Wyrobisz, Andrzej
"Problemy ochrony i oswojenija
kulturno-istoriczeskich łandszaftow
Sibiri", pod red. I. W. Asejewa i D. J.
Rezuna, Nowosibirsk 1986 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 78/4, 828-829
1987
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
8 2 8 Z A P IS K I
tych badaniach chodzi bowiem o empiryczną w eryfikację wstępnie zarysowanej koncepcji regionu i o budowę (teoretycznie zorientowanego) modelu regionu histo rycznego. Trzeba szczególnie podkreślić, iż cały program oparty jest na wyko rzystaniu masowego m ateriału źródłowego (oczywiście rękopiśmiennego), anali zowanego metodami ilościowymi z zastosowaniem techniki kom puterowej. Wyko rzystuje się program y specjalnie napisane na użytek tego przedsięwzięcia oraz
powstałe w innych ośrodkach (Tybinga, Berlin).
Badania z zakresu demografii historycznej i historii społecznej skupiają się na obszarze Hegau. Bank inform acji zawierać będzie dane o 3500 rodzinach z 30 miasteczek i wsi z okresu od XVII do początku XIX w. S tru k tu ra agrarna ba dana jest na podstawie unbanzy. Wstępne w yniki referują: G abriele H e s s e , „»Ganzes Haus« und »Kernfamilie« — Zu S tru k tu r und S trukturvarianz des H aushalts in einer präindustriellen A ckerbürgerstadt. U ntersucht anhand des Ra- dolfzeüler Bürgerbuches 1786—1789” (s. 130—139); Petra S a c h s , „Die Bevölkerung Neuzmgens im 18. Jahrhundert. Demographische S tru k tu ren eines Hegaudorfes vor der Industrialisierung” (s. 139—153); C hristhard S c h r e n k , „Methoden der Auswertung frühneuzeitlicher U rbare am Beispiel des Orsinger Uribars von 1758” (s. 153—163).
W badaniach gospodarczych stru k tu r i przem ian punkt ciężkości spoczywa na analizie handlu Zbożowego i cenach ziboża. Pierwsze w yniki przedstaw ia Jörg V ö g e l e , „Die S tru k tu r des Einzugsbereichs des Stockacher W ochenmarkts in der M itte des 18. Jah rh u n d e rts” (s. 163—173):
Od czasu opublikowania omawianego tu taj raportu powstał szereg prac ma gisterskich, doktorskich, habilitacyjnych i innych związanych tem atycznie z reali zacją tego program u badawczego. Tylko część została lub zostanie opublikowana drukiem . Chcemy zwrócić uwagę na następujące prace: F ran k G öttm ann, „F rach t m ark t in Bodman. Der Versuch einer M arktgründung im ausgehenden 17. Jh.”, [w:] „Bodman. Dorf — Kaiserpelz — Adel”, wyd. H erbert B e r n e r , t. II, Sigma - ringen 1985, 'S. 197—230; Jö rn S i e g 1 e r s c h m id .t, „Überlegungen zu einer D aten
bank »Historische Demographie«”, [w:] „Datenbank und D atenverw altungssystem e als W erkzeuge historischer Forschung”, wyd. M anfred T h a l l e r , St. K atharinen 1986, s. 31—41; C hristhard S c h r e n k , „A grarstruktur im Hegau des JB. Ja h rh u n derts. Ausw ertung neuzeitlicher U rbare m it Hilfe des C om puters”, Konstanz 1987.
M. D.
Problemy ochrony i oswojenija kulturno-istoriczeskich łandszaftow Sibiři, pod red. I. W. A s e j e w a i D. J. R e z u n a , A k a d e m i j a Nauk SSSR — Sibiřsko je otdielenie, In stitu t Istorii, Fiłołogii i Filosofii, Iz- datielstw o „N auka” — Sibirskoje otdielenie, Nowosibirsk 1986, s. 270. Zbiorowy tom pod redakcją I. W. A s e j e w a i D. J. R e z u n a zawiera 16 studiów i publikacji m ateriałów dotyczących stosunku między środowiskiem n a tu ralnym Sylberii a opanowującym je i tworzącym w nim k rajobraz kulturalny człowiekiem. Redaktorzy dostrzegają trzy aspekty relacji człowiek — przyroda: przem iany samego środowiska naturalnego pod wpływem gospodarczej działalno ści człowieka, wpływ środowiska przyrodniczego na rezultaty pracy ludzkiej, w pływ przyrody na człowieka i zmiany jego świadomości (s. 3—4). Oprócz tych założeń teoretycznych redaktorzy w ysunęli też pewne problemy związane z p rak tyką ochrony zabytków historycznych, czyli fragm entów stworzonego przez czło w ieka krajobrazu kulturalnego. ·
Z A P IS K I
829
Zamieszczone w omawianym tomie rozprawy i m ateriały nie w yczerpują pro blem atyki sform ułow anej w tytule publikacji i w redaktorskim wstępie. O trzy maliśmy dbiór opracow ań szczegółowych, niekiedy bardzo szczegółowych i frag m entarycznych, na najrozm aitsze tem aty, nie zawsze naw et ściśle związane z te m atem tytułow ym , o różnej wartości i przydatności. Jest to zresztą tendencja nader często widoczna w radzieckich publikacjach historycznych lat ostatnich: w ydaw anie Obiorów artykułów poświęconych zagadnieniom szczegółowym, nie kiedy wręcz przyczynkarskich, słabo spojonych ogólnym tytułem tomu.
W interesującym nas tu taj w ydawnictwie tylko trzy artytkuły dotyczą bezpo średnio opanowywania przez człowieka, a ściślej przez kolonistów rosyjskich i współdziałających z nimi przedstaw icieli innych narodowości w XVI—XVIII w., syberyjskiego środowiska naturalnego. Są to rozprawy: W. N. K u r i ł o w a i D. J. R e z u n a o genezie kulturalnego krajobrazu Syberii, z sięgnięciem do przedko- lonialnego okresu dziejów tej krainy i ze szczególnym uwzględnieniem roli pro cesów urbanizacyjnych, dalej A. A. L u c i d a r s k d e j o osadnictwie okolic Tom ska w XVII w. oraz I. P. K a m i e n i e c k i e g o o znaczeniu opisów Kuzniecka i Tomska sporządzonych przez znanego badacza Syberii, historyka G. F. Millera, w 1734 r. dla. zdefiniowania pojęcia m iasta w piśm iennictw ie naukowym rosyj skim. I. W. A s e j e w, A. W. G ł a d i l in , A. W. J e r m o ł a j e w , W. P. L e o n - t i e w i J. S. C h u d i a k o w opublikowali inform acje o stanow iskach i zabytkach archeologicznych z doliny rzeki Barguzin, dolnej Angary i środkowego dorzecza Jenisejoi. W. N. K u r i l o w , A. W. O p o ł o w n i k o w , E. A. O p o ł o w n i k o w a . L. A. T k a c z e n k o , W. D. K o ł g u s z k i n i W. M. G o ł o ł o b o w przedstaw ili prace o budownictwie drew nianym w różnych zakątkach Syberii, jego zabyt kach i problem ach konserw acji. A.W. O g u r c o w i N. P. K r a d i n omówili za gadnienia budow nictw a obronnego. Tenże K radin oraz Lucidarskaja zaprezento w ali historię budowy i układ przestrzenny dwóch rosyjskich gródków na Syberii: Łapińskiego gródka i Juilskiego ostroga. We w szystkich rozpraw ach dotyczących budow nictw a podkreślono w yraźne w pływy rosyjskiego budow nictw a drewnianego tyoh regionów Rosji, z których przybyw ali na Syberię koloniści, ale równocześnie wpływ syberyjskiego środowiska oraz miejscowej tradycji.
Poza pew ną ilością nowych inform acji o źródłach archeologicznych, raczej
9kąipych i pozbawionych w yczerpującej dokum entacji, om awiany tom przyniósł w postaci odsyłaczy bądź publikacji w ybranych tekstów, sporo wiadomości wydo
bytych z archiwów — irkuckiego i nowosybirskiego, przede wszystkim zaś z zes połu „Sibirskij prik az” przechowywanego w Centralnym Państw ow ym Archiwum Akt Dawnych w Moskwie oraz z bardzo interesującego Archiw um Leningradzkie- go Oddziału Instytutu Historii A kadem ii Nauk ZSStR.
A. W.
O hristhard S c h r e n k , Agrarstruktur im Hegau des 18. Jahrhun derts. Auswertung neuzeitlicher Urbare m it Hilfe des Computers, Kon-
Stanzer D issertationen t. 150, Hegau-Bibliothek t. LII, H artung-G orre Verlag, Konstanz 1987, s. 550.
Rozprawa doktorska C hristharda S c h r e n k a pow stała w ram ach progra mu badawczego p.n. „Regionale Transform ation von W irtschaft und Gesellschaft im Bodenseeraum (16.-19. Jb.)”, realizowanego od końca lat -siedemdziesiątych w U niw ersytecie w Konstancji (zob. „Schriften des Vereins fü r Geschichte des Bo- deiisees und seiner Umgebung” t. СИ, 1»84, s. 115—174). Praca składa się z trzech
