atem Narodowej Komisji N auczania R e ligii. M ożna je uznać za reprezentatyw ne dla francuskiego ruchu katechetycznego. Lumen Vitae jest organem m iędzynarodowego centrum wychow ania religijnego, noszącego tę sam ą co i czaso pismo nazwę. O pierając się więc na m ateriałach zaw artych w wy m ienionych czasopismach, m ożna określić kierunki poszukiwań katechetycznych ostatniego roku.
W obu czasopismach na pierwsze miejsce wysuwa się p r o b l e m a t y k a s o b o r o w a . N ajbardziej charakterystyczne są tu dw a artykuły Lumen Vitae. M arcel v a n C a s t e r , jeden ze współzałożycieli centrum Lum en V itae, w num erze pierwszym tego czasopisma zastanaw ia się nad wnioskami, wypływającym i dla katechezy z soboru {La catéchèse selon Г esprit de Vatican I I L V , 21 11966/11— 28). J a k w skazuje sam tytuł, a u to r nie a n a li zuje dokum entów soborow ych ale postaw y duchow e, k tó re wysunęły się n a pierw szy p lan w p rac a c h soboru. Są to : gotowość służenia całej ludzkości, postaw a o tw a rta wobec poszukiw ań teologicznych, gotowość dialogu, otw arcie się n a drugiego człow ieka. Przechodząc do zag ad n ień bardziej katechetycznych a u to r podkreśla p ry m a t miłości w katechezie, rolę św iadectw a, wolność, p rag n ien ie jed n ości ze wszystkim i ludźm i, znaczenie teologii w artości doczesnych.
268 K S . J A N C H A R Y T A N S K I [2]
Z nieco innego p u n k tu w ychodzi C harles M o e l l e r w swym przem ów ieniu in au g u racy jn y m roku akadem ickiego n a stu d iu m Lumen Vitae, w ydrukow anym w czw artym num erze
Lumen Vitae (Perspectives post-conciliaires en théologie et catéchèse
L V 1 21 /1 9 6 6 /6 6 5 — 682). A u to r an alizuje przed e wszystkim c e n traln e problem y teologiczne so b o ru : pojęcie O b jaw ienia ja k o w ydarzenia, d ynam iczne ujęcie T rad y cji, soborow e po jęcie K ościoła, ze szczególnym podkreśleniem zn aczenia koś ciołów lokalnych i je d n o stk i; om aw iając w zajem ny stosunek Kościoła i św iata podkreśla znaczenie w artości doczesnych w świetle stw orzenia i odku p ien ia, a wreszcie zag ad n ien ie ekum enizm u.
D w a powyżej w spom niane arty k u ły ukazyw ały uczulen ie ru ch u katechetycznego n a p ro blem aty k ę soborow ą, obejm ując niejako jej całokształt, otw ierając kierunki dalszych b a d a ń . R oczniki an alizow anych czasopism id ą w tym kieru nk u o g ran i czając się je d n a k tylko do n iektórych zagad n ień. W zestaw ieniu tych poszukiw ań lepiej je st oprzeć się n a Catéchèse i szukać odnośnych tem ató w w Lumen Vitae, poniew aż rocznik 1966 czasopism a Catéchèse stanow i bardziej o rg an iczn ą całość, p o d czas gdy Lumen Vitae m im o chęci u trz y m an ia num erów o okreś lonej tem atyce stanow i m im o wszystko raczej zbiór artykułów . Pierwszy n u m er Catéchèse (22) rozw aża zagadn ienie Kościoła w ś w i e c i e p l u r a l i s t y c z n y m (U Eglise dans un monde pluraliste). O tw ie ra ją go dw a arty k u ły bardziej d o k try
n alne. J e a n R e m y , socjolog u niw ersytetu lowańskiego, {La
signification du pluralisme, С 2 6 /1 9 6 6 /9 — 20) u kazuje p rzem iany
stru k tu aln e, zachodzące we w spółczesnym społeczeństw ie lu d z kim . Z an ik ają m ałe zam knięte społeczności jed n o lite religijnie czy św iatopoglądow o, a pow staje społeczność zróżnicow ana. N a tu ra ln ą konsekw encją tych p rzem ian jest zm ian a sposobów przynależności do Kościoła. Przynależność socjologiczna, „ko n ie c z n a “, w ypływ ająca z d eterm inującego w pływ u środowiska p o w in n a ustąpić przynależności bardziej osobowej, w ypływ a jącej z przek o n ań osobistych i aktyw nego zaan g ażo w an ia w ży
[3] K A T E C H E T Y K A 269
cie Kościoła, przynależności „w olnej“ . Choć a u to r nie n a w iązuje w yraźnie do K on sty tu cji P astoraln ej, m ożna w tym artyk u le odnaleźć p ro b lem atyk ę p rzem ian stru k tu ra ln y ch K oś cioła w zależności od p rzem ian zach odzących w świecie, tak m ocno podkreślany ch przez tę konstytucję.
C harles E h l i n g e r , profesor teologii p astoralnej z L yonu pro w adzi dalej powyższe ro zw ażan ia (L ’unité catholique du
Peuple de Dieu, С 6 /1 9 6 6 /2 1 — 44). Podkreśla je d n a k bardziej
aspekt teologiczny zag ad n ien ia. O p ie ra jąc się n a K onstytucji D ogm atycznej o Kościele zastan aw ia się n a d an alizo w an ym w p o p rzed n im arty ku le zag adn ien iem pojęcia „katolickości“ Kościoła dziś w świecie p lu ralistycznym . O grom nie ciekaw ą w tym artyk u le jest p ró b a p o d a n ia schem atu p rzem ian, zacho dzących w pojęciu powszechności w zależności od roli o dg ry wanej przez Kościół w różnych w iekach : ew angelizacja, wysiłek misyjny, tw orzenie k u ltu ry chrześcijańskiej, o b ro n a jedności w iary, w alka o u trzy m an ie k u ltu ry „chrześcijańskiej“ . Biorąc za podstaw ę pojęcie K ościoła ja k o sak ram en tu pow szechnego zbaw ienia i w ypływ ającą z niego rolę K ościoła w świecie, a u to r ujm uje powszechność K ościoła w łaśnie w funkcji jego z a d ań wobec całej ludzkości.
Dwa. n astępne artykuły tego n u m eru ro zw ażają te sam e zag ad n ien ia ale ju ż w płaszczyźnie ściśle katechetycznej. Pastor R ené V o e l t z e l , profesor teologii praktycznej n a w ydziale teologii protestanckiej w S trasb u rg u (La catéchèse protestante
devant le pluralisme religieux, С 6 /1966 /45— 60) ukazu je z a g ad n ie
nie stosunku do innow ierców w k atech izm ach protestanckich. Zw łaszcza w p o ró w nan iu z arty k ułem następ ny m u d e rz a w nim n u ta pew nego o ptym izm u. A u to r zdaje się sugerow ać, że wy chow anie protestanck ie nie wiele m a sobie do w yrzucenia na tym polu.
O wiele głębiej ujm uje to samo zagad nienie odnośnie k a te chezy katolickiej S. E lisabeth G e r m a i n , profesor W yższego In sty tu tu D uszpasterstw a K atechetycznego w P aryżu (La catéchèse catholique devant le pluralisme religieux, С 6 /1 9 6 6 /6 1 — 87)
katechiz-2 7 0 K S . J A N C H A R Y T A N S K I [4]
m ach od czasu k ontrreform acji aż do podręczników najnow szych, oczywiście o g raniczając się jed y n ie do katechizm ów w języku francuskim . N ie m niej b ard zo troskliw ie wyszukuje wszystkie sform ułow ania, które m ogą przyczynić się do w ychow ania postaw y zam kniętej w obec przedstaw icieli in nych w yznań. N ajbardziej charaktery sty czn e jest spostrzeżenie rozbieżności m iędzy sform ułow aniam i o praw ie chrześcijańskiej pow szech nej miłości, w ystępującym i we wszystkich katolickich k a te chizm ach, a sform ułow aniam i określającym i w yznaw ców in nych religii a zwłaszcza tw órców in n ych w yznań chrześcijań skich. T e ostatnie z d a ją się zupełnie zap om in ać o uprzed nio uk azan y m praw ie miłości. A u to rk a dostrzega podstaw ę tej rozbieżności w u jm ow aniu K ościoła ja k o A rki zbaw ianych, w y rato w an y ch od pow szechnej zguby o g arniającej innych ludzi. N ato m iast w świadom ości przynależności do Kościoła, sak ram en tu pow szechnego zbaw ienia, w idzi podstaw ę kształ to w a n ia właściwej postaw y m ałych katolików wobec w yznaw ców in n y ch religii.
P odo b ny ty tu ł nosi d ru g i n u m er rocznika 1966 Lumen
Vitae: Chrétien dans un Monde pluraliste. M im o je d n a k zasad n i
czego podobieństw a tem aty ki obu num erów , istnieje głęboka różnica. Catéchèse w ychodziła od pojęcia p lu ralizm u branego bardziej socjologicznie, p lu ra liz m u nie tylko religijnego ale rów nież św iatopoglądow ego. T ak ie ujęcie wysuwało się n a pierw szy p lan w a rty k u łach otw ierających zeszyt. T akie ujęcie p o w racało w specjalnej ru b ry ce Témoignages et Expériences u k a z u ją c zag ad nien ie p lu ralizm u w środowisku studentów paryskich,
w S ta n ac h Z jednoczonych ale rów nież w diasporze m u zu ł m ańskiej.
Lumen Vitae podchodzi do tego zag ad n ien ia bardziej od strony
do k try n aln ej. Podaje tłu m aczenie dok um entów soborow ych oraz kom entarz do nich, napisany przez C harles M o e l l e r a
(.La déclaration conciliaire sur les religions non-chrétiennes et le décret sur l'oecumenisme, L V 21 /1 9 6 6 /4 2 4 — 446). M arcel v a n C a s
t e r op ierając się n a w ym ienionych do k u m en tach ja k rów nież n a współczesnych p ra c a c h teologicznych (Le C hristianism e
face au plu ralism e religieux, L V 21 /19 66 /4 47— 461) z a sta n aw ia się przed e wszystkim n a d zw iązkiem in ny ch relig ii z dziełem pow szechnego zbaw ienia. Je g o zd an iem nie są one tylko „p rzy g o to w an iem “ uczestnictw a w zbaw ieniu, ale m ożna m ówić rów nież o „objektyw nym z a p o czątk o w an iu “ uczestnictw a w zbaw ien iu . Przechodząc do wniosków katech etyczn ych na pierw sze m iejsce wysuw a rolę św iadectw a daw anego p rzez chrześcijan, św iadectw a, które z a k ła d a w spółpracę, w zajem ną pom oc, głębokie zro zum ienie drugiego człow ieka. W sp arta n a n ich wierność O jcu stanow i praw dziw e św iadczenie pow szech nem u zbaw ieniu, polegającem u n a uczestnictw ie w m isterium C h ry stu sa.
Biskup Jo sep h В 1 o m j o u s, daw ny o rdynariusz M w anza z T a n z an ii, {La signification chrétienne du pluralisme religieux et
la mission de VEglise, L V 21 /1 9 66 /4 62 — 470) pow raca je d n a k
do zag ad n ie n ia p lu ralizm u św iatopoglądow ego, podkreślając rozszerzającą się w całym świecie laicyzację. R olę K ościoła dostrzega an alizu jąc biblijne i soborow e pojęcie K ościoła jak o zn aku wzniesionego m iędzy n a ro d a m i. W aru n k iem spełnienia tej funkcji jest dialog, całkow ita bezinteresow ność misji nie tylko odnośnie jed n o stek ale i całego K ościoła, w ypływ ająca z przek o n an ia, że w zrost K ościoła nie m oże być pojm ow any ja k o „zdobyw anie św iata“ ale ja k o cierpliw e d ziałan ie ferm entu d la d o b ra całej ludzkości, poniew aż w plan ie zbaw czym Boga spotykają się ze sobą działan ie K ościoła dla ludzkości i z d ą ża nie ludzkości do Kościoła.
P odobnie ja k w czasopiśm ie Catéchèse rów nież i w Lumen
Vitae um ieszczono o p racow an ia bardziej katechetyczne.
/В. N a c h b a h r , Christianisme et Islam, L V 21 /1966 /471— 486, S. E l i s a b e t h d e S i o n Ze travail et Г argent, Leçons
religieuses dans milieu islamisé d ’Afrique Noire, L V 21 /1 9 6 6 /
487— 500).
N astęp n y n u m er Catéchèse (23) w edług planów redakcji stanow i p rak ty c zn ą aplikację rozw ażań b ardziej teoretycznych n u m eru p o przedniego. Podstaw ę życia religijnego w świecie p luralistycznym stanow ią o s o b i s t e p r z e k o n a n i a
2 7 2 K S . J A N C H A R Y T A N S K I [6]
a n i e w i a r a s o c j o l o g i c z n a . W aru n k iem zaś pow sta n ia tak ich p rzek o n ań je s t wolność. T oteż cały n u m er nosi ty tu ł : „Pour une fo i libre et personnelle“.
A ndré M e r 1 a u d, sekretarz naczelny Comité Catholique
de l'Enfance oraz a u to r wielu p rac pedagogicznych, an alizu je
(/’Education chrétienne des enfants aux premieres siècles, С 6 /1 9 6 6 / 137— 152 I nau k ę O jców K ościoła odnośnie w ychow ania m ałych chrześcijan żyjących w diasporze, podkreślając pozytyw ną rolę przypisyw aną k u ltu rze niechrześcijańskiej w w ychow aniu. T rz y pozostałe arty k u ły tego n u m eru odnoszą się ju ż do z a g ad nień życia współczesnego. J e a n S a i n c l a i r , dług o letni w y chow aw ca m łodzieży w kolegiach a obecnie d y rek to r du C en tre d ’E tudes Pédagogiques (La question que pose l’adolescent et celle
qu’il pose С 6 /1 9 6 6 /1 8 1 — 185) podkreśla, że k atech izacja,
szczególnie m łodzieży ale rów nież i dzieci, m usi być uczulo na n a k o n k retn ą sytuację życiow ą katechizow anych. U w zględ n ienie tej sytuacji w obecnym pluralistycznym społeczeństw ie stanow i isto tny w aru nek skuteczności k atechizacji.
U zn an ie ważkości tego w a ru n k u pro w adzi konsekw entnie do sform ułow ania dalszego postulatu, organicznie zw iązanego z u p rzed nio o m aw ianym pro b lem em . P o stu lat ten d o tyczy o d p o w i e d n i e g o j ę z y k a , u ż y w a n e g o w k a t e c h e z i e . P roblem ten przedstaw ił M au rice B e l l e t , profesor filozofiii, ale raczej od strony filozoficznej (Plaidoyer pour un
langage neuf, С 6 /1 9 6 6 /1 5 3 — 164). W ed łu g a u to ra zad an iem
współczesnej katechetyki jest poszukiw anie języ k a, któ ry b y odpo w iad ał sytuacji konkretnej człow ieka dzisiejszej cyw ili zacji. W katechezie bowiem spotykają się ze sobą objektywny sens chrześcijaństwa ze sensem subjektywnym , jak i m a ono dla poszcze gólnego człowieka w jego konkretnej sytuacji życiowej. K atecheza chcąc doprow adzić do przyjęcia sensu objektywnego musi się liczyć z owym sensem subjektywnym . Nie m ożna więc tylko stosować „języka poziom ego“, ukazującego całokształt praw dy objawionej, ale należy p onadto stosować „język pionowy“, uwzględ niający sens subjektywny. D opiero wtedy chrześcijaństwo stanie
[ 7 ] K A T E C H E T Y K A
273
się dla przeciętnego człowieka czymś żywym, dotykającym go wew nętrznie w ludzkiej jego problem atyce.
Jean -P ierre J u n g , kierownik działu Pédagogie C atéchétique Spécialisée w C entre N ational de L ’Enseignem ent Religieux,
{Pour agir en homme libre, C /1966/165— 180) ukazuje od strony
bardziej psychologicznej to samo zagadnienie w iary osobistej i dojrzałej. Z daniem au to ra w wychowaniu tej rzeczywistej, wewnętrznej wolności nie chodzi tyle o mówienie o wolności ile o stałe wychowanie wolnej decyzji w konkretach codzien nego życia.
Wreszcie dw a opracow ania z działu Enquêtes et Témoignages poruszają zagadnienie nauki i wiary oraz odpowiedzialności ludzkiej w ich odniesieniu do postaw chrześcijańskich {Esprit
scientifique et foi, С 6 /1966/205— 212; Responsabilités humaines et attitudes chrétiennes, 6/196 6/2 1 3— 216).
Artykuły wspom nianego num eru Catéchèse poruszały zagad nienie związku życia religijnego z konkretnym życiem człowieka w świecie, zagadnienie, którym zajm uje się zarów no K onstytucja D ogm atyczna ja k w szczególny sposób K onstytucja Pastoralna, choć autorzy nawiązywali do tych dokum entów jedynie ubocznie. Również i czasopismo Lumen Vitae poświęca tem u zagadnieniu wiele miejsca, choć i na tym odcinku w ybiera nieco inną drogę. N um er 2 Lumen Vitae nosi tytuł : Evangéliser a partir du monde. O tw iera go artykuł Charles M o e 11 e r a, om aw iający K onsty tucję Pastoralną {L'Eglise dans le monde de ce temps. La Constitution
Pastorale Gaudium et Spes, L V 21 /1966/193— 208).
N astępne artykuły tego num eru są do pewnego stopnia dalszą analizą wskazań K onstytucji Pastoralnej, ukazanej całościowo w artykule Charles M oellera. Paul T i h o n, profesor teologii wydziału teologicznego w Eegenhoven-Louvain {Evagèliser a partir
du monde. Réflexions théologiques sur la situation actuelle de la catéchèse,
L V 21/1966/209— 224), podchodzi do zagadnienia „języka katechetycznego“ od nieco innej strony niż wspom niany powyżej M. Bellet. Z daniem au to ra nie wystarczy sformułowanie rzeczy wistości nadprzyrodzonej od strony m isterium . Dojść musi po nadto drugi element, a m ianowicie Kościół „biedny i służący“ . IB — S tu d ia Theologica V arsaviensia
Łączy się on ze wszystkimi ludźm i we wspólnym poszukiwaniu. W ten sposób au to r pragnie odnaleźć język, który dopom oże współ czesnemu człowiekowi w otw arciu się n a własne m isterium w świet le Chrystusa. Człowiek w świetle Ewangelii powinien dostrzec Chrystusa jak o centrum życia ludzkiego.
M arcel v a n C a s t e r (Catéchèse des signes de notre temps, L V 21/1966/225— 267) z bogatego m ateriału K onstytucji pasto ralnej w ybiera jedynie zagadnienie „ z n a k ó w с z a s u “ i uk a zuje ich rolę w katechezie, stosując zn an ą form ułę J O C -u : widzieć,
sądzić, działać. Z adaniem katechezy jest właśnie uzdolnienie kate-
chizow anych do dostrzegania znaków czasu, uform owanie w nich zdolności sądzenia w świetle m isterium Chrystusa, a wreszcie ukazanie im właściwego kierunku działania we współczesnym świecie. W tym trzecim punkcie szkicuje duchowość współczesną chrześcijanina, którego świętość realizuje się nie obok codzien nego życia ale właśnie w nim , ja k wskazała K onstytucja D ogm a tyczna. W ostatniej wreszcie części ukazuje form ułę J O C -u jako podstaw ę katechizacji. W procesie tym widzenie znaków, osą dzanie ich stanowi właściwie prekatechezę, elem ent chrystolo giczny oraz przygotow anie działania — właściwą katechezę. W ka techezie więc m uszą zawsze występować dw a elem enty: Słowo i życie ludzkie, choć porządek ich stosowania może być różny.
Pisząc n a podobny tem at w Catéchèse A ndré M e r 1 a u d również i w Lumen Vitae umieścił artykuł (L ’éducateur chrétien
devant l'enfant d'aujourd'hui, L V 21/1966/268— 288), om aw iający
katechizację „wychodzącą od świata dziecięcego“ . Świat ten opisuje pod trzem a aspektam i : życie uczuciowe dziecka, jego reakcje psychologiczne wobec św iata technicznego i wreszcie jeg o stosunki ze światem dorosłych.
Zgodnie z założeniam i m iędzynarodow ym i centrum L um en V itae w num erze tym znalazł się również artykuł analizujący pracę m isyjną Kościoła właśnie w kontekście kulturow ym krajów misyjnych. Louis J . L u z e b e t a k , profesor Katolickiego U n i w ersytetu w W ashingtonie, (L'apostolat missionaire dans son contexte
culturel, L V 21/1966/289— 304) ukazuje konieczność w pracach
m isyjnych dokładnej znajomości miejscowej kultury. Znajomość
ta, jego zdaniem , m a się przyczynić do w spółdziałania misjonarzy w rozwoju duchowym środowiska, rozwoju społecznym, w tw o rzeniu rzeczywistej wspólnoty, w arunkującej spełnianie istotnego zadania ewangelizacji.
Zagadnienie wzajemnego s t o s u n k u O b j a w i e n i a i w a r t o ś c i d o c z e s n y c h jest głównym tem atem następ nego num eru Lumen Vitae (Développement et évangélisation). P aul L e b e a u, profesor teologii n a fakultecie teologicznym Eegne- hove-Louvain, ukazuje zaangażow anie chrześcijan w starożyt ności (L'engagement des chrétiens dans la cité antique. Constestation
et réponse a l’époque des pères de l’Eglise, L V 21 /1966/591— 599).
M arcel G e r a r d i Flore H e r r i e r przedstaw iają (Dévelop
pement et Mouvement Catholique d ’Action Rurale, L V 21/19 66/60 0—
626) zaangażow anie chrześcijańskie w rozwoju ruchu rolników we współczesnym świecie, tak mocno podkreślane przez Gaudium
et Spes. Wreszcie w ostatnim artykule tego num eru (Mission et formation des. catéchistes dans un monde en développement, L V 21 /1966/
627— 662) M ichel R o u s s e a u , dyrektor diecezjalny katechi zacji w Pinheiro w Brazylii, analizuje zagadnienie przygotow ania katechetów , podkreślając bardzo m ocno konieczność ich zaan ga żow ania w problem atykę współczesnego świata, dążącego do rozwoju.
N um er 24 C a t é c h è s e (La catéchèse des Adultes) rozwija nowy tem at, wypływający jed n a k organicznie z rozw ażań po przednich, a opierający się n a pojęciu Kościoła jak o ludu Boże go, m ającego spełnić w świecie swe zadanie. Chrześcijanin p rag n ą cy wypełnić tę misję dzięki stw orzeniu prawdziwej harm onii m iędzy swym życiem w iary a kulturą, w której żyje, odczuwa potrzebę w iary rzeczywiście dojrzałej, a więc konsekwentnie od czuwa pragnienie ciągłego doskonalenia się w poznaw aniu swej wiary.
Poszczególne artykuły om aw iają różne formy k a t e c h e z y d o r o s ł y c h od najbardziej tradycyjnych, związanych ze zgro m adzeniem liturgicznym aż do nowszych ja k prasa, radio, tele wizja i tym podobne. Ja k o centralny wniosek wysuwają jed n ak konieczność stworzenia specjalnych form katechezy dorosłych,
2 7 6 K S . J A N C H A R Y T A Ń S K I [10]
związanej ze szczególnie w ażnym i m om entam i życia ludzkiego ja k przygotowanie do m ałżeństwa, przygotowanie chrztu dzieci, wybór zawodu. W tych właśnie chwilach chrześcijanin odczuwa szczególną potrzebę przeżycia n a nowo całego posłannictw a zbawienia, a nie tylko jego poszczególnych m omentów, w celu lepszego dostrzeżenia swej nowej odpowiedzialności.
W ym ienione artykuły nosiły raczej charakter praktyczny. D w a natom iast naw iązują znów do tem atyki num eru 23 Catéchèse : J e a n O n i m u s, profesor literatu ry i współpracownik czaso pism a étu des, (Conditions psychologiques d’une fo i adulte, C 6 /1 9 6 6 / 277— 287) oraz J e a n L e D u, dyrektor studiów Wyższego I n stytutu Duszpasterstwa katechetycznego w Paryżu, (Catéchèse et
antropologie С 6/1966 /2 0 9 — 312). Szczególnie artykuł J e a n Le
D u jest bliski problem atyce, poruszonej w poprzednim num erze przez M. Bellet. Jednocześnie naw iązuje bardzo wyraźnie do nauki konstytucji pastoralnej o zależności zrozum ienia praw dy objawionej od odkrycia znaków czasu. Stąd konieczność szcze gólnego uczulenia katechezy n a współczesną problem atykę ludz ką. Nie jest to tylko taktyką d otarcia do współczesnego człowieka, ale przede wszystkim p ró bą odczytyw ania głosu Boga, przem a wiającego i dziś poprzez rzeczywistość lu d zk ą; ja k mówi autor, człowiek jest „alfabetem Boga“.
O statni wreszcie num er tego rocznika (25) wyciąga wniosek, dotyczący przede wszystkim samej katechizacji : Le rôle des Parents- K ształtując ten num er redakcja zupełnie wyraźnie szukała oparcia w dokum entach soborowych, m ówiących o rodzinie chrześcijań skiej. Jednocześnie num er naw iązuje do wiele ju ż lat trw ających prób ruchu francuskiego w ł ą c z e n i a r o d z i c ó w d o w s p ó l n e j t r o s k i o k a t e c h i z a c j ę . Georges D u p e r - r a y, członek Komisji Narodowej N auczania religii (Plaidoyer
pour la famille С 6 /1966/393— 416) ukazuje uprzednie starania
i ich oficjalne ujęcie w D yrektorium katechetycznym , zatw ier dzonym przez Episkopat francuski. N atom iast François M o u r -
V i 1 1 i e r, członek podkomisji „współpracy z rodzicam i“ w ra
m ach Komisji N arodowej {En dialogue avec les familles С 6 /1 9 6 6 / 417— 433) szczególnie zw raca uwagę na w arunki dialogu między
[11] K A T E C H E T Y K A 2 7 7
katechetą a rodzicam i : u rodziców świadomość współodpowie dzialności za Kościół, służby dla do b ra całej ludzkości, ze strony zaś katechetów konieczność słuchania rodziców, utrzym yw ania z nim i kontaktu.
Szczególne jed n a k znaczenie w tym num erze m ają dw a a rty kuły spraw ozdaw cze z dw u różnych prób rozw iązania problem u. A nne-M arie A g n a r d, współpracowniczka diecezjalnej dyrekcji nauki religii w Paryżu, przedstaw ia bardzo dokładnie przepro w adzoną w tej właśnie diecezji próbę przekazania rodzicom katechizacji dzieci w wieku szkolnym. W tym projekcie rola kate chetów zawodowych staje się jedynie pom ocniczą. W łaściwym środowiskiem w zrastania dziecka w społeczność Kościoła, staje się rodzina. O rganizatorzy próby zdają sobie jed n a k doskonale sprawę zarów no z pozytywów (głębsze życie religijne dziecka) ja k i z niebezpieczeństw, płynących głównie z braku odpow ied niego przygotow ania rodziców (Catéchisme par les parents, С 6 /1966 / 491). Luis T r a n c a r t , współpracownik grupy redagującej katechizm dla środowiska wiejskiego, przedstaw ia (Mous avons
dit a votre enfant, G 6/1 9 6 6 /4 93 — 502) próbę mniej odw ażną,
ale łatwiejszą do realizacji, przeprow adzoną w środowisku wiejskim niechrześcijańskim. W tym projekcie rodzice są powołani jedynie do w spółpracy z oficjalną kościelną katechizacją. W tym celu są inform ow ani dokładnie o przerabianym tem acie katechetycz nym przy pom ocy m ateriałów , specjalnie dła nich przygotow a nych.
Pröblem atyka w ychow ania religijnego w rodzinie stanow i również jed en z głównych tem atów , poruszanych w roczniku 1966 Lumen Vitae. Pierre R a n w e z, jed en z założycieli centrum Lum en V itae (Formation religieuse familliale, 1945— 1965, L V 21/1 9 6 6 /2 9 —46), przedstaw ia rozwój ruchu wychow ania reli gijnego w rodzinie w krajach europejskich. N astępnie analizuję podstawy teologiczne misji rodziców wobec dzieci. To samo za gadnienie ale od strony psychologicznej analizuje A ndré M e r l - l a u d (Réalités familiales et éducation de la foi, L V 21 /19 66 /47 — 70). U znając konieczność ścisłego w spółdziałania rodziny i ofi cjalnych wychowawców Kościoła, przede wszystkim koncentruje
2 7 8 K S . J A N C H A R Y T A N S K I [12]
się wokół zagadnienia codziennego życia rodziny jak o okazji w ychow ania religijnego. Szczególnie podkreśla au tor znaczenie miłości, sens religijny ojcostwa, ale również dostrzega i docenia wartości religijne dom u, stołu rodzinnego, świąt rodzinnych.
Najbardziej reprezentatyw nym czasopismem katechetycznym ruch u niemieckiego są bez w ątpienia Katechetische Blätter, w yda w ane przez D eutscher K atechetenverein. Stoi ono wyżej niż austriackie Christlich-pädagogische Blätter, w ydaw ane w W iedniu. Ze względu na bliską, ju ż od wielu dziesiątków lat, współpracę ruchu niemieckiego i austriackiego, m ożem y przyjąć tendencje występujące w czasopiśmie Katechetische Blätter za odpow iadające zarów no katechetom niem ieckim ja k i austriackim .
O tóż zestawiając zagadnienia rocznika 1966 Katechetische
Blätter z problem atyką poruszaną w Lumen Vitae czy Catéchèse
dostrzegam y pew ną różnicę. W czasopismach języka francuskiego występowało zainteresow anie się dokum entam i soborowymi, pro blem atyką soborową ze szczególnym uw zględnieniem zagadnie nia pluralizm u zarów no religijnego ja k i światopoglądowego i płynących z niego konsekwencji dla duszpasterstw a i katechezy. Podkreślano znaczenie teologii wartości doczesnych, katechezy rodzinnej ja k również katechezy dorosłych. Powyższa proble m atyka pojaw ia się w Katechetische Blätter bez szczególnego pod kreślania dokum entów soborowych, albo przynajm niej bez ich analizy, ja k również zajm uje o wiele mniej miejsca.
Z a g a d n i e n i e e k u m e n i z m u pojaw ia się jedynie w n r 12 czasopisma w artykule A. В e r z a (Glaubensunterweisung
in ökumenischen Geist, K B ł3 91 /1966/673— 679). A utor podkreśla
bardzo mocno, że do przeniknięcia katechezy duchem ekum e nizm u nie w ystarcza jedynie oczyścić podręczniki, czy sam ą katechezę, z określeń m ogących ranić braci odłączonych. Po trzeba ponadto w katechizacji podkreślać dobro, istniejące u braci odłączonych. W reszcie podsuwa au to r jak o doskonały środek w yrabiania duch a ekum enizm u organizowanie wspólnych
spot-O dtąd będę używ ał skrótu K Bł na oznaczenie czasopism a Katechetische
[13]
K A T E C H E T Y K A279
kań m iędzy katechetam i i uczniam i różnych w yznań chrześci jańskich.
Podobny problem porusza również T h. F i 1 h a u t {Die
Juden in der katechetischm Literatur der Gegenwart, KB1 9 1 /1 9 6 6 /
545— 552 ; Gegenwart und Zukunft des Heils fü r Israel, KB1 91 /1966 / 552— 560). Ja k o przedstaw iciel K atechetenverein au to r n a p o lecenie konferencji episkopatu niemieckiego przebadał wszystkie obowiązujące w Niem czech podręczniki nauki religii, analizując w nich podsuw ane uczniom p o s t a w y w o b e c Ż y d ó w . Pierwszy z wym ienionych artykułów podaje wyniki przeprow a dzonego bad ania. Z daniem au to ra tru d n o doszukać się w tych podręcznikach sformułowań, które by m ożna określić jak o ne gatyw ne, wrogo wobec Żydów nastaw iające. N ie mniej a u to r dostrzega również zasadniczy błąd, polegający n a b raku z ap la nowanego w ychow ania stosunku do Żydów obecnie. Dalszym błędem jest brak podkreślania roli Izraela w historii Zbaw ienia, ja k również .nadziei n a ich ostateczne zbaw ienia. Toteż drugi artykuł tegoż au to ra usiłuje ukazać we właściwym świetle dw a ostatnie zagadnienia. A utor n a podstawie nauki Pisma świętego przeciw staw ia się zdecydow anie tw ierdzeniu o „odrzuceniu“ Izraela. Z daniem jego również i dziś żyjących Żydów należy uw ażać za przedstawicieli w ybranego ludu Bożego. W katechi zacji należy również całkowicie odrzucić sformułowanie „zabójcy Boga“ . Określenie to jest całkowicie niezgodne z faktycznym stanem rzeczy. N ależy również podkreślać bardzo m ocno związek Kościoła z Izraelem i jego historią. Nowy lud Boży jest dopełnie niem starego. Do Kościoła powołani są Żydzi- i nieżydzi. Żydzi wierząc w Chrystusa są w najdoskonalszym znaczeniu Żydam i, dziedzicam i obietnicy. Ale naw et u tych, którzy nie przyjęli wiary w Chrystusa, historia ludu Bożego rozwija się dalej. L u d ten jest ciągle w drodze do swego zbaw ienia. W ybranie jest trw ałą rzeczywistością i obietnica nie została odwołana.
W ostatnim num erze tego rocznika, ju ż zresztą w spom inanym , pojaw ia się ponadto zagadnienie a t e i z m u i n i e w i a r y . R. S a u e r {Die Katechese in Angesicht des Unglaubens, KB1 9 1 / 1966/690— 700) stw ierdza powszechne zjawisko obojętności
re-2 8 0 K S . J A N C H A R Y T A Ń S K I [ 1 4 ]
ligijnej współczesnego człowieka („nieobecność Boga w życiu“ człowieka) ukazujące się w przeróżnych form ach ateizm u. Z d a niem au to ra podręczniki do nauki religii używane obecnie w N iem czech, zupełnie nie liczą się z tą rzeczywistością. N atom iast w ta kiej sytuacji właściwa katecheza pow inna być poprzedzona j&ra«-ewangelizacją. Z adaniem tej wstępnej katechezy jest przy
gotowanie postawy, koniecznej do przyjęcia O bjaw ienia. Należy do niej szacunek, podziw, braterstw o, odpowiedzialność, ‘samo- opanow anie, otwarcie n a znak i symbol... Stąd w katechezie należy większy nacisk położyć na wychowanie uczuć, zdolności odczu w ania i dlatego w większym stopniu należy na lekcje religii w pro wadzić muzykę. Jednocześnie au tor wskazuje n a konieczność pewnych przesunięć w obrazie Boga, jak i ukazuje katechizacja. M ocniej należy podkreślić tajemnicę, szacunek i niewiedzę człowieka wobec tajem nicy Boga. Nie mniej musi to być Bóg angażujący się w historię ludzkości. Z drugiej zaś strony w życiu ludzkim ukazuje się O n nie tylko w „problem ach granicznych“ niewystarczalności człowieka, ale wzywa i powołuje człowieka do w spółdziałania w realizacji Królestwa Bożego na ziemi.
Podobną problem atykę, zw iązaną z m entalnością współczes nego świata, m ożem y odnaleźć jeszcze w dw u artykułach tego samego 12 num eru czasopisma ale ju ż bez zastosowań kateche tycznych. W. B e n d e r (Religionsloses Christentum, KB1 91 /1966/ 680— 689) analizuje wzajem ny stosunek pojęcia chrześcijaństwa i religii w pism ach A. T. R obinsona i D. Bonhoeffera. W. B r e t - s c h n e i d e r natom iast (Religion oder Atheismus, KB1 91 /1 9 6 6 / 701— 712) usiłuje rzucić nowe światło na metafizykę L. Feurbacha.
Zagadnienie uwzględnienia w katechizacji r z e c z y w i s t o ś c i s t w o r z o n y c h pow raca ponadto jeszcze w kilku artykułach, choć w nieco różnych aspektach. T h . K a m p m a n n om aw iając teorię K ierkegaarda (Indirekte Verkündigung, KB1 91 /1966/133— 145) zwraca uwagę czytelnika przede wszystkim na zasadę przepow iadania „nie w prost“, to znaczy uw zględnia nia w przepow iadaniu konkretnej sytuacji każdego słuchacza. Kl. T i 1 m a η n (Die existentielle Katechese bei den Dreizehn —
[ 1 5 ] K A T E C H E T Y K A 2 8 1
wyższą zasadę, poszukując konkretnych wskazań odnośnie sy tuacji życiowej dojrzewających oraz przew idzianej dla nich kate chezy. Ja k o konkretny przykład wybrał zagadnienie cierpienia. Z daniem au to ra katecheza egzystencjalna nie może polegać na podaw aniu gotowych rozw iązań. Musi ona być wspólnym poszu kiwaniem . Dlatego konkretny tem at może być rozw ażany z róż nych punktów w idzenia przez wiele jednostek lekcyjnych. K a te cheta nie powinien bać się niew yczerpania przewidzianego w pro gram ie m ateriału. W ażniejszym od wiedzy jest bowiem życiowe ustawienie wychowanka. W tym samym num erze B. D r e h e r
(.Induktive Katechese, KB1 91 /1966/242— 253) m etodę tę określa
jako indukcyjną. Z daniem jego ruch m etody w katechezie, p rag n ą cy zaradzić brakom katechezy neoscholastycznej, nie osiągnął zam ierzonych wyników, ponieważ ograniczył się do dydaktyki, zapom inając o uw arunkow aniu środowiskowym. K atecheza kery gm atyczna, przepracow ując całkowicie przedm iot nauczania, dała wyniki wartościowe i trw ałe. Nie mniej nadchodzi znów okres bardziej m etodycznych poszukiwań, ale ośrodkiem ich zainteresow ania nie jest uczeń lecz dziecko w jego konkretnej sytuacji życiowej. W katechezie owocnym jest to, co jest związane z teraźniejszością i przyszłością a nie przeszłością. Postulatem naszego czasu jest „dialog“ między Ew angelią a dzieckiem. A utor podsuwa nowy układ stopni nauczania : rozm ow a w prow adza ją c a o ludzkiej rzeczywistości przeżywanej przez dziecko, rzeczy wistość doświadczenia chrześcijańskiego, aktualizacja w życiu konkretnego dziecka. Z daniem au to ra dzięki tak pojętej kate chezie indukcyjnej kerygm a staje się rzeczywistością dla kon kretnego człowieka.
Z agadnieniem m e n t a l n o ś c i w s p ó ł c z e s n e j m ł o d z i e ż y zajm uje się w długim artykule H . H a l b f a s ( Umwelt
bezug und Generationsverhältniss der Jugend, KBł 91 /1966/306— 326;
390— 395; 515— 534). W oparciu o b o g atą literaturę pedago giczną, socjologiczną, ja k również wykorzystując bardzo wnikli wie informację, ja k ą m ożna odnaleźć w literaturze współczesnej, autor usiłuje naszkicować obraz współczesnej młodzieży. Do strzega w niej pragnienie spotkania drugiego człowieka a zarazem
2 8 2 K S . J A N CHAH YTAIŚfSK I [ 1 6 ]
w ew nętrzne trudności, wypływające z przedłużającego się doj rzew ania społecznego. Dzisiejsza cywilizacja, urbanistyczna i tech niczna a zarazem pluralistyczna ideologicznie i światopoglądowo, rodzi w m łodych poczucie osam otnienia mimo coraz większego uspołecznienia, poczucie wewnętrznej niepewności m im o zew nętrz nego przystosowania, b u n t przeciw narzucającym się auto ryte tom a zarazem głębokie pragnienie prawdziwego autorytetu. Z daniem auto ra zasadniczą rolę pow inna w tym konflikcie ode grać rodzina. M usi to być jed n a k rodzina „o tw arta“, kształtu ją c a człowieka odpowiedzialnego, uczulonego n a rzeczywistość
świata, posiadającego właściwą hierarchię wartości. Również inne instytucje wychowawcze m ają wprowadzić młodego we wszyst kie dziedziny społecznego i kulturalnego życia.
Podobnie ja k czasopisma w języku francuskim również i Kateche-
tische Blätter poruszają zagadnienie k s z t a ł c e n i a d o r o s ł y c h . A. E x e i e r (Glaubensunterweisung fü r Erwachsene, KB1 91 /1966/289— 295) nie rozw aża tego zagadnienia teoretycznie ale ukazuje paroletnie doświadczenie trw an ia kursów religijnych dla dorosłych w diecezji M ünster. Szczególnie charakterystycznym jest zainteresowanie, jak im cieszą się te kursy wśród m łodych
mężczyzn.
Powyższa problem atyka jed nak , poza ostatnim 12 num erem czasopisma, nie jest rozw ijana planowo. Nie wydaje się, by kate checi niemieccy wystarczająco zdawali sobie sprawę z wagi tego problem u dziś, ja k również ze znaczenia, jakie przypisywał jej Sobór. N atom iast środkiem zainteresow ania katechetów języka niemieckiego pozostaje z a g a d n i e n i e k a t e c h e z y b i b l i j n e j . Jej właśnie czasopismo poświęca najwięcej miejsca, praw ie w każdym num erze um ieszczając artykuł n a ten tem at.
Przede wszystkim n a pierwszy plan wysuwa się zagadnienie n o w e j h e r m e n e u t y k i i j e j z a s t o s o w a n i a w k a t e c h e z i e . T aki właśnie tem at został poruszony przez G. S t a- c h e l a na spotkaniu profesorów katechetyki w Salzburgu w paź dzierniku 1965 r. R eferat jego został następnie wraz z niektórym i innym i opublikow any w Katechetische Blätter (Bibelkatechese im
[17] K A T E C H E T Y K A 283
nych w wym ienionym artykule myśli powrócił G. Stachel w n u merze 11 czasopisma (Hermeneutik —- Schriftsauslegung — Kateche
se KB1 91 /1967/623— 637). T en drugi artykuł był wywołany
zarzutam i, postawionym i autorow i przez J . D r e i s s e n a (In
spiration und Offenbarung in ihrer Bedeutune für die Bibelkatechese,
KB1 91 /1967 /609— 623).
Z daniem G. Stachela rozwój współczesnej herm eneutyki jest jed n y m z najważniejszych czynników, m ogących przyczynić się do rozwoju katechezy biblijnej. Dotychczasowa katecheza w krajach języka niemieckiego zbyt była zw iązana z dydaktyką stopni form alnych i egzegezą krytyczno-historyczną. T a ostatnia zwłaszcza prow adzi do „pozytyw izm u“ biblijnego, podającego dziecku wiedzę·, naw et popraw ną, o Piśmie świętym. Nie wystarcza również ew an g elicka. „Skopusm ethode“ zm ierzająca w wykła dzie Pisma świętego do sform ułowania konkretnego zdania teore tycznego do zapam iętania. Pismo święte w Kościele jest ciągłym przepow iadaniem zbawczym, skierowanym do człowieka współ czesnego przez wywyższonego C hrystusa obecnego w swoim Kościele. K atecheza biblijna musi być więc przede wszystkim przepow iadaniem ale zarazem in terp retacją aktualizującą, zw ią zaną z sytuacją egzystencjalną katechizow anych. W m etodzie więc na pierwszy plan wysuwa się opow iadanie lub czytanie a nas tępnie rozm owa, prow adząca do ukazania roli wezwania Bożego, przekształcającego egzystencję człowieka. Obok niej jed n a k n a leży uwzględnić m om enty ciszy i m edytacji.
Otóż wspom niany powyżej J . Dreissen wystąpił przede wszyst kim przeciw wzm iankowanej interpretacji egzystencjalnej Pisma świętego ja k również w obronie S k o p u s m e t h o d e . W tej ostatniej wyróżnił Sachskopus w przeciw staw ieniu Satzskopus. P u n ktem wyjścia było dla niego rozróżnienie między O bjaw ieniem , natchnieniem i nieomylnością w Piśmie świętym. T o właśnie roz różnienie jego zdaniem przem aw ia n a korzyść Skopusmethode. W interpretacji Pisma świętego, au to r podkreśla bardzo m ocno znaczenie całej teologii, tradycji i liturgii, choć i G. Stachel w ob ronić swej pozycji również podkreślił znaczenie Vorverständniss
między dyskutantam i. Zresztą J . Dreissen również p rzyjm u j e konieczność w prow adzenia interpretacji egzystencjalnej ale z. a- znacza, że teksty Pisma świętego i zaw arte w nich O bjaw ień ie odgryw ają bardziej zasadniczą rolę. W zasadach katechetycznyc h przybliża się J . Dreissen do m etody stopni form alnych, wysuw ają с jak o elem enty istotne słuchanie, rozum ienie i wypełnienie.
Postulat w prow adzenia do katechezy biblijnej i n t e r p r e t a c j i e g z y s t e n c j a l n e j postawił również W. L a n g e r
(Die „neue Hermeneutik“ und ihr Anspruch an die biblische Unterwei sung, KB1 91/1 9 6 7/4 2 0— 443). Przedstaw iając teorię H eideggera,
B a rth a , B ultm anna, Ebelinga i Fuchsa poddaje krytyce katechezę b ib lijn ą tradycyjną, polegającą n a opow iadaniu lub czytaniu Pism a świętego dla wyciągnięcia wniosków dogm atycznych lub m oralnych. W edług nowej herm eneutyki zadaniem katechezy biblijnęj jest przede wszystkim doprow adzenie do osobowego spotkania dziecka z przem aw iającym Bogiem. T o właśnie słowo Boże w Chrystusie m a moc przem ienienia egzystencji człowieka. T e n sam problem choć od innej nieco strony rozw aża W. G. E s- s e r (Dialogische Intention biblischer Offenbarung und Katechese, BB1 91 /19671454— 466). D la au to ra punktem wyjścia w jego roz w ażaniach jest stwierdzenie d i a l o g i c z n e g o c h a r a k t e r u O b j a w i e n i a . Bóg skierowuje swe wezwanie do człowieka w jego konkretnej sytuacji życiowej. Dlatego właśnie Ew angelie nie są historią ale kerygm ą. W ydarzenia, zaw arte w Piśmie świętym, służą kerygmie. Przechodząc do wniosków katechetycznych auto r odrzuca m etodę katechezy biblijnej, która najpierw zaznajam ia dziecko z historią, a następnie ukazuje mu rzeczywistość nadprzyrodzoną obecną. Punktem wyjścia kate chezy biblijnej pow inna być osobowa rzeczywistość życiowa ka- techizowanego. O bjaw ienie m a się w niej zakorzenić jako wez wanie.
U wszystkich wym ienionych autorów uderzającym było ciągłe naw iązyw anie do herm eneutyki i katechezy ewangelickiej. Po nadto jed n a k czasopismo poświęciło artykuły zagadnieniu k a t e c h e z y b i b l i j n e j u e w a n g e l i k ó w : B. D r e h e r ,
Katholische und ewangelische Bibelkatechese, KB1 91 /19 66 /67 — 80;
[ 1 9 ] K a tech ety k a 2 8 5
W. L a n g e r , Moderne ewangelische Lösungsversuche zur Krise des
biblischen Unterrichtes, KB1 91 /1 9 6 6 /1 17— 128 ; 278— 289.
Obok tych zasadniczych ale zarazem bardzo teoretycznych artykułów rocznik 1966 Katechetische Blätter opublikował również cały szereg artykułów bliższych bezpośredniej praktyce kateche tycznej. H . H a l b f a s precyzuje wzajem ny stosunek do siebie U rzędu Nauczycielskiego, dogm atu i tłum aczenia Pisma świę tego (Schriftauslegung — kirchliches Lehramt — Dogma, KB1 91 /1967 /
155— 161). R. E g e n t n e r analizuje wzajem ny stosunek wy chow ania m oralnego i katechezy biblijnej (Die sittlichreligiöse
Bedeutung der Reich-Gottes-Botschaft, KB1 91 /1966/177— 185). O . B e t z b ad a zagadnienie katechezy om awiającej c u d a C h r y s t u s a ( Wie können wir heute die Wunderberichte im Neuen
Testament verstehen?, KB1 91/1966/443— 453). A utor przestrzega
przed fałszywym ukazyw aniem cudów Chrystusa, które może utrudnić właściwe zrozum ienie Pisma świętego w późniejszym wieku. Przede wszystkim więc trzeba podkreślać związek cudów Chrystusa ze słowem ja k również z misją całego życia Chrystusa. Podobnie ja k właściwym „cudem “ Starego T estam entu jest historia ludu W ybranego, w którym przebyw ał i działał Bóg, tak „cudem “ Nowego T estam entu jest całe życie Jezusa Chrystusa oraz jego działalność. To właśnie Jezus Chrystus jest właściwym znakiem zbawczej interw encji Boga. Jednocześnie katecheta powinien doskonale orientować się w dzisiejszej egzegezie i wy różniać w ydarzenia cudowne, które są tylko obrazem praw dy podawanej przez ewangelistów, w ydarzenia, w których ewange liści dokonali dram atyzacji dla podkreślenia jego znaczenia. D la ukazania więc właściwego znaczenia cudu należy uciekać się do tekstów innych części Nowego Testam entu np listów pawło- wych. O pow iadanie zatem katechetyczne m a być opowiadaniem barw nym ale bez zbytniego, a zwłaszcza fałszywego, podkreśla nia cudowności.
O. B e t z ponadto analizuje zagadnienie nieco szersze, a m ia nowicie zagadnienie o p o w i a d a ń o w y d a r z e n i a c h b i - b 1 i j n y c h (Dąs Erzählen biblischer Geschite, KB1 91 /1966 /638—· 643). Artykuł swój kończy podaniem 8 reguł, jak ie powinien
2 8 6 K S . J A N C H А Л YT A N S K I [20]
stosować katecheta w czasie katechezy biblijnej. Cały num er 9 poświęcony jest zagadnieniu poglądowości w katechezie bi blijnej (KBl 91 /1966/, 481— 514).
4 » · ·
Wreszcie R . S a u e r om aw ia wychowanie biblijne w spot kaniach z m łodzieżą poza właściwą katechizacją (Der Heranwach
sende Jugendliche vor der Bibel, KBl 9 1 /1966/326— 331). Stw ier
dzając praw dziw ą odnowę Pisma świętego w Kościele jed n o cześnie przestrzega przed zbyt entuzjastycznym i zbyt jed nostro n nym posługiwaniem się Pismem świętym w duszpasterstwie m ło dzieżowym. Jego zdaniem młodzież współczesna nie jest przygo tow ana do studium Pism a świętego. Owszem, odczuwa naw et pewne opory. Z daniem więc a u to ra należy raczej wychodzić nie od Pisma świętego ale od konkretów życiowych, by dopiero n a ich podstaw ie ukazywać naukę Pism a świętego. Choć autor nie powołuje się n a interpretację egzystencjalną, o której mówiły inne artykuły, właściwie idzie po tej samej linii.
T rzecią wreszcie grupę rocznika 1966 stanow ią artykuły bli żej tem atycznie niezw iązane. N um er 4 czasopisma zaw iera szereg krótkich artykułów dotyczących k a t e c h e z y e u c h a r y s t y - c z n e j. Podkreśla się w nich zagadnienie miłości chrześcijańskiej, wypływającej z Eucharystii (W. O f f e l e , Christliche Brüder
lichkeit in der Eucharistiekatechese, KBl 91 /1966/192— 201). O m aw ia
się przygotow anie M szy świętej pierwszokom unijnej w czasie trw an ia katechezy eucharystycznej (J. Q u a d f l i e g , Vorberei
tung der gemeinsamen Erstkommunionmesse durch den Eucharistieunter richt, KBl 91 /1966/207— 213). Najwięcej jed n a k uwagi poświęca
się zagadnieniu specjalnego form ularza mszalnego dla dzieci (Kl. T i 1 m a n n, Wortgottesdienst fü r Kinder KBl 91 /1966/202— 205), szczególnie n a dni powszednie (Kl. T i 1 m a n n, Die neuen
Perikopenordung fü r die Werktagskindermessen KBl 9 1 /1966 /206—
207), naw iązując znów do katechizacji ewangelickiej (W. S a n d e r s , £u r neuen evangelisch-lutheranischen Kindergottesdienst Agende, KBl 91 /1966) 214— 216). Dyskusja n a tem at form ularza Mszy świętej dla dzieci powróciła ponadto w num erze 6 i 11 (Kindgemäs
se Eucharistiefeier — Irrtum der Ideal? KBl 9 1/1966/353— 354;
[21] K A T E C H E T Y K A 2 8 7
91 /1966/667— 669). Ponadto KI. T iłm an n wystąpił z propozycją stw orzenia odpowiedniego niemieckiego określenia w miejsce nic nie mówiącego dzieciom słowa „E ucharystia“ (Ein deutsches Wort
fü r Eucharistie, KB1 91 /1966/720— 723).
Powyżej omówione artykuły liturgiczne zajm owały się szcze gółowymi zagadnieniam i i to raczej od strony całkowicie praktycz nej. Istnieje jed n a k w roczniku artykuł zasadniczy G. E s s e r a
(Katechese-Liturgie-christliches Leben, KBł 91 /1966/270— 277). A u
tor zarzuca w nim dotychczasowej katechezie niemieckiej utrzym anie rozdzielonych przedm iotów szkolnych: Pism a świę tego, katechizm u, liturgiki i nauki moralności. Rozdział ten, zdaniem au to ra, jest sztuczny. R ozbija organiczną jedność, jak ą stanow i przedm iot kerygm y : obecność K rólestw a Bożego w Chrys tusie. T rzeb a więc znów p o ł ą c z y ć w j e d n ą c a ł o ś ć n a u k ę P i s m a ś w i ę t e g o i k a t e c h i z m u , p r z e n i k n ą ć j e l i t u r g i ą j a k o c e l z a k ł a d a j ą c w p r o w a d z e n i e w ż y c i e l i t u r g i c z n e K o ś c i o ł a . Ist niejący podział uniem ożliwia dziecku dostrzeżenie obecności Boga w Kościele, usłyszenie jego ciągle aktualnego wezwania, danie właściwej odpowiedzi życiem chrześcijańskim. Artykuł, opublikow any ju ż w num erze 5 rocznika nie znalazł żywszego rozonansu. Żaden z dalszych artykułów nie naw iązuje do poru szonego w nim zagadnienia. Owszem, choć pisano wiele o egzys tencjalnej interpretacji Pisma świętego i jego aktualizacji w życiu katechizow anych, artykuły o katechezie biblijnej jedynie w yjąt kowo naw iązyw ały do aktualizacji w liturgii, a naw et naw iązując niegdy nie rozwijały tego tem atu. To zagadnienie nie znalazło się jeszcze w centrum zainteresow ania katechetów języka nie mieckiego.
N um er 7 czasopisma zaw iera dw a artykuły odnoszące się do katechezy h i s t o r i i K o ś c i o ł a : W. M. M ü l l e r - W e l s e r , Eine Lanze fü r Kirchengeschichte, KB1 91 /1 9 6 6 /3 6 9 — 380 ; O . B e t z , Die Kirchengeschichte als katechetisches Aufgabe, KB1 91/1966/381— 389. O baj autorzy utrzym ują konieczność istnienia historii Kościoła jak o specjalnego przedm iotu nau ki religii. Podkreślają jed n ak, że m a to być n a u k a religii wychow u
2 8 8 K S . J A N C H A R Y T A Ń S K I [22]
ją c a świadomość chrześcijańską a nie tylko podająca wiedzę. Dlatego rad zą koncentrow ać się na wielkich postaciach historii Kościoła, aby w ten sposób zwrócić uwagę dzieciom n a ich oso biste zadanie świadczenia Chrystusowi w obecnych czasach. Do tego przecież są powołane przez Chrytusa. Je d n a k mimo podkreślania związku historii Kościoła z teologią Kościoła oraz działania Bożego w Kościele, oba ujęcia w ydają się dziwnie indywidualistyczne bez uwzględnienia historii Kościoła jako je d nego z etapów historii zbawienia.
U jm ując ogólnie powyższą analizę roczników głównych pism katechetycznych, zarówno w języku niemieckim ja k i francuskim, możemy sformułować następujące twierdzenie. Katecheci języka
francuskiego skupiają się w r. 1966 przede wszystkim n a soborowym
zagadnieniu roli Kościoła w świecie współczesnym. Jednocześnie zastanaw iają się n ad w arunkam i wychowania do udziału w tej misji. K a t e c h e c i j ę z y k a n i e m i e c k i e g o dostrze gają również ten problem , ale zajm ują się przede wszystkim za gadnieniem reformy katechezy biblijnej. N a tym odcinku wy dają się jed n ak zbyt związani z katechezą biblijną protestancką i dlatego wśród wypracow anych postulatów brak jest należytego miejsca dla liturgii i Kościoła, jak o istotnej aktualizacji w kate chezie biblijnej. Postawa ta jest przede wszystkim uw arunkow ana istnieniem odrębnych lekcji Pisma świętego, w większości w ypad ków udzielanych przez nauczycieli świeckich, obok lekcji kate chizm u, których udzielają księża. K atecheza francuska, nie po siadająca tylu godzin lekcyjnych na tydzień, ju ż wcześniej roz w iązała zagadnienie stosunku Pisma świętego do innych działów katechizacji.
