KOSMOS CZYLI WSZECHŚWIAT

KOSMOS CZYLI WSZECHŚWIAT

.

DEFINICJA KOSMOSU ( WSZECHŚWIATA )

KOSMOS (WSZECHŚWIAT)

• Wszechświat jest definiowany jako wszystko, co istnieje, wszystko, co istniało, i wszystko, co będzie istnieć. Według naszego obecnego rozumienia Wszechświat składa się z trzech

części: czasoprzestrzeni, form energii oraz praw fizyki, które się do nich odnoszą. Wszechświat obejmuje całe życie i historię. Obszar Wszechświata, na który możemy oddziaływać i który

może oddziaływać na nas, to widzialny Wszechświat; jest zależny od położenia tego, kto go

obserwuje.

WIEK I WIELKOŚĆ KOSMOSU

WIEK KOSMOSU

• Według danych z 2013 roku Wszechświat ma około 13,82 miliardów lat. Wiek Wszechświata

rozumiany jest jako czas, który minął od Wielkiego Wybuchu. Wielki Wybuch to moment w

teorii ewolucji Wszechświata, w którym miał powstać Wszechświat. Trwał on mniej więcej 100

tysięcy lat.

WIELKOŚĆ KOSMOSU

• Rozmiar Wszechświata nie jest określony. Właściwa odległość między Ziemią, a

krawędzią widzialnego Wszechświata wynosi 46 miliardów lat świetlnych. Średnica widzialnego Wszechświata to około 91-93 miliardów lat świetlnych. Według teorii Wszechświat może

być płaski lub zakrzywiony. Większość naukowców twierdzi, że jest płaski. Według ogólnej teorii względności Alberta Einstaina przestrzeń może powiększać się szybciej niż prędkość

światła, w związku z czym, możemy zobaczyć tylko niewielką część Wszechświata. Ponieważ nie możemy obserwować przestrzeni Wszechświata poza granicami światła (lub promieniowania elektromagnetycznego), nie jest pewne, czy jego wielkość jest skończona czy nieskończona.

 Rok świetlny to odległość jaką pokonuje światło w próżni w ciągu roku, czyli jest to: 299792,458 km na sekundę czyli 9 460 730 472 580,8 km.

CO ZAWIERA KOSMOS ( WSZECHŚWIAT )

W widzialnym Wszechświecie znajduje się prawdopodobnie ponad 100 miliardów galaktyk dzielących się na galaktyki karłowate, oraz galaktyki-giganty. W 2010 roku obliczono, że w

widzialnym Wszechświecie znajduje się 300 tryliardów gwiazd. Pomiędzy nimi znajdują się pustki.

UKŁAD SŁONECZNY

Układ Słoneczny powstał około 4,6 miliarda lat temu w galaktyce Drogi Mlecznej, składa się ze Słońca i ciał niebieskich czyli ośmiu planet, ok. 205 ich księżyców, pięciu planet karłowatych i miliardów (a być może nawet bilionów) małych ciał, do których zalicza

się planetoidy, komety i meteoroidy, a także pył międzyplanetarny.

ZEWNĘTRZNY UKŁAD SŁONECZNY

PLANETY UKŁADU SŁONECZNEGO

JOWISZ

Ma masę równą 318 mas Ziemi to 2,5 razy więcej niż inne planety. Składa się w większości z wodoru i helu. Jowisz ma 79 znanych księżyców. Ganimedes, największy naturalny satelita w Układzie Słonecznym, jest większy niż

Merkury.

SATURN

Słynie z szerokich i jasnych pierścieni. Jest szóstą planetą od Słońca . Pod względem budowy i składu atmosfery bardzo przypomina on Jowisza. Ma 82 znane satelity. Rok na Saturnie trwa 29 lat i 155 dni. Ciśnienie atmosferyczne na jego powierzchni jest o 47% większe niż na powierzchni Ziemi.

URAN

Przy masie 14 mas Ziemi, jest najlżejszą z planet-olbrzymów. Jego cechą jest to, że obiega Słońce „leżąc na boku”;

jego oś obrotu jest nachylona pod kątem bliskim 0°. Uran ma 27 znanych księżyców.

NEPTUN

Zimny i wietrzny Neptun jest 8 planetą od Słońca. Jego masa jest równa 17 masą Ziemi, a budowa podobna do Urana. Neptun ma 14 znanych księżyców w tym Trytona (najzimniejsze miejsce w Układzie Słonecznym).

MERKURY

Jest najbliższą Słońca (57,9 miliona km) i najmniejszą planetą (0,055 masy Ziemi). Merkury nie ma naturalnych satelitów i prawie w ogóle nie ma atmosfery, gdyż jest ona „zdmuchiwana” przez wiatr słoneczny. Swoją nazwę otrzymał od rzymskiego boga handlu.

WENUS

Jest zbliżona rozmiarami do Ziemi (0,815 masy Ziemi) i ma atmosferę 90 razy gęstszą niż ziemska. Wenus nie ma naturalnych

satelitów. Jest najgorętszą planetą, o temperaturze powierzchni powyżej 450 °C, z powodu dużej zawartości gazów cieplarnianych w atmosferze. Nie ma ona pola magnetycznego. Jej nazwa pochodzi od rzymskiej bogini miłości.

PLUTON

Planeta karłowata, która został odkryty w 1930 roku przez amerykańskiego astronoma Clyde’a Tombaugha. Od odkrycia do 2006 roku Pluton oficjalnie był uznawany za 9 planetę Układu Słonecznego. 24 sierpnia 2006 roku Międzynarodowa Unia

Astronomiczna odebrała Plutonowi status planety, co oznacza, że Układ Słoneczny liczy 8 planet. Plutona obiega co najmniej pięć księżyców, z których jeden to Charon.

ZIEMIA

Jest największą i najgęstszą z planet wewnętrznych, jedyną aktywną geologicznie i jedyną znaną planetą, na której istnieje życie. To 3 planeta od Słońca. Atmosfera ziemska różni się od atmosfer pozostałych planet i jest wciąż

kształtowana przez procesy biologiczne, dzięki którym zawiera 21% wolnego tlenu. Ma jednego naturalnego satelitę, którym jest Księżyc.

MARS

Jest mniejszy niż Ziemia i Wenus (0,107 masy Ziemi). Ma rzadką atmosferę złożoną głównie z dwutlenku węgla.

Jego powierzchnia jest usiana wieloma wulkanami, a czerwona barwa pochodzi od gleby bogatej w tlenki żelaza.

Mars ma dwa niewielkie księżyce. Dzień marsjański jest ok. 37 min dłuższy niż ziemski. Występują tam również pory roku, które trwają dłużej niż na Ziemi. Jego nazwa pochodzi od rzymskiego boga wojny i jest czwartą planetą od Słońca.

KSIĘŻYC

„Srebrny glob”

jedyny naturalny satelita Ziemi. Jest piątym co do wielkości księżycem w Układzie Słonecznym.

Odległość od Ziemi do Księżyca to 384 399 km. Księżyc wykonuje pełny obieg wokół Ziemi w ciągu 27,3 dnia.

• Księżyc to jedyne ciało niebieskie, do którego podróżowali i na którym wylądowali ludzie. Do tej pory na Księżycu stanęło dwunastu astronautów . Pierwszym obiektem, który przeleciał blisko Księżyca, była wystrzelona

przez Związek Radziecki sonda kosmiczna Łuna 1; Łuna 2 jako pierwszy statek osiągnęła powierzchnię ziemskiego satelity, zaś Łuna 3 w 1959r. wykonała pierwsze zdjęcia niewidocznej z Ziemi strony Księżyca. Pierwszym statkiem, który przeprowadził udane lądowanie była Łuna 9. Amerykański program Apollo obejmował misje załogowe,

zakończone 6 lądowaniami w latach 1969–1972. Ostatnią misją bezzałogową była radziecka Łuna 24 w 1976 roku.

Dopiero w 2013 roku na powierzchni Księżyca wylądowała chińska sonda Chang’e 3 z łazikiem Yutu.

ZDJĘCIE OBU STRON KSIĘŻYCA

SŁOŃCE

Gwiazda centralna Układu Słonecznego, wokół której krąży Ziemia, inne planety tego

układu, planety karłowate oraz małe ciała Układu Słonecznego. Słońce składa się z gorącej

plazmy. Jest prawie idealnie kuliste, ma średnicę około 110 razy większą niż Ziemia, a jego masa

jest 333 tysiące razy większa niż masa Ziemi, stanowi to około 99,86% całkowitej masy Układu

Słonecznego. Trzy czwarte masy Słońca stanowi wodór, resztę głównie hel. Słońce uformowało

się około 4,567 mld lat temu. W jądrze Słońca temperatura wynosi ok. 15,4 milionów °C.

DROGA MLECZNA

• DROGA MLECZNA

nazywana Galaktyką w której znajduje się Układ Słoneczny zawiera około 400 miliardów gwiazd. Na niebie widziana jest jako jasna smuga opasująca niebo. Centrum Drogi Mlecznej leży ok. 28 000 lat świetlnych od Słońca, a z Ziemi widoczne jest w gwiazdozbiorze Strzelca. Pas Drogi Mlecznej sięga na północy do gwiazdozbioru Kasjopei, a na południu do gwiazdozbioru Krzyża Południa. W Centrum Galaktyki znajduje

się supermasywna czarna dziura.

DROGA MLECZNA WIDZIANA Z ZIEMI

CZARNA DZIURA

• CZARNA DZIURA

to obszar czasoprzestrzeni, którego z uwagi na wpływ grawitacji, nic – łącznie ze światłem – nie może opuścić. Nazywa się ją „czarną”, ponieważ pochłania całkowicie światło trafiające w horyzont, nie

odbijając niczego. Czarne dziury powstają w wyniku zapadania grawitacyjnego dużych gwiazd pod koniec ich życia. Supermasywna czarna dziura przekraczająca ok.4 miliony masy Słońca znajduje się w centrum Drogi Mlecznej.

• 10 kwietnia 2019 roku przedstawiono pierwsze w historii zdjęcie ukazujące cień czarnej dziury w centrum galaktyki M87, obraz uzyskano dzięki projektowi EHT.

ZDJĘCIE CZARNEJ DZIURY ZROBIONE 10 KWIETNIA 2019 ROKU

KOMETA

• KOMETA

(długowłosa gwiazda) to małe ciało niebieskie poruszające się w układzie planetarnym, które na

krótko pojawia się w pobliżu gwiazdy centralnej. Ciepło tej gwiazdy powoduje, że wokół komety powstaje koma, czyli gazowa otoczka. Kometa Halleya to pierwsza zidentyfikowana kometa krótkookresowa. Nazwa jej pochodzi od nazwiska astronoma Edmonda Halleya, który na początku XVIII wieku badał zapiski o pojawianiu się komet z lat 1456–1682 i w 1705 przewidział ponowne pojawienie się tej komety w 1758. W pobliżu Słońca kometa Halleya traci podczas każdego przelotu około 250 milionów ton swojej materii, co oznacza, że będzie istnieć przez kolejne 170 000 lat. Najstarsze udokumentowane zapisy komety Halleya pochodzą z Chin z 613 p.n.e. Okres obiegu

wynosi średnio 76 lat. Kometa ponownie będzie widoczna w 2061 roku.

KOMETA HALLEYA

METEORYT I METEOROIDY

• METEORYT

^to pozostałość ciała niebieskiego (meteoroidy , asteroidy czy komety), które w postaci ciała stałego dotarło do jego powierzchni.

• METEOROIDY

są to małe ciała znajdujące się w kosmosie (najdrobniejsze tworzą pył kosmiczny). Na ogół są to fragmenty planetoid powstałych podczas formowania się Układu Słonecznego. Najwięcej meteoroidów krąży między orbitami Marsa i Jowisza.

• Największy meteoryt odnaleziono w roku 1920 w Namibii (około 60 ton). Największym meteorytem

odnalezionym w Polsce jest wydobyty w 2017 fragment meteorytu Morasko, ważący 271 kg. Do tego czasu największy był fragment tego samego meteorytu o wadze 261,2 kg znaleziony w 2012 roku.

NAJWIĘKSZY METEORYT ZNALEZIONY W POLSCE

SPADAJĄCE METEOROIDY

CIEKAWOSTKI O KOSMOSIE

• Mikołaj Kopernik to polski astronom, który odkrył, że Ziemia nie jest w centrum wszechświata. Zrewolucjonizował tym samym astronomię. Na jego odkryciu badania opierali m. in. Galileusz, Kepler, Newton.

• W przeciwieństwie do satelitów innych planet, Księżyc nie ma innej polskiej nazwy (pisany wielką literą)

• Przez cały czas z Ziemi widoczna jest tylko jedna strona Księżyca.

• Pluton obiega Słońce w tym samym kierunku co planety, ale obraca się przeciwnie niż one (z wyjątkiem Wenus i Urana).

• Według mitologii greckiej Droga Mleczna powstała z kropli rozlanego mleka Hery.

• Gwiazdy o wysokiej masie rodzą się w wyniku wybuchów supernowych. Obracają się 60 razy na sekundę. Są jednak obiekty, które obracają się aż 600 razy na sekundę.

• Ślady Neila Armstronga przetrwają kolejne 100 mln lat. Na Księżycu nie ma atmosfery, wiatru i wody, które

mogłyby usunąć ślady astronautów. Oznacza to, że ich ślady, ślady łazików, ślady pozostawione przez lądowniki i porzucone narzędzia pozostaną.

• Jeden dzień na Wenus trwa dłużej niż rok na Ziemi ponieważ obrót osi zajmuje ok. 243 dni ziemskich. Wenus

potrzebuje zaledwie 226 dni, aby dokonać pełnego obrotu wokół Słońca, które wschodzi co 117 ziemskich dni, co oznacza, że tylko dwa razy do roku. Słońce wschodzi na zachodzie i zachodzi na wschodzie.

• Położenie Gwiazdy Polarnej zmieni się w czasie.

• Astronauci na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej obserwują w ciągu jednej doby 16 wschodów i zachodów Słońca.

• Osłona hełmu od kosmicznego skafandra jest pokryta cienką warstwą złota. Dzięki temu hełm dobrze odbija szkodliwe promieniowanie ze Słońca.

• Kosmos ma zapach jest on wyczuwalny po tym, gdy otworzy się śluzę powietrzną, np. z podczas spaceru

kosmicznego. Astronauci przyrównują go do rozgrzanego metalu, zapachu grilla czy elektryczności statycznej (sytuacja, gdy np. zdejmujemy „naelektryzowane” ubranie). Za ten zapach najpewniej odpowiada ozon.

• W kosmosie nie usłyszymy żadnego dźwięku. Fale dźwiękowe nie mogą rozchodzić się w próżni. Jednak planety niezależnie od tego, jak daleko od nas są, jeżeli mają własną atmosferę, to dźwięk może się tam rozchodzić.

• Jedną z najpopularniejszych teorii dotyczących powstania Księżyca jest teoria wielkiego zderzenia. Według niej Ziemia zderzyła się kiedyś z niewielką planetą.

• Wielka Czerwona Plama widoczna na Jowiszu jest w rzeczywistości ogromną burzą o szerokości nawet 40 tys.

km (średnica Ziemi wynosi ok. 12 tys. km). Ta burza trwa nieprzerwanie od co najmniej 355 lat.

• Jeden milion planet takich jak Ziemia mógłby się zmieścić w jednym Słońcu.

• Przez lata uważano, że Ziemia była jedyną planetą z płynną wodą. NASA ujawniła dowody na to, że na Marsie jest także sporadycznie płynąca woda.

• Gdybyś mógł polecieć samolotem do Plutonu, podróż trwałaby ponad 800 lat.

• Mars wykazują skrajne zmiany temperatury w tym samym dniu od +20 °C do -120 °C.

• We wszechświecie jest więcej gwiazd niż ziaren piasku na wszystkich plażach na Ziemi.

• Zachód słońca na Marsie wydaje się niebieski.

• Komety są pozostałościami po stworzeniu naszego systemu słonecznego około 4,5 miliarda lat temu – składają się z piasku, lodu i dwutlenku węgla.

• Niektóre z najszybszych meteorów mogą poruszać się po układzie słonecznym z prędkością około 42 km na sekundę.

• Najwyższa góra znana człowiekowi jest na asteroidzie Vesta, ma 22 km wysokości i jest trzykrotnie wyższa niż Mount Everest.

• Złom kosmiczny to dowolny ludzki obiekt otaczający Ziemię. Naukowcy szacują, że dziś jest około pół miliona sztuk śmieci kosmicznych, w tym fragmentów rakiet i satelitów oraz przedmiotów codziennego użytku, takich jak klucze zrzucone podczas budowy Międzynarodowej Stacji Kosmicznej.

KONIEC

KONIEC