O P R A C O WA Ł A : D O M I N I KA D Y R KA
Nadanie klauzuli
wykonalności
1. Właściwość sądu
Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu, co do zasady, klauzulę wykonalności nadaje sąd I instancji, przed którym sprawa się toczy lub toczyła.
Klauzulę wykonalności nakazom zapłaty nadaje ten organ, który wydał nakaz zapłaty.
Sąd II instancji nadaje klauzulę dopóki akta sprawy znajdują się w tym sądzie. Nie dotyczy to przypadków, o których mowa w art.
778 1 , art. 786, art. 787, art. 787 1 , art. 788 i art. 789 KPC. Kiedy nadawanie klauzuli wykonalności ma charakter konstytutywny, bądź wykonalność tytułu jest uzależniona od zdarzenia niezwiązanego z samym tytułem (art. 786 KPC), ustawodawca wyłączył dopuszczalność nadawania klauzuli wykonalności przez sąd II instancji. W tych sprawach w przedmiocie nadania klauzuli wykonalności powinien orzekać sąd I instancji.
Sąd Najwyższy nie nadaje klauzuli wykonalności.
2. Właściwość sądu
Jako regułę przyjęto, że czynności w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności tytułom egzekucyjnym, o których mowa w art. 777 § 1, może wykonywać także referendarz sądowy, jednakże wyłączną kompetencję do nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu, o którym mowa w art. 783 § 4, 778
1, 787, 787
1, 788 oraz 789 KPC przyznano sądowi rejonowemu właściwości ogólnej dłużnika.
Kwestia właściwości sądu w postępowaniu klauzulowym została uregulowana wyczerpująco, a skoro właściwość uregulowana jest jako właściwość funkcjonalna danego sądu, to ma ona charakter właściwości wyłącznej (M.
Lewandowski, Glosa do uchwały SN (7) z 31.3.2004 r., III CZP 110/03, Pr. Bank.
2004, Nr 7–8, s. 60).
Tytułom egzekucyjnym pochodzącym od sądu administracyjnego oraz innym
tytułom klauzulę wykonalności nadaje sąd rejonowy właściwości ogólnej
dłużnika. W przypadku gdy właściwości tej nie da się ustalić, klauzulę nadaje
sąd rejonowy, w którego okręgu ma być wszczęta egzekucja, a gdy wierzyciel
zamierza wszcząć egzekucję za granicą – sąd rejonowy, w którego okręgu tytuł
został sporządzony. Dopiero po stwierdzeniu prawomocności wyroku sądu
administracyjnego, można wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności.
Rozpoznanie wniosku
Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności powinien zostać rozpoznany niezwłocznie, jednak nie później niż w ciągu 3 dni od dnia jego złożenia.
Sąd w postępowaniu klauzulowym nie dokonuje merytorycznej oceny zasadności wydania tytułu egzekucyjnego, lecz bada jedynie spełnienie wymogów wynikających z przepisów w zakresie nadania klauzuli wykonalności.
Z powyższych względów wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd powinien rozpoznać niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.
Termin ten ma wyłącznie charakter instrukcyjny, gdyż nie
została przewidziana żadna sankcja za uchybienie temu
terminowi.
Nadanie klauzuli wykonalności na wniosek
Klauzulę wykonalności nadaje sąd w składzie jednego sędziego w wyniku rozpatrzenia wniosku wierzyciela, inicjującego wszczęcie postępowania klauzulowego. Zasadniczo, do wszczęcia postępowania klauzulowego dochodzi z inicjatywy wierzyciela, na wniosek złożony w formie pisemnej.
Przepisy Kodeksu nie przewidują szczególnej formy dla wniosku o nadanie klauzuli wykonalności, jednakże na podstawie art. 13 § 2 KPC, uznać należy, iż wniosek taki powinien spełniać wymogi dla pisma procesowego, określone w art. 126–128 KPC, a ponadto zawierać wskazanie granic przedmiotowych oraz podmiotowych klauzuli wykonalności. Sąd nadając klauzulę wykonalności musi bowiem zbadać czy w zakresie przedmiotowym i podmiotowym wskazanym przez wierzyciela nadanie klauzuli wykonalności jest dopuszczalne (por. J. Jankowski, Możliwość podmiotowej zmiany tytułu wykonawczego przed wszczęciem właściwego postępowania egzekucyjnego, NP 2000, Nr 10–12, s. 169).
Sąd jest związany granicami żądania w zakresie nadania klauzuli wykonalności. Z powyższych względów należy we wniosku o nadanie klauzuli wykonalności wskazać nie tylko na rzecz jakiego podmiotu klauzula wykonalności ma być nadana, ale także przeciwko jakiemu podmiotowi oraz określić w jakim zakresie tytuł egzekucyjny podlegać będzie wykonaniu.
We wniosku o nadanie klauzuli wykonalności należy ponadto wykazać istnienie przesłanek
procesowych (zdolność sądową, zdolność procesową, właściwą reprezentację wnioskodawcy) oraz
warunki umożliwiające nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu. W razie przejścia
uprawnień (pod tytułem ogólnym lub szczególnym) z tytułu egzekucyjnego na inny podmiot,
okoliczność ta powinna być wskazana w uzasadnieniu wniosku i należycie potwierdzona
dołączonymi do wniosku dowodami.
Nadanie klauzuli wykonalności z urzędu
Nadanie klauzuli wykonalności z urzędu ma miejsce, gdy rodzaj postępowania uzasadnia prowadzenie postępowania z urzędu.
W szczególności postępowanie z urzędu może zostać wszczęte:
a)
przez sąd opiekuńczy (art. 570 KPC – wyjątkiem od zasady wszczynania postępowania z urzędu są przepisy art.
561 § 1, art. 583, 585 § 1, art. 592, 593, 600, 601 KPC),
b)
przez sąd w postępowaniu o zabezpieczenie spadku (art. 635 § 1 KPC).
Sąd II instancji ma obowiązek z urzędu nadania rygoru natychmiastowej wykonalności wyrokowi sądu I instancji zasądzającemu świadczenie na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, w stosunku do którego sąd II instancji oddalił apelację zakładu pracy oraz wyrokowi wydanemu w II instancji zasądzającemu świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny – w dniu ogłoszenia wyroku, jednocześnie wydając uprawnionemu wyrok, zaopatrzony w klauzulę wykonalności (art. 4776 § 3 KPC).
Sąd z urzędu nadaje klauzulę wykonalności również tytułowi egzekucyjnemu zasądzającemu alimenty, jednocześnie doręczając wierzycielowi tytuł wykonawczy (art. 1082 KPC). Sąd nadaje klauzulę wykonalności z urzędu w przypadku, kiedy postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia podlega wykonaniu w drodze egzekucji, chyba że z treści postanowienia o udzieleniu zabezpieczeniu wynika, iż podlega wykonaniu w inny sposób, wówczas przewodniczący z urzędu czyni jedynie wzmiankę o wykonalności (art. 743 § 2 KPC).
Klauzula wykonalności nadawana jest także z urzędu innemu tytułowi egzekucyjnemu w części, w jakiej obejmuje grzywnę lub karę pieniężną orzeczoną w postępowaniu cywilnym lub koszty sądowe w sprawach cywilnych przysługujące Skarbowi Państwa.
Nadawanie klauzuli wykonalności z urzędu następować będzie w przypadku nakazów zapłaty wydawanych w elektronicznym postępowaniu upominawczym, ze względu na charakter tego postępowania.