Ra fał Mar ci niak*
Wy bór po li ty ki ra chun ko wo ści i stra te gii po dat ko wej
a wy nik fi nan so wy przed się bior stwa
Stresz cze nie
Sto so wa nie do zwo lo nych przez pra wo me tod księ go wych mo że wpły wać na rze czy -wi stą sy tu ację eko no micz ną przed się bior cy i je go zdol ność do dzia ła nia w przy szło ści. Ni niej szy ar ty kuł wpro wa dza w pro ble ma ty kę dy le ma tów de cy zyj nych po wsta ją cych na po lu sto so wa nia prze pi sów o ra chun ko wo ści. Ukie run ko wa ne na przy szłe efek ty po dej ście do po li ty ki ra chun ko wej, wy ma ga opra co wa nia me tod wy bo ru naj bar dziej ko rzyst -ne go wa rian tu z naj mniej ry zy kow nych.
Ze wzglę du na zmie nia ją ce się oto cze nie, za gad nie nie to sta no wi wie lo aspek to wy pro blem de cy zyj ny w wa run kach nie pew no ści. Ozna cza to ko rzy sta nie we wnio sko wa niu z re guł ra chun ku praw do po do bień stwa. Okre śle nie su biek tyw nych praw do po do bieństw po zwa la ob li czyć ocze ki wa ne ko rzy ści, jak rów nież okre ślić ry zy ko zwią za ne z roz pa try -wa ny mi -wa rian ta mi po li ty ki ra chun ko wej.
Wpro wa dze nie
Po ję cie kre atyw nej ra chun ko wo ści jest róż nie ro zu mia ne. W ar ty ku le przy ję te zo sta ło, że kre atyw na ra chun ko wość, to „ta ki wy bór i im ple men ta cje me tod wy ce ny i pre zen -ta cji ka te go rii eko no micz nych (głów nie w ra mach spra woz da nia fi nan so we go), któ ry jest zgod ny z pra wem oraz nor ma mi ra chun ko wo ści, po nad to jest etycz ny i pod le ga ujaw -nie niu, a słu ży osią gnię ciu ce lu twór cy in for ma cji eko no micz nej” (Hoł da, 2006: 33).
Po dob nie, pi sząc o stra te gii po dat ko wej my śli się o dzia ła niu do zwo lo nym w ra mach obo wią zu ją ce go pra wa. Jed nak zgod nie z do brze po ję ty mi ide ami pra wo rząd no ści i le gal no ści (Dzwon kow ski, Zgier ski, 2006: 634), wy bie ra się dro gi po stę po wa nia ko rzyst niej -sze dla po dat ni ka, sko ro swo bo dę ta kie go wy bo ru gwa ran tu je ustrój i Kon sty tu cja RP.
My lą ce jed nak i nie słusz ne by ło by uprosz cze nie oma wia nych tu pro ble mów tyl ko do ta kich, któ re po le ga ją na ob ni że nia po dat ku. W ar ty ku le pod ję to pró bę wy ka za nia, że po mi mo do zwo lo nej „kre acji” i stra te gii, fir ma nie chce w efek cie uzy skać nic po nad to, co je den z naj star szych pod ręcz ni ków ra chun ko wo ści na zy wa tzw. „wie dzą o spra wach kup ca, przede wszyst kim o tym, czy in te re sy idą do brze, czy źle” (Pa cio li, 1494: 104). Ewen tu al ne ob ni ża nie zo bo wią zań po dat ko wych jest tyl ko jed ną z wie lu, w żad nym wy -pad ku nie je dy ną me to dą re ali za cji po sta wio ne go ce lu.
Co jest za tem ce lem opi sy wa nej w ar ty ku le opty ma li za cji. Przy ję to za M. Do bi ją, że wzro sto wi ka pi ta łów wła snych (w skład któ rych wcho dzi zysk net to), to wa rzy szyć mu si wzrost po ten cja łu, ja kim dys po nu je przed się bior stwo (Do bi ja, Ku rek, 2005: 54). Za sto so wa nie pew nych me tod księ go wych pro wa dzić więc ma nie ty le do „po pra wie nia wi ze run ku” przed się bior cy, ale – w mia rę moż li wo ści – wpły nąć na je go rze czy wi stą sy tu -ację eko no micz ną i zdol ność do dzia ła nia w przy szło ści.
Jak z te go wy ni ka, opi sy wa ne za gad nie nie trze ba trak to wać ja ko pro blem de cy zyj ny w wa run kach nie pew no ści. Przy jąć na le ży jed no cze śnie za wła ści we po dej ście bay -esow skie, tzn. wszyst kie wiel ko ści nie zna ne a prio ri trak tu je my tak, jak zmien ne lo so we, od wo łu jąc się we wnio sko wa niu do re guł ra chun ku praw do po do bień stwa (Osie wal ski, 2005: 10).
1. Kry te ria de cy zyj ne
Ko niecz ne jest wstęp ne usta le nie pre fe ren cji z punk tu wi dze nia roz wa ża ją ce go pro blem przed się bior cy. Ge ne ral nie bar dziej uży tecz ną, czy li bar dziej po żą da ną, ko rzyst niej szą (Lind gren, 1977: 45) dla pod mio tu go spo dar cze go, bę dzie ta ka do wol na per spek -ty wa, któ ra z więk szym praw do po do bień stwem za pew ni mu wyż szy zysk net to, ale przy lep szej płyn no ści fi nan so wej. Uzna je my tym sa mym, że uży tecz ność róż nych wa rian tów zmie rzy my w pie nią dzach, po mi ja jąc in ne aspek ty oce ny na stępstw po dej mo wa nych de -cy zji.
Kry te rium zy sku net to (ja ko głów ne go kry te rium) mo że nie co dzi wić, po nie waż współ cze śnie – tak że w wy da niu Mię dzy na ro do wych Stan dar dów Spra woz daw czo ści Fi nan so wej – sta wia się ra czej na płyn ność fi nan so wą, ja ko wy znacz nik spraw ne go funk cjo no wa nia fir my w przy szło ści (Je leń, 1998: 137). W do mi nu ją cej orien ta cji pro spek tyw nej od przed się bior cy ocze ku je się przede wszyst kim zdo by cia i utrzy ma nia po zy cji sta bil nej fi nan so wo (Ka bul ski, 2005: 56). Wy ka zu je my jed nak da lej, że pro po no wa ny mo -del uwzględ nia płyn ność fi nan so wą w stop niu wy star cza ją cym.
Pod sta wą mo de lo wa nia jest bo wiem ogól nie przy ję ty wzo rzec pię ciu ele men tów spra woz da nia fi nan so we go (bi lans, ra chu nek zy sków i strat, ra chu nek prze pły wów pie -nięż nych, ze sta wie nie zmian w ka pi ta le wła snym oraz wstęp z in for ma cją do dat ko wą) wraz z za cho dzą cy mi po mię dzy ni mi re la cja mi.1Przed sta wia to rys. 1.
1W ar ty ku le po słu gu je my się po ję cia mi i de fi ni cja mi za war ty mi wprost w Usta wie o ra chun ko wo
-ści z dnia 29.09.1994 r. w obo wią zu ją cym ak tu al nie sta nie praw nym, a po moc ni czo w od po wied nich Kra jo wych Stan dar dach Ra chun ko wo ści; nie za leż nie tam gdzie jest to ko niecz ne, tekst za wie ra rów nież wy raź ne od wo ła nia do kon kret nych prze pi sów pra wa, w tym prze pi sów in nych niż pra wo bi lan so we.
Rys. 1 na le ży ro zu mieć na stę pu ją co: „klam rą” spi na ją cą spra woz da nie jest wstęp wraz z in for ma cją do dat ko wą (to tu taj za war ty jest m.in. opis przyj mo wa nej po li ty ki ra -chun ko wo ści i pew ne in for ma cje na te mat stra te gii po dat ko wej). Jak wie my, ra chu nek prze pły wów pie nięż nych za wie ra „roz wi nię cie” in for ma cji o źró dłach po cho dze nia środ ków pie nięż nych, któ rych stan wy ka zu je się w bi lan sie, a któ re z ko lei zo sta ły wy ge ne -ro wa ne przez dzia ła nia opi sa ne w ra chun ku zy sków i strat, co w jesz cze in nym aspek cie pre zen tu je ze sta wie nie zmian w ka pi ta le. Oczy wi ście opis funk cjo no wa nia sys te mu jest w tym miej scu z ko niecz no ści bar dzo wy biór czy i ogól ny. Pod kre ślić na le ży je dy nie, że wszyst kie ele men ty spra woz da nia two rzą spój ny sys tem.
In for ma cje za war te w każ dym z ra por tów wcho dzą cych w skład spra woz da nia fi -nan so we go za wie ra ją wła ści we im for mu ły agre go wa nia i pre zen ta cji da nych. Ogól nie, moż na je za pi sać na stę pu ją co:
1) w bi lan sie: A = E + D,
gdzie: A – ak ty wa; E – ka pi tał; D – zo bo wią za nia i re zer wy (Do bi ja, Ku rek, 2005: 54);
2) w ra chun ku zy sków i strat: Zn = Zb – T – O,
gdzie: Zn – zysk net to; Zb – zysk brut to; T – po dat ki ob cią ża ją ce zysk brut to; O – po zo sta łe ob cią że nia zy sku brut to;
3) w ra chun ku prze pły wów pie nięż nych: ∆c = cSk– cSp,
gdzie: ∆c – zmia na sta nu środ ków pie nięż nych; cSk – środ ki pie nięż ne na ko niec
okre su; cSp– środ ki pie nięż ne na po czą tek okre su;
4) w ze sta wie niu zmian w ka pi ta le: ∆E = ESk– ESp,
gdzie: E – ka pi tał (zob. pkt. 1 po wy żej); ESk – ka pi tał na koń cu okre su; ESp– ka
-pi tał na po cząt ku okre su.
Każ da z wy żej za pi sa nych for muł do ty czy fak tycz nie ol brzy miej licz by skład ni ków, po nie waż każ da z ka te go rii jest fak tycz nie agre ga tem i każ dą trak to wać na le ży jak su mę
wie lu pod ka te go rii wcho dzą cych w ich skład (od po wied nio skład ni ków: ak ty wów, ka pi -ta łu, zo bo wią zań, re zerw, zy sku brut to, po dat ków, po zo s-ta łych ob cią żeń zy sku brut to oraz stru mie ni wy dat ków i wpły wów środ ków pie nięż nych). Na przy kład: w ak ty wach bi lan -su od naj du je my m. in. ak ty wa ob ro to we, wśród któ rych wy róż nia się m.in. in we sty cje krót ko ter mi no we, wśród któ rych z ko lei umiesz cza się m.in. środ ki pie nięż ne, a te mo -że my da lej co raz bar dziej szcze gó ło wo spe cy fi ko wać – aż doj dzie my do in te re su ją ce go nas w da nym mo men cie po zio mu szcze gó ło wo ści. Teo re tycz nie za tem zbiór ak ty wów po dzie lić więc moż na na nie skoń czo ną licz bę je go pod zbio rów.
Ma jąc na uwa dze po wyż sze usta le nia po prze kształ ce niu stron otrzy mu je się: • w bi lan sie:
gdzie: Kw – ka pi tał wła sny po mniej szo ny o zysk net to2;
• w ra chun ku zy sków i strat:
• w ra chun ku prze pły wów pie nięż nych:
gdzie: PP – prze pły wy pie nięż ne ogó łe m3; WB – bi lan so wa wy ce na środ ków pie
-nięż nych
• w ze sta wie niu zmian w ka pi ta le:
2Przed ko niecz ny mi prze kształ ce nia mi, z ka pi ta łów „wy łą cza my” zysk net to, za tem pierw sze rów
-na nie przy bie rze ogól ną po stać: A = Kw + Zn + D (gdzie: Kw – ka pi tał wła sny, bez zy sku).
3W ni niej szym ar ty ku le nie zaj mu je my się pro ble mem źró deł środ ków pie nięż nych, nie mniej ist
nie je py ta nie, czy go tów ka z po szcze gól nych prze pły wów (ope ra cyj ne go, in we sty cyj ne go i fi nan so we -go) jest „rów nie do bra” dla przed się bior stwa. Kwe stia ta wy ma ga zba da nia w przy szło ści.
Z po wyż szych for muł za pi sać moż na dwie, od po wia da ją ce im re gu ły de cy zyj ne wraz z wa run ka mi ogra ni cza ją cy mi zbiór roz wią zań do pusz czal nych (re stryk cja mi). Kie ro wać się ni mi bę dzie my przy roz wią zy wa niu kon kret nych dy le ma tów. Pierw sza re gu ła wg bi lan su z ra chun kiem zy sków i strat wraz z ze sta wie niem zmian w ka pi ta le do ty czy pre fe -ro wa nia wyż sze go zy sku net to. Dru ga re gu ła – wg ra chun ku prze pły wów pie nięż nych – wyż sze go sta nu środ ków pie nięż nych na ko niec okre su4.
W tym miej scu za uwa żyć jed nak na le ży, że cho ciaż ist nie je wie le ga łę zi pra wa, któ -rych prze pi sy nor mu ją licz ne aspek ty sze ro ko ro zu mia nej dzia łal no ści go spo dar czej (i w ogó le licz ne sfe ry ży cia) – np. pra wo cy wil ne, pra wo pra cy i ubez pie czeń spo łecz -nych, pra wo han dlo we itd.5– to jed nak naj bar dziej istot na dla nas w opi sy wa nym za gad
-nie niu jest kwa li fi ka cja róż nych zda rzeń na grun cie pra wa po dat ko we go i bi lan so we go. Pod mio ty go spo dar cze ob li cza ją bo wiem zo bo wią za nia po dat ko we zgod nie z pra wem po dat ko wym. Nie za leż nie, usta la ją swo je wy ni ki fi nan so we i pre zen tu ją je zgod nie z pra -wem bi lan so wym. Róż ni ce ist nie ją ce po mię dzy ty mi dwo ma po dej ścia mi są oczy wi ste, po nie waż obie gru py prze pi sów re ali zu ją od mien ne ce le. Prze pi sy po dat ko we słu żą je dy nie ob li cze niu przy pa da ją cych do za pła ty kwot da ni ny pu blicz nej (Owsiak, 2000: 5). Za da nie peł nio ne przez bi lans jest in ne: cho dzi o rze tel ną i ja sną pre zen ta cję sy tu acji eko no micz nej spra woz daw cy. Dla te go wie le spraw – szcze gó ło wo nor mo wa nych we wła ści wych im prze pi sach – zu peł nie ina czej trak to wa nych jest po dat ko wo, a ina czej na grun cie ra chun ko wo ści. A to z ko lei mo że pro wa dzić do prze ja skra wie nia po wsta ją ce go aku rat w tym miej scu dy le ma tu, tak jak by wy ni kał on wy łącz nie ze „zde rze nia” bi lan su i po -dat ku (Mar ci niak, 2008: 292). Przed sta wia my to, jak na rys. 2.
4W ar ty ku le nie zaj mu je my się zmia ną war to ści pie nię dzy w cza sie, nie mniej jest oczy wi ste, że
roz wa ża jąc „opła cal ność” po dej mo wa nych de cy zji, na le ża ło by zaj mo wać się war to ścią go tów ki od po -wied nio zdys kon to wa nej. Kwe stię tę au tor ma za miar do kład niej opi sać w przy szło ści.
5Por. m.in. Usta wa z dn. 23.04.1964 r. Ko deks cy wil ny, Usta wa z dn. 26.06.1974 r. Ko deks pra cy,
Usta wa z dn. 13.10.1998 r. o sys te mie ubez pie czeń spo łecz nych, Usta wa z dn. 15.09.2000r. Ko deks spół -ek han dlo wych oraz wie le in nych ak tów praw nych róż nej ran gi.
Ogól nie względ ną atrak cyj ność per spek tyw (Lind gren, 1977: 37) roz pi sa li by śmy, jak ni żej, przy ist nie ją cych wa run kach ogra ni cza ją cych i za ło że niu, że pre fe ren cje są prze -chod nie:
f(a) > f(b) > …
gdzie: a, b, … – ja kiś spo sób a, b, … moż li we go po stę po wa nia, f(a), f(b), … – uży tecz ność wy bo ru spo so bu a, b, …, ja ko pew na funk cja f, b – ja kiś spo sób b moż li we go po -stę po wa nia,
Dzię ki po wyż sze mu za uwa ża my, że chcąc zre ali zo wać cel po sta wio ny na wstę pie, mu si my zi den ty fi ko wać a na stęp nie po rów nać per spek ty wy otwie ra ją ce się przed przed -się bior cą, w za leż no ści od moż li we go do wy bo ru spo so bu po stę po wa nia okre ślo ne go w po li ty ce ra chun ko wo ści z przy pi sa ny mi im stra te gia mi po dat ko wy mi. Nie ste ty, ist nie -nie wie lu stra te gii po dat ko wych dla każ dej z po li tyk ra chun ko wo ści (i od wrot -nie) wy bór zna czą co kom pli ku je.
Oczy wi ście, od po wied nio na le ży rów nież uwzględ nić szan se re ali za cji zi den ty fi ko wa nych i wstęp nie po rów na nych spo so bów po stę po wa nia. Ocze ki wa ne war to ści „wy -płat” mo gą mieć zna czą cy wpływ na pod ję cie ra cjo nal nych de cy zji.
Wni kli wa ana li za kon kret nych sy tu acji po zwa la nie brać pod uwa gę jed no cze śnie ca łej, wiel kiej licz by skład ni ków. W rze czy wi sto ści, po od ko do wa niu norm z prze pi sów (Ziem biń ski, 1994: 245) oka zu je się, że zna le zie nie roz wią za nia za le ży od wska za nia klu czo wych re la cji je dy nie po mię dzy nie któ ry mi, wy stę pu ją cy mi w da nym za da niu wiel -ko ścia mi, po nie waż po zo sta łe pa ra me try nie zmie nia ją się – a przy naj mniej nie wpły wa na ich zmia nę wy bór jed ne go z ana li zo wa nych spo so bów po stę po wa nia6.
Po ka że my to na przy kła dzie wy bo ru opty mal nej me to dy usta la nia i roz li cza nia róż -nic kur so wych.
2. Wy bór opty mal nej me to dy usta la nia i roz li cza nia róż nic kur so wych
Jak wie my, róż ni ce kur so we po wsta ją ogól nie rzecz bio rąc wte dy, gdy ja kiś skład nik ak ty wów lub pa sy wów wy ra żo ny w wa lu cie ob cej, po prze li cze niu na pol skie zło tów ki, przy bie ra w róż nych okre sach cza su od mien ne war to ści. To, co fir ma zy ska lub stra ci z po wo du zmian kur sów wa lu to wych jest wła śnie róż ni cą kur so wą. Za sa dy te ilu stru ją rys. 4 i rys. 5.
Obo wią zu ją ce prze pi sy po dat ko we umoż li wia ją jed nak usta le nie i roz li cze nie róż -nic kur so wych na dwa spo so by.
6Pro blem za wie ra ją cy do dat ko we py ta nie o ewen tu al ny wpływ de cy zji na in ne war to ści, niż te zde
Spo sób pierw szy (na zwij my go w przy kła dzie spo so bem „a”) po le ga na ob li cza niu ich od ręb nie dla ce lów po dat ko wych i od ręb nie w ce lu spo rzą dze nia spra woz da nia fi nan -so we go.
Spo sób dru gi (u nas „b”) po zwa la roz li czyć róż ni ce kur so we wy łącz nie w opar ciu o prze pi sy ra chun ko we.
W prak ty ce, spo sób „a” ozna cza, iż róż ni ce kur so we przyj mu ją in ne war to ści po dat ko wo i in ne w bi lan sie. W dru gim wy pad ku, przy cho dy i kosz ty z róż nic kur so wych, ob -li czo nych zgod nie z usta wą o ra chun ko wo ści, sta no wią za ra zem kosz ty lub przy cho dy w sen sie po dat ko wym. Skład ni ków kosz tów i przy cho dów po dat ko wych jest po pro stu wię cej. Po cho dzą tak że z wy cen, a nie tyl ko z roz li cza nia trans ak cji. Cha rak te ry sty kę obu wa rian tów ze sta wio no w po niż szej ta be li 1.
Nie ste ty, z gó ry wia do mo, że nie któ re z czyn ni ków wpły wa ją cych na traf ność wy bo ru to zda rze nia lo so we, po czy na jąc od naj waż niej sze go, czy li od kur su wa lut w przy szło -ści.
Po dru gie, cho ciaż jest od po cząt ku ja sne, iż spo sób „b” ozna cza za li cze nie do kosz tów i przy cho dów po dat ko wych więk szej licz by skład ni ków, to jed nak na tej tyl ko pod -sta wie, że skład ni ków jest wię cej, nie moż na od ra zu orzec, iż spo sób „b” jest bar dziej uży tecz ny. Nie wia do mo bo wiem, czy w efek cie jed nost ka od no tu je wyż sze kosz ty, czy przy cho dy – z za tem, czy za pła ci niż szy, czy wyż szy po da tek (Ża rej ko red., 2008).
Dla te go na le ży sko rzy stać z wcze śniej za pi sa nych for muł wa run ków ogra ni cza ją cych i okre ślić, któ re skład ni ki zmie nia ją się (i jak zmie nia ją się) w za leż no ści od wy bra ne go spo so bu. In for ma cje otrzy ma ne w wy ni ku ana li zy za pi sa no w ta be li 2. Prze wi du je my, że opi sy wa ne tu po stę po wa nie sta no wić za wsze bę dzie dru gi, stan dar do wy krok pro -ce du ry wy bo ru (pierw szym, jest opi sa na wy żej ana li za i spe cy fi ka cja róż nic w prze pi sach pra wa).
Ta be la 1. Cha rak te ry sty ka dwóch spo so bów usta la nia i roz li cza nia róż nic kur so wych na pod sta wie prze pi
-sów po dat ko wych i prze pi -sów o ra chun ko wo ści
XUży te w ta be li skró ty ozna cza ją: PDOF – Usta wa z dnia 26.07.1991r. o po dat ku do cho do wym od osób fi zycz nych; PDOP –
Usta wa z dnia 15.02.1992r. o po dat ku do cho do wym od osób praw nych; UoR – Usta wa z dnia 29.09.1994r. o ra chun ko wo -ści.
Źró dło: opra co wa nie wła sne.
Wy róż nik Spo sób „a” Spo sób „b” Pod sta wa praw nax
róż ni ce kur so we z roz li cze nia trans ak cji
kurs fak tycz ny lub wła ści wy kurs
śred ni wg NBP
kurs fak tycz ny lub wła ści wy kurs śred ni
wg NBP
Art. 24c PDOF Art. 15a PDOP Art. 30 ust. 2 UoR
róż ni ce kur so we z wy ce ny bi lan so wej
w ogó le nie uwzględ nia się róż nic z wy cen
wy cen do ko nu je się zgod -nie z wła ści wym kur sem śred nim
wg NBP
Art. 14b ust. 3 PDOF Art. 9b ust. 2
PDOP Art. 30 ust. 1 UoR koszt au dy tu
spra woz da nia fi nan so we go
bez zmian
zmie nia się: jed nost ki, któ re nie pod le ga ły by ba da niu, mu szą zle cić
au dyt
Art. 14b ust 2 PDOF Art. 9b ust.1 pkt 2)
Pod sta wia my do for muł, „wy łą cza jąc” skład ni ki, któ re i tak nie ule ga ją zmia nom w związ ku z po dej mo wa ną de cy zją. W na szym przy kła dzie zmia nom w ogól ne nie ule ga ją war to ści Kw (ka pi ta ły wła sne bez zy sku net to) oraz O (in ne niż po dat ko we ob cią że nia wy ni ku), na to miast zmia na WB (bi lan so wa wy ce na środ ków pie nięż nych) sa ma w so -bie nie mu si być osob no ana li zo wa na, sko ro i tak roz wa ża my zmia ny ogó łu ak ty wów wa lu to wych (Aw).
Ko lej no, usta la my, że:
1) Zn (b) = Zn (a) – [T(b) – T(a)] 2) c(b) – c(a) = kb(b) – kb(a)
3) T(b) – T(a) = s [NBP(Aw – Pw) – kb(b)]
Ta be la 2. Cha rak te ry sty ka zmian za cho dzą cych w skład ni kach for muł wa run ków ogra ni cza ją cych, gdy za
miast spo so bu „a”, wy bie ra my spo sób „b” – tj. usta la nia i roz li cza nia róż nic kur so wych na pod sta wie prze pi -sów o ra chun ko wo ści jed no cze śnie dla ce lów po dat ku i bi lan su
xUprosz cze nie po le ga na przy ję ciu, że koszt ba da nia i ewen tu al ne z nim zwią za ne zmia ny po dat ku wy stę pu ją w tym sa mym
ro ku, któ re go ba da nie do ty czy, czy li bez roz li cza nia ich z uwzględ nie niem re zerw w ro ku przy szłym.
xxPrzyj mu je my, że nie wie dząc do kład nie ja kie go ty pu ak ty wa bądź pa sy wa po sia da jed nost ka, roz wa ża my w przy kła dzie
ogól nie, zmia ny PP, za miast szcze gó ło wo – prze pły wów z dzia łal no ści ope ra cyj nej, in we sty cyj nej i fi nan so wej. Źró dło: opra co wa nie wła sne.
Skład nik Opis zmian, gdy sto su je my spo sób „b”
A
War tość A za le ży od zmian war to ści ak ty wów w wa lu tach ob cych:
∆ A = Aw NBP (b)
gdzie Aw = ak ty wa wa lu to we, NBP = kurs śred ni NBP
Kw bez zmian
D
War tość D za le ży od zmian war to ści pa sy wów w wa lu tach ob cych:
∆ P = Pw NBP (b)
gdzie Pw = pa sy wa wa lu to we, NBP = kurs śred ni NBP
Zb
1) Wpływ na Zb wy wie ra ewen tu al na zmia na ce ny au dy tu:
Zb (b) = Zb (a) – kb (b)
gdzie: kb – zmia na kosz tu au dy tu
2) Wpływ na Zb wy wie ra zmia na względ nych war to ści ak ty wów i pa sy wów w wa lu tach ob cych
Zb (b) = Aw NBP (b) – Pw NBP (b)
T
T ma le je, gdy ro sną kosz ty lub ma le ją przy cho dy. T ro śnie, gdy ma le ją kosz ty lub ro sną przy cho dy (przy sta łej staw ce po dat ko wej). W roz wa ża nym spo so bie, zmia ny T za le żą od zmia ny kosz -tu au dy -tu i uzy ski wa nych kosz tów lub przy cho dów z wy cen bi lan so wych:
1) T (b) = T (a) + s kb (b)
2) T (b) = T (a) + s (NBP (Aw (b) – Pw (b) )) gdzie: s – staw ka po dat ko wa
O bez zmian (tak moż na przy jąć przy nie wiel kim uprosz cze niu)x
PP
stru mień prze pły wówxxzmie nia się w za leż no ści od zmian T oraz kb:
PP (b) = PP (a) – ( T(b) – T (a) ) – kb (b)
po pod sta wie niu za T(b) wy żej opi sa nych zmian T, otrzy mu je my:
PP (b) = PP(a) – 2T(a) – kb(b) – s ((kb(b) – NBP (Aw(b) – Pw(b))
WB Zmia ny war to ści środ ków pie nięż nych i ich kon se kwen cje wy czer pu je opis zmian war to ści A,
Za tem, de cy zja opty mal na uwzględ nić mu si czte ry czyn ni ki ry zy ka: kb(b) – kb(a): zmia na kosz tu ba da nia,
NBP: zmia na kur su wa lut, w któ rych po sia da my ak ty wa i pa sy wa, (Aw – Pw): względ ne wiel ko ści ak ty wów i pa sy wów wa lu to wych,
s: zmia na staw ki po dat ko wej.
Za uwa ża my jed no cze śnie, że zgod nie z przy ję tą na wstę pie uży tecz no ścią, za in te re -so wa ni po win ni śmy być w ana li zo wa nym przy kła dzie moż li wie naj niż szym po dat kiem T oraz moż li wie ni ską ce ną ba da nia spra woz da nia fi nan so we go kb. Te dwie war to ści ob ni -ża ją bo wiem zysk net to Zn i od po wied nio stan środ ków pie nięż nych c na ko niec okre su.
3. Pod ję cie de cy zji w wa run kach nie pew no ści i po dej ście bay esow skie
Przed się bior ca usta la jąc uży tecz ność per spek tyw zwią za nych z wy bo rem spo so bu usta la nia po dat ku od róż nic kur so wych, wy bie ra spo sób po stę po wa nia, co do któ re go ży -wi na dzie ję, że przy nie sie mu ko rzy ści z -więk szym praw do po do bień stwem. Fak tycz nie, nie zna z gó ry war to ści żad ne go z bra nych pod uwa gę pa ra me trów, choć mo gą one przy -brać war to ści przez nie go ocze ki wa ne (Lind gren, 1977: 19).
W tym miej scu, za cy to wać trze ba za wie lo krot nie po wo ły wa nym już w ni niej szym ar ty ku le Lind gre nem (1977: 81), iż: „za sa da de cy zyj na, któ rej na zwa zwią za na jest z na -zwi skiem Bay esa, wy cho dzi z za ło że nia, że (…) dla za cho wa nia wy mo gu ra cjo nal no ści po win ni śmy za wsze włą czać do pro ce su po dej mo wa nia de cy zji wcze śniej sze prze czu cia, prze ko na nia czy też in for ma cje o sta nie przy ro dy i o tym, ja ka jest moż li wość (co -kol wiek by to zna czy ło) za pa no wa nia róż nych sta nów przy ro dy. (…) Po stę po wa nie ta kie za pew nia, że w przy pad ku gdy pew ne dzia ła nie po wo du je wy jąt ko wo du że stra ty, ale przy sta nie przy ro dy o któ rym oso ba po dej mu ją ca de cy zję in tu icyj nie są dzi, iż jest bar dzo nie praw do po dob ny, ro la te go sta nu i zwią za nej z nim du żej stra ty jest zmi ni ma li zo -wa na przez nada nie te mu sta no wi przy ro dy od po wied nio ma łej -wa gi.”
I tak, cho ciaż w roz wa ża nym pro ble mie sta nów na tu ry jest pra wie nie skoń cze nie wie le (ko niunk cja czte rech czyn ni ków ry zy ka) – i cho ciaż zmien ne czyn ni ków lo so wych za sad ni czo są cią głe (mo gą przyj mo wać nie skoń cze nie wie le war to ści) – to jed nak, nie ma po trze by bra nia pod uwa gę ta kich, któ re z gó ry wy klu cza my. Przy kła do wo, ko rzy sta jąc z za sa dy Bay esa, nie ma po trze by ana li zo wa nia przy pad ku, w któ rym bie gły re wi dent za żą da od nas za au dyt 1 zł. Wie my bo wiem, że sy tu acja ta ka jest pra wie nie moż li wa. Za sto so wa nie post dyk cyj nych me tod ba daw czych mo gło by wy bo ry te do pre cy zo wać (Osie wal ski, 2005: 15). Ich do bór oczy wi ście za le żał by już od kon kret nie roz wa ża -ne go pro ble mu. Współ cze s-ne moż li wo ści ana li zy sta ty stycz -nej sta le ro sną, mo gąc ba dać związ ki na wet trze cio - i czwar to rzęd ne (Bo udre au, Ge fen, Straub, 2000).
Dla te go, od wo łu jąc się do do świad cze nia, zbiór war to ści zmien nych ogra ni czyć mo że my jak ni żej. Oczy wi ście, w za leż no ści od po trzeb zbio ry te na le ży od po wied nio mo dy fi ko wać. W pew nych wa run kach prze wi dy wać trze ba wię cej niż jed ną staw kę po dat -ko wą, więk sze zmia ny lub wię cej ana li zo wa nych zmian kur su wa lut itd. Po da ne ni żej war to ści są na rzu co ne przez au to ra ar ty ku łu (przy kła do we):
kb(b) – kb(a): (7000 zł; 10 000 zł; 13 000 zł)
NBP: (–0,80 zł; 0,00 zł; + 0,80 zł)
Aw – Pw: (–50 000 zł; 0 zł; + 50 000 zł)
s: (0,19)
We wnio sko wa niu po słu gu je my się, po da ny mi wy żej war to ścia mi zmien nych. In -nych war to ści nie ana li zu je my – od gór nie uzna je my, że do roz wią za nia dy le ma tu nie jest to ko niecz ne. Przy stę pu je my do spo rzą dze nia ta bli cy roz kła du moż li wych strat i wy płat z po wo du wy bo ru jed ne go ze spo so bów roz li cza nia róż nic kur so wych. Zgod nie z po da ny mi wcze śniej, usta lo ny mi na pod sta wie prze kształ ce nia for muł wa run ków ogra ni cza -ją cych, ob li cza my pod sta wia -jąc do wzo rów:
T(b) – T(a) = s [NBP(Aw – Pw) – kb(b)]
qZn (b) – Zn (a) = – [kb (b) – kb (a)] – [T(b) – T(a)]
Po wyż szy za pis na le ży ro zu mieć na stę pu ją co: zysk net to Zn zmie nia się w za leż no ści od kosz tu ba da nia (więk sza ce na, mniej szy zysk) oraz od wy so ko ści po dat ku (więk -szy po da tek, mniej -szy zysk) – z tym, że po da tek uza leż nio ny jest jed no cze śnie od zmian war to ści ak ty wów i pa sy wów wa lu to wych i od kosz tu ba da nia.
Otrzy ma ne war to ści pre zen tu je my w ta bli cy 3. Wy ni ki dla pod sta wia nych ko lej no war to ści zmien nych – za czy na jąc od po la pierw sze go z le wej w pierw szych rzę dach od gó ry i prze su wa jąc się w pra wo (ko lej ne roz pa try wa ne sta ny na tu ry) – otrzy mu je my na -stę pu ją ce:
Stan na tu ry nr 1, Stan na tu ry nr 2, … itd
T(b) – T(a) = 6 270, T(b) – T(a) = – 1 330, … itd
Zn (b) – Zn (a) = –13 270, Zn (b) – Zn (a) = –5 670, … itd
gdy:
kb(b) – kb(a) : 7000 zł, kb(b) – kb(a) : 7000 zł, … itd
NBP : –0,80 zł, NBP : 0,00 zł, … itd
Aw – Pw : –50 000 zł, Aw – Pw : –50 000 zł, … itd
s : 0,19, s : 0,19, … itd
W ta be li 3, za zna czo no sta ny na tu ry naj bar dziej od po wia da ją ce wstęp nie okre ślo nym pre fe ren cjom. Opty mal ne wy ni ki otrzy mu je my dla na stę pu ją cych war to ści zmien -nych lo so wych:
kb(b) – kb(a): 7000 zł
NBP: –0,80 zł lub + 0,80 zł
Aw – Pw: –50 000 zł
W tych oko licz no ściach, zysk net to Zn po pra wił by się o 1930 zł, na to miast pła co ny po da tek T ob ni żył by się o 8930 zł. Wy da tek na au dyt, naj mniej szy z po da nych ja ko moż -li wy, czy -li 7000 zł.
Na pod sta wie po wyż szych wy ni ków moż na też wy snuć wnio sek bar dziej ogól ny. Mia no wi cie, ko rzy ści z wy bo ru spo so bu „b” od nie sie my, je śli traf nie prze wi dzi my względ ne wiel ko ści na szych ak ty wów do pa sy wów wa lu to wych, w szcze gól no ści, je śli pa sy wów wy ra żo nych w wa lu tach ob cych bę dzie wię cej niż ak ty wów. Nie za leż nie, oczy -wi ście mu si my sta rać się ogra ni czyć koszt au dy tu, ale to prze cież oczy -wi ste.
Za uwa ża my też, że roz wa ża ne sta ny na tu ry dzie lą się na mniej lub bar dziej za leż ne od dzia łań przed się bior cy. O ile przed się bior ca ra czej nie ma wpły wu na kur sy śred nie wa lut ogła sza ne przez Na ro do wy Bank Pol ski, to jed nak mo że pla no wać stan swych pa sy -wów i ak ty -wów w wa lu tach ob cych na ko niec okre su. Ana lo gicz nie, przed się bior ca jest w sta nie usta lić, i to na wet z dość du żą pew no ścią ce nę, ja ką przyj dzie mu za pła cić za ba da nie bi lan su. Co do staw ki po dat ko wej, to w pań stwach pra wa jest ona pew na, przy naj -mniej w okre ślo nym z gó ry ho ry zon cie cza su.
Nie mniej, praw do po do bień stwa, z ja ki mi ma do czy nie nia, do ty czą w isto cie zda rzeń lo so wych, po nie waż na wet w od nie sie niu do przed się bra nych dzia łań mó wić moż -na je dy nie o praw do po do bień stwie po wo dze nia po wzię tych przez przed się bior cę pla nów (Lind gren, 1977: 63). Tak ro zu mia ny, sta ty stycz ny dy le mat de cy zyj ny przed sta wić moż -na w po sta ci drze wa, któ re mia ło by w oma wia nej w przy kła dzie sy tu acji po stać po da ną na rys. 6.
Wie my, że łącz ne wy stą pie nie przy szłych, ocze ki wa nych przez przed się bior cę sta nów na tu ry, czy li ta kich, któ re w na szym dy le ma cie przy nio sły by mu w efek cie wy ma ga ną ko -rzyść, na stę pu je z „łącz nym” praw do po do bień stwem p. Po nie waż ana li zo wa ne zmien ne są zda rze nia mi (zmien ny mi) nie za leż ny mi, to p = p(1) p(2) p(3) p(4).
Z te go po wo du, cho ciaż jak po wie dzia no, wszyst kie pa ra me try de cy zji są lo so we, to jed nak przed się bior ca, w za leż no ści od te go, ja kie ma do świad cze nie, ja ką wie dzę i jak bar dzo spraw ny jest w pro wa dze niu biz ne su, mo że po ku sić się o nada nie mniej lub bar -dziej su biek tyw nych praw do po do bieństw dla każ de go z roz pa try wa nych sta nów na tu ry. Ana li zo wa ne zda rze nia są w róż nym stop niu za leż ne od dzia łań sa me go przed się bior cy. Ta be la 3. Roz kład strat i wy płat (zł) przy wy bo rze spo so bu „b” – tj. roz li cza nia róż nic kur so wych jed no cze śnie
dla po trzeb po dat ku i bi lan su – przy ogra ni czo nym i da nym z gó ry zbio rze war to ści zmien nych (bez sza co -wa nia praw do po do bieństw)
Źródło: opracowanie własne.
Zmia ny po dat ku T (b) – T (a) kb(b) – kb(a)
6 270 –1 330 –8 930 –1 330 –8 930 –1 330 –1 330 –1 330 6 270 7 000 5 700 –1 900 –9 500 –1 900 –9 500 –1 900 –1 900 –1 900 5 700 10 000 5 130 –2 470 –10 070 –2 470 –10 070 –2 470 –2 470 –2 470 5 130 13 000
Zmia ny zy sku net to Zn (b) – Zn (a) kb(b) – kb(a)
–13 270 –5 670 1 930 –5 670 1 930 –5 670 –5 670 –5 670 –13 270 7 000 –15 700 –8 100 –500 –8 100 –500 –8 100 –8 100 –8 100 –15 700 10 000 –18 130 –10 530 –2 930 –10 530 –2 930 –10 530 –10 530 –10 530 –18 130 13 000
Po stę pu jąc ra cjo nal nie, za pew ne uzna za bar dziej „lo so we” sta ny i wza jem ne re la cje war -to ści ak ty wów i pa sy wów, ła twiej sza do prze wi dze nia by ła by ce na za ba da nie bi lan su itd. Po dob nie jak przy ogra ni cza niu zbio ru war to ści zmien nych lo so wych, któ rych włą cze nie do ana li zy uwa ża my za uza sad nio ne, za sto so wa nie post dyk cyj nych me tod ba daw -czych mo gło by po móc przy sza co wa niu praw do po do bieństw (Osie wal ski, 2005: 15). W na szym przy kła dzie, pro po no wa ne ni żej sza cun ki ma ją cha rak ter czy sto a prio ri. To „tyl ko” praw do po do bień stwa su biek tyw ne:
p(1) : kb(b) – kb(a) 7 000 zł = 0,70 10 000 zł = 0,25 13 000 zł = 0,05 1,00 p(2) : NBP –0,80 zł = 0,65 0,00 zł = 0,05 0,80 zł = 0,30 1,00 p(3) : Aw – Pw –50 000 zł = 0,80 0 zł = 0,05 +50 000 zł = 0,15 1,00 p(4) : s 0,19 = 1,00 1,00
Osza co wa nie su biek tyw nych praw do po do bieństw sta no wi ko lej ny, czwar ty krok pro po no wa nej pro ce du ry. Pa mię tać przy tym na le ży, że w więk szo ści przy pad ków ana li zo
-wa ne sy tu acje (sta ny na tu ry) nie mo gą się zisz czać jed no cze śnie, np. ce na te go sa me go au dy tu nie mo że wy no sić za ra zem 7000 zł i 10 000 zł. Za tem su my „przy zna wa nych” su -biek tyw nie praw do po do bieństw cząst ko wych po win ny wy no sić 1, je śli jed no cze śnie ogra ni cza my zbiór roz wa ża nych sy tu acji do ja kiejś skoń czo nej licz by zda rzeń.
Roz kład łącz ny moż li wych strat i wy płat po wsta je z ze sta wie nia wszyst kich wpro wa dzo nych w przy kła dzie „czwó rek” p(1) p(2) p(3) p(4). Otrzy ma li by śmy za tem ze sta -wie nie 4! = 256 cząst ko wych praw do po do bieństw łącz nych. Po nie waż jed nak uzna no, że staw ka po dat ko wa s jest pew na, to wy star czy roz wa żać je dy nie „trój ki” p(1) p(2) p(3), co zna ko mi cie ogra ni cza licz bę sta nów na tu ry do 3! = 27. Ob li cza my, do bie ra jąc ko lej -no wg te go sa me go klu cza, jak wcze śniej dla war to ści w ta be li 3.
Uży cie ob li czo nych w ten spo sób wag po zwa la ob li czyć su mę wa żo ną wszyst kich ocze ki wa nych wy płat. W ta be li 5 po da je my skład ni ki.
Su ma wa żo na ocze ki wa nych w przy kła dzie strat i wy płat, wy no si od po wied nio: – ocze ki wa na zmia na po dat ku: T (b) – T (a) = +200 zł (po da tek wzra sta), – ocze ki wa na zmia na zy sku net to: Zn (b) – Zn (a) = –8 250 zł (zysk ma le je). Ta be la 4. Praw do po do bień stwa ana li zo wa nych w przy kła dzie 27 sta nów na tu ry dla zmia ny po dat ku oraz dla
zmia ny zy sku net to
Źródło: opracowanie własne.
Dla zmia ny po dat ku T (b) – T (a) gdy kb(b) – kb(a)
0,3640 0,0280 0,1680 0,0228 0,0683 0,0018 0,0053 0,0105 0,0315 7 000 0,1300 0,0100 0,0600 0,0081 0,0244 0,0006 0,0019 0,0038 0,0113 10 000 0,0260 0,0020 0,0120 0,0016 0,0049 0,0001 0,0004 0,0008 0,0023 13 000
Dla zmia ny zy sku net to Zn (b) – Zn (a) gdy kb(b) – kb(a)
0,3640 0,0280 0,1680 0,0228 0,0683 0,0018 0,0053 0,0105 0,0315 7 000 0,1300 0,0100 0,0600 0,0081 0,0244 0,0006 0,0019 0,0038 0,0113 10 000 0,0260 0,0020 0,0120 0,0016 0,0049 0,0001 0,0004 0,0008 0,0023 13 000
Ta be la 5. Roz kład strat i wy płat przy wy bo rze spo so bu „b” – tj. roz li cza nia róż nic kur so wych jed no cze śnie dla
po trzeb po dat ku i bi lan su – przy ogra ni czo nym i da nym z gó ry zbio rze war to ści zmien nych (z praw do po do -bień stwem a prio ri)
Źródło: opracowanie własne.
Zmia ny po dat ku T (b) – T (a) kb(b) – kb(a)
2 282,28 –37,24 –1 500,24 –30,26 –609,47 –2,33 –6,98 –13,97 197,51 7 000 741,00 –19,00 –570,00 –15,44 –231,56 –1,19 –3,56 –7,13 64,13 10 000 133,38 –4,94 –120,84 –4,01 –49,09 –0,31 –0,93 –1,85 11,54 13 000
Zmia ny zy sku net to Zn (b) – Zn (a) kb(b) – kb(a)
–4 830,28 –158,76 324,24 –128,99 131,72 –9,92 –29,77 –59,54 –418,01 7 000 –2 041,00 –81,00 –30,00 –65,81 –12,19 –5,06 –15,19 –30,38 –176,63 10 000 –471,38 –21,06 –35,16 –17,11 –14,28 –1,32 –3,95 –7,90 –40,79 13 000
Wy ni ki otrzy ma ne z uwzględ nie niem osza co wa ne go praw do po do bień stwa pro wa dzą do nie co in nych wnio sków niż wcze śniej sze. W tym wy pad ku – oczy wi ście bio rąc pod uwa gę, że przy ję to okre ślo ne wa gi, uza leż nio ne od su biek tyw nych prze ko nań – ra cjo nal ny przed się bior ca za pew ne zre zy gnu je z usta la nia i roz li cza nia róż nic kur so wych „jed no cze śnie” do ce lów po dat ko wych i bi lan su. Wy łącz nie „po dat ko we” usta la nie róż nic kur so wych w ce lu ob li cze nia zo bo wią zań po dat ko wych (spo sób „a” w przy kła dzie) jest bez -piecz niej sze. Spo sób „b”, któ ry mógł po cząt ko wo wy da wać się atrak cyj ny, obar czo ny jest ry zy kiem nie tyl ko za pła ce nia więk sze go po dat ku, ale i zmniej sze nia zy sku net to.
4. Ana li za wraż li wo ści i skłon ność do ry zy ka
Otrzy ma ne w przy kła dzie wnio ski są upraw nio ne w ta kich sy tu acjach, któ rym od po -wia da ją przy ję te wa gi su biek tyw nych prze ko nań o praw do po do bień stwie okre ślo nych zda rzeń. Ła two wy ka zać, że w za leż no ści od wie dzy na te mat przy szłych dzia łań przed -się bior stwa wnio ski te mo gą być róż ne. W ta be li 6 po da je my in ne, przy kła do we wy ni ki wraz z opi sem prze sła nek wnio sko wa nia, zwią za nych z przyj mo wa niem a prio ri in nych wag (in nych su biek tyw nych praw do po do bieństw).
Nie spo sób rów nież nie za uwa żyć, że przed się bior ca mo że być skłon ny pod jąć skal -ku lo wa ny „ha zard”, je śli uzna, że ewen tu al ne ko rzy ści np. po dat ko we (trak to wa ne jak wy pła ty w lo te rii) mo gą być we dług nie go znacz ne. Tak znacz ne, że „zni we lu ją” w je go prze ko na niu ry zy ko strat do pew nej ak cep to wal nej wy so ko ści. Na po wyż szym ry sun ku, wiel ko ści te re pre zen to wa ło by na chy le nie od cin ka T(b) wy cho dzą ce go z punk tu mak sy -mal nej ocze ki wa ne stra ty na osi rzęd nych oraz od po wied nie, su biek tyw nie osza co wa ne zmia ny gra nic prze dzia łów p(1), p(2), …, p(n).
W kon klu zji, in dy wi du al na oce na ry zy ka strat i szans wy płat, do ko na na w kon kret -nych wa run kach przez okre ślo ne go przed się bior cę oprze się na ana li zie wraż li wo ści. W prak ty ce, skłon ność do ry zy ka sta nie się więc jesz cze jed nym wa run kiem osta tecz nie mo dy fi ku ją cym in dy wi du al ne kry te ria de cy zyj ne re al nie ist nie ją ce go przed się bior stwa. W ni niej szym ar ty ku le po prze sta nie my tyl ko na stwier dze niu te go fak tu, po nie waż gra ni cę ak cep to wa ne go ry zy ka każ dy usta la sam. Nie mniej, jest to jed na ze zmien nych la -tent nych (Bors bo om, Mel len bergh, van Her de en, 2003: 203), względ nie je den z ce lów Ta be la 6. Przy kła dy in nych war to ści ocze ki wa nych strat i wy płat przy roz li cza niu róż nic kur so wych, w za leż
-no ści od przyj mo wa nych wag su biek tyw nych praw do po do bieństw
Źródło: opracowanie własne. Ocze ki wa ne stra ty / wy pła ty
Przy ję te su biek tyw nie
praw do po do bień stwa Prze słan ki wnio sko wa nia T (b) – T (a) = – 1 330 zł
Zn (b) – Zn (a) = –8 670 zł
p(1) : kb(b) – kb(a) (7000 zł) = 1,00 p(2): NBP (–0,80 zł) = 0,50 p(3): Aw – Pw (50 000 zł) = 1,00
Jest pew ne, że ce na au dy tu wy nie sie 7.000 zł. Spa dek i wzrost kur sów jest nie do prze wi dze nia (1:1). Pla nu je się du ży eks port. T (b) – T (a) = + 6 270 zł Zn (b) – Zn (a) = –13 200 zł p(1) : kb(b) – kb(a) (7000 zł) = 1,00 p(2): NBP (–0,80 zł) = 1,00 p(3): Aw – Pw (–50 000 zł) = 1,00
Jest pew ne, że ce na au dy tu wy nie sie 7.000 zł. Ist nie je prze ko na nie, że kurs wa lu ty na pew no spad nie. Za cią gnię to du ży kre dyt w wa lu cie i nie pla nu je się eks por tu.
w ofi cjal nej hie rar chii ce lów (Hi lier, Lie ber man, 1991; Trza ska lik, 2008: 250), któ re mo -gą wy stą pić w ja kimś przed się bior stwie.
Za koń cze nie
W ar ty ku le mó wio ny zo stał ogól nie sta ty stycz ny pro blem de cy zyj ny, zwią za ny z tym, że zgod nie z pra wem kre ować mo że my wie le po li tyk ra chun ko wo ści, a w każ dej z nich przy jąć róż ne stra te gie po dat ko we. Przed się bior ca usta la jąc uży tecz ność per spek tyw zwią za nych z ich wy bo rem, wy bie ra ta ki spo sób po stę po wa nia, co do któ re go ży wi na -dzie ję, iż przy nie sie mu ko rzy ści z więk szym praw do po do bień stwem. Fak tycz nie, nie zna jed nak z gó ry war to ści żad ne go z bra nych pod uwa gę pa ra me trów, choć oczy wi ście mo gą one przy brać war to ści przez nie go ocze ki wa ne.
Za pro po no wa li śmy, aby uznać za ge ne ral nie bar dziej uży tecz ną, czy li bar dziej po żą -da ną, ko rzyst niej szą dla pod mio tu go spo -dar cze go ta ką per spek ty wę, któ ra z więk szym praw do po do bień stwem za pew ni mu wyż szy zysk net to, ale przy wyż szej płyn no ści, czy -li więk szym za so bie środ ków pie nięż nych na ko niec okre su.
Wy ko rzy stu jąc po wszech nie zna ny w ra chun ko wo ści sys tem pre zen ta cji i po mia ru wiel ko ści wy ka zy wa nych w spra woz da niach fi nan so wych, za pi sać mo że my for mu ły wa -run ków ogra ni cza ją cych zbiór do pusz czal nych, po szu ki wa nych roz wią zań pro ble mu. For mu ły te oka zu ją się po tem przy dat ne w ana li zie kon kret ne go dy le ma tu.
Przyj mu je my przy tym za wła ści we po dej ście bay esow skie, tzn. wszyst kie wiel ko ści nie zna ne a prio ri trak tu je my tak, jak zmien ne lo so we, od wo łu jąc się we wnio sko wa -niu do re guł ra chun ku praw do po do bień stwa.
Ja ko przy kład, po da li śmy w ar ty ku le dy le mat wy bo ru spo so bu usta la nia róż nic kur so wych. Wy ka za li śmy, że praw do po do bień stwo po nie sie nia strat (czy li zmniej sze nia zy -sku net to i wy dat ko wa nia „więk szych” środ ków pie nięż nych) w wy ni ku jed no cze sne go usta la nia róż nic kur so wych do ce lów po dat ko wych i bi lan so wych, jest o wie le więk sze niż pod czas usta la nia ich od ręb nie w opar ciu o prze pi sy po dat ko we i prze pi sy usta wy o ra chun ko wo ści. Wy łącz nie „po dat ko we” usta la nie róż nic kur so wych w ce lu ob li cze nia
zo bo wią zań po dat ko wych jest po pro stu bez piecz niej sze w więk szo ści z moż li wych sy -tu acji. Po zor nie więk sze na kła dy pra cy na dwu krot ne usta la nie róż nic kur so wych są więc opła cal ne, zgod nie z przy ję ty mi na wstę pie pre fe ren cja mi.
Na tle opi sa ne go w ar ty ku le przy kła du, pro po nu je my ogól ną pro ce du rę po dej ścia do roz wią zy wa nia oma wia nych pro ble mów. Skła da się ona z ta kich eta pów, jak:
1. Wska za nie prze pi sów pra wa wła ści wych dla ana li zo wa nych sy tu acji i od ko do wa nie za war tych w nich norm, któ re okre śla ją licz bę i ro dzaj roz wa ża nych da lej per -spek tyw wy bo ru;
2. Cha rak te ry sty ka zmian za cho dzą cych w war to ściach skład ni ków for muł wa run ków ogra ni cza ją cych zbiór roz wią zań do pusz czal nych w za leż no ści od roz wa ża -nej per spek ty wy;
3. Wska za nie istot nych re la cji (istot nych ze wzglę du na przy ję tą uży tecz ność), za cho dzą cych po mię dzy zmie nia ją cy mi się skład ni ka mi for muł wa run ków ogra ni cza ją -cych a war to ścia mi zy sku net to i sta nem środ ków pie nięż nych na ko niec okre su; 4. Osza co wa nie praw do po do bień stwa re ali za cji roz wa ża nych sta nów na tu ry i od po
wied nie do te go wnio sko wa nie sta ty stycz ne, pro wa dzą ce do roz wią za nia po sta -wio ne go dy le ma tu;
5. Roz wa że nie, czy w kon kret nej sy tu acji nie ma my do czy nie nia do dat ko wo z nie ujaw nio ną wcze śniej hie rar chią ce lów lub wręcz zmien ny mi ukry ty mi – je śli tak, po wtó rze nie pro ce du ry od po cząt ku.
Pod kre ślić na le ży, że pod ję cie naj lep szej de cy zji uza leż nio ne jest od ogól nej sy tu acji kon kret ne go przed się bior cy. W nie któ rych wy pad kach mo że on ra cjo nal nie pod jąć skal ku lo wa ne ry zy ko. Ana lo gicz nie, przed się bior stwo mo że okre ślić ja kieś do dat ko we, spe cy ficz ne wa run ki ogra ni cza ją ce – kie ru jąc się np. chę cią utrzy ma nia okre ślo ne go za trud -nie nia, zdo by cia kon kret nej po zy cji na ryn ku itd.
Na za koń cze nie ni niej sze go ar ty ku łu na le ży za strzec, że ma on na ce lu wstęp ną i ogól ną pre zen ta cję opi sy wa ne go pro ble mu. Spo śród wie lu za gad nień, któ rych nie omó -wio no w nim szcze gó ło wo, moż na wy mie nić mię dzy in ny mi:
• roz strzy gnię cie, czy mak sy ma li zo wa ne zysk net to i środ ki pie nięż ne po win ny być do dat ko wo roz pa try wa ne „ja ko ścio wo”, ze wzglę du na to, z ja kiej dzia łal no ści (prze pły wu fi nan so we go) są otrzy my wa ne?,
• uwzględ nie nie w ana li zie zdys kon to wa nej war to ści środ ków pie nięż nych, • do pre cy zo wa nie ro li i miej sca w pro po no wa nej pro ce du rze dla zmien nych ukry tych
bądź jaw nych hie rar chii ce lów, ja ko do dat ko wych wa run ków ogra ni cza ją cych, • do kład niej sze zba da nie czyn ni ków ry zy ka, w tym zwłasz cza wska za nie me tod po
zwa la ją cych traf nie ogra ni czać nie skoń czo ne zbio ry zmien nych lo so wych do zbio -rów o po trzeb nej licz bie ele men tów,
• wy pra co wa nie za sad po stę po wa nia w przy pad kach gdy czyn ni kiem ry zy ka jest nie ja sność prze pi sów pra wa,
• roz wa że nie pro ble mów, w któ rych zmien ne lo so we za le żą jed ne od dru gich, • opra co wa nie pro ce dur po stę po wa nia dla pro jek tów wie lo eta po wych, w któ rych
prze wi dzieć mu si my wy ni ki po śred nie, skła da ją ce się na wy nik koń co wy. Li sta po wyż sza jest otwar ta i na pew no nie za wie ra wszyst kich za gad nień zwią za nych z pre zen to wa nym pro ble mem.
Bi blio gra fia
Bors bo om D., Mel len bergh G. J., van Her de en J., The The ore thi cal Sta tus of La tent Va ria bles, “Psy cho -lo gi cal Re view”, Ze szyt 110, 2003.
Bo udre au M.C., Ge fen D., Straub W.D., Struc tu ral equ ation mo de ling and re gre sion: gu ide li nes for re -se arch prac ti ce, “Com mu ni ca tions of the As so cia tion for In for ma tion Sys tems”, 08.2000r., Tom 4, poz. 7.
Do bi ja M., Ku rek B., Con cepts of Phi sics in Ac co un ting and the Mo ney Go ods, [w:] Ge ne ral Ac co un -ting The ory, Do bi ja M., Mar tin S. (red.), Cra cow Uni ver si ty of Eco no mics, Kra ków 2005. Dzwon kow ski H., Zgier ski Z., Pro ce du ry po dat ko we, Di fin, War sza wa 2006.
Hi lier F., Lie ber man G., In tro duc tion to Ope ra tion Re se arch, McGraw -Hill, 1991, [w:] Trza ska lik T., Wpro wa dze nie do ba dań ope ra cyj nych z kom pu te rem, Wyd. II, PWE, War sza wa 2008.
Hoł da A., Za sa da kon ty nu acji dzia łal no ści i pro gno zo wa nie upa dło ści w pol skich re aliach go spo dar -czych, Wy daw nic two Aka de mii Eko no micz nej w Kra ko wie, Kra ków 2006.
Je leń W., Me to dy ka i na rzę dzia ana li zy fi nan so wej w prak ty ce, „Ra chun ko wość”, 1998 Nr 3.
Ka bal ski P., Nad rzęd ne za sa dy przy go to wa nia i pre zen ta cji spra woz dań fi nan so wych, „Prze gląd Po dat -ko wy”, 2005 Nr 1.
Lind gren B.W., Ele men ty teo rii de cy zji, Wy daw nic twa Na uko wo -Tech nicz ne, War sza wa 1977. Mar ci niak R., Wie lo kry te rial ne pro gra mo wa nie wy ni ku fi nan so we go i zo bo wią zań po dat ko wych przed
-się bior stwa, Ze szy ty Na uko we WSH im. B. Mar kow skie go w Kiel cach, Nr 8, Tom 2, Kiel ce 2008. Osie wal ski J., Eko no me tria bay esow ska – sta łe za sa dy, ro sną ce moż li wo ści, Wy daw nic two Aka de mii
Eko no micz nej w Kra ko wie, Kra ków 2005.
Owsiak S., Z hi sto rii da ni ny pu blicz nej i po dat ku, Ze szy ty Na uko we Aka de mii Eko no micz nej w Kra ko -wie, Nr 542, 2000.
Pa cio li L., Trac ta tus XI de Com pu tis et Scrip tu ris, w: Sum ma de Ari th me ti ca, Geo me tria, Pro por tio ni et Pro por tio na li ta, We ne cja 1494, [w:] Wy da nie z oka zji Ju bi le uszu 100-le cia or ga ni za cji księ go wych na zie miach pol skich na kła dem Sto wa rzy sze nia Księ go wych w Pol sce, War sza wa 2007.
Ziem biń ski Z., Lo gi ka prak tycz na, Wy daw nic two Na uko we PWN, War sza wa 1994.
Ża rej ko R. (red.), Wy ce na ak ty wów i pa sy wów w wa lu tach ob cych a po dat ko we roz li cze nie róż nic kur -so wych, oraz Róż ni ce kur -so we usta la ne na dzień bi lan -so wy w ra chun ku zy sków i strat na stęp ne go ro ku, GO FIN Wy daw nic two Po dat ko we, Ze szy ty Me to dycz ne „Ra chun ko wość”, Nr 7 (223) z dn. 01-04-2008 r.
The Mix of Ac co un tan cy Po li cy and Tax Stra te gy in Com pa ny’s Fi nan cial Re sult
Sum ma ryThe use of legally possible accountancy methods may influence entrepreneurs’ real economic situation as well as their ability to perform in the future. This article presents an introduction to the problems of decision dilemmas in the area of balance law. A future result-oriented approach to the accountancy policy requires devising a method which would help choose an optimal variant among the least risky ones.
Since a choice dilemma deals with future and uncertain events, it is necessary to apply statistical analysis with its rules of inference. Because of the changing environment, this issue poses a complex decision problem in conditions of uncertainty. It, therefore, means that the rules of probability theory need to be used in the inference process. With subjective probability it is then possible to calculate the value of expected profits and define the risk of the variants within the discussed accountancy policy.
