Zarządzanie. T eoria i Pr aktyka # 14 (4) / 2015
In this issue:
L. Białoń, Towards social innovation L. Hawrysz, The condition and perspectives of using outsourcing in public services
M. Kurleto, Prospects expectations of social assistance in the context of legal - economic terms of transformation activities of social economy entities
PUBLIKACJA JU BILEUSZOW
A. 20-L ECIE W
YŻSZEJ SZ
ŁY KO
MEN
ŻER ED J W SKIE ARS W ZAW / A IE IVE NN RY RSA
PUBL
ICAT
ION
. 20 YEARS
OF WARSAW MANAGEMENT UNIVERSITY /
LAT / YEARS
Czasopismo indeksowane na liście czasopism punktowanych MNiSW (5 pkt.) / Journal indexed in Ministry of Science and Higher Education Index (5 pts.)
Wydawca / Publisher: Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie / Warsaw Management University
# 14 (4) ROK / YEAR 2015
ISSN 2081-1586
zarządzanie
teoria i praktyka
W numerze między innymi:
L. Białoń, W stronę innowacji społecznych L. Hawrysz, Stan i
perspektywy wykorzystania outsourcing w usługach publicznych
M. Kurleto, Perspektywy oczekiwań pomocy społecznej w kontekście prawno- ekonomicznych warunków transformacji podmiotów ekonomii społecznej
PUBLIKACJ A JU
BILE US ZO W A. 2 0-L
EC IE W
YŻ SZ EJ SZ
ŁY KO EN M ŻER ED J W SKIE ARS W ZAW / A IE IVE NN RY RSA BL PU AT IC N IO
. 2 0
Y EA RS O F W AR SA W M AN AG EM EN T U NIVE RSITY /
LAT / YEARS
Redakcja „Zarządzania. Teorii i Praktyki” zaprasza do współpracy Autorów, którzy chcieliby publikować swoje teksty na łamach naszego pisma. Uprzejmie informujemy, że przyjmujemy do publikacji artykuły nie dłuższe niż 15 stron znormalizowanego maszynopisu (1800 znaków ze spacjami na stronę), a w przypadku recenzji – niż 8 stron. Do artykułów prosimy dołączyć stresz- czenie w języku polskim i angielskim (wraz z angielskim tytułem artykułu) o objętości do 200 słów. Prosimy o niewprowadza- nie do manuskryptów zbędnego formatowania (np. nie należy wyrównywać tekstu spacjami czy stosować zróżnicowanych uwy- pukleń, wyliczeń itp.).
Szszegółowe informacje dotyczące formatowania są dostępne an stronie internetowej pod adresem:
http://wsm.warszawa.pl/wydawnictwo/czasopisma/zarzadzanie-teoria-i-praktyka/instrukcje-dla-autorow
Zaznaczamy, że Redakcja nie płaci honorariów, nie zwraca tekstów niezamówionych oraz rezerwuje sobie prawo do skracania tekstów.
Teksty prosimy przesyłać drogą elektroniczną na adres redakcjaztip@wsm.warszawa.pl Materiały można również składać w dwóch egzemplarzach maszynopisu wraz z wersją elektroniczną (zapisaną na nośniku, np. płycie CD, w formacie Microsoft Word lub Open Office), w siedzibie Redakcji lub wysyłać pocztą na adres:
Wydawnictwo Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie ul. Kawęczyńska 36, 03-772 Warszawa
Do tekstu należy dołączyć informację o aktualnym miejscu zamieszkania, nazwie i adresie zakładu pracy, tytule naukowym, sta- nowisku i pełnionych funkcjach. Każdy tekst przesłany pod adres Redakcji z prośbą o druk na łamach czasopisma podlega ocenie.
Proces recenzji przebiega zgodnie z założeniami „double blind” peer review (tzw. podwójnie ślepej recenzji). Do oceny tekstu powołuje się co najmniej dwóch niezależnych recenzentów (tzn. recenzent i autor tekstu nie są ze sobą spokrewni, nie wystę- pują pomiędzy nimi związki prawne, konflikty, relacje podległości służbowej, czy bezpośrednia współpraca naukowa w ciągu ostatnich 5 lat). Recenzja ma formę pisemną i kończy się stwierdzeniem o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu tekstu do druku.
W związku z przypadkami łamania prawa autorskiego oraz dobrego obyczaju w nauce, mając na celu dobro Czytelników, uprasza się, aby Autorzy publikacji w sposób przejrzysty, rzetelny i uczciwy prezentowali rezultaty swojej pracy, niezależne od tego, czy są jej bezpośrednimi autorami, czy też korzystali z pomocy wyspecjalizowanego podmiotu (osoby fizycznej lub prawnej).
Wszystkie przejawy nierzetelności naukowej będą demaskowane, włącznie z powiadomieniem odpowiednich podmiotów (insty- tucje zatrudniające Autorów, towarzystwa naukowe itp.).
Do przedłożonych tekstów z prośbą o druk, Autor tekstu jest zobowiązany dołączyć:
1. Informację mówiącą o wkładzie poszczególnych Autorów w powstanie publikacji (z podaniem ich afiliacji oraz kontrybu- cji, tj. informacji, kto jest autorem koncepcji, założeń, metod, protokołu itp. wykorzystywanych przy przygotowaniu publi- kacji), przy czym główną odpowiedzialność ponosi Autor zgłaszający manuskrypt.
2. Informację o źródłach finansowania publikacji, wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów.
Informacja dla Autorów
# 14 (4) ROK / YEAR 2015 ISSN 2081-1586
zarządzanie
teoria i praktyka
Rada Naukowa / Editorial Board:
Przewodniczący / Chairman:
prof. dr hab. Stanisław Sudoł Dr h.c. (Polska / Poland) Członkowie / Members:
prof. PhDr. Viera Bacova, DrSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab.
Ewgenii Bobosow (Białoruś / Belarus), prof. dr hab. Paweł Czarnec- ki (Polska / Poland), prof. dr hab. Marian Daniluk (Polska / Poland), prof. Stanisław Dawidziuk dr h.c. (Polska / Poland), prof. ThDr.
Josef Dolista, CSc. (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Alexander Belochlavek, dr h.c. (Czechy / Czech Republic), prof. PhDr. Rudolf Dupkala, CSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Marek Garbicz (Pol- ska / Poland), prof. dr. Otar Gerzmava (Gruzja / Georgia), PhDr. Mar- ta Gluchman, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. Ing. Dr. Renáta Hótová (Czechy / Czech Republic), prof. dr hab. Lech Jaczynowski (Polska / Poland), prof. dr Eberhard Kalwait (Niemcy / Germany), doc. PhDr.
Nadežda Krajčova, PhD. (Słowacja / Slovakia), prof. MUDr. Vladi- mir Krčmery, PhD, DrSc. dr h.c. Mult. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Stanisław Lis (Polska / Poland), prof. dr hab. Stanisław Marciniak (Polska / Poland), prof. Liviu Marian (Rumunia / Romania), prof. dr hab. John McGraw (Kanada / Canada), prof. PhDr. František Mihina, CSc. (Słowacja / Slovakia), prof. dr hab. Nella Nyczkało (Ukraina / Ukraine), prof. dr hab. Alicja Sajkiewicz (Polska / Poland), prof. dr hab. dr h.c. Hans Joachim Schneider (Niemcy / Germany), prof. zw.
dr hab. Marian Strużycki (Polska / Poland), dr h.c. prof. Daniel J. West Jr. PhD. FACHE, FACMPE (USA), prof. dr hab. Minoru Yokoyama (Japonia / Japan)
Wydawca / Publisher:
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie / Warsaw Management University
Adres Redakcji i Wydawcy / Address of the Publisher and Editorial Office:
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie ul. Kawęczyńska 36, 03-772 Warszawa, wsm.warszawa.pl, tel. 22 59 00 868 , e-mail: wydawnictwo@mac.edu.pl / Warsaw Management University 36 Kawęczyńska St., 03-772 Warsaw, Poland, phone: +48 22 59 00 868 ,
e-mail: wydawnictwo@mac.edu.pl
Wersja pierwotna (referencyjna) czasopisma to wersja drukowana. / The original (reference) version of the journal is printed.
Za publikację w „Zarządzaniu. Teorii i Praktyce” (zgodnie z Wykazem czasopism naukowych MNiSW, część B), Autorzy wpisują do dorobku naukowego 5 pkt. / Authors of “Zarządzanie. Teoria i Praktycka” receive 5 points (according Polish Ministry of Science and Higher Education)
„Zarządzanie. Teoria i Praktyka” – kwartalnik z zakresu nauk ekonimicznych, zawiera artykuły odzwierciedlające procesy ekonomiczne zachodzące w Polsce, w Europie i na świecie / “Zarządzanie. Teoria i Praktyka” – quarterly scientific magazine publishing articles on economic processes in Poland, Europe and the whole world Redaktor Naczelny / Editor-in-Chief:
dr inż. Alfreda Kamińska
Sekretarze Redakcji / Managing Editors:
dr Rafał Cieślik
Redaktorzy tematyczni / Section Editors:
prof. dr hab. Krzysztof Wituszyński prof. dr hab. Jadwiga Marek prof. dr hab. Zbigniew Staniek
Redaktor statystyczny / Statistical Editor:
dr hab. Ewa Frątczak
Redaktorzy językowi / Language Editors:
język polski / Polish: Dorota Bruszewska, język angielski / English: Eric Banks (native speaker), Marta Dawidziuk, język rosyjski / Russian: Jadwiga Piłat, język słowacki / Slovak language: Andrea Gieciová-Èusová (native speaker) Redaktor techniczny / Technical Editor: Wiesław Marszał Opracowanie okładki / Cover designe by:
Elżbieta Kąkol Skład i łamanie / DTP:
Wydawnictwo WSM, Fedir Nazarchuk.
Grafiki oraz zdjęcia zgodne z / All images in accordance with:
Wszystkie nadsyłane artykuły naukowe są recenzowane. Procedura re- cenzowania artykułów, zapora ghostwriting oraz zasady przygotowywa- nia tekstów i instrukcje dla autorów znajdują się na stronie internetowej czasopisma www.wsm.warszawa.pl w zakładce Wydawnictwo / All arti- cles are peer reviewed. The procedure f or reviewing articles, and the Guide for Authors can be found on the website of the journal (www.kaweczynska.
pl/wydawnictwo/czasopisma)
Korekta artykułów zamieszczanych w czasopiśmie wykonywana jest przez Autorów periodyku / Proofreading by authors.
Drukowane w Polsce / Printed in Poland — Nakład / Circulation: 500
© Copyright by Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie (Warsaw Management University)
Żaden fragment tej publikacji nie może być reprodukowany, umi- eszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie − elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji – bez zgodny posiadacza praw autorskich. / All rights reserved by Warsaw Management University. No part of this pub- lication may be reproduced, stored in a retrieval system, transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, record-
ing or otherwise, without the prior written permission of the publisher.
Spis treści / Contents
Lidia Białoń W stronę innowacji społecznych / Towards social
innovations 3
Katarzyna Szara, Paulina Wojtowicz
Możliwości rozwoju sektora kreatywnego na poziomie lokalnym / Opportunities for the creative sector at local
level 11
Agnieszka Stanowicka Planowanie strategii kształtowania wizerunku miasta /
Planning a strategy to create the city`s image 19 Liliana Hawrysz The condition and perspectives of using outsourcing
in public services / Stan i perspektywy wykorzystania
outsourcing w usługach publicznych 27
Anna Adamczyk, Zdzisław Wojciechowski
Techniczno-ekonomiczne determinanty optymalizacyjne w kształtowaniu usługi kurierskiej / Determinants of technical and economic optimisation in the shaping of the courier service
35
Małgorzata Kurleto
Perspektywy oczekiwań pomocy społecznej w kontekście prawno-ekonomicznych warunków transformacji podmiotów ekonomii społecznej /
Prospects expectations of social assistance in the context of legal - economic terms of transformation activities of social economy entities
43
Alfreda Kamińska, Paweł Kopczyński
Skuteczność tradycyjnych form komunikacji
marketingowej przedsiębiorstw / Efficiency of traditional
forms of marketing communication of enterprises 51 Katarzyna Hys CSR practice in Poland – employee dimension / Praktyka
CSR w Polsce – aspekty pracownicze 61
Lista Recenzentów (2015) / List of Reviewers (2015) 66 Zasady recenzowania artykułów / The peer-review
policies 67
2
Lidia Białoń
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie
W stronę innowacji społecznych /
Towards social innovations
A bstrAct
The fact that all innovations have social ramifications sets the starting point for our investigations. We assume that in- novations are all dedicated primarily to one goal: to impro- ve the quality people’s lives. This issue will be discussed on the basis of the test results of students WSM in Warsaw. In this article the following three concepts are distinguished:
universal innovations; economic innovations; finally, social innovations. We focus on the latter and define them as changes within the social structure, implemented in order to improve standards and quality of living as well as to set
up new forms of interpersonal relations. Social innovations are dedicated to democratization of social life, improve- ment of social capital, thereby defending societies against the perils of disintegration. The idea of social innovations is elaborated and a classification thereof is provided in the article. We suppose that the need for social innovations will increase in the years to come.
K ey words :
universAlinnovAtions;
economicinnovAtions;
sociAlinnovAtions
;
sociAlimpActoftheimplementAtionofuniversAlAnd sociAlinnovAtions1. w stęp
Problematyce innowacji poświęcone jest wiele publika- cji, które są wynikiem zarówno analiz i studiów teore- tycznych jak i badań empirycznych. Coraz częściej też mówi się o innowacjach społecznych. Autorka prowadzi rozważania nad ich wpływem na zrównoważony roz- wój społeczno-gospodarczy, a szerzej, na rozwój cywi- lizacyjny. Związki pomiędzy innowacjami społecznymi a rozwojem cywilizacyjnym są obustronne, tj. z jednej strony rozwój cywilizacyjny wpływa na powstawanie i wdrażanie innowacji społecznych, z drugiej strony innowacje społeczne wpływają na rozwój cywilizacyj- ny. Brak jednak jednoznacznej definicji innowacji spo- łecznych, ich klasyfikacji, pozytywnych i negatywnych skutków, czynników powodujących rozwój innowacji społecznych oraz barier ich rozwoju. Problematyka in- nowacji społecznych znajduje się w początkowej fazie
badań. Artykuł niniejszy należy traktować, jako głos w dyskusji nad skomplikowaną problematyką innowacji społecznych. Artykuł ma cztery zadania:
• zwrócić uwagę na rozszerzający się zakres obszaru powstawania i oddziaływania innowacji oraz za- proponować wprowadzenie terminów: „innowacje uniwersalne”, „innowacje gospodarcze”;
• zaproponować ujęcie innowacji społecznych, jako elementu składającego się na „innowacje uniwer- salne” obok „innowacji gospodarczych”;
• przedstawić wyniki badań na temat społecznych skutków innowacji gospodarczych;
• zdefiniować innowacje społeczne i omówić ich spe- cyfikę.
Adres do korespondencji:
e-mail: lbialon@gazeta.pl
Zarządzanie. Teoria i Praktyka 14 (4) 2015 ISSN 2081-1586
str. 3-10
Zarządzanie. Teoria i Praktyka 14 (4) 2015 • ISSN 2081-1586 • wsm.warszawa.pl
4
2. i nnowAcje uniwersAlne A innowAcje
społeczne
Wprowadzenie pojęcia innowacji uniwersalnych jest moją koncepcją rozumienia innowacji, które obecnie obejmują coraz szersze obszary gospodarki i społeczeń- stwa.
Innowacje uniwersalne, w moim rozumieniu to ogół in- nowacji powstałych w efekcie procesu innowacyjnego, niezależnie od ich rodzajów, celów i skutków, a przede wszystkim, niezależnie od płaszczyzny powstawania – całościowo pojęta technika i gospodarka czy społeczeń- stwo. Twierdzę, że w zakresie tego pojęcia, znajdują się wszystkie rodzaje innowacji:
a) szeroko pojęte „innowacje gospodarcze”, do których zaliczam innowacje w zakresie produkcji, dystrybu- cji i gospodarowania dobrami materialnymi i usłu- gami, innowacje ekologiczne, szeroko pojęte me- dyczne (w tym z zakresu farmacji), organizacji życia społecznego (w tym administracyjne).
b) innowacje społeczne, którym poświęcony jest ni- niejszy artykuł (ich zdefiniowanie i omówienie).
Wdrożone innowacje w szerokim znaczeniu – gospo- darcze, w tym ekologiczne, medyczne i administracyj- ne, niewątpliwie są istotnym uwarunkowaniem rozwoju społeczno-gospodarczego. Zagadnieniu innowacji, zwa- nych tu gospodarczymi, poświęcono wiele badań em- pirycznych, powstała ogromna literatura. Dyskusja na temat ich istoty trwa od około 70 lat, tj. od czasu uzna- nia przez J.A. Schumpetera, który traktował, jako endo- geniczny czynnik rozwoju społeczno-gospodarczego.
Mimo, że początkowo, w definicjach innowacji w nie- wielkim stopniu eksponowane były korzyści społeczne, a innowacje postrzegane były głównie, jako zmiany tech- niczne, wpływające na dynamikę rozwoju gospodarcze- go, pojęcie innowacji, wzbogacało się o aspekt społeczny.
O wpływie każdej innowacji na społeczeństwo wspomi- na np. F.P. Drucker.
Za definicję innowacji gospodarczych można uznać de- finicję w podręczniku Oslo Manual: „innowacja jest to wdrożenie nowego lub istotnie ulepszonego produktu (wyrobu lub usługi), nowego lub istotnie ulepszonego procesu, nowej metody marketingu lub nowej metody organizacji w zakresie praktyk biznesowych, organizacji miejsca pracy bądź relacji ze środowiskiem zewnętrz- nym” (Oslo Manual 2005, OECD/Eurostat). W pod- ręczniku tym zawarta jest także powszechnie przyjęta klasyfikacja innowacji na: produktowe, procesowe, or- ganizacyjne i marketingowe. Klasyfikacja ta odnosi się
głównie do przedsiębiorstw sektora przemysłu. Biorąc pod uwagę dalsze rozważania na temat związków in- nowacji gospodarczych i społecznych, warto zacytować definicję S. Marciniaka, w której zwraca on uwagę na fakt, iż innowacje mogą powodować zmiany również i w systemie społecznym: „Innowacje to zmiany w sys- temie społecznym i strukturze gospodarczej, technice oraz przyrodzie a więc wszelkie rozwiązania problemów, które zmieniają dotychczasowy stan rzeczy, wprowadza- ją nowości i mają twórczy charakter” (S. Marciniak, 2000 s.11 – 18).
Na bazie analiz prezentowanych w literaturze definicji i przemyśleń, zaproponowałam własną definicję inno- wacji, którą można uznać za definicję innowacji uni- wersalnych, w następującym brzmieniu: „Innowacja to wprowadzanie zmian do układów gospodarczych i społecznych, których efektem jest wzrost użyteczno- ści produktów, usług, procesów technologicznych oraz systemów zarządzania, poprawę racjonalności gospo- darowania, ochrona i poprawa środowiska przyrodni- czego, lepsza komunikacja międzyludzka oraz ostatecz- na poprawa jakości życia prywatnego” (Białoń, 2010, s.
19). Definicja ta wyróżnia się tym od przytoczonych, iż określa cele wdrożenia innowacji, których końcowym efektem jest poprawa warunków bytowania ludzi. Cele te wyraźnie odnoszą się do człowieka, a w dalszej konse- kwencji do społeczeństwa
Wszystkie, wymienione definicje są dość ogólne i po- jemne, wykraczają poza ramy przedsiębiorstw, dotyczą wszystkich płaszczyzn funkcjonowania społeczeństwa i gospodarki. Na ich podstawie można ustalić, że wspól- nymi cechami każdej innowacji są:
1. zmiany wnoszone do układów gospodarczych i spo- łecznych, a co oznacza, że aby zmiana stała się in- nowacją, musi zaistnieć fakt jej wdrożenia; zatem innowacją nie są pomysły a nawet opatentowane wynalazki;
2. zmiana musi spowodować powstanie efektów pozy- tywnych, tj. przyczynić się do wzrostu racjonalności gospodarowania w odniesieniu do całego społe- czeństwa i do każdego podmiotu, w którym nastą- piło wdrożenie;
3. zmiana powoduje wzrost użyteczności produktów, usług, procesów techno-logicznych i systemów za- rządzania;
4. zmiana umożliwia poprawę komunikacji między- ludzkiej;
5. zmiana prowadzi do poprawy i ochrony środowiska
przyrodniczego;
L. Białoń: W stronę innowacji społecznych
5
6. zmiany mają twórczy charakter;
7. w wyniku wdrożenia zmian następuje unowocze- śnienie istniejącego stanu rzeczy;
8. efekty wdrożenia zmian prowadzą do poprawy jako- ści życia zawodowego i prywatnego członków spo- łeczeństwa.
Układ innowacji gospodarczych i społecznych, w sto- sunku do innowacji w ogóle, czyli uniwersalnych przed- stawia wykres:
Wykres nr 1. Innowacje gospodarcze, społeczne i uniwersalne
Źródło : Opracowanie własne.
Wprowadzenie pojęcia innowacji uniwersalnych umoż- liwia precyzyjne rozważania o szeroko pojętym zjawisku innowacyjności. Można gruntowniej określić, czego to zjawisko dotyczy, w jakiej dziedzinie innowacji wystę- puje, a w jakiej nie występuje. Można też stawiać tezy i zadawać pytania, – jaki rodzaj innowacyjności powo- duje innowacyjność danego społeczeństwa a także do- głębniej – czy innowacyjność w dziedzinie innowacji społecznych wpływa na powstawanie innowacji gospo- darczych i odwrotnie, – jaki wpływ na innowacyjność w sferze społecznej ma innowacyjność w sferze wytwór- czej? Z pewnością innowacje uniwersalne łącznie tworzą zmianę społeczną
3. i nnowAcje uniwersAlne w AspeKcie sKutKów społecznych – wyniKi bAdAń studentów wsm w w ArszAwie
Wiele uwagi w dyskusjach o innowacjach poświęcono ich skutkom. Mając na uwadze szeroką interpretację innowacji, przeprowadziłam badania wśród studentów WSM w Warszawie. Założyłam dwa cele tych badań.
Po pierwsze interesowało mnie jak studenci postrzega- ją skutki innowacji, a po drugie poznanie ich wiedzy,
sposobów myślenia i formułowania wniosków. Badania potrzebne były, i są nadal potrzebne, do budowania i do- skonalenia programów nauczania.
Zadaniem studentów było wytypowanie jednej, kon- kretnej innowacji i na jej podstawie określenie skutków technologicznych, ekonomicznych, ekologicznych oraz społecznych, w odniesieniu do indywidualnej osoby, fir- my, regionu oraz kraju. Chodziło o to, aby studenci zro- zumieli, że innowacje nie tylko powodują skutki pozy- tywne, ale również negatywne, które mogą być podstawą do uruchamiania nowych przedsięwzięć innowacyjnych oraz, że te skutki powstają na różnych poziomach życia społeczno-gospodarczego. Rzecz jasna, że jeżeli mówi- my o skutkach wdrożonych innowacji to skutki pozy- tywne powinny przeważać nad negatywnymi, gdyż gdy- by było odwrotnie, nie można byłoby mówić o innowacji w ogóle.
W badaniu wzięło udział 90 studentów. Wytypowali oni
różne innowacje jednak najwięcej pochodziło z obsza-
ru elektroniki, a w tym – Internet, telefony komórkowe,
rozliczenia z bankiem. Pozytywnymi skutkami spo-
łecznymi innowacji z zakresu elektroniki w ich ocenie
był przyrost wiedzy, możliwość nauki języków obcych,
możliwość zawierania nowych znajomości (portale spo-
łecznościowe), likwidacja barier, odległości. Wiele po-
mysłów pochodziło z obszaru pokonywania przestrzeni,
w tym samolot, ale także rower. Najczęściej wymieniany
był jednak samochód – zwłaszcza hybrydowy. Badani
podkreślają tu, że oprócz wygody, poczucia niezależ-
ności, co zapewniła już dawno przełomowa innowacja,
jaką był samochód, samochody hybrydowe są łaskaw-
sze dla środowiska. Skutkiem społecznym, pozytywnym
w odniesieniu do samolotów, jest możliwość poznawa-
nia w krótkim czasie świata. Kolejnym obszarem wystę-
powania innowacji, omawianych przez studentów, była
medycyna. Niewątpliwie, jako społeczny skutek inno-
wacji z zakresu medycyny, można na podstawie uzy-
skanych wypowiedzi uznać – przedłużenie życia ludzi
w wymiarze indywidualnym i zbiorowym. Niestety nie
wymieniano tu innowacji organizacyjnych służby zdro-
wia, z ich ewentualnie pozytywnymi skutkami. Studenci
wymienili też energetykę, jako płaszczyznę działań inno-
wacyjnych, a w jej ramach, podali elektrownie wiatrowe,
jądrowe i wodne. Do skutków społecznych zaliczyli tu
powstanie nowych zawodów, miejsc pracy, co zmniejsza
bezrobocie. Widzą jednak tu więcej skutków negatyw-
nych. Np. stres ludzi mieszkających niedaleko elektrowni
jądrowych. Powoduje to przymusową lokalną emigrację
i może nawet dochodzić do buntów społecznych. Wy-
powiedzi studentów dotyczyły bardzo zróżnicowanych
Zarządzanie. Teoria i Praktyka 14 (4) 2015 • ISSN 2081-1586 • wsm.warszawa.pl
6
innowacji zarówno, pod względem czasu ich powstania, jak i zakresu ogólności. Np. Jeden ze studentów wskazał na skutki społeczne rewolucji przemysłowej. Wspomniał o powstałych w związku z omawianym zjawiskiem no- wych norm życia społecznego, np. powstanie organizacji broniących interesów różnych grup społecznych, z któ- rych potęgą polityczną, okazały się związki zawodowe.
Wskazywał na związane z nią dalsze innowacje w zakre- sie organizacji pracy.
Opinie studentów dowodzą, iż rozumieją oni, że na każ- dą innowację należy patrzeć z punktu widzenia zarówno pozytywnych, jak i negatywnych skutków oraz, że każda innowacja powoduje skutki społeczne, które ujawniają się w różnym czasie i z różną intensywnością. Uogól- niając – każda z innowacji ma w konsekwencji wymiar społeczny, chociaż jako społeczna, nie była planowana.
4. d efinicjA innowAcji społecznych
W literaturze polskiej jednym z pierwszych autorów, którzy sprecyzowali pojęcie innowacji społecznych jest B. Ileczko (B. Ileczko 1973, s. 497). Dokonał on klasyfi- kacji innowacji wg kryterium materii poddawanej zmia- nom. Zmiany te odnoszą się do:
• różnych aspektów życia ludzi, są to wg niego inno- wacje antropocentryczne;
• do relacji międzyludzkich, wg niego innowacje spo- łeczne,
• do różnych obszarów przyrody, są to innowacje bio- tyczne,
• techniki – techniczne.
B. Ileczko uważa, że innowacje społeczne to te, które od- noszą się do relacji międzyludzkich oraz te, które popra- wiają różne aspekty życia ludzi. Od czasu sformułowania przez Ileczkę przytoczonej klasyfikacji minęło ponad 40 lat. Jednak warto pamiętać, że szerokie spojrzenie autora na zakres innowacji nie straciło na aktualności.
Wiele uwagi innowacjom społecznym poświęciły E. Ję- drych (Jędrych 2013, s. 92) i J. Wyrwa (Wyrwa 2014, s.
41 – 71). W pracach tych znajdujemy definicje innowa- cji społecznych, głównie autorów zagranicznych. Istotę innowacji społecznych na podstawie tych definicji scha- rakteryzować można następująco:
• nowe idee – nowy sposób zorganizowania działań i interpersonalnych relacji;
• trwałe zmiany;
• innowacje społeczne to innowacje w zdolności ludz- kie do organizowania i finansowania przedsięwzięć społecznych i gospodarczych;
• nowe rozwiązania problemów społecznych;
• idee rodzące się w intencji dobra społeczeństwa;
• powstanie, rozwój i wdrożenie nowych pomysłów produktów i usług;
• nowe, bądź ulepszone działania i rozwiązywanie problemów społecznych;
• nowe formy stosunków społecznych w tym innowa- cji instytucjonalnych i organizacyjnych, nowe formy produkcji i konsumpcji oraz nowe relacje pomiędzy rozwojem społecznym a gospodarczym;
• wykorzystanie bodźców społecznych, środowisko- wych, kreowanie nowych sposobów pracy, nowych produktów i usług;
• nowe przepisy nakierowane na cele społeczne;
• nowe rozwiązania, które są bardziej efektywne, wy- dajne i stabilne niż istniejące rozwiązania, tworzą wartości społeczne, odnoszą się do różnych sekto- rów; mogą być nimi produkty, procesy i technologie.
W przedstawionych sformułowaniach ujęte są różne płaszczyzny dokonywanych zmian, głownie są to płasz- czyzny techniczne i organizacyjne. Nie jest wyraźnie wy- odrębnione społeczeństwo, jako płaszczyzna, na której te zmiany mają się dokonać. Takie ujęcie nie pozwala na wyraźne odróżnienie innowacji społecznych od innych, np. innowacji gospodarczych, aczkolwiek jak pokazują fakty i co należy przyznać, wprowadzone, nowe rozwią- zania techniczne implikują powstanie nowych zjawisk społecznych. (np. społeczność powstała na bazie portali społecznościowych).
Inną, wartą zaprezentowania, gdyż zawiera ona wyraźne wskazanie na efekty społeczne, jest definicja sformuło- wana przez Olejniczak-Mertę: „Innowacje społeczne to nowe działanie społeczne, mające na celu poprawę ja- kości życia narodów, całych społeczeństw. Owa wartość może wynikać z wypracowania unikalnych rozwiązań, ale także z faktu wdrożenia już znanego rozwiązania występującego w kontekście społecznym. Za innowa- cję społeczną uznaje się także popularyzowanie i upo- wszechnianie zmian organizacyjnych” (Olejniczak-Mer- ta, 2013).
Definicja innowacji społecznych (jak każdej innej) po-
winna zawierać istotę definiowanego zjawiska, cel oraz
skutki wdrożenia. Zakładamy, iż analogicznie do in-
nowacji gospodarczych, celem innowacji społecznych
jest poprawa poziomu, a zwłaszcza jakości życia ludzi.
L. Białoń: W stronę innowacji społecznych
7
Zatem punktem wyjścia do sformułowania definicji in- nowacji społecznych jest uściślenie, co oznacza jakość i poziom życia. Tak więc, jakość życia dotyczy przede wszystkim zaspokojenia potrzeb, które można uznać, jako potrzeby wyższego rzędu, do których można za- liczyć – poczucie bezpieczeństwa osobistego i socjal- nego, wolności, równości w sensie jednakowych szans życiowych, uczestnictwa w życiu kulturalnym, edukacji, relacji międzyludzkich, itp. Poziom życia to głównie wa- runki mieszkaniowe, poziom wynagrodzenia. Następną kwestią, kluczową dla ustalenia, czym są innowacje spo- łeczne, jest konstatacja – innowacje społeczne powstają głównie w wyniku planowanych działań różnorodnych instytucji. Zwykle przedmiotem funkcjonowania tych instytucji jest polityka społeczna, marketing społeczny, a narzędziem ich wprowadzania może być między inny- mi reklama społeczna poprzez kampanie społeczne.
Sumując, można zaproponować definicję innowacji spo- łecznych: „Innowacje społeczne, są to wdrożone pro- jekty, których celem jest powstanie zmiany społecznej, w konsekwencji, czego następuje wzrost dobrostanu społeczeństwa (poziomu i jakości życia) oraz tworzenie nowych form relacji międzyludzkich, prowadzących do:
zapobiegania dezintegracji społecznej, wzrostu demo- kratyzacji życia oraz wzmocnienie kapitału społeczne- go”. Innowacje społeczne, są na ogół wynikiem działań instytucji polityki społecznej. W przytoczonych sformu- łowaniach innowacji społecznych, można zauważyć po- dobieństwo ich do innowacji uniwersalnych. Potwierdza to tezę, że innowacje społeczne są podzbiorem innowacji uniwersalnych.
5. i stotA , KlAsyfiKAcjA i efeKty innowAcji społecznych
Istotą innowacji społecznych jest wobec tego, zmiana społeczna. Stanowi ona bogatą w rozważania dziedzinę socjologii. Dokonując szerokiego uogólnienia dociekań P. Sztompki, można powiedzieć, że zmiana jest efek- tem zamierzonej lub niezamierzonej aktywności ludzi (Sztompka 2006), a innowacja społeczna, może więc powstać w wyniku, zarówno planowania zmiany, przez jakiekolwiek jednostki organizacyjne kierujące całym społeczeństwem, bądź jego określoną częścią, jak i być odpowiedzią na zmianę, która powstała w społeczeń- stwie jakby samoistnie. W tym drugim przypadku, rolą wspomnianych wyżej instytucji zarządzających społe- czeństwem, byłoby, jakże nieraz trudne, po prostu jej zauważenie i uwzględnienie. Zmiany mogą dotyczyć bardzo wielu sfer życia ludzi i społeczeństwa. Norm po- stępowania dotychczas obowiązujących, systemu warto-
ści. Można też mówić o zmianie całych struktur społecz- nych.
Pozytywnie ujmując zagadnienie, co zostało ujęte w za- proponowanej definicji, zmiana społeczna, sprowadza się do rozwiązywania problemów społecznych poprzez wdrożenie przedsięwzięcia, którego celem jest ukształto- wanie się nowych struktur społecznych i gospodarczych wpływających na poprawę jakości i poziomu życia spo- łeczeństwa. Należy podkreślić, iż tylko ten pozytywny wydźwięk innowacji społecznych należy brać pod uwagę projektując je i wprowadzając.
Na negatywne skutki zmian społecznych zwraca się jed- nak również uwagę. P. Sztompka i A. Giddens wymie- niają symptomy traumy, jakie zmiany społeczne mogą powodować:
• syndrom braku zaufania do instytucji publicznych lub obywateli, np. opinie o politykach;
• apatia, pasywność, poczucie bezsilności, np. absen- cja wyborcza;
• orientacja na dzień dzisiejszy;
• nostalgia; idealizowanie dziejów swojej zbiorowości;
• niepokój, obawy, lęki, podatność na plotki
• „panika moralna”, masowe dyskusje, spory, mobili- zacja ruchów społecznych. (Sztompka, Giddens ht- tps, 2015). Świadomość ewentualności ich zaistnie- nia jest ważna dla twórców innowacji społecznych.
Wymienia się także czynniki minimalizujące, a nawet likwidujące tę traumę. Mogą, a nawet powinny być one, przedmiotem zainteresowania twórców innowacji spo- łecznych. Są to:
• cechy jednostek – np. dominujący w danej społecz- ności typ osobowości, twórczość, innowacyjność;
• właściwości struktur społecznych – np. otwartość, heterogeniczność, tolerancja wobec różnorodności i oryginalności, dawanie pola swobody;
• stosunek do tradycji i przeszłości – czerpanie do dalszego rozwoju;
• wizja oczekiwanej przyszłości – optymizm i nadzie- ja, myślenie perspektywiczne i strategiczne, plano- wanie, antycypowanie (Sztompka, Giddens https, 2015).
Innowacje społeczne, ujęte, jako inspirujące pozytywne zmiany, można sklasyfikować wg trzech kryteriów:
1. zasięgu występowania;
2. beneficjentów korzystających ze skutków wdrożenia
tych innowacji;
Zarządzanie. Teoria i Praktyka 14 (4) 2015 • ISSN 2081-1586 • wsm.warszawa.pl
8
3. dziedziny, sfery aktywności człowieka.
Według zasięgu występowania innowacje społeczne można sklasyfikować na poziomie makro, mezo i mikro.
Innowacje makro i mezo, wdrażane są, jak już wspo- mniano, przez władze różnych szczebli zarządzania, dro- gą ustaw czy rozporządzeń. Dotyczą one przede wszyst- kim niekorzystnych zjawisk społecznych jak bezrobocie, wykluczenie społeczne, ale nie tylko. Zależy to od rodza- ju ostatecznego beneficjenta, o czym będzie mowa niżej.
Bez względu jednak na zasięg występowania czy adresa- ta, innowacje społeczne mają charakter lokalny. Powsta- ją na bazie kultury i systemu wartości społecznych da- nego kraju, regionu czy nawet miasta lub jakiejkolwiek zbiorowości społecznej. Dlatego rola twórców innowacji społecznych jest bardzo trudna i wymagająca umiejętno- ści wręcz dyplomatycznych. Poziom mikro związany jest z przedsiębiorstwami i instytucjami administracyjnymi, bądź non profit. Zastanowić się należy jak postrzegać i interpretować innowacje społeczne na tym poziomie, czemu można poświęcić odrębne opracowanie.
Beneficjentów innowacji społecznych można podzielić na:
• potrzebujących wsparcia, pomocy materialnej lub innej. Są to ludzie mający pod opieką chore dzieci czy rodziców i inne problemy;
• potrzebujących udoskonalenia sfery społecznej, w której funkcjonują, np. polepszania atmosfery pracy czy kultury organizacyjnej.
Do innowacji wyróżnionych ze względu na dziedzinę aktywności ludzi, zaliczyć można innowacje związane z funkcjonowaniem służby zdrowia, edukacją, kulturą.
Tu również ważny jest beneficjent, czego przykładem jest zaistniały już rozwój sportu osób niepełnosprawnych.
W literaturze przedmiotu znajdujemy także inne przy- kłady klasyfikacji innowacji społecznych. Np. w ostatnio opublikowanej pracy dotyczącej innowacji społecznych Finlandii (red. I. Taipale, 2013) przedstawiono klasyfi- kację wg 8 grup:
1. Administracja państwowa;
2. Polityka społeczna;
3. Służba zdrowia;
4. Kultura;
5. Sprawy regionalne;
6. Społeczeństwo obywatelskie;
7. Nowoczesne technologie;
8. Rozrywki i życie codzienne;
Wg autorów wymienionej publikacji innowacje spo- łeczne stanowią podwaliny państwa opiekuńczego, oraz przez dostępność dla obywateli, tworzą praktyczne roz- wiązania promujące ich aktywność. Poprawiają sytuację życiową, stan zdrowia, wykształcenia i ogólnego dobro- bytu. Publikacja nie zawiera żadnych rozważań teore- tycznych, co do istoty i przebiegu procesów innowacyj- nych innowacji społecznych.
Można tu również zaprezentować klasyfikacje podaną przez W. Pełkę, (2014). Odnosi się ona bardziej do firmy niż do społeczeństwa w skali makro. Kryteria podziału innowacji społecznych to:
• organizacja – innowacje społeczne powinny wpły- wać na poprawę organizacji poprzez wzrost wy- dajności pracy, pomagać przezwyciężać braki wy- kwalifikowanych pracowników, przyczyniać się do wdrożenia innowacji technologicznych, a przy wy- korzystaniu wiedzy pracowników zwiększać atrak- cyjność organizacji na rynku pracy;
• pracownicy – dzięki innowacjom społecznym, pracownicy powinni osiągnąć poprawę satysfakcji z pracy, zachowywać równowagę miedzy pracą za- wodową i życiem osobistym. Innowacje społeczne powinny promować możliwości rozwoju osobistego pracowników i przyczyniać się do trwałości zatrud- nienia.
6. u wAgi Końcowe
Wstępem do podsumowania niech będzie wskazanie pewnych trudnych problemów naszej rzeczywistości.
Żyjemy w dobie postępującej globalizacji oraz zmian spowodowanych rewolucją naukową i techniczną. Szyb- kość powstawania tych zjawisk powoduje, iż są one nie przez wszystkich asymilowane. Wynikiem tych tendencji są problemy społeczne, między innymi – wzrost bezro- bocia, zmiana charakteru rynku pracy. Poza tym powsta- ją nowe modele biznesowe, czemu towarzyszą przemia- ny struktur organizacyjnych, co również rodzi potrzebę zmian społecznych. Cechą charakterystyczną naszych czasów jest wobec tego, wzrost „innowacjo-chłonności”
we wszystkich dziedzinach, również w społeczeństwie.
Ponad to problemy społeczne powstają w związku z ro- snącym procesem braku zaufania między ludźmi, rozluź- nienia relacji międzyludzkich, braku tolerancji. Zjawiska te generują potrzebę obmyślania i wdrażania innowacji społecznych, które uczestniczą w ich rozwiązywaniu.
Wśród licznych wypowiedzi na temat warunków spo-
łeczno-gospodarczych naszych czasów, można też wy-
różnić koncepcję tzw. Inkluzyjności społecznej. Inkluzja
L. Białoń: W stronę innowacji społecznych
9
społeczna jest przeciwieństwem wykluczenia społeczne- go. Jest to postępowanie zmierzające do włączania jed- nostek i grup społecznych do działania w ramach cało- ści społeczeństwa. „Inkluzywny” to „przeznaczony dla wszystkich”. Uważa się, że inkluzyjny system społeczny uwalnia i wymusza kreatywność i przedsiębiorczość po- przez wzmacnianie więzi społecznych uwarunkowanych przez zaufanie, poczucie bezpieczeństwa, wspólnotę interesów. Celem innowacji społecznych powinno być tworzenie równych szans każdej grupie społecznej. War- to tu powiedzieć, iż innowacje społeczne są tworzone nie tylko w tzw. krajach rozwiniętych. W krajach na niższym poziomie rozwoju cywilizacyjnego, także podejmowa- ne są przedsięwzięcia, które można uznać za innowa- cje społeczne. Głośnym przykładem jest wprowadzenie w Bangladeszu mikrokredytów dla osób ubogich, co zo- stało później uznane za najważniejszą przyczynę wyrwa- nia się z biedy, zwłaszcza kobiet. Innym przykładem jest wdrożenie planu Puebla w Meksyku, skierowanego do robotników, którego celem jest rozwijanie wprowadza- nia innowacji w zakresie produkcji kukurydzy. W Kenii w ramach programu Green Belt Movement wdrożony został zamiar tworzenia potencjału lokalnego w zakresie umiejętności i organizacji działań samopomocowych, na bazie sadzenia drzew i edukacji obywatelskiej (Wyrwa 2014, s.50).
Dla zademonstrowania atmosfery, w jakiej powstają w naszym kraju innowacje społeczne, cytuję: „Polska jest jedynym krajem w Europie, który w tak szerokim zakresie podchodzi do wdrażania projektów innowa- cyjnych. W Programie Kapitał Ludzki było ich ponad
300. Większość z nich to gotowe do zastosowania narzę- dzia, metody, które pozytywnie przeszły etap testowania i uzyskały rekomendacje ekspertów z danej dziedziny do praktycznego wykorzystania na szeroką skalę” – podkre- ślał wiceminister infrastruktury i rozwoju na konferencji naukowej – „Wdrażanie innowacji społecznych w Pol- sce” (http://www.kozminski.edu.pl/wdrazanieinnowa- cji/, 2015).
Podsumowując zawarte w artykule i niezmiernie istotne zagadnienia metodologiczne, jeszcze raz zwracam uwa- gę na zaproponowane rozróżnienie rodzajów innowa- cji, które moim zdaniem dokładnie odzwierciedla stan faktyczny w obszarze innowacji i innowacyjności. Roz- różnienie to umożliwi moim zdaniem też dokładniejszą analizę, a w jej wyniku synchronizację różnych procesów innowacyjnych. Procesy innowacji społecznych muszą być w zgodzie z procesami organizacyjnymi, technicz- nymi, technologicznymi i odwrotnie. Dotychczas zaś, koncentrowano się głównie na zmianach technicznych, konsekwencją których, był zysk i poprawa konkurencyj- ności firm. Tymczasem brak synchronizacji wymienio- nych procesów innowacyjnych, może być barierą inno- wacyjności w ogóle.
Na koniec, warto powiedzieć, że oprócz wielu różnorod- nych warunków, efektywność procesu innowacji spo- łecznych zależy między innymi, od rodzaju i poziomu świadomości społecznej w zakresie innowacyjności. Jawi się tu narastająca potrzeba badań empirycznych dotyczą- cych zapotrzebowania na innowacje społeczne, co wiąże się z przygotowaniem odpowiednich kadr badawczych z dobrą znajomością omawianej problematyki.
l iterAturA
1. Białoń L., (red) (2010), Zarządzanie działalnością innowacyjną, Placet, Warszawa,
2. Białoń L., Werner E., (2013), Badanie skutków innowacji. Skutki innowacji zarządczych w opinii studentów WSM w Warszawie, [w:] Zarzą- dzanie Teoria i Praktyka NR 1(7),
3. Białoń L., (red. Nauk.), (2008), Aktywność innowacyjna organizacji, Oficyna Wydawnicza WSM w Warszawie,
4. Białoń L., Werner E., (2013), Świadomość innowacyjności – wyniki badań studentów I roku zarządzania WSM w Warszawie, Zarządza- nie. Teoria i Praktyka, Nr 2(6),
5. Białoń L., Kamińska A., (2015), Uwarunkowania przekształceń małych i średnich przedsiębiorstw w firmy innowacyjne. Zarys problematyki, Wyd. WSM, Warszawa,
6. Giddens A., (2008), Konsekwencje nowoczesności, Wyd. U.J., Kraków,
7. Giza-Poleszczuk A., Włoch R., (2013), Innowacje a społeczeństwo, [w:] (red.) Zadura-Lichota P, Świt innowacyjnego społeczeństwa.
Trendy na najbliższe lata, PARP,
8. Ileczko B., (1979), Podstawy typologiczne ogólnej teorii innowacji, Zagadnienia Naukoznawstwa, nr 4, Warszawa, 9. Jędrych E., (2013), Inwestowanie w innowacje społeczne w organizacjach gospodarczych, PWN, Warszawa, 10. Marciniak S., (2000), Innowacje i rozwój gospodarczy, Wyd. KNSAYW, Warszawa,
11. Marciniec B., (2009), Innowacje z ludzką twarzą, Innowacyjny start, nr 2, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, 12. Leszczyńska D., (2011), Absorpcja innowacji ekologicznych w przedsiębiorstwie, UMCS, Lublin,
13. Olejniczuk-Merta, (2013), Innowacje społeczne, Konsumpcja i Rozwój, Nr 1,
14. Oslo Manual (2005), Guidelines for Collecting and Interpreting Technological Innovation Data, 3rd Edition, OECD/Eurostat, Paris, 15. Pełka W., (2014), Innowacje społeczne w polityce unii europejskiej, Polityka społeczna nr 1,
16. Poznańska, Kraj M., (2015), Badania i rozwój w korporacjach transnarodowych. Organizacja, umiędzynarodowienie, PWN, Warszawa,
Zarządzanie. Teoria i Praktyka 14 (4) 2015 • ISSN 2081-1586 • wsm.warszawa.pl
10
17. Przychodzeń J., (2015), Ekoinnowacje w przedsiębiorstwie, Zarządzanie, pomiar i wpływ na wyniki finansowe, CEDEW.PL,
18. Raport otwarcia projektu (2006): W poszukiwaniu polskiego modelu ekonomii społecznej (pr. zbior.), Fundacja Inicjatyw Społeczno-Eko- nomicznych, Warszawa,
19. Skowrońska A., http://innpoland.pl/124687,jakie-innowacje-spoleczne-sa-w-polsce-najbardziej-potrzebne 2015, 20. Sztompka S., (2005), Socjologia zmian społecznych, Znak, Kraków,
21. Taipale I., (2013), 100 Fińskich innowacji, Wyd. Szara Godzina,
22. Werner E., (2011), Marketing społecznie zaangażowany, [w:] Marketing. Podstawowe problemy (red. nauk. L. Białoń), Wydawnictwo Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie,
23. Wyrwa J. (red.) (2014), Innowacje społeczne w teorii i praktyce, Wyd. UMSCS, Lublin,
s trony internetowe :
1. https://pl.scribd.com/doc/26193655/Zmiana-spo%C5%82eczna-Sztompka-Giddens-referat, 2. https://www.mr.gov.pl/strony/aktualnosci/innowacje-spoleczne-w-polsce/,
3. http://www.kozminski.edu.pl/wdrazanieinnowacji/,
4. (http://www.rowneszanse.ph.pl/Folder.2006-09-08.4830/Folder.2006-09-11.0931, 2006),
5. https://pl.wikipedia.org/wiki/Rejestr_Usług_Medycznych, 2014).
Katarzyna Szara
Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Ekonomii
Paulina Wojtowicz
Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Ekonomii
Możliwości rozwoju sektora kreatywnego na poziomie lokalnym / Opportunities for the creative sector at local level
A bstrAct
The aim of this study is to identify factors affecting the development of the creative sector at local level. Imple- menting the agreed goal being studied with the task of showing how a local scale, the municipality is developing creative industry. Taken issue concerning conditions for the development of the creative sector at the local level is de- tected at low levels in publications, mainly due to interest researchers question of the development of this sector in large cities. Łańcucki creative sector has considerable gro-
wth potential, and those working in the creative industries are able to offer new, innovative solutions. Improvement requires a low level of cooperation of companies with the institutions, which is the result of insufficient information about the possible financial and advisory support.
K ey words :
creAtiveindustries;
creAtivity;
fActors;
opportu-
nities
