Paweł Heinzelman
Odpowiedzialność karna za
przestępstwa dewizowe
Palestra 4/9(33), 60-69
MGR PAWEŁ HEINZELMAN
O dpow iedzialność karna za przestępstwa dewizowe
P r z e s t ę p s t w e m d e w i z o w y m nazyw am y czyn, którego do konanie bez odpowiedniego zezwolenia władzy dewizowej lub w brew w arunkom takiego zezwolenia jetst zabronione przepisam i ustaw y de
wizowej z dnia 28 m arca 1952 r. (Dz. U. N r 21, poz. 133) i zagrożone sankcją karną przew idzianą w praw ie karnym .
Do niedaw na przepisy ustaw y dewizowej chronione b y ły postanowie niam i ulstawy karnej dewizowej (w Skrócie: u.k.d.) z dnia 28 m arca
1952 r. (Dz. U. N r 21, poz. 1,34). Tę ostatnią ustaw ę znam ionow ały trzy charakterystyczne cechy: ogólnikowe określenie stanów faktycznych przestępstw , duża surowość przew idzianych kar, wreszcie wysoki szcze bel organów prowadzących dochodzenie i organów orzekających o karze. Przykładem takiej o g ó l n i k o w o ś c i sform ułow ań ustaw y karnej dewizowej by ł arty k u ł 1 § 1 tej ustaw y, któ ry głosił: „K to bez zezwo lenia albo w brew jego w arunkom dokonywa obrotu w artościam i dewi zowymi, podlega karze (...).”
Odpowiedź na pytanie, czy dan y czyn stanow ił obrót w artościam i dewi zowymi, wym agała często diużego doświadczenia w dziedzinie rozliczeń m iędzynarodowych i głębokiej znajomości praw a dewizowego. Nie n a leży więc dziwić się wątpliwościom prokuratorów i sądów przy kw a lifikowaniu przestępstw dewizowych i ulstalaniu ocłpowiedzialności za te przestępstw a.
B rak precyzji w sform ułow aniach ustaw y k arn ej dewizowej powodo w ał w ahania w prow adzeniu dochodzeń oraz pew ną ostrożność w wy daw aniu orzeczeń przez sądy.
Ostrożność sądów w orzekaniu o w inie w Sprawach o przestępstw a dewizowe tłum aczy się również tym , że k a r y przew idziane w justawie k arnej dewizowej były n a ogół b a r d z o s u r o w e . W ahały się one
N r 9
_____% P R Z E S T Ę P S T W A D EW IZO W E
od k ary aresztu do 6 miesięcy luib grzyw ny aż do dożywotniego wię zienia w w ypadkach ciężkich. Ta surowość k a r w ydaje się w w ielu w ypadkach nieuzasadniona. Trudno np. uznać za słuszną karę więzie nia do lat 5 i grzyw ny, przew idzianą w art. 2 § 1 i 2 u.k.d., za uchyla nie się — przy przekraczaniu granicy Państw a — od kontroli dewizo wej, a więc m.i. za niezgłoszenie organom kontroli w artości dewizo wych, (których ani przywóz, ani posiadanie w k raju nie je st zabronione. Surowość k a r była przyczyną bardzo częstego um arzania przez proku ratorów dochodzeń o przestępstw a dewizowe z powołaniem się na zni komą szkodliwość społeczną czynu.
Ściganie przestępstw dewizowych było utrudnione również dlatego, że zgodnie z art. 12 u.k.d. o r z e k a n i e o wszystkich przestępstw ach dewizowych w pierw szej instancji należało do s ą d ó w w o j e w ó d z k i c h . Sądy te, ja k wiemy, są poważnie przeciążone., spraw y zaś o prze stępstw a dewizowe, k tó re trafiały do sądu, były na ogół zawiłe i tru d n e zarówno co do stan u faktycznego, jaik i co do in terp retacji przepisów.. R ozpatryw anie ty ch spraw przeciągało się więc dość długo. Z drugiej zaś strony je st jasne, że k ara orzeczona z opóźnieniem jest zawsze mniej skuteczna aniżeli k a ra łaigodiniejsza, ale zastosowana bez zwłoki.
Trzeba zresztą stw ierdzić, że za przestęplstwa dewizowe sądy rzadko orzekały k a ry w najw yższym dopuszczalnym wymiarze. W ydawane wyroki w spraw ach o te przestępstw a były — z m ałym i w yjątkam i — stosunkowo łagodne.
W tych w arunkach, jeśli się nadto uwzględni fak t zbyt skąpej nie rzadko znajomości istotnie Licznych i skom plikowanych przepisów w y konawczych, sta je się zrozumiałe, dlaczego dochodzenia w spraw ach o przestępstw a dewizowe byw ały tak często przewlekłe, a akty oskar żenia w tych spraw ach n i e b y t mocne.
Tak więc suipowa n a pozór ustaw a k arn a dewizowa nie stanow iła dostatecznej ochrony dla postanowień ustaw y dewizowej. Stało się zatem konieczne zastąpienie jej ak tem bardziej elalstycznym i skutecz nym.
A ktem takim sta ła się u - s t a w a k a r n a s k a r b o w a z dnia 13 kw ietnia 1960 r. (Dz. U. N r 21, poz. 123), której rozdział 3 poświęcony je st przestępstw om dewizowym. Weszła ona w życie z d n i e m 1 l i p c a
1960 r. ,
Ju ż na pierw szy rz u t oka widać, że ustaw a k arn a skarbow a (w skró cie: u.k.s.) mocniej r ó ż n i c u j e przestępstw a dewizowe, określając je bardziej szczegółowo. O ile więc u.k.d. (przewidywała odpowiedzialność k arn ą za przestępstw a określone w ośmiu artykułach, o tyle u.k.s. wy
"62 P A W E Ł H E IN Z EL M A N , N r 9
m ienia stany faktyczne określane jako przestępstw a dewizowe w sie dem nastu artykułach. Oczywiście zróżnicowane są nie tylko stany faktyczne, ale również kary zależnie od stopnia zagrożenia interesu Państw a.
K a r y wprowadzone nową ustaw ą w ydają się m n i e j s u r o w e , jednakże w praktyce będą niew ątpliw ie 'bardzo d o t k l i w e , a z całą pewnością lepiej dostosowane do ch arak teru przelstępstw dewizowych. K aram i tymii są areszt i grzytwina za w ystępki dewizowe (art. 8 u.k.s.) oraz k ary (pieniężne porządkowe od 50 zł do 5 000 zł za w ykroczenia (art. 41 u.k.s.). Najwyższą k arą przew idzianą za przestępstw o dewizowe jest k a ra aresztu do lat 3 i k ara grzyw ny do 1.000 000 zł. ,
Zgodnie jednak z art. 25 u.k.s. może być w niektórych wypadkach wym ierzona k a ra do 5 lat areisztu, rip. w stosunku do recydywistów, przestępców zawodowych itp.
Większość przestępstw dewizowych jest zagrożona karą grzywny. J e st to o tyle ełulszne, że praw ie w szystkie z tych przestępstw (popeł niane są z chęci zysku. Dodać należy, że w razie skazania za przestę pstw a określone w 11 artykułach uJk.is. orzeka się przdpadek przed m iotu przestępstw a (art. 62 uJkJs.).
K ary te Ib^dą jednocześnie dostatecznie dotkliw e dla sprawcy i oce n iane jako słuszne iprzez \społeczeństwo. O tyle też łatw iejsza będzie rola sądów i innych organów orzekających o karze.
Nie od rzeczy (będzie wspomnieć w tym m iejscu o postanowieniach art. 24 u.k.s., który z jednej strony wprowadza zasadę ta k zwanego czynnego żalu, a z drugiej przejm uje cizęściowo zasadę (ostatnio b. żywo kwestionowaną) zastosowaną w art. 47 m.kJk. Zgodnie z art. 24 § 1 u.kJs. nie podlega karze, kto dokonawszy w ystępku skarbowego, zawiadomi o ty m władzę, ujaw ni współsprawców oraz nalprawi w yrządzoną szkodę. Z 'bezkarności te j w szakże s4praiWca n ie korzysta, gdy zawiadomi o w y stęp ku w czasie, kiedy w ładza o ty m w ystępku już wiedziała, albo do kona tego w czasie przeprow adzanej kontroli lufo rew izji. Ponadto wy łączona jest bezkarność prow okatora. W omawianym iprzepisie też prze jaw ia się „utylitaryzm ” ustaw y k arn e j skarbow ej.
O r z e c z n i c t w o w spraw ach o przestępstw a dewizowe jest sp ra w ow ane przez s ą d y ' p o w s z e c h n e , s ą d y w o j s k o w e w stosun ku do osób podległych ich właściwości oraz o r g a n y f i n a n s o w e (art. 114 u.k.s.).
Sądy (powszechne lub wojskowe) orzekają w spraw ach o w ystępki skarbow e zagrożone zasadniczą k a rą areteztu, przy czym spraw y te
'ŚTr 9 P R Z E S T Ę P S T W A D EW IZO W E 63
w (pierwszej instancji należą do właściwości sądu powiatowego, który rozpoznaje je w składzie jednego sędziego. Jedynie w w yjątkow ych wy padkach prezes sądu może zarządzić rozpoznanie spraw y w składzie jednego sędziego i dwóch ławników (art. 221 u.k.s.).
Spraw y o przestępstw a dewizowe 'zagrożone tylko karą grzyw ny lub karą pieniężną porządkową są rozpoznawane przez organy finansow e (art. 114 u.k.s.). Organam i tym i są w pierwszej instancji organy admi nistracji finansowej prezydiów wojewódzkich (miast wyłączonych z wo jewództw) rad narodowych, a w drugiej in'stancji — M inisterstw o Fi nansów (art. 124 § 2 u.'k.s.).
Na ogólną liczbę 39 przestępstw dewizowych osiem należy do właści wości sądów powiatowych, trzydzieści 'jeden zaś do właściwości orga nów finansowych.
Ś r o d k i o d w o ł a w c z e od orzeczeń sądiu powiatowego są rozpoz naw ane przez są'd wojewódzki w składzie jednego sędziego, a w w ypad kach szczególnie zawiłych oraz na zarządzenie prezesa sądu — w składzie trzech sędziów (art. 222 u.k.s.).
Finansowym organem orzekającym w drugiej instancji dla prze stępstw dewizowych jest — jaik zaznaczono wyżej — M inisterstwo Fi nansów (art. 124 § 2 p k t 1 'U.k.s.). Obok jednak praw a do odwołania się do tego organu oskarżony lulb interw enient może złożyć wniosek o skierow anie spraw y na drogę postępowania sądowego. Przepis ten nie m a jednak zastosowania do w ypadków skazania za wykroczenia skarbowe, w których (tj. wypadkach) przysługuje odwołanie tylko do finansowego organu orzekającego drugiej instancji (art. 184 § 1 i 2 u.k.s.).
Widzimy więc, że poważna większość (ok. 80%) przestępstw dewizo w ych należy do właściwości organów finansowych. Można zatem przy puszczać, że dzięki uproszczonemu postępowaniu w ym iar spraw iedli wości w zakresie tych przestępstw zostanie znacznie skrócony. Zwróćmy przy tym uwagę n a przepis art. 1,39 § 4 u.k.s., zgodnie z którym docho dzenie przeciwko określonej osobie powinno 'być ukończone najpóźniej w ciągu trze ch miesięcy od daty sporządzenia protokołu karnego (wy dania postanowienia o wszczęciu dochodzenia). Term in ten może być przedłużony tylko w uzasadnionych w ypadkach przez finansowy organ nadrzędny nald prow adzącym dochodzenie.
U spraw nienia w ym iaru sprawiedliwości możemy spodziewać się rów nież w związku ze zmianą 'konstrukcji poszczególnych przestępstw de wizowych. S tany faktyczne przestępstw określonych w u.k.s. są na ogół łatw e do stw ierdzenia, naw et dla osób miniej obeznanych z prawem.
64 P A W E Ł H E IN Z E L M A N Nr 9 Pierw sze z przestępstw dewizowych polega n a k u p n i e l ub s p r z e d a ż y — 'bez zezwolenia — zagranicznych środków płatniczych albo złota lub p la ty n y w postaci innej niż w yroby użytkowe. Przestępstw o zagrożone jest ‘karą areisztu do lat trzech i grzyw ny do 1 000 000 zł, jeśli wartość przedm iotu przestępstw a przekracza 2 500 zł. P rzy niższej w artości grozi k a ra grzyw ny ido 50 000 zł (art. 45 u.k.s.). Przestępstw em z art. 45 u.k.s. będą p rzede wiszystkim obroty na tzw. „czarnej giełdzie”. Czynności, które powodują przejście własności lub posiadania zagra nicznych środków płatniczych albo złota lu b platyny w postaci mone tarnej nieodpłatnie, są zagrożone k arą łagodniejszą, przewidzianą a rt. 56 u.k.s.
Rozpowszechnioną i tru d n ą na ogół do w ykrycia form ą dokonywa nia — bez zezwolenia — obrotu w artościam i dewizowymi jest k u p n o w k r a j u r z e c z y o d c u d z o z i e m c ó w d e w i z o w y c h l u b o d p ł a t n e k o r z y s t a n i e z u s ł u g tych cudzoziemców dewizo wych. A rt. 46 u.kjs. przew iduje k a rę grzyw ny do 100 000 zł dla uczest ników takich transakcji, a więc zarówno dla kupującego — krajow ca, jak i sprzedającego — cudzoziemca dewizowego. P rzy w artości przed m iotu transakcji poniżej 1 000 zł spraw cy podlegają karze pieniężnej po rządkowej. Godne podkreślenia jest to, że ustaw a nie przew iduje w ty ch w ypadkach odpowiedzialności za działanie nieumyślne, k tó re m o że tu występować nader często. Trudno jest nieraz np. rozpoznać cu dzoziemca dewizowego w przybyłym do k ra ju Polaku zamieszkałym stale za granicą.
Udzielanie, przyjm owanie p o ż y c z k i p i e n i ę ż n e j w stosun kach między krajow cem a cudzoziemcem dewizowym bez zezwolenia lub w brew w arunkom tego zezwolenia, jak rów nież udzielanie poręki za Spłatę takiej pożyczki podlega surowej stosunkowo k arze aresztu do la t 2 i grzywny do 300 000 zł. K ara ta jest złagodzona do grzywny do 30 000 zł, jeżeli pożyczka nie przekracza sum y 2 500 zł lulb jej równo w artości allbo jeżeli spraw ca działa nieum yślnie. Dla istoty przestęp stw a jest obojętne, czy pożyczika została udzielona w krajow ych czy zagranicznych środkach płatniczych, czy transakcja została zaw arta lub jest w ykonana w k raju czy za granicą oraz w jakiej form ie i w jakim czasie i m iejscu m a nastąpić spłata takiej pożyczki (art. 47 u.k.s.). 1
Adwokat, który bez uzyskania zezwolenia wyłoży za swego moco dawcę — cudzoziemca dewizowego na koszty związane z prowadzeniem powierzonej mu spraw y kw oty wyższe, niż to przew iduje zarządzenie M inistra Finansów z dnia 25 w rześnia 1954 r. w spraw ie zezwolenia dla adwokatów na niektóre czynności obrotu w artościam i dewizowymi
N r 9 P R Z E S T Ę P S T W A D EW IZO W E 65
(Monitor Polski N r 101, poz. 1275) — popełnił przestępstw o z art. 47 u.k.s., chociażby w arunki, form a i term in zw rotu wyłożonych kw ot m iały być dochowane.
Nowym w naszych stosunkach (bo datującym się z 1957 r.) przestęp stw em je st przestępstw o polegające na nabyw aniu lub Zbywaniu bez zezwolenia lu b w brew jego w arunkom d o k u m e n t ó w u p r a w n i a j ą c y c h do korzystania z usług przew ozu osób lub rzeazy na trasach zagranicznych. Zgodnie z art. 48 u.k.s. przestępstw o to zagrożone jest karą grzyw ny do 30 000 zł.
T r a n s a k c j e k u p n a - s p r z e d a ż y w obrocie z zagranicą, za w ierane między krajow cam i a cudzoziemcami dewizowymi bez zezwole nia lub w brew jego warunkom , zagrożone są karą aresztu do la t 3 i grzyw ny do 1 000 000 zł d'la obydwóch stro n transakcji (art. 49 u.k.s.). Za działanie nieum yślne grozi kara grzyw ny do 100 000 zł. P rzy w ar tości przedm iotu transakcji poniżej 2 500 zł spraw ca podlega karze grzyw ny do 50 000 zł. Również tu ta j m iejsce zawarcia transakcji i spo sób je j rozliczenia jest obojętny dla istoty przestępstw a. Jednakże nie m a odpowiedzialności za transakcje kupnansprzedaży dokonyw ane m ię dzy 'krajowcami a cudzoziemcami dewizowymi na podstawie § 36 rozpo rządzenia M inistra Finansów z dnia 15 kw ietnia 1952 r. w spraw ie wy konania ustaw y dewizowej (Dz. U. N r 21,, poz. 137) a polegające na od płatnym świadczeniu cudzoziemcom dewizowym rzeczy i usług w k ra ju. K aralne są bowiem transakcje w obrocie z zagranicą. N atom iast krajow cy dewizowi n arażają się na sankcje karne, jeśli bez zezwolenia indywidualnego ltulb w brew w arunkom zarządzenia M inistra Finansów z dn ia 14 sierpnia 1958 r. (Monitor Polski N r 69, poz. 622) dysponują swym i należnościami od zagranicy i kupują samochody czy inne tow ary za granicą. Dotyczy to m i. także dysponowania honorariam i adwokacki mi należnym i od zagranicy.
A rt. 50 u.k.s. ko nstruuje przestępstw o polegające na nielegalnym do konyw aniu w k raju w y p ł a t , p r z e k a z ó w l u b p r z e l e w ó w n a z l e c e n i e c u d z o z i e m c a d e w i z o w e g o l u b n a j e g o r z e c z . Za przestępstwo to grozi k ara aresztu do la t 3 i grzywny do 1 000 000 zł. Działanie nieum yślne zagrożone je st k arą grzyw ny do 100 000 zł. P rzy w ypłatach, przekazach lub przelewach kw ot niższych od 2 500 zł grozi grzyw na do 50 000 zł. Stanowi faktycznem u omawianego przestępstw a odpowiada np. działanie Husiatyńskiej, która dokonywała w ypłat w k ra ju na zlecenie swego zagranicznego p artnera, Hulaka, z pieniędzy uzyskiwanych ze sprzedaży towarów tego partnera. Przestępstw em
66 PA W E Ł H EIN ZEC M A N Nr 9
dzie też wyłożenie przez adw okata pieniędzy n a koszty spraw y prow a dzonej na zlecenie cudzoziemca, jeśli zwrot wyłożonych pieniędzy nie m iałby nastąpić lub następow ałby w brew w arunkom wspomnianego już zarządzenia >z dnia 25 w rześnia 1954 r. K rajow cy dewizowi, którzy po kryw aliby koszty adw okata w k ra ju za cudzoziemca dewizowego, na rażą się również na odpowiedzialność z art. 50 u .k s.
K arze grzywny (do 300 000 zł podlega ten, k to bez zezwolenia w y w o z i z a g r a n i c ę l u b p r z y w o z i z z a g r a n i c y pieniądze polskie, inne krajow e środki płatnicze (weksle, czeki, akredytyw y, polecenia wy płat, przekazy) lub w ystaw ione w Polsce papiery wartościowe, świa dectw a udziałowe i książeczki oszczędnościowe (art. 51 u.k.s.).
Natom iast zgodnie z art. 52 § 1 u .k s. w y w ó z z a g r a n i c z n y c h środków płatniczych, złota lub p latyny w postaci innej niż w yroby użytkowe, w ystaw ionych za granicą papierów wartościowych, świa dectw udziałowych, 'książeczek w kładkowych i oszczędnościowych jest zagrożony k a rą aresztu do lat trzech i grzyw ny do 1000 000 zł albo k arą grzywny w wysokości ido 1 000 000 zł. Przy działaniu nieum yślnym grozi kara grzyw ny do 100 000 zł (art. 52 § 2 u.k.s.), a przy w artości przedm iotu w ystępku poniżej 2 500 zł — kara grzyw ny do 50 000 zł (art. 52 § 3 u.k.s.).
P r z y w ó z z z a g r a n i c y bez zezwolenia z ł o t a 1 u ib p l a t y n y w postaci nie stanow iącej w yrobu użytkowego bądź innych w artości dewizowych, których przywóz wymaga zezwolenia, zagrożony je st k arą grzyw ny do 50 000 zł (art. 53 u.kjs.).
P rzy zestawieniu trzech ostatnich artykułów zwraca uwagę fakt, że za wywóz zagranicznych środków płatniczych grozi k a ra surowsza aniżeli za wywóz środków płatniczych polskich. Podkreślić też należy stosunkowo surow ą k a rę grożącą za przywóz złota i p latyny w postaci innej niż w yroby użytkowe.
U c h y l a n i e s i ę o d g r a n i c z n e j k o n t r o l i d e w i z o w e j zagrożone jest tylko k arą pieniężną porządkową (art. 54 u.k.s.). P rzy pomnijmy, że ustaw a k arn a dewizowa za przestępstw o to przewidywa ła k a rę aresztu do lat 5 i grzywny.
Duże znaczenie praktyczne będzie m iał art. 55 u .k s. K to mianowicie, b ę d ą c w p o d r ó ż y z a g r a n i c z n e j , w y d a t k u j e otrzym ane na pokrycie kosztów z a g r a n i c z n e ś r o d k i p ł a t n i c z e z n aru szeniem przepisów lub wibrew w arunkom zezwolenia, podlega karze grzyw ny w wysokości od 2 do 10-krotnej równowartości niewłaściwie
:Nr 9 P R Z E S T Ę P S T W A D EW IZO W E 67 w ydatkow anej 'kwoty zagranicznych środków płatniczych. N i e d o p e ł n i e n i e zaś o b o w i ą z k ó w r o z l i c z e n i a s i ę z zagranicznych środków płatniczych otrzym anych n a koszty podróży zagranicznej gro zi karą pieniężną porządkową.
D o k o n y w a n i e 'bez zezwolenia luib w brew jego w arunkom czyn ności o b r o t u w a r t o ś c i a m i d e w i z o w y m i innych niż wymie nione w artykułach omówionych w yżej podlega karze porządkowej, gdy w artość przedm iotu przestępstw a n ie 'przekracza 2 500 zł, a karze aresztu do jednego «roku i grzyw ny do 300 000 zł ailbo grzyw ny do 300 000 zł w pozostałych wypadkach. D ziałanie nieum yślne jednak za grożone je st tylko k a rą grzyw ny do 30 000 zł (art. 56 uJk.s.). A rtykuł 56 określa odpowiedzialność k arną za dokonywanie bez zezwolenia takich czynności, ja k np. darowizna w k ra ju w artości dewizowych, zamiana takich wartości, przyjm owanie ich w zastaw lub do depozytu nieregu larnego oraz innych, które są obrotem Wartościami dewizowymi, ale tru d n e do sprecyzowania.
A rtykuł 58 u.kjs. przew iduje karę aresztu do la t 2 i k arę grzyw ny do 50 000 zł z a p o s i a d a n i e w k raju w artości dewizowych, co do których wiprowadzono zakaz posiadania albo obowiązek zaofiarowania do skupu lub złożenia do depozytu. Działanie nieum yślne zagrożone jest k arą gi żywny do 30 000 zł. Przepis te n jest obecnie m artw y, gdyż zakaz po siadania w artości dewizowych został uchylony rozporządzeniem Mini
stra Finansów z dnia 7 listopada 1956 r. (Dz. U. N r 50, poz. 223). Osoby, k tó re Wbrew obowiązkowi określonem u w przepisach dewi zowych n i e p o b i e r a j ą n a l e ż n o ś c i p i e n i ę ż n y c h o d z a - . g r a n i c y bądź pobierają tak ą należność z nieuzasadnioną zwłoką lub z pominięciem banków posiadających upraw nienia dewizowe, albo w wa lucie polskiej, albo wreszcie na jej zaspokojenie przyjm ują rzeczy lub usłuigi, podlegają k arze grzyw ny do 100 000 zł, a gdy należność nie prze kracza 2 500 zł — karze grzyw ny do 20 000 zł. Działanie nieum yślne zagrożone jest k arą grzyw ny do 10 000 zł (art. 58 u.k.s.).
Omówiony arty k u ł może mieć duże znaczenie między innym i dla osób świadczących odpłatnie usługi na rzecz zagranicy. W szczególności ad wokaci pow inni zwrócić uwagę na obowiązki w ypływ ające z przepisów cytowanego zarządzenia M inistra Finansów z dnia 25 września 1954 r. Ogólnie jednak praw idłow e stosowanie art. 58 będzie utrudnione. Ustawa dewizowa i przepisy w ydane na jej podstawie nie określają do kładnie, kiedy i w jakich w ypadkach pow staje obowiązek pobrania na leżności od zagranicy. Rozwinięcie obowiązujących w ty m względzie postanow ień § 10 i nast. rozporządzenia M inistra Finansów z dnia
PA W E Ł HEINZELM AW N r 9
15 kw ietnia 1952 r. w spraw ie w ykonania ustaw y dewizowej (Dz. U. N r 21, poz. 137) w ydaje się konieczne. Zwróćmy też uwagę, że odpo wiedzialność z art. 58 obciąża 'pracowników przedsiębiorstw uspołecz nionych, jeżeli nie dopilnują pobrania w term inie należności pieniężnej przypadającej od zagranicy na rzecz przedsiębiorstw a. I tu taj jednak; bliższe określenie obowiązków pracowników przedsiębiorstw w tym względzie w ydaje się niezlbędne.
Pracow nicy central handlu zagranicznego i innych przedsiębiorstw lub in sty tu cji m ających rozliczenia z zagranicą mogą być pociągani do odpowiedzialności z art. 58 § 4 u.k.s. Przepis ten przew iduje k arę grzyw ny do 30 000 zł z a d o k o n a n i e b e z zezwolenia lub w brew jego w arunkom p ł a t n o ś c i w o b e c z a g r a n i c y w sposób lu b w term inie niezgodnym z przepisam i dewizowymi. Sformułowanie tego przepisu nie jest jasne. Dokonanie płatności wobec zagranicy n ie je st przecież niczym innnym jak obrotem w artościam i dewizowymi, zostało już więc zagrożone karam i przewidzianymi w art. 56 u.k.s. Uderza przy tym stosunkowo łagodna k a ra grożąca za dokonanie zapłaty w po rów naniu do k ary za niepobranie należności. Praw dopodobnie zatem — istotą przestępstw a jest tu taj dokonanie płatności w t e r m i n i e l u b w s p o s ó b n i e z g o d n y z p r z e p i s a m i . Konieczność dokona nia zapłaty nie ulega w danym w ypadku wątpliwości. Nie może ona jednak nastąpić przedwcześnie lub w form ie m niej dogodnej dla inte resu dewizowego Państw a.
N iedopełnienie obowiązku z g ł o s z e n i a mienia posiadanego za gra nicą, m ienia cudzoziemców w kraju, należności pieniężnych od zagra nicy lub zobowiązań pieniężnych wobec zagranicy podlega karze grzyw ny do 30 000 zł (art. 59 u.k.s.).
D y s p o n o w a n i e bez zezwolenia lub wibrew jego w arunkom m i e n i e m luib n a l e ż n o ś c i a m i posiadanym i za granicą grozi k arą grzyw ny do 100 000 zł. Gdy w artość przedm iotu dysponowania nie przekracza 2 500 zł, przew idziana je st k ara grzyw ny do 20 000 zł. T e sam e k ary grożą za udzielenie bez zezwolenia pełnomocnictwa do od bioru lub przyjęcia za granicą w artości dewizowych, innego mienia lub praw do mienia znajdującego się za granicą. Nie podlega jednak karze, kto udzielił pełnomocnictwa do odbioru wartości dewizowych lub in nego mienia, lecz w artości te lub mienie sprowadził do k raju (art. 60 Uj£JS.).
S t o s o w a n i e l ut b o g ł a s z a n i e k u r s ó w dewiz lub pieniędzy zagranicznych, innych niż ustalone przez instytucję upraw nioną (Na
№ 9 P R Z E S T Ę P S T W A D EW IZO W E 69
rodowy Bank Polski), zagrożone jest k arą grzyw ny do 30 000 zł (art. 61 u.k.s.). Na przepis ten pow inni zwrócić uwagę organizatorzy ta k zwa nej w ym iany 'bezdewizowej, przy której z reguły przewidziana je st wy p łata kieszonkowego uczestnikom wymiany.
Na zakończenie om awiania odpowiedzialności karnej za przestępstw a dewizowe, jaka przew idziana jest w ustaw ie karnej, należy podkreślić, że ustaw a ta n i e z n o s i ani n i e z m i e n i a żadnego z rozporządzeń, zarządzeń czy innych przepisów w ykonaw czych do ustaw y dewizowej z dnia 28 m arca 1952 ,r. Czyny opisane w art. 45— 61 u.k.s. i zagrożone k aram i przew idzianym i w tych postanow ieniach były i są zabronione w mocy ustaw y dewizowej, jeśli ich w ykonywanie nie zostało dopusz czone zezwoleniem ogólnym lu!b indyw idualnym .
Pewnego rodzaju panika, jaką w pew nych kołach społeczeństwa wy wołało ogłoszenie ustaw y karnej skarbowej, została spowodowana wy raźnym opisaniem poszczególnych czynów, któ ry ch popełnianie grozi odpowiedzialnością k am ą. Nie bez znaczenia jest fakt, że w związku ze złagodzeniem k ary należy Spodziewać się częstszego stosowania i spraw niejszego egzekwowania tych kar.
Być może w pierw szym okresie stosowania ustaw y orzecznictwo nie zawsze będzie prawidłowe, nie wszystkie bowiem stan y faktyczne prze stępstw są dostatecznie jasno sform ułow ane. Być może także część obo w iązujących przepisów dewizowych ibędzie musiała ulec zmianom. Na leży jednak mieć nadzieję, że pomimo albo raczej dzięki większej łagod ności ustaw y k am ej skarbow ej w zakresie przestępstw dewizowych postanowienia ustaw y dewizowej zyskają skuteczniejszą ochronę i tym sam ym będą (bardziej przestrzegane.
