Leszek KOSZARSKI, Wiesław NOWAK
Uwagi w sprawie wieku warstw Igockich
WSTFjP
Zagadnienie wieku warstw 19ockich jest w piśmiennictwie geologicz- nym od dawna dyslrutowaJIle i przez rómych autorów odmiennie ujmo- wane.
L. Hohenegger (1861) dla warstw 19ockich 1 przyjął wiek albu, A. Lie- bus, V. Uhlig (1902) - aptu, natomiast J. Nowak (1927) - albu dolnego.
W późniejszym czasie, naj prawdopodobniej ze względu na brak no- wych dokumentów paleontologicznych, poglądy na wiek warntw 19ockich nie uległy zasadniczej z:mian:ie i w pracach z tego oklresu dla warstw 19oc- kich przYJjmowano wiekwy7.<lzego aptu-niższego albu, lub aptu-:-niŻS'Zego
albu (J. Burlanówna, K. Konior, M. Książkiewicz, 1937; H. Świdziński,
1947; M. Książkiewicz, 1951, 1956, 1956a; J. Wdowiarz, 1952; S. Wdowialf'Z, 1953; S. Geroch, 1959 i inni). Przyjmowano dla tego ogniwa talJcie wy-
łącznie wiek ni7.<lzego albu (M. Ksią2lkiewicz, 1956b), jak również jeszcze
młodszy, obejmujący oprócz albu również najniższy cenoman .. Za obec-
nością oelJliOlIrulIlU w najwyższej części warstw 19ockich wypowied7lieli się
l Wiek albslti przyjął L. Hohenegger (op. cit.) dla .. pill8kowca. godulskiego", z którego dol- neJ części dopiero później C. M. Paul 1 E. "netze (1877) wydzielili osobne ogniwo, które nazwali WlW'Btwami 19ookimi (Ellgother Sahwhten). Waoratwy 19ookie są azerolro rooprzestlv.enione w Kar- patach :fl1B:2lOwych w jednostce ślą,sk1ej i podśląsldeJ. Zwykle dzieli się je na trzy oddziały: dolny
(grubołaWicowe piaskowce albo łupki z wkładkami grubołaWicowych P1ll8koWCÓW), śrOdkowy
(alemne łupki przekładane alenkoławiCOwym1 piasJrowca.mi laminowanymi lub ciemne, niekiedy
także zielonawe łupki z podrzędnymi cienk1m1 ła.w1oam1 piaskowców) i górny. znany pod nazwą
rogowców mikuszoWick1ah (niebieskawe spongio11ty wśród ciemnych łupków, ciemnych łup
ków z W'kła.dkami p1a&kDwców laminowanych lub wśród p1a.sokowców średnio i gruboławtcow-ych).
W Wielu profilach oddz1al: dolny lUb górny lub obydwa. te oddziały we wyodrębniajĄ się lito1og1czn1e 1 wtedy całe ogniwo 19ock1e roz;w1n1ęte Jest jako typ facjalny śrOdkowego oddziału.
W jednostce podśląsk1ej i w ~ej stretie jednoątk1 ś1Iłsk1ej górny i częśaIowo śrocIkowY
oddz1al: tego ogniwa mstąpiony jest przewatn1e przez fację gazowĄ (warstwY gezowe górne).
W Jednostce skolskiej (= skioowej) odpow1edn1klem warstw 19ooldch q górne łupki spa- skie rozwinięte aJ.bo wyłlłOZn1e JlLko ciemne łupki, albo J8Ilro ciemne łupki z W'kładkam1 ptaeokow- ców i z kompleksem gruboła.wicowYah pIaSkowców w spągu (P\88kowce bryłOWe).
. Nalęty zaznaczyć. ~ w Karpatach lJkra.1ń.sk1ch dla. poeIroZeg6lnych oddziałów ser11 spaskiej
stosują geologowie radzteccy (O. S. W1ałow. 1951 1 inni) odrębne nazwy: ,.jabłon.owska swtta"
(dolne łupki spaak1e), "tel'BZOwsJm 1IWlta" (ptasltowce bryłowe). ..JanłtOWBka. ew1ta" (górne
łupki 8pll8k1e). Dla. nadległej ser11 margJ.1 krzemionkowych oraz pstrych 1 zielonych łupków z ni-·
mi związanych stosuje się tam nazwę .. gołow1ńska seria".
Wiek warstw 19ockich 469 w 1956 roiku autorzy na I sesji Naukowej Katt1packiej Stacji 1. G. w Kra- kowie. 'Pogląd ten również utrzymali L. Koszarski, W. No.wak, K. Zytko.
(1959), biorąc za podstawę stosunek warstw 19ocki~h i gezowycll do warstw godulskich i pstrych łupków godulskich, dla, których przyjęli wiek wyż
szego. ceno.manu-do.lnego senonu.
W czasie wykonywania prac geologicznych w różnych obszarach Kar..;.
pat stwierdzano od szeregu lat w waxstwach IgOC'kich tu i ówdzie liczne stanowiska małych belemnitów. Stwierąwno.ponadto. ostatnio., że niektóre opisywane w piśmiennictwie stano.wiska fauny z łupków (warSItw) wie-' rzo.wskich znajdują sję w nieco innej pozycji niż. dotychczas podawano.
Wreszcie przesunięcie g~rnej granicy waTStw 19ockich i ich odpowiedni- ków, z ałbu do dolnegocenomanu (L. Koszarski, W. No.wak, K. Zytko, 1959) slclarua do. zastanowienia się, czy i do.lna gratnica tych wa,rstw nie zajmie wyższego. położenia w tabeli stratygraficznej.
STANOWISKA Z FAUNĄ W WARSTWACH LGOCKICH
Rozpatrzmy obecnie wszystkie do.tychczas poznane dokumenty paleon-
tolo.giczne z warstw 19ockich. .
Z obs!ZaTU Momw, z Chlebowic, pochodzi mały belemnirt; (Belemnites 'minimus L e y m.), znaJ.eziony przez L. HoIheneggera (op. cit.). Belemnit ten zoo.tal następnie oznaczony przez A. Liebusa, V. Uhliga (1902) jako.
Belemnites ci. minimus L i s t e 'T. Hohenegger znalazł go w spoiwie zle-
pieńca w najni.ższej części "piaskowca godulskiego", tuż powyżej łupków
wierzowskich. Zlepieniec ten zatem może odpowiadać swoją pozycją dol- nej części warstw 19oolcich z Karpat Polskich.
Z Moraw pochodzą również dalsze stano.wiska bliżej nieokreślonych, małylCh belemnitów z tych warstw z okolicy Sta,ric (A. Matejka, Z. Roth, 1952). Jak w-jlrika z opisu rozwoju litolo.gi,cznego warstw 19ockich z tej okolicy, stanowiska te mogą także pochodzić z do.lnej części warstw 19oc- kich.
W Krasnej, również na o.bszacze Moraw, w omawianym ogThiwie zna- leziono inoceramy, oznaczone przez A. Liebusa i V. Uhliga (op. cit.) jako lnoceramus laubei i Inoceramus concentricus S o W. (?). Z tego stano.wiska poChodzi również wymieniony przez A. LiebllSa i V. Uhliga (op. cit.) Para- hoplites (Acanthoplites) bigoureti S eu n. M. KsiąZkiewicz (Objaśndeniie
aTkusza Wadowice, 1951) wypowiedział przypUszczenie, że amonit ten
może pochodzić ze środkowej części warstw 19ockich, ponieważ znale- ziono go w syderycie 2.
Szereg stanowislk z fauną z warstw 19ockich pochodzi również z obsza- ru poIsltich Kaą>at Zachodnich.
Na terenie Beskidu Śląskiego., na zachód od Zywca, Doc. J. Burtanów- na znoałazła w 1955 roku dwa małe belemnity w pi'askowcach należących
do dolnego. oddziału wał'Stw 19ockich. Wediug sprawozdania 3 oraz ustnoej informacji auto!'lki, belemnity te przypomin:ają formę Neohibolites minimus,
2 Sydery1;yspotyka. sIę wprawdzie w środkowej części warstw 19oaldch, jednakże autorzy spotykali je niekiedy również w dolnym oddziale warstw 19ocldch OMZ w najWYŻlWlej części ogn1wa wLerzoWSkiego, tuż. pon1żej gran1cy z warstwami 19ook1m1.
, 3 J. Burta.n - Sprawozdanie z badań geologicznych wYkonanych na ark. żywiec w 1955 r.
(Ai'abiwum l. G.).
470 Leszek K06ml'sk1i.; Wieslaw\··Nowak
W Karpatach Bielskich; w warstwach 19ockich serii śląskiej na terenie Straconki, Lipnika i Kóz, jeden z autorów te'i'pracy,,(W,'N.) znalazł szereg stanowisk z masowo występującymi małymi belemnitarni~ Na tym obszarze warstwy 19ockie są trójdzielne i występowanie obfitej faunybelemnitowej
związane jest z dolnym piaskowcowo-zlepieńcowym' . oddziałem tych w&"Stw. Belemnity siwierdz.i:mQ na tym .obszarze w .' szeregu odmian Bkał
detrytycznych dolnego oddżiału. Na tej podstawie można przypuszczać, że
belemnity nie są związane jedynie z jednym horyzoiltem, ale tworzą przy- najmniej kilka takich horyzontów w oddziale dolnym. Zebrane z tych
mieJscowości belemnity, w liczbiepoIlJad 150 egzemplarzy, występują jako
ułamki lub eałe rostra: Są to wyłącznie formy małe, o średniej długości
rostrum 2Q----:.30 mm, ó ża.rysie maCŻ'Ugowatym. o 'kolistym pI'Żekroju po,-, przecznym lub niekiedy eliptycznym; o-maksymalnym średnim przekroju poprzecznym w granicach ·1,~2,5 mIil.··NR'podstaWiel porówn,ania' tych egzemplarzy z formami opisanymi jako Neohibolites minimus L i s t e r przez E. Stolleya (1911), E. P~endorfera (1930), G. J. Krimh9lza (1939), B. Kokoozyńs.ką (1949), 'B. Kokoozyńs.ką, K. Birlkenmajera (1956), W. Cieś
lińskiego (1959), H .. H. SwinneTtona (1955), moma je zaliczyć do grupy Neohibalites minimus.F'auna warstw 19ockich
z
Karpat Zachódnich, ze Straconki, Lipnika i Kóz . będ~ przedmiotem OOiObnej ,pręcy . jednegoz autorów. ' - '.' . . . . ' ."
.Zokolic Ilipnika .. znana jest również z konglomeratu dolnej .' Części warstw 19oc'kich fauna znaleziona przez K. Joose (1926). Autor tenwylnie- nia Bryozoa i maJe belemnity "wśród reszty fauny silnie żniszczonej dzia-
łaniem fal morski,ch". Na marginesie tego komunik,atu naLeży zaznaczyć, że impulsem i za,chętą do poszukiwań belemnitów w piaskowcach' dolnego
oddziału 19ockiego w tej okolicy stała się· właśnie wzmianka K, J osse
(op. cit.). ..' . .
Z obszaru Karpat Wadowick:ich rurleży !przypomnieĆ o . znalezieniu przez M. Książkiewicza ułamka belemnita w zlepieńcu z dolnych warstw 19ockich; na Górze Lancko:rona (M. KsiąZkiewicz, 1951).
Wiadomość o stwierdzoeniu jednego, małego . belemnita . .w. warstwach 19bckich
w
Rymu, na terenie Karrpat Bocheńskich, zawdzięczają autorzy uprzejmej informacji DOc. K. Skoczylas-Ciszewskiej. Według jej infor- macji bliższe określenie pozycji tej skamieniałości w· profilu warstw 19oc- kich w tym przypadku jest utrudnione, gdyż w miejscowości tej nie stwier- dzono dolnego, piaskowcowego oddziału warstw 19ockich. Czy jest tobtak pierwotny, czy wtórny - ze względu lll:aI silne zaburzenie tek,toniczne tych warstw - trudno dać obecnie ootateczną odpowiedź.Szereg stanowisk z .fauną belemnitów w wa'l'Stwac'h 19ockich występuje również na terenie Karpat Środkowych, głównie w fałdzie GraboWrlii.cy
koło Sanoka. . ,
W Grabow'llicy (S. 'Wdowiarz~ 1953) okazy małych belemnitów ozna- cwnych jako Belemnites (Neóh'ibolites) min.im'USL is:t
er;
stwi,e'I"dwno w trzech otworachw
obrębie piaskowców dolnych' Warstw· Jgockichi W jednym z nich ("Graby-84'') pozycja belemnita' znalezionego przez S. Depowskiego (fide S. Wdo~rz,_ óp~ c~t.)jest d()kladn:ie. określona;stwierdZlOiIlo go w stropowej .. części. -piaskowców.w;ar$hV .1gQCkich .. d<:>l~
nych. Z ostatnio odwierconego, na -.pograniczu-Latlina i Grabownicy, otworu "Grabownica-104"podhodzi z piaskowca, z doLnego oddziału
,Wiek watstw !gockich. 471 warstw 19ockich; belemnit' przypominający N eohibolites minim7fS; (r.8J, pod~
staWie uprzejmeJ informacji prof. dr S. W dow.iiarza.). ' . , ' I r, " ."
Wi głębokim otworze "Trepcza-6"", S. DepowSiki znalazł jeden okaz NeohibiJlites minim4s. Winnym otworze ("Galicja") na terenie Trepczy stwierdzonO' dwa O'kazy małych belemnitów, które ,""-- jak można się ZQ7 rientować z opisu próbek sporządzonego jeszcze 'przez B.:BujalslPego ~ występują w g6'rn~jczęści piaskowcowego oddziału warstw ,lgocIq.ch., "
, , 'Należy wspomru.eć o::nowym stanowisku belemnitów, w Międzybro-.
dziu, które, j,ak wynika z ihforrmacji
znalazcy,
p. Z. :W~lińskiegozTrep..
czy, znajduje się w strefie wychodni piaskowców dolnego oQ.dziaiłu. By~
, może że i w tym przypadku mamy tu tego samego rodzaju faunę mar-
łyCh 'belemnitów jak w poWyżej wymiecionych stanowiskach. ' , ' Od dawna znane jest stanowisko z.belemnitam.i zZaluża. (W.' Rogal,a~
B. Kokoszyńska, 1932, 1934;8. Wei.gner, fide S. Wdowiarz, 1953), skąd
B. Kokoozyńska (1949) wymienia dwa okazy Neohibolites minimus L,i 0;- s te r. W 1950'l"óku dalsze okazy tej-fauny znalazł S. Wdowiarz i S. De-- powski. '(inS. Wdowiarz, op. cit~). Z tego sa:łnego stanow,iskapochodzi.
równieżkilkafragmootów rostrów małych belemnitów, obok ułamków małży, kolców 'jezowców i drobnych kooali, które znalezione zostały
w 1955 roku przez D. Poprawę i jednego,z autorów (L. K.). Fauna ta wy-
stępuje w żwirowcach ilastych (,,skamieniałe błoto") z egrotykami, Utwory te A. Tokarski (zdjęcie.rękopiśrrrlenne fałdu Międzybrod,Zia --
Zaluża w sikali 1 :25000) zaliczył do wa'I'Stw 19ockich, 31 S. Wdowiarz (op. cit.) określił bliżej ich pozycję na środkową część dolnego oddziału
-lgockiego. Badania prowadzone w ostatnich latach wykazały, że żwirowce
te występują we wschodniej części' faltl'u Grabow.nicy, w dolnej części
dolnych wa:rstw 19ockich, ,na pograruczu 2 warstwami wierzowsldmi.
W 1955 roku, w tym samym profilu jeden ż autorów tej pracy (L. K.) na wspólnej wycieczce z T. Cwiklikiem znalazł następne stanowisko z trzema małymi belemnitami, w ławicy zlepi~ńca, występującej w środkowej częŚci piaslrowców dolnego oddziału. Belemnity te mają rostra rozszerzające się ~
ku dołowi (zako*czenia jedn"a!lci)e mają Ukruszone), przekrój poprzeczny 'kolisty. Ogólnym zarysem przypominają fonny z grupy Neohibolite$
TJninir,nus. ' "
Z nowszych stanowisk z belemnitami z grupy N eohibolites minimus
należy wymienić kopalnię "Las" w fałdzie ZIlliennicy ~ Turzego Po:4t, gdzie forma ta, według informacji Prof. S. Wdowiarza, występuje w
war--
stwa~h 19ockich dolpych.
ZAGADNIENIE WIEKU WARSTW LGOCKICH I ICH STOSUNEK DO WAR~TW WIERZOWSKICH
W przedstawionym 'Przeglądzie fauny pochodzącej z warstw 19oekich uderza faikt wyjątkowo licznego występowania:
w
'piaskowcach dolnych warstw 19ockich - małych belemnitów, o których w wię~Zośei pr.zy:,:padków można powiedzieć (o ,ile pozwala na to stan ich zachowania),ze
odp6wiadająfo:nnom '2 , grupy Neohibolites' minimu8. Mają one bardzo szerokie oozprz~tTzenielrie -i<ili stanoWiska, rozrzucone są na, 'olbrzy- niiej połaci
. KarPat
:z;eWnętrżnych,O(i M()ravr'i:>,<)~rpaty Sa.lioCki~:.:Na:':leŻYpod.kTeś1ić, że belemnity tenie;,:występują W jednyin ściśle<)~ęśl~
nym hocyzoncie dolnego oddziału W8Jt'Stw 19ockich, lecz znajdowane są
472 Leszek Koszarskli, Wiesław Nowak
w róznej pozycji i W różnych typach skał detrytycznych tego oddziału,
Szczególnie dobrze jest to widocmie na przykładach profilów z Lipnika-:-, S1iraconki oraz z Zaluża. Nie stwierdzono ich natomiast w wal'Stwach
bezpośrednio stMszych (wierzowskich) lub młodszych (lgockich środko
wych i górnych oraz godulskich) 4. .
Fakty te wskazują, że na ones osadzania się dolnych warStw 19ockich
przypadało optimum rozwojowe tej grupy belemnitów. Ponieważ uważa się, że masowe występowanie Neohibolites minimus przypada na środ
kowy alb, z którego te belemnity znane są z olbrzymich ooozarow (E. Stol- ley, 1911; E. Passendorfer, 1930; G. J. Krimholz, 1939; B. Kokoszyńska,
1949; B. K()Ikoszyńska
"
K. Bk:kJsnInajer, 1956; W. Cieśliński, 1959:H. H. Swinnerioo, 1955), można przypuszczać, że dolne warstwy 19ockie lub ich część osadziła się w tym wllaśaiie czasie.
Przypuszczenie to potwierdzają stanowiska inoceramów z tego ogniwa, wymieniane przez A. Liebusa, V. Uhliga (1901). Inoceramus concentricus S o w. (?), którego stwierdzono w warstwach 19ockich, znany jest z po--
. ziomu Hoplites dentatu8 w kredzie tatrzańskiej ł"azem . z Neohibolites
minimus L i s t e r (E. Passendorfer, 1930) oraz w albie środkowym i gór- nym w kredzie Il!i.żowej (W. Pożaryski, 1957; W. CieśMski, 1959).
Za obecnOścią w warstwach' IgOckich ,również i albu dolnego może przemawiać znane z nich staJnowisko Parahoplites (Acanthoplites) bigou- reti S e u n. Forma ta odpowiada naj niższemu poziomowi albu wedfu.g
podziału C. Jacoba (1907). Jednakże, jak już poprzednio zaznaczono, po- zycja tego amonita w warstwaCh 19ockich nie jest w sposób pewny okre-
ślona.
Dla określenia wieku wyŻ8Zy6h óddziałów warstw .lgockich (oddziału
środkowego i górnego) z samych warstw 19odrich hrak jest danych. Jed-
nakże na podstawie poprzednio przytoczdn.ych faktów wydaje się, że obejmować one muszą górny aJlb t prawdopodobnie najni2'szy ceIltOman,
• jak to już wcześniej przypuszczano (L. KQSzarski, W. Nowak,. K. Żytko,
1959). Swiadczyo tym obecność rotalipor (J. Liszkowa, 1956 i W. Nowak, 1956) w górnej części warstw gezowych (odpowiadającej wiekowo górnej
części warstw 19ockich) oraz obecność faun (globotrunkany, inoceramy) cenomanu lub dolnego turonu w dolnej cz·ęści wa(['Stw godulskich, maiI'gli krzemionkowych i pstrych łupków, występujących ponad wa'rstwami 19oc- kimi, gezowymi lub spaskimi (l. c.) 5.
4 Oprócz wymienionych licznych stanow1sk z Neohibo/ites minimus z WlU'Btw 19ock1ch dolnych, znane jest z Karpat Północnych (R KOkoszyńska, 1949) tylko Jedyne stanow1ako tegO' belemnita (dwa· egzemplarze), stwierdzone w ławicy zlepieńca występujl),cej w Spl),gU margll krzemionkowych w jednostce sko1sk1ej (Busowisko koło Starego Sambora). Wobec paralel1zacjl przeprowadzonej ostatnio przy pomocy horyzontów Irorelacyjnyoh i wobec stw1entzenta w spą
gowej cżęśct ma.rgli krzem1onkoWYch obfitej mikrofauny globotrunkan z grupy lapparentf (L. Koszarski, W. Nowak. K. :tytko, 1959), utwory te zajmujl), tak WYsokI), po3Ycję w profilU stratygraficznym, :re obecność w n1ch w jednym tylko st&nowtBku NeohfboUtes minimus nie
może być brana na razie pod uwagę przy rozwaoo.niach stmtygrancznych.
5 Wnioski te oparto na zało:ren1u, że górna granica warstw 19ock1ch, gezowych 1 apask1ch jeSt stratygra.flcznie stała, o czym świadczy zespół charakterystycznYCh cienk1ch hOł'Y2JOntów ltorelacyjnych (zielone łupki radiolariowe, radiolaryty, tImr. łupki. manganowe z drobnymi konkrecjami rud manganu, spongtol1ty 1 1nne) , występujących beZpośrednio powyte.j i poruuj tej granicy we wszYstkich Jednostkach tektonicznych (oprócz płaszczowiny :m.a.gumklej, gdzie utwory dolnej 'kredy nie SI), znane) Polsltlch KUpa.t fl1sz0wych (L. K06ZIIIl'ski, W. NoWllJt, K. :tyt- k.O, 1959).
Wiek warstw 19ockich 473
Wiek śt:odkowego albu - najruższego cenomanu, jaki przyjęliśmy dla warstw 19ockich na podstawie wymj przedstawionych danych, potwier- dza rówmeż analiza rozmieszczenia w profilach faun znanych z łupków
wierzowskich i dolnych łupków spaskich, a także z warstwgrodziskich, które w wielu przypadkach włączano jeszcze do nied.aW!l1.a do warstw wierzowskich.
Fauny baremskieznane z łupków wierzowskich z· Karpat Zachodnich (V. Uhlig, 1883),jak·wynika z ostatnio przeprowadzonych·badań na te- renie Karpart; Bielskich, pochodzą głównie z niższej, syderytonośuej części
tego ogniwa. Również, jak wymka z profilów podanych przez B. Koko-
szyńską (1949), fauny z dolnych łupków spaskich serii skolskiej znale- ziono w dolnej części dolnych łupków spaskich. W jednym i drugim przypadku fauny te mają obok form baremskich znaczną domieszkę form aptu. Wynikałoby z tego, że górna część łupków wierzowskich i dolnych . łupków· spaskich, z której nieznana jest dotychczas falUlla, reprezentuje zapewne cały apt (jak: już zwracał na to uwagę J. Nowak, 1927, str. 13-14), tym bardziej . że z nadległych warstw 19ockich nie opisano dotychczas ani jednej formy aptu.
Swiadczą o tym taikże niektóre fauny z warstw g.rodziskich, pocho-
dzące z profili, w których warstwy te zaliczano do łupków wierzowskich.
Tak np. w wyniku .prowadzonych· ostatnio badań okazało się, że barem- ska fauna z Usznej koło Sanoka, opisana przez W. Rog8łlę i B. Koko-
szyńską (1932, 1934) oraq; B. Kokoszyńską (1949), pochochi z dolnej części
grubego kompleksu warstw grodziskich (L. Koszarski, 1956), na których spoczywa jeszcze 80+100 m kompleks łupków wiet"2lOwskich. Fauna z Do- maradza (a wlaściwie z Lutczy - vide S. Wdowiarz, 1953)· opisana przez J. Grzybowskiego (1901) iB. Kokoszyńską (op. cit.) pochodzi ze stropowej
części piaskowców grodziskich i spągowej części nadległego ogniwa wie- rzowskiego. Fauna ze Słotowej kolo Pilzna (B. Kokaszyńska, op. cit.), (J. WdOwiarz, 1951) pochodzi z kompleksu zlożonego z naprzemianległych
warstw łupków wierzowskich i lawic piaskowców grodziskich, ponad któ- rym występują grube, wybitnie lrupkowe warstwy wierzowSkie.
Jest rzeczą znamienną, że w obydwu ostatniowymienioOJYch stano- wU>:kach faun (zwłaszcza w stanowisku z Lutczy) , jak i w wielu innych,
pochodzących z dolnych łupków spaskich lub z łupków wier,rowSlkich, oprócz form baremskich i stosUJnkowo licmyCh form aptu pojawiają się również formy mające charakter ailbski. Zdaniem autorów tak znaczna domieszka· faun o charakterze albskim może wskazywać na to, że nad-
ległe łupki wierzowskie, w których nie znaleziono fauny, ł'eprezentują
co najmniej apt jeśli także nie najniższy alb.
Przyjęcie dla górnej części ogn.iwa wierzowskiego wieku aptu - lIlaj-
niższego albu wydaje się tymbaTdziejprawdopodobne, jeśli weźmie Się
pod uwagę, że pelityczne łupki wierzowskie (często zawierające wkładki
lidytów) osadzały się zapewne dlrużej niż ba,rdziej piaszczyste w.arstwy 19ockie.
Reprezentowany przez autorów pogląd o młodszym wieku warstw 19ockich może być, jak się wydaje, w pełni traIIlSponowany na ekwiwa- lenty tego ogniwa (tab!. I) w serii skolskiej (górne łupki spaskie WiTaZ
z piaskowcami bryłowymi) oraz w serii podśląskiej (warstwy gezowe górne). Za słusznością tego może między iJnnymi przemawiać obecność
474 Leszek KOiS7Jarski, ,Wiesław, Nowak
w omaWianych ()gniwach~: zarówno ::,W . serii śląskiej," jak-.1," ,P<Xlśląskiej,
formy 'PlectoreeuTVoid.es 'ulternans N o.t h. ,Według. wielu ;ą,utorów v,forma ta, ,jak dotychczas się ,Podaje" znana jest wyłącznie z, utworów albu ,lub albu-ceIiomanu. W serii śląskiej, .vi profilu Straconki, formaiawystęPJlje
w '
ca:lym ogniwie Igockim'(S. Gel'och; 1959), a 'w serii, podśląsk;iej ,W,fT glówki (F. Russ, 1957) brak jej jedynie w najniższej części Pias~9wców ż Węglówki' (piaskowee ż Węglówki, i= Wa,lrStwy .gezowe górne ..+ '
pia- skowce 19ockie dolne -,-M. KsiążkieWicz, 1950k,Za obecnością cenomanu (niższego) 'W' ty<::h ogniwach pr~ellhawia między; Wnymi obecność )rotalipor w warstwach gezowyCh górnyćhna terenie, ,Karpat ~ls~ich, na Co jużpowyzej z-wracanouwagę;' , ' y ;, " ,
I ' Na pods:taWie'dotychczasowych obserwacji wydaJe się, że.g~anica(,:nllę
dzywarstwatni 19ockimi i wierzowskimi,w" porówn~u do innYch gr:ani~
n:rlędzy ogniwami' fliszowymi,. jeSt bardziej stała.: W pewnych obsząrach
jednak; jak np. we wschódniej częściJ fałdu Gra:bownicy (gdzie już wśr(>d najwyższej części łupków wierzowskich . pojawiają ;·~ę'wkla<iki ,grul».-
ławieo,wychpiaskowców typu dolnolgockiego);może :mieć ona, przepieg nieco diachroniczny. Również w łusce Bystrego. kolo BaligI'Qdu (Ą. Ślą<::~::
ka, 1959), gdzie brak zindywidualizowanego kompłęksu,Jupków wierzow- skich,a piaskowce Warstw 19ockich dolnych . leżą ,bez p:r:zerwy sed~n::
tacyjnej na warstwach grodz.:iskich" WYdaje.-:się, ; żę ,sedymeI;l~acja pia- skowców typu 'lgoekiego'i:w tym przypadku' rozpQC~ęła.: się nięCQ, wcreś,:, mej.·A.'Ślączka (t 'c.) wyrażUpogląd, że ,całe,\varstwY"wie~zowslQEL.mogą
tam;
'być'zastąpionefacjalIilie przez' warstwy ,lgockie~ ,poIJ.~ew.aż" viśród ,piaskówców "lgockich 'dolnych występują wkładki·JupkÓw 'w.;ięrzowąk,i(!p.Po~
dobne wkładki występują 'jednak także wśród, piasko~4w ,gr<Xiziskich
łuski Bystrego, można więc, przypuszczać, że większą ;c.z~ść luplq')w ,wie-
rzowskich2astępujE!" tam 'piaskowiecgrodziski, a jedYn~e .najWY2;ś~a, ich
część 'jest zastąpiona facjalnie przez piaskowce typu 19ockiego. ' ;; ~'
POROWNANIE Z KARPATAMIWSCHODNIMl I POLUDNIOW)irr .,' Przy
~kazjf
tegOkÓmimikatą naie~y podkreślić,
"zeWnioskip~ta
wiane przez autorów Odnośme' Wieku, warstw ·'lgockićh' iih:nych ogniw kredowych Karpa,tPolskich" są7!godne'ż poglądami, jakie reprezentują
. geologowie 'rumuńscy, jeśli ,chodzi o wiek analogicznych ogniw', na terenie Karpat Rumuńskicłi(M. G.Filipescu, 1952, 1955). Omówienie. tego' za- gadnienia wydaje się o tyle celowe, że osta:tnioM. G. Filipescu (1958) przegstaWU próbę paralelizacji u"tWor.ów ktedowyCh Karpat RumuńSkich między 'innymi równiez z utworami '1fredowynii północnych Karpat Pol- skich. ParaJelizacja ta opiera się wyłącznie na zgodności dotychczas przyjmowanego' wieku, a nieoozgod.ności faun i rozwoju litologicznego, dlatego też nastąpiły w niej pewne nieścisłości. Autor.zy tej pracy, biorąc
pod uwagę nowe dane z Karpat Polskich,uważają (tabl. I), że "górne
piętro sferosyderytowe" Karpat Rumuńskich,. zaliczane tam dobare:m:u - odpowiada nie całemu ogniwu wierzowskiemu, a jedynie jego dolnej, syderytonoonej części, Z której z Karpat Polskich, opisano faunę podob- nego 'wieku. ,Bezpośrednio młodsza ,,seria łupków" - zaliczaną W Ru- munii' dó aptu i d~lnego albu, odpowiada zapewne w Karpatach Polskich
poZostałej~'n:adsyderytQnośnej części łupków, wierzowskich,a ,nie WaII'-:- stwom 19cickim i' częściowo godulskim, jak przyjmowano dQtychczas (t..G.).
.&.a.U'V";Lg.
Słosunek warstw 19ocldch I Ich odDOwiednlków do ogniw starszych i młodszych w Karpatach lUszowych (schemat uproszczony)
s~ %...:1
~O r,ąCl
% ~
i:"
i
tJ5
"I;~ ~
«
~ r:.:l
c:
«
a:!
""'I
I
Seria skolska (skibo"'.)
warstw)' inDceriniDwe
t
( • .-1. IIryjskl .. )
m.rlle krzemionko_we
l ł
i .li
ł
;;~
:;!
t
lupll(potn
tiekHK łupki, radlola.yty.
_konkrecje" manpnowe.
. 'lupJU "'1IIIłI8_'.
lupki
."mn.
'pl •• kowce
bryło ...
...
:J'l
t
.J .~( .. CeR5Ztmska .... It ... )
łupki tz*rne :oi
.~
"
~ ~
g jl
.!!, lupki czarne ~ ! z syderrtami
-,--
Seria I'odśłąska Seria śląska' Seria czaniobónka K1l11laty
Aiimuóslde .
t . : '. ' . . j t - :
... tw) .godulskit1upk1~....are.IIIIIlIIiIIe . . •• leilkolaw\",,"y~~ piaskowcaliil
.. ·(.Jv· ... ~ ... )
lupki pstn (glow.l. " •• ",on_1
lupk~ tielorie i margle.
,adiol •• yly. kop~recje
m:anganowe'
j .fi:
;
~
..
.i' ~
"
~
lupki mangon ...
" spongioli.y
",orstwy C_ft górne:.
WaIIN"'Y "łenc"nkie ( .... r .. lupki) ..
warsuvy grodzIski.
::.J.. .
' . . łaplcl~
.\gI_r. ~~I
.. (łujoILi d_W, .' I pl.skoWCe .
gtaukoaJlOwe~.
.-
:~~=·c_)
: ( • .IU ... ·aypocka..)
r l ' .z-. ::=" .
.. :dol ... luplll ~ "koakrecje manpnowr I
in";' •.
rad,iol.· I".: "" ' "? \.' . :·· ··I~:~"'i:
: ' "kc:mkrecJr.. ~"'d~.
~anlilDOwe. .1
~--lupkJ l1)aopJiono$ne ". . . . . - .- .
'JloogiT)oll} . . togo ....
1
. (,pOngioli'i'
W8NiI"') - "" mikuszowicldel
gelowe- "
ł,órne - plaSko .. ", . ... ...
1
clenkotawicowe hmliaowane. "'" , ~,
."V'. krzemlenisl!. często paukoallo". l
~ ci.mnymi lupkami lub ciem .. lupki.
r i
... ,
...
pla"'.",,,,, g,ubola~Ico_. lub ciem ... IIipIlI.
l wkladkamf.. piaskowców gnibolawlcOwych • częoro gl •• konllY"'ydJ -)
""*"
.~pkJ_".. .
'·1 ..
1
's
cz.m~
r
. '.pkf ...
"'-ptaskowce denkolawtcowe.
. k ... m1eDi.te~ .. kładki C."
piaskowce "krzemlc~t51. "
~o i. IVllboIa .. I ...
I.pkl alit ••
luplU UIIi'1w I. lIi)dl'fyt;mt.
pi •• k."cc burkucki. (?)
11
l
.&, i..
ił.'
f:1
... .= ł,
:H
l~' 5',!
· f~
. .;eri.· "
~r/.t"mlftlb"tycb
;"pias~owców
&llluk~itowycłt:
.. seria łYpkdW~"
,,~urnt
pf\'łro "
• .. l'ru:\~drr,.I""t,
ł
lupk,
ry.;fmł
. .-
. ,ł I ł . /·
oyd, . , -J~
~.~.
~
~
g
~ ń'
i:l:'
01>0 -:J 1:11
476 Leszek Kosmrskli, Wiesław Nowak
"Seria krzemienistych piaskowców glaukonitowych" Karpat Rumuńskich (bezpośrednio m10dsza od ,,serii łupków"), dla której między innymi na podstawie obecności w niej Neohibolites minimus L i s t e r i rotalipor przyjmuje się wiek albu-eenomlIDu, odpowiadałaby warstwom 19ockim 6,
'a nie warstwom godulskim, jak to zostało przedstawione w cytowanej
pracy M. G. FUtpescu. Dużą zgodność (zarówno. pod względem roowoju litologicznego, jak i ze względu na' obecność podobnej mikrofauny) z na- szym ogniwem godulskim w serii podśląski.ej, rozwiniętym tu w facji pstrych łupków i margli wykazują "warstwy Zagonu" zaliczane w Ru- munii do cenOIIl8iIlJu-turonu.
Zgodność następstwa warstw, ich rozwoju litologicznego i faun, jaka zaznacza się w omawianych ogniwach kredy między Karpatami Polskimi i Rumuńskimi, jest tak duża, że stanowi jeszcze jeden argument prze-
mawiający za słusznością przedstawionych w tej pracy· poglądów.
Obecnie. warto jeszc:reprzeprowadzić porównanie ze strefą Czarno- hory i Bukowiny w Karpatach Ukraińskich, która znajduje się pomiędzy
obydwoma porównanymi poprzednio obszarami. Z analizy pra,c Z. Suj- kowskiego (1936, 1938), w których podano szczegółowe opisy wykształ
cenia ogniw kredy w płaszczowinie czamohorskiej, wynikałoby, że wy-
stępujące tam serie szypocltie, zarówno pod względem następstwa, jak i rozwoju litologicznego wykazują dużą zgodność z omawianymi ogni- wami Karpat Polskich i Rumuńskich. Było to już zresztą niejednokrotnie.
podkreślane przez różnych autorów (K. Skoczylas-Ciszewska, M. Książ
kiewiez" 1937; Z. Sujkowski, 1938; H. SWid:ziński, 1947; B. Kokoszyń
ska, 1949; M. Ksią.i:kiewicz, 1951, 1956, 1956 b; K. Guzik, 1957; A. Slącz
ka, 1959). ZgodIność ta była podstawą dla określania wieku poszczególnych ogniw serii szypockiej. W związlru z wprowadzonymi ostatnio zmianami w stratygrafii kredy Karpat Rumuńskich i Polskich, należałoby kon- sekwentnie przyjąć młodszy wiek równie'Ż dla wyższych ogniw serii szy- poc'kich.
Za młodszym wiekiem serii szypockich wypowiedzieli się już M.
W.
Mu- ratow i N. I. Maslakowa (1951) na podstawie stwierdzend.a mikrofauny mastrychtu w ogniwie świdowieckim. (między innymi prawdopodobnie IV seria szypocka Z. Sujikowskiego, op. cit.) .. Ogniwo czeremoskie (I i II seria szypocka) zaliczyli natomiast do tUTOIlU - ,koniaku, na podstawie stwiedzenia w nim nielicznej mikrofauny z Trochamminoides irregulo.ris (W h i t e), Glomospira ex gr. gordia.lis (pa.rker et Jones), Reophax sp. i innymi, która zdaniem cytowanych autorów ma szeroki zasięg pio- nowy, jednakże jest najbartiziej charakterystyt:zna dla górnej kredy i .mlodszych utworów (M. W. Muratow, N. L Maslakowa, ip. cit.) 7. Później J. O. K'Il1czycki (1959) przyjął (nie podając jednak nowych doku- mentów paleontologicznych) dla ,,serii szypockiej" (I i II seria szypocka Z. Sujkowskiego, op. cit.) wiek oonomanu - dolnego senonu, dla ,,serii
jałowieckiej" (III i IV seria szypocka Z. Sujikowskiego) - wiek dolnego senonu, a dla wyższych serii, "czarnohorskiej" i ,,slrupowskiej" - wiek
• P1&9kowce warstw 19ock1ch w Karpatach Polskich są bardzo ~ silnie glaukonitowe, zwłaszcza w K8.r.pa.t&ch środkowych.
7 W Polsktch' Karpa.tach Glomospłra gordłaliB (J o n e s et P a.:r ker) 0l"IlQl formy z ro- dza.ju Trochamminoides występują ta.kte w wa.rstwa.ch 19ock1ch. Dlatego uwamm,y, 2e uboga.
1 długow:IeCZll& mikrofauna poda.na z ogniWa. .. czerem08klego" przez W. M. MUra.towa I N. l. Ma.-
8ła.kową (op. cit.) nie more stanoWić podstawy dla śclsłego określania. WiBlml tego ogniwa..
Wiek warstw 19ockich'
477
gomego senonu -:"",·danu. Ostatnio E. 1. Wulczini J. ·0. Kulczycld (1959)
podają. wiadomość o stwierdzeniu w IV serii szypockiej (w ujęciu Z. Suj..:.
kowskiego) :mikr9fauny senońskiej. . . '
Zespoły mikrofa1ll'llycytowane przez geologów radzieckich świadczą niewątpliwie o senońskim wiem IV serii szypockiej,' jednakże brak do- tychczas dowodów na zaliczende właściwych warstw szypockich (1 i . II
seria Z. Sujkowskiego) do g6rnej kredy. .
o.pierając się na znanych z piśmiennictwa: .matęriałach dotyczących
serii szypockich, autorzy przypuszczają, że podawana dotychczas
w
P91- skim piśmiennictwie. geologicznymparaJelizacja serii szypockich' z· war- stwami wierzowskimi, 19ockimi i nadległymi pstrymi łupkami j~t w dal-:szym ciągu aktualna. Należałoby tylko, w świetle ostatnio .zebranych tpa ...
terial6w, zmienić nieco określenia wiekowe poszczeg6lnych ogniw szypoc...,.
kich (tą:b. 1), illa.OO częściOWO jużwcześnti.ej zwracali10 uwagę(L.~:-,
ski, W. Nowak, K. Zytko; 1959). ' "' . '. . Wydaje się więc, że dolne watstwy szypockie (,,1 seria szypooka" - czarne łupki, w dolnej części z licznymi syderytami)odpowia:dają tal{
samo wykształconym łupkom wierzowskim i reprezentują, podobnie jak' te ostatnie, barem, apt i być może najni~zy alb. G6rne warstwy szy- pockie ("II seria szypocka" Z. Sujkowskiego, op. cit. - złożona z krze-- mienistych piaskowc6w, w dolnej części gruboławi~wych, w górnej
części cienkoławicowych, przekładanycll czarnymi łupkami, z wkładkami
gez) stanowią' najprawdo.podobniej odpowiednik podobnie wykształconych
warstw .. lgockich i należą zapevvne do albu środkowego . - . najniższegQ ceno~nu. Nadległe łupki pstre ("III seria szypocka" - gł6Wnie łupki
. czerwon~ 'z siarymi łzielonymi hlpk,ami Otr~ raąi91arytarni i kQrrlkrecjami
m~ganowymi, w spągu) jako ekwiwalent ogniwa godulskiego (rozwinię:-:
tego na bardzo dużych obszocach Karpat r6wniez w facji pstrych, gi.6w'-' nie czerwonych łupkpw oz zielonymi łupkami, radiolarytami i konkre-- cjami manganowymi .w spągu) obejmują ,prawdopodobnie, w~zy ceno-' man --:- tuTon,.podczaSg~y jeszcze wyższe ogniwo ("IVseria szypocka") reprezentuje senon, jak wykazali 'badacze radzieccy. '. '.;. '1';,,]
UWAGI KOŃCOWE
Zmianę osadu z łupkowego na żwirowo-zlepieńcow<r<piaskowcowy,
jaka zaznacza się na pograniczu łupk6w wierzowslcich i warstw 19ockich
. (ora'Z ich odpowiedników), jak również pojawienie ,się charakterystycznej
fauny małych belemnit6w z grupy Neohibolites minimus na olbr,zymim, oOOzarze Karpat, od Moraw aż po KalI'paty Rumuńskie, należy wiązać
z jakąś przyczyną 9 . znaczeniu regionalnym. Najprawdopodobniej zja;", wisko to wiąze się z nagłym ożywieniem diastrofizmu wgeooynklinie:
karpackiej (w strefach kordylier macierzystych, będących źróCUamiali~
mentacji' maiberialu dla piaskowców 19ockich dolnych !i ,piaskowc6w bij-' lowych). To ożywienie się diastrofizmu. wgeosyn'klinie kar,packięj 8 :pcr.
. . , . . . _ . . I ' ,
Kwa.rtaln1k Geologiczny - 14
478
LeszekKOsmrsłm, Wiestaw' NowakzOstaje' być może w ZWiązku
z
tą sanlą'prżyczyną; która'sp6wOd(j'\iitala
(umożliwiła) wielką transgresję środkowOalbską 'na olbrżylri.ich 'Prz€st:r~
Illiach Europy. Z transgresją tą na obszarze Polslti Niżowej i w ':l'ąi:dich,
tak samo jak z radykalną zmianą'osadów na pograniCzu łupków wier?;9w- skich i warrstw 19ockich dolnych vi geosynklinie karpackiej, Wiąże się ~
jawienie' wspomnianej, obfitej fauny z Neohibolites 'minimus. ZOleznóść
wspomnianych zjawisk mogłaby stanowić jeszcze jedną przesłankę wska-
zującą
na
to, że w warstwach 19ockich brak jest me tylko aptu;a1e teżi 'a1bu dolnego. '
Na zakończenie pragniemy podziękować Prof. Dr M. KsiążkieWicżOvn
za' życzliwe uwagi i przeglądnięcie tekstu tej pracy przed złożeniem do druku oraz Doc. Dr J. Burtanównie i Doc. Drr K. Sk~zylas-CiSzewskiej
za informacje o nowych stanowiskach belemnitów. Szczególną wdzięcz
ność pragniemy wyrazić Prof. Dr S. Wdowiarzowi za podanie nam sze- regu nowych stanowisk belemnitów oraz za dyskusję.
Karpaaka. Stacja Terenow& l. G.
Nadesłano dn!&27 l1stopad& 1959 r.
PISMIENNICTWO
BURTANÓWNA J., KONIOR K., KSIĄZKIEWICZ M. ~l!937) - Mapa geologiczna . Karpat Śląskich. Pol., Akad. Umiej. Pr. geol. Wyd śląskie. Wyniki ba-
dań i objaśnienie do mapy. Kraków.
ClESLmSKl S. (1959) - Alb i cenoman północnego obrZeżania Gór ŚWiętokrzy- , wch. Pr. Inst. Geol., 28. Warszawa. .
FI'LIPESCU M. G. (1952) - Cercetari geologice m Zona d:ntema l?i meW.8ltla a Fli~ulu!
, , dintre V. U~ului t$i V. TarllliIlgului l(oommunicare preli:mmaTą}. Dm de
Seama ale ęedintelor Comitetului Geologie, 39, p. 15ę-171. Bu~ti.
FILIPESCU M. G. (1955) - Vederi nOi asupra tootonicii fli~UJi Oa:rpatiilor orientali.
Rev. Univ. C. I. Parhon ~i Politebn:icii Bucureęu (ser. ~tUlllt., NaJturii), nr 6-7, p. 241-261. BucuTesti.
4>J1JH1nECKY M. r. (1958) - napaJIJIeJIbHDe H3y<l:eHHe 'łepHbIX CJIa~eB cPJII.fiIIa
Bocro'łHbIX KapnaT H MeJIOBbIX OTJIOJKemrlł cesepm.IX KapqaT. M~
HaPO;ItHbIH reoJIOl'H'iecKHi1: KOHl'peCc, Ka~ma:ro-BaJIKaHCKaJł, ACCOQH$łI~HJł.
KHes.
GEROCH S. (1959) - Stmtigraphiic siglIlifLcance of arenaceous Foraminafera in the Carpathian Flyseh. Pali:iOlIlt. Zs., H. 1-2, p. 113-J.22. Stuttgart.
GRZYBOWSKI J. (1901) - Dolna kreda w okolicy Domaradza. KO\SInOS 26. Lwów.
HOHENEGGER L. (1861) - Die ,geognostische Verhliltmsse der Karpathen. Gotha.
HUSS F. (1957) - Stratygrafia jednostki Węglówki lIla podstawie mikrofauny. Acta geol. pol." 7, p. 29-69. Warszawa.
JAOOB C. (1907) - l:tudes paleontologiques et stratigraphiques SUT la partie moyenne des terraLns cretaces dans les Alpes fcancais et les regions voisines.
Thes. Fac. Science. Grenoble.
JOSSl: K. (1926)-Opis brzegu karpackiego od Białej po Kęty (rękopis).
KOKOSZWSKA B. (1949) - Stratygrafia do~nej kredy Północnych Karpat fliszo- wych. Pr. Państw. Inst. Geol., 6. Warszawa.
Wiek 'WamtW 19ock:ich 479
KOKOSZYŃSKA' B., BIRKENMAJ'ER K. (1956) - Fauna rubu Pasa Skałkowego Pienin. Acta geoi. pol., 4, :p. 371-380. Warszawa.
KOSZARSKI L. (1956) - stratygrafia serii śląskiej i podśląskJiej na północ. od Sa-
!!lOlka. PIrz. geol., 4, nr 10, p. 461-462. Warszawa
KOSZARSKI L., NOWAK W., 2YTKO K. (1959) - W sprawie wieku waTstw go- dulskich. Kwart. geol. 3, nr 1, p. 127-151. Warszawa.
KRIMHOLZ G. (1939') - TheMesozoi,k Bele.mn,itidae of the USSR. Fasc. 1. 'Dhe Lower Cretaceous BeIemnitidae of the Caucasus PaleontoIogy of USSR Monographs. 67. Central. Geol.,and Prospecting !nst. Leningrad-:
Mosoov.
KSIĄ2KIEWICZ M. (1951) - Kreda Ka'l"pat zewnętrznych. Reg. Geol. Polski. 1, nr 1. Pol. Tow. GeoI. Kraków.
KSIĄżKIEWICZ M. (1956) - Geology of the Northem Carpatihiaos. Geol. Bdsch., 45,nr 2, p. 369-411. Stuttgart.
KSIĄ2KIEWICZ M. (1956a) - Zagadnienda stratyg.rafii Karpat na tle paleogeografii.
Prz. geol., 4, nr 10, p. 445-455. Warszawa.
KSIĄ2KIEWICZ M. (1956b) - Lexique stratigraphique international. Europe, Ga, Pologne. Congres geo.logique international, Commission de stratigraphie.
Paria.
KYJIb':n1n:KJ1J~: M. O. (1959) - MeJlOBoM· H naJleoreHOBhlH <pJlHlII IOrO-BOCTOąHoH ąaC'fH BOCTO'ffibIX KapnaT. JIbBOBCKHH Jlocy;lt. YHiHB. JlbBOB.
LIEBUS A., UHLIG V. (1902) - "Ober einige Fossilien aus der ka'l'Patische Kreide und stratigraphische Bemerkungen. Beitr. PaUiont. GeoI. Oster. Ung., 14, p. 113-130. Wien.
LIS2JKOWA J. (1956) - Mikrofauma serii podśląsk,fej. Pl"z. geol., 4, nor 10, p. 463-<169, Warszawa.
MATeJKA A., ROTH ZD. (1952) - Zprava o geologiC'ky-ch vy:zkumech illa liatech Nov'y Jil:in a Frydek. Vestn. UUG. CSR. 27, p. 206-211. Praha.
MATEJKA A., ROTH Z. (1949) - Predbeine poonamky ku geołogii moravsko- slezskych Be7Jkyd. Sborn. SGU, 16, p. 293-328. Praha.
MYP ATOB M. B., MACJIAKOBA H. M. (1951) - OCHoBHbIe 3TaIlbI reOJlOrH'łecKoM
HCTOpHH BOCTOąHbIX Kapna'l". Tp. MOCK. 06Ią MelI. I1PHIJOiI\bI, OT. remI., 26, N2 3, c'l1P. 3-26. MocKBa .
. NOWAK J. (1927) - Zarys tektoniki Polski. Kraków.
NOWAK W. (1956) - . Seria podśląska. na obszarze 8.!l'Jm.w;a Biala-Bielsko. Pm. geol., 4, nr 10, p. 460-461. Warszawa ..
PASSENDORFER E. (1930) - Studium stratygraficzne i paleontologiczne nad kredą
seru wierchowej w Tatrach. Pr. Państw. Inst. Geol., 2, nr 4. WaTSzawa.
PAUL C. M., TIETZE E. (1877) - Studien' in der Sandsteilllzone der Karpathen. Jb.
geo!. Reichsanst., 27, p. 33-130. Wien.
P02ARYSKI W. (1956) - Kreda. Regionalna Geologia Polski, 2. Region :LubelskI.
Pol. Tow. GeoI. Kraków.
ROGALA W., KOKOSZYŃSKA B. (1932) - Dolna kreda antykliny Sanok-Brz0z6w.
Pr. Llwowskiego Tow. Nauk. Lwów.
ROGALA W., KOKOSZYŃSKA B. (1934) - Sprawozdanie z badań nad kredą śląską
w Karpatach Srodkowych. Posiedz. nauk. Państw. Inst. Geol. 39, p. 11.
Warszawa.
