AIDS
Najważniejsze fakty z historii badań nad wirusem HIV i choroba AIDS:
• 1981 rok - opisano pierwsze przypadki choroby w Los Angeles (USA) wśród młodych homoseksualistów,
• 1983 rok - Luc Montaignier z paryskiego Instytutu Pasteura wy- izolował i opisał czynnik wirusowy odpowiedzialny za AIDS,
• 1984 rok - Robert Gallo z USA potwierdził wcześniejsze donie sienie z Francji i ogłosił odkrycie wirusa, nazwanego później HIV,
• 1985 rok - odnotowano pierwszy przypadek zakażenia HIV w Polsce,
• 1986 rok – zdiagnozowano pierwszy przypadek zachorowania na AIDS w Polsce.
Czy wiesz, że... Na świecie co 15 sekund zakażeniu ulega jedna osoba pomiędzy 15 a 24 rokiem życia. W Polsce każdego dnia dwoje młodych ludzi dowiaduje się o zakażeniu wirusem HIV; 75% wszystkich osób zakażonych HIV w Polsce to mężczyźni.
Obecnie wiadomo, że:
- według szacunków światowej organizacji UNIAIDS na świecie żyje blisko 40 milionów ludzi zakażonych wirusem HIV, z czego 70% stanowią mieszkańcy subsaharyjskiej części Afryki,
- dotychczas choroba pochłonęła 14 milionów osób w skali światowej,
- w Polsce od początku epidemii HIV/AIDS (od 1985 roku) do 1.03.2013 roku stwierdzono zakażenie u 16 417 osób,
- prawie 60% zakażeń w naszym kraju dotyczy ludzi młodych, poniżej 30. roku życia.
Te tragiczne statystyki upoważniają do stwierdzenia, że choroba AIDS stanowi poważny problem o zasięgu ogólnoświatowym. Mimo że obecnie w Polsce - w porównaniu z innymi krajami – dynamika liczby zakażeń jest niewielka, niepokoi fakt, że są one konsekwencją ryzykownych zachowań seksualnych. Początkowo w naszym kraju zakażali się głównie narkomani, dziś coraz więcej jest zakażeń poprzez kontakty seksualne.
Warto zapamiętać:
- w środowisku zewnętrznym wirusa HIV cechuje duża labilność (zmienność, niestabilność) - wirus ten ginie już po 30 minutach w temperaturze 56°C, a w temperaturze 60°C po 15 minutach,
- zabijają go ogólnie dostępne środki dezynfekcyjne, jak woda utleniona, jodyna, alkohol (70%), detergenty oraz wszelkie preparaty myjąco-czyszczące zawierające związki chloru,
- alkohol we krwi nie zabija wirusa.
Od momentu wtargnięcia wirusa HIV do organizmu człowieka rozpoczyna się skomplikowany łańcuch wydarzeń. Osoba zakażona wytwarza przeciwciała skierowane przeciwko wirusowi, co jednak nie prowadzi do jego eliminacji. Przeciwciała w krwi człowieka są wykrywalne dopiero po okresie 4-6. tygodni, a nawet 3-6. miesięcy od zakażenia. Okres ten, zwany okienkiem serologicznym, jest szczególnie niebezpieczny, gdyż wirus obecny jest w organizmie człowieka. Człowiek ten zakaża innych, ale nie ma wówczas możliwości wykrycia obecności HIV za pomocą rutynowych testów przesiewowych.
Obecność przeciwciał anty-HIV we krwi człowieka wykrywa się za pomocą immunoenzymatycznego testu ELISA, potwierdzając go testem Western Blot. Przesiewowy test ELISA można wykonać bezpłatnie i anonimowo w Punktach Konsultacyjno- Diagnostycznych (PKD), których w Polsce jest 26.
Badania można wykonać także w poradniach przy klinikach chorób zakaźnych, w niektórych stacjach sanitarno-epidemiologicznych oraz w wielu różnych laboratoriach diagnostycznych.
Dodatni wynik testu wskazuje, że badany uległ zakażeniu wirusem HIV, nie wskaże jednak, kiedy dana osoba zachoruje na AIDS. Dzięki testowi osoba świadoma zakażenia może prowadzić monitoring systemu odporności oraz zastosować leczenie. Wprawdzie nie wyeliminuje ono wirusa HIV z ludzkiego organizmu, jednak będzie opóźniało postęp choroby i chroniło pacjenta przed infekcjami.
Adresy i godziny pracy Punktów Kontrolno-Diagnostycznych – na stronie internetowej www.aids.gov.pl w zakładce „Testy na HIV".
Początek zakażenia jest bezobjawowy lub objawy nie są charakterystyczne. Po 2-4 tygodniach od zakażenia pojawia się faza ostrej infekcji HIV, zwana też chorobą retrowirusową. Przypomina ona grypę, z gorączką, bólami mięśni, stawów, powiększeniem węzłów chłonnych, wysypką na skórze, zmianami w śluzówce jamy ustnej. Objawy te utrzymują się przez 1-2 tygodni, gdyż po tym okresie układ odpornościowy odnawia się i zdobywa kontrolę nad wirusem.
Po ustąpieniu objawów fazy ostrej choroby retrowirusowej następuje okres zakażenia bezobjawowego, trwający od kilku miesięcy do kilku lat. Osoby zakażone zwykle czują się dobrze, nie wykazują żadnych objawów, lecz są źródłem infekcji dla swoich partnerów/partnerek. Stopniowe obniżanie się poziomu limfocytów CD4 i sprawności układu obronnego rozpoczyna kolejny okres wczesnego zakażenia objawowego, który polega na powiększeniu węzłów chłonnych, spadku wagi ciała, utrzymujących się biegunkach. Ponadto w tym okresie występuje suchy kaszel, świąd skóry, wysypka, wybroczyny na skórze i śluzówkach, trudności z zatamowaniem krwi, zaburzenia neurologiczne, zmęczenie pozbawione przyczyn.
Zaatakowanie najważniejszych komórek układu odpornościowego otwiera pole do działania dla różnych czynników chorobotwórczych, znajdujących się w naszym otoczeniu, tj.
bakterii, grzybów, wirusów, pierwotniaków, które dla zdrowego człowieka nie są groźne.
Osłabiają one układ obronny i stają się przyczyną zakażeń, takich jak: pierwotniakowe zapalenie płuc, grzybice jamy ustnej i prze- łyku oraz płuc, ciężkie zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zakażenie wirusem opryszczki, posocznice salmonellowe, toksoplazmoza i biegunki na tle bakteryjnym czy grzybicznym, zwanych zakażeniami oportunistycznymi,
Do chorób wskaźnikowych AIIDS (tzn. wskazujących, że dana osoba ma AIDS) należą też nietypowe nowotwory, jak mięsak Kaposiego (złośliwy nowotwór skóry), chłoniaki ośrodkowego układu nerwowego, raki nabłonkowe jamy ustnej i odbytu oraz u kobiet inwazyjny rak szyjki macicy.
Wystąpienie przynajmniej jednego z zakażeń jednego typu nowotworu, spadek poziomu limfocytów do 200 w 1 mm' krwi (zdrowy człowiek ma 500-1200 limfocytów w1 mm3 krwi) oraz dodatni wynik testu ELISA oznaczają pełnoobjawowy AIDS, który prowadzi do śmierci.
Do zakażenia dochodzi wyłącznie trzema drogami:
1) drogą płciową przez kontakty hetero- i homoseksualne,
2) drogą wertykalną, co oznacza przeniesienie wirusa z zakażonej matki na dziecko w czasie ciąży, podczas porodu i przez karmienie piersią,
3) drogą krwi, tj. przez igły, strzykawki, przeszczep narządów, sztuczne zapłodnienie, dializie oraz instrumenty medyczne zanieczyszczone skażoną krwią.
Wyschnięta krew na przedmiotach i odzieży nie stwarza zagrożenia. Oddającym krew w punktach krwiodawstwa nie grozi zakażenie wirusem HIV, ponieważ pobieranie krwi od dawcy odbywa się wyłącznie za pomocą sprzętu jednorazowego.
Jakie sytuacje są w pełni bezpieczne?
Żadnego ryzyka zakażenia nie stwarzają codzienne kontakty, takie jak: dotykanie, przytulanie, pocałunki, jedzenie ze wspólnych naczyń, używanie tych samych sztućców, korzystanie z tej samej toalety, wanny, sedesu, używanie tej samej bielizny pościelowej, kaszel, kichanie. Nie stwarza zagrożenia wspólne przebywanie pod jednym dachem z osobą zakażoną w domu, w szkole, w pracy, pod warunkiem przestrzegania zasad higieny osobistej.
Nie można się zarazić przez korzystanie z publicznych basenów oraz kąpielisk, restauracji, hoteli czy środków komunikacji.
Wbrew licznym przesądom wirusa nie przenoszą owady krwiopijne (komary) ani zwierzęta domowe i dzikie, gdyż wirus żyje w ludzkich komórkach układu odpornościowego.
ABY UNIKNĄĆ ZAKAŻENIA Drogą krwi:
• Naucz się mówić „NIE" narkotykom.
• Pod żadnym pozorem nie korzystaj ze wspólnych igieł i strzykawek.
• Domagaj się czystych i sterylizowanych narzędzi w placówkach służby zdrowia, u fryzjera czy manikiurzystki.
• Nigdy nie korzystaj z cudzych przyborów osobistych, np. szczoteczki do mycia zębów, golarki.
•W przypadku kontaktu z krwią czy ludzkimi wydzielinami używaj gumowych rękawic, które skutecznie zabezpieczają przed zakażeniem.
Drogą płciową:
• Odpowiedzialnie przeżywaj własną płciowość.
• Pamiętaj, że prezerwatywa tylko zmniejsza ryzyko zakażenia, ale go nie eliminuje.
• Unikaj kontaktów seksualnych z osobą:
- której przeszłość i stan zdrowia nie są ci znane, - która miała wielu partnerów seksualnych,
- którą podejrzewa się o to, że może być zakażona wirusem HIV lub chora na AIDS, - która bierze narkotyki.
• Trwaj w monogamicznym związku opartym na wzajemnej wierności.
Jeśli w Twoim życiu chociaż raz pojawiły się ryzykowne zachowania, zrób test na obecność przeciwciał anty-HIV.
Leczenie zakażeń HIV
Obecnie stosowane jest intensywne leczenie antyretrowirusowe, które polega na podawaniu leków działających na różnych etapach namnażania się wirusa. Leczenie to powoduje zahamowanie replikacji wirusa i spowolnienie niszczenia układu immunologicznego oraz wydłużenie okresu bezobjawowego. Do chwili obecnej żadna ze stosowanych metod nie daje możliwości wyeliminowania wirusa z zakażonego organizmu. Stworzenie skutecznej szczepionki przeciw wirusowi HIV jest szczególnie trudne ze względu na dużą zmienność wirusa, co ułatwia mu ucieczkę przed mechanizmami obronnymi ustroju.
Wobec braku leków i skutecznej szczepionki środkiem zaradczym jest szeroka edukacja społeczeństwa, która dostarcza pełnej i rzetelnej wiedzy na temat choroby.
AIDS kształtuje postawy
Równolegle z chorobą AIDS w społeczeństwie szerzy się lęk przed zakażeniem, niejednokrotnie połączony z uprzedzeniami wobec zakażonych i chorych. Badania TNS OBOP, przeprowadzone na zlecenie Krajowego Centrum ds. AIDS, wskazują na przełamanie barier emocjonalnych wśród Polaków. W latach 2006-2010 poziom akceptacji polskiego społeczeństwa osób zakażonych HIV bądź chorych zwiększył się o 7 punktów procentowych. Choroba AIDS wymaga od każdego człowieka postawy współczucia i życzliwości w stosunku do zakażonych i chorych.
Osoba zakażona lub chora winna otrzymać pomoc i wsparcie ze strony otoczenia, aby udźwignąć ciężar śmiertelnej choroby. Człowiek zakażony może dzięki pomocy najbliższych przełamać apatię i strach. Dopóki mu stan zdrowia na to pozwoli, może normalnie żyć i funkcjonować w społeczeństwie, nie narażając innych na niebezpieczeństwo zarażenia się chorobą.
„Staraj się przyjąć wobec osoby chorej postawę akceptacji, a nie samej tylko tolerancji.
Ważne jest, byś oddzielił w swoim myśleniu chorego i chorobę od sposobu zakażenia.
Potraktuj to jako tajemnicę chorego. Ty również możesz zostać obdarowany i ubogacony przez swoich braci i siostry przeżywających w chwili obecnej niezwykle ciężkie doświadczenie. Niejednokrotnie dają oni wielkie świadectwo swojego człowieczeństwa, promieniując w cierpieniu trudną nadzieją". (ks. Arkadiusz Nowak - doradca ds. AIDS i Narkomanii przy Ministrze Zdrowia)
