Henryk Bogacki
"Bilanz der Theologie im 20.
Jahrhundert : Perspektiven,
Strömungen, Motive in der
christlichen und
nichtchristlichenWelt", t. 1, wyd.
Herbert Vorgrimler, Robert Vander
Gucht, Freiburg-Basel-Wien 1969 :
[recenzja]
Collectanea Theologica 40/1, 172-173
172
R E C E N Z J ESacramenturty mundi. Theologisches Lexikon für die Praxis, t. III: K o n fe s- sionalismus bis Q uietism us, Freiburg-B asel-W ien 1969, Herder, kol. 1432.
Trzeci tom Sacram entum mundi stanow i następny etap realizacji założeń przyjętych dla tego w ażnego dzieła teologii w spółczesnej \ Tom zawiera 174 hasła dotyczące w ęzłow ych pojęć niezbędnych dla zrozum ienia i w ła ś ciwego interpretow ania teologii posoborowej. D zięki pom inięciu drobniej szych haseł uzyskano przejrzystość układu oraz w ięcej m iejsca dla p e ł niejszego om ówienia problem ów podstawowych.
Leksykon dostarcza rzeczowej inform acji na tem at bieżących zagadnień teologicznych, jak rów nież w ydobyw a trw ałe w artości, jakie posiadają dla nas w ątki teologiczne poprzednich w ieków . Rozpiętość problem atyki n aj lepiej charakteryzuje b lisk ie sąsiedztwo dwóch haseł: Politische Theologie (J. B. M e t z ) i Potentia oboedientialis (K. R a h n e r ) . Trafnie dobrano autorów, najczęściej ogólnie znanych. N ie brak wśród nich także sp ecja listów niekatolickich, np. obszerne hasła Protestantisc he Theologie (k. 1322— 1338) i Protestan tism u s (k. 1338—1353) opracow ał P eter M e i n h o l d , a Ernst K i n d e r przedstaw ił Lutherische Kirch en (k. 304—312). Czytelnik zapoznaje się z w ynikam i ostatnich badań historycznych, np. w hasłach
Konziliarism us (A. F r a n z e n), Konziliengeschichte (O. E n g e l s). K r e u z züge (L. B o e h m), Modernism us (R. A u b e r t), Morgenländisches Schisma
(F. D v o r n i k) czy Nouvelle Theologie (H. R o n d e t). Jednakże punkt ciężkości spoczyw a na zagadnieniach doktrynalnych, om awianych przez w ybitnych znaw ców przedm iotu, przeważnie tw órcy dzisiejszych przem ian w teologii.
Ks. H enryk Bogacki S J, Warszawa
Bilanz der Theologie im 20. Jahrhundert. P e r s p e k tiv e n , Ström u ngen , M otive in der christlichen und nichtchristlichen W e lt, wyd. Herbert V o r g r i m l e r
i Robert V a n d e r G u c h t , t. I, Freiburg-B asel-W ien 1969, Herder, s. 472. M iędzynarodowy i m iędzyw yznaniow y zespół autorów podjął się am bit nego i trudnego zadania przedstaw ienia bilansu teologii w w ieku XX. N ie chodzi oczyw iście o podsum ow anie osiągnięć od r. 1900, a w ięc nie o teologię w ieku XX , który do sw ego końca ma jeszcze lat trzydzieści. Autorzy zam ie rzają zobrazować problem y nurtujące dwudziestow ieczną teologię i próby ich rozw iązyw ania. Całość dzieła będzie liczyć trzy tomy, z których dotąd ukazał się tom pierw szy 1.
Poniew aż teologia nie rozwija się w izolacji od środowiska, pierw szy tom jest pośw ięcony w całości a n a liz ie ' sytuacji, w jakiej obecnie pracują teologowie. Jest to szeroka panorama w spółczesnego świata i jego pytań pod adresem teologii. Tytuły sześciu rozdziałów inforfnują o rozpiętości tem atyki: I. Die W elt von heute (J.-M. D o m e n a c h ) . II. Die Religionen
als soziale R ealitäten in d er Welt von heute (F. H o u t a r t ) . III. K u n st und Literatu r im 20. Jahrhundert: Bildende K ü nste und Kirche (U. R a p p);
1 Ogólną charakterystykę dzieła oraz om ów ienie tomu pierwszego po daje H. B o g a c k i SJ, N o w y leksykon teolo giczny, Collectanea Theologica 38(1968) z. 2, 181—183; prezentację tomu II można znaleźć' w Collectanea Theologica 30(1969) z. 3, 181.
1 Dzieło wychodzi jednocześpie w w ersji francuskiej: Bilan de la Theo-
R E C E N Z J E 173
Der Theologe angesichts der Entw icklu ng der L iteratu r und des Menschen bildes (Ch. M o e 11 e r). IV. Die Wissenschaften im 20. Jahrhundert: Fragen der modernen Wissenschaften von der Materie an die Theologie (D. D u-
b a r l e ) ; Biologie und Theologie im 20. Jahrhundert (J. I l l i e s ) ; Die heutige
Psychologie und das theologische Denken (V. S a t u r a ) ; Der Christ und die Psychologie (A. G o d i n ) ; Die gegenwärtige Erziehungsw issenschaft und ihre Fragen an die christliche Theologie (H. B o k e l m a n n ) ; Fragen der Soziologie an die christliche Theologie (F. X. K a u f m a n n ) ; V. Die Philo sophie im 20. Jahrhundert: Philosophie des Geistes und neuere Idealismen
(H. K u h n ) ; Das Erbe K a n ts und des deutschen Idealism us (Chr. Wi l d ) ;
Lebensphilosophie (H. M. B a u m g a r t n e r ) ; Phänomenologie (H. K u h n); Die existentialischen Philosophien (A. D o n d e y n e ) ; Der Personalismus
(J. L a c r o i x ) ; Der Marxismus (R. V a n d e r G u c h t ) ; Die analytische
Philosophie (Y. N o l e t ) ; Die Ideologie des S trukturalism u s (P. W a t té ); Die neuscholastische Philosophie (F. v a n S t e e n b e r g h e n ) . VI. Die
grossen nicht christlichen Religionen: Religionsw issenschaften und christliche Theologie (H. D e s r o c h e ) ; Fragen von Buddhismus und Christentum aneinander (E. C o r n é l i s ) ; Die Theologie in Indien (R. V. d e S m e t ) ; Fragen des K atholi zism u s an den Islam (Y. M o u b a r a c ) ; Religiöse S trömungen im Ju den tu m heute (E. L. E h r 1 i c h).
To zbyt długie w yliczenie tytułów lepiej orientuje w treści obszernego tomu niż jakiekolw iek om ówienie w ramach krótkiej inform acji. Synteza dokonana przez autorów ukazuje najw ażniejsze p ytania kierowane przez w spółczesny św iat pod adresem teologii. Dzisiejsza skom plikow ana sytu acja w tej nauce w dużej m ierze w ynika z tego, że teologow ie nie do strzegli na czas cisnących się pytań, albo nie odpow iedzieli na nie w sposób rzeczowy i zadow alający. Dlatego też om awiany tom stanow i nie tylko historyczny bilans dotychczasowych pytań, lecz rów nież w skazuje nowe zadania.
Zasadnicze wrażenie,, jakie w głębiając się w to dzieło w ynosi teolog, sprowadza się do stw ierdzenia, że jego dyscyplina rozwija się nie w próżni, lecz na tle i w ram ach w ielopostaciow ej i złożonej rzeczyw istości świata. W niosek taki jest tylko pozornie banalny. Jego doniosłość w ystęp uje jasno, gdy przypom nim y sobie, że m im o radykalnych przem ian w św iecie i sytuacji człowieka, teologia do niedaw na trw ała w tym sam ym niezm ienionym kształcie, przyjętym przed w iekam i. Krąg jej problem ów nie rozszerzał się, brakowało podejm ow ania nowych tem atów, poszukiw ania nowych, lep szych rozwiązań, zaś form ę cechowało skostnienie, Każdy, kto niejako zaw o dowo zajm uje się teologią, w ie dobrze z w łasnego doświadczenia, jak trudno sam em u przełam ać utrwalone nawyki naw et w tedy, gdy teoretycznie użnaje się taką konieczność.
Ks. H enryk Bogacki SJ, W arszawa
Joseph PRITZ, Mensch als Mitte. Leben und W e rk Carl W erners, t. I:
Leben und W erk in geschichtlichem Z usam m en h ang. W ien 1969. Verlag
Herder, s. 492.
Znany historyk X lX -w ieczn ej teologii, Joseph P r i t z w ydał pierwszą część obszernej m onografii poświęconej- postaci i twórczości zapomnianego niem al zupełnie teologa austriackiego C. W e r n e r a (1821—1888). Autor dzięki w ieloletn iem u zajm owaniu się historią teologii austriackiej w zeszłym w ieku, szczególnie zaś przez sw e studia nad Fr. W e r n e r e m i A. G ü
