Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: Kłamstwo ma krótkie nogi
Treści kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
5) rozpoznaje różnice między fikcją a kłamstwem.
Dodatkowe:
Język polski
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
1. Czytanie i słuchanie. Uczeń:
1) odbiera komunikaty pisane, mówione, w tym nadawane za pomocą środków audiowizualnych – rozróżnia informacje przekazane werbalnie oraz zawarte w dźwięku i obrazie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Potrafi zinterpretować odbierane treści, odnieść się do nich,
● Czyta i słucha ze zrozumieniem, wyraża się w sposób precyzyjny i zwięzły,
● Rozróżnia pojęcia: fikcja, kłamstwo,
● Zna etyczne różnice między fikcją a kłamstwem,
● Wskazuje w tekście elementy fantastyczne i realistyczne,
● Potrafi odnosić się do obserwowanych przez siebie zjawisk literackich i społecznych.
Nabywane umiejętności:
● Odróżniania fikcji literackiej: realistycznej od fantastycznej,
● Wskazywania elementów realistycznych i fantastycznych w utworze,
● Definiowania podstawowych pojęć,
● Samodzielnego tworzenia krótkich wypowiedzi tematycznych,
● Dzielenia się swoimi opiniami związanymi z konkretnym tematem,
● Poszerzania zasobu słownictwa poprzez pracę ze słownikiem frazeologicznym.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Kompetencje społeczne i obywatelskie.
Środki dydaktyczne:
● Zasób multimedialny: film „Fikcja czy kłamstwo?”,
● Sprzęt multimedialny: komputer, projektor/rzutnik multimedialny, tablica interaktywna, 1
● Słownik frazeologiczny1,
● Przygotowane przez nauczyciela fragmenty tekstów fantastycznych i realistycznych:
np. reportaż, fragment prasowego serwisu informacyjnego i fragment baśni, opowiadania fantasy itp.,
● Przygotowane przez nauczyciela fragmenty utworów literatury fantastycznej.
Metody nauczania:
● Problemowe: dyskusja dydaktyczna, metaplan,
● Eksponująca: film,
● Praktyczna: ćwiczenie przedmiotowe.
Formy pracy:
● Zbiorowa,
● Indywidualna zróżnicowana i jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita się z uczniami. Informuje ich, że temat dzisiejszych zajęć będzie związany z wieloma ważnymi sferami życia społecznego. Prosi o uważne wysłuchanie zdań, które za chwilę odczyta, i odniesienie się do ich treści:
● Ministerstwo Edukacji wprowadziło od bieżącego roku trzymiesięczne wakacje.
● Według najnowszych doniesień biografów Fryderyk Chopin był kompozytorem pochodzenia libańskiego.
● Kwadratura koła jest jak najbardziej realnym zjawiskiem.
● W Polsce obowiązuje ruch lewostronny.
Podczas odczytywania uczniowie powinni reagować na prezentowane treści.
Prawdopodobnie w ich komentarzach pojawią się sformułowania: fałsz, nieprawda, kłamstwo, informacje nieprawdziwe. Wówczas nauczyciel wyjaśnia cel i przedmiot lekcji, następnie inicjuje krótką dyskusję na temat frazeologizmu zawartego w temacie:
● Co oznacza powiedzenie: „kłamstwo ma krótkie nogi”? Spróbujcie zinterpretować to przysłowie.
● Zilustrujcie je przykładami z własnego doświadczenia, z własnych obserwacji.
● Spróbujcie samodzielnie zdefiniować kłamstwo; co jest kłamstwem?
Etap realizacji
Nauczyciel informuje uczniów, że za chwilę obejrzą film, który zapozna ich z zagadnieniem różnic między kłamstwem a fikcją w literaturze. Prosi, by zastanowili się, czy fikcja wyklucza kłamstwo? Czym jest fikcja, czym jest kłamstwo? Poleca notowanie informacji, które po emisji filmu wykorzystane będą w dyskusji.
Po obejrzeniu materiału uczniowie wymieniają swoje spostrzeżenia. Prowadzący zajęcia może zadawać przykładowe pytania sprawdzające zrozumienie przekazu:
● Czy sztuka, literatura może kłamać?
1 Dowolny, np. Słownik frazeologiczny PWN, Warszawa 2013, wydania wcześniejsze i późniejsze, lub: Słownik frazeologiczny z Bralczykiem, wyd. PWN, Warszawa 2008.
2
● Jaki to rodzaj kłamstwa?
● Czy fikcja to to samo, co kłamstwo?
● Czy w przypadku tekstów dotyczących historii mamy do czynienia z kłamstwem?
Kiedy? Podajcie przykłady (miecz: prawdziwy, scena rozmowy Jagiełły z posłem krzyżackim – fikcyjna),
● Z czego wynikają przekłamania w tekstach (niewiedza, celowe działanie)?
Uczniowie krótko rozmawiają na temat różnic między kłamstwem i fikcją. Efektem ich rozważań powinno być wnioskowanie, że kłamstwo to świadome oszukanie, wprowadzenie kogoś w błąd, często mające na celu wyrządzenie zła, krzywdy; fikcja natomiast służy rozrywce, rozwija wyobraźnię, budzi emocje, dostarcza wzorów do naśladowania.
Następnie uczniowie wspólnie z nauczycielem próbują stworzyć na tablicy metaplan obrazujący pojęcie „fikcja”.
Prowadzący zajęcia rozdaje uczniom zadania do rozwiązania w parach. Dwuosobowe zespoły otrzymują po dwa fragmenty tekstów literackich: jeden dotyczący świata realistycznego, drugi zaś fantastycznego. Ich zadaniem jest wskazanie różnic między przekazem fantastycznym a realistycznym. Przykładowe wskazówki ukierunkowujące:
● Spróbujcie zwrócić uwagę na prawdopodobieństwo rzeczywistego istnienia przedstawionych: postaci, świata, krajobrazu, sytuacji.
● Zwróćcie uwagę na autentyczność świata przedstawionego – który jest odzwierciedleniem rzeczywistości istniejącej, a który może być jedynie wytworem wyobraźni?
● Które z zaprezentowanych sytuacji mogłyby wydarzyć się naprawdę?
Na podstawie spostrzeżeń uczniowie samodzielnie redagują notatkę z wnioskami.
Sugerowana notatka: „Fikcja jest główną cechą literatury. To świat wymyślony przez autora.
Fikcja może być realistyczna (oparta na rzeczywistości) i fantastyczna (oparta na wyobraźni, przedstawiająca świat nieprawdopodobny)”.
Nauczyciel informuje uczniów, iż termin „fikcja” pochodzi z łaciny i dosłownie oznacza zmyślenie: łatwiej to zapamiętać, kiedy skojarzy się z faktem, że o kimś, kto kłamie, mówi się, że zmyśla. W ramach ćwiczeń przedmiotowych prowadzący zajęcia proponuje uczniom zadanie: zredagowanie krótkich tekstów rozpoczynających się informacją: „Byłam/em na Łysej Górze… W jednym z tekstów należy wprowadzić fikcję realną, a w drugim fantastyczną. Po zakończeniu wybrani uczniowie odczytują swoje teksty.
W ramach podsumowania tego etapu lekcji uczniowie otrzymują przygotowane przez nauczyciela fragmenty literatury fantastycznej. Zadaniem uczestników zajęć jest znalezienie w tekstach elementów fantastycznych i omówienie ich.
3
Etap końcowy
Na zakończenie uczniowie pracują ze słownikiem frazeologicznym i podają frazeologizmy z kłamstwem lub prawdą; wspólnie je wyjaśniają i zapisują w zeszytach.
Nauczyciel zadaje pracę domową:
Spójrz przez okno: zobacz, co można zauważyć, spoglądając przez nie. Stwórz jak najbardziej realistyczny opis. Następnie „zajrzyj” do swojej wyobraźni i spróbuj stworzyć taki opis, jaki może podpowiedzieć tylko fantazja – niech będzie on jak najbardziej nierzeczywisty.
4
