Stratygrafia osadów triasowych w Byczynie koło Jaworzna

(1)

UKD 551.761.1./2 :552.517.4:552.541/.543 :553.44.500.14:564.1(438.3/2-202 Byczyna, pow. Chrzanów)

Stefan Witold .ALEXAiNDRjQlWlIOZ

Stratygrafia osadów triasowych w Byczynie koło Jaworzna

WSTĘP

Wzgórza rozcią:gają'ce się między Jawarznem, BylCzyną li Ohll'zaIIlowem

~budO'Wane są ;głównie :z 'Wapieni i dolomitów triasowych (pstry pLaslko- wiec i dolny wapieńIlllUJSzIO!Wy;). Utwory .te wylkazrują słabe tpolcthy'lenie w Ikieru.riku Ipó1lnoClno-wsdhod!niJIr..1. i

'twoczą .połud:n~low<>-,zaohodJnie

skrzy-

dło niecki wHkoszyńsldej. Od !południa zalsięg ich jest ogranic2lOny u~o

kiem "Kąty---Syczyna", w~dłuiŻ którego ddlomity i wapienie triasowe kon-

taktują ,z osadami miocenu, przy 'Czym w ZT1JUOonym skrzydle ~go u\s!ko- ku omawi,ane utwOll'y triasowe są obniżone o 100+1440 m. Podłoże triastu

stanowią w olkoli' caCh BY'czyi1lY piaskowce acr"k,02lowe i łu.plk.i , gónr:te'go kar- bonu repre~entowame głównie przez waxEltJwy ła'z:iSkrle.

Stratygrafia ~ wylksztakenie wyrożniony(!'h 'POoziomów pStrego pLas- kowca i dolnego wapienia muszlowe: go zostały oipl"a'oowaąle na podstawie czterech profili wiertniczych, usytuOlWanydh między BY1czyną a Oeza-

rówką oraz między BY'czyną a Dębem. Dla celów porÓW'llawczych uw:zJglę

dn101Ilo 'POlladto: promIe wiertnicze 'z. lSadórwej Góry i odsłonięcia,p()'":'

wierzohiniowe z oJrolic J awor21na i BY'czyny, ,a .także profiil warStw ,go:go.-

lińiskich ze Szczalkowej (K. Bo jlkowski , 1' 955) oraz prdfile triasw !Z

.

OIkold1c

(płazy, Ohrzanowa i Trzebini, znalIle dzięki pr.acolIIl! , 8. Sied.1edkiego (1

i

948 , 19' 52) 1 H. · GruszClZylka: (1.'9'5'6). Badania pr:z;eproWaJd:wne zoStały z inicj:a- tywy prof. dr,a IS. Z. Stopy i mgtra inż. L. Ła,busia, którym pragnę wYI',a'Z'ić wdzięczność za udostępnienie mi intereSujących materiał6w. lP.ralgnę rÓW'- nocześnie podzię!m-waćpr,of. d!rlowi H. ŚWidzińSkiemu ,za cenne u'Wagi i wSkazówki ora: z za przedySkutow.amde przedstarwiiOlIlyohza.gadnień.

PROFIL LI'TOLOG1CZNO .. STRA'TYGR'AlFICZNY

W okoli'cach Byczyny, lbe2JPOlŚr€'dnio pOlIlad utwor,rumd. , górnego kaTIbonu

wyróżniono. (w 'kolejn;ości od dołu do góry) następujące olgniwa IHOOsbra- tygraificzne triasU! (fig. 1).

wARJSTWY ZJE

ŚWllERlKLAŃCk

J'estto seria osadów lądowych (ewentuałpie 1agunO'WY'ch~

Q.

miąższości 12+19 m. RozpoczyJnl:W ^się OIIla zwykle ^ławicą ,piaskJu'l.uJb pi.laSkowca ^ŚTed-

!Kwartalnik Geologiczny, t •. lO, nr 2, 1966 r.

Kwartalnik Geologiczny - 15

(2)

' .

3.16 .

Stratygrafia

-...

~ _~

t:: _c::::

... . 'c..;, (o)

C)

~

C)

't:J ^. ...

c::::

E:

^C)

'-- - ^'tl

^~^C) ^'''-1^(.)

^c..;, _:::s

~ I....

^I---

~

^~

C)

(f)

...

tI) wa{}j~~ .

:::s

^mię^yfal/sfy

E: ~ , " ~

^wiijiJeń^ralist/J

ⁿ :~ &

^.^Seria

't::

..;:: z/ep/Eukowo

lU ... !g ~

wiIpl81ifOmD~

~ ~ "

wop/en falisty I

ts .... .s

_wapienie

~

^~

_~"l3

^Q

Z Peden

i

. Dadocrinus

(.J

~

lU " _~

_"'ł

~ _~ 8

C) I.l

~

.t::s

(I)

,

_~

tl ~ es '=

^{f - -}

'" ^Q.. ~ _. ^~ _;s..,

~ A

-

~

"-

"lo..,..

warstwy

~ ze

Świerklańca

stefan 'Witold Alexandrowicz

Profil litologiczny

II II

-II ^{II )}

II II

II lf

II II -

II II

.JL

11"--""

1I1111.-"'1I~

l i n

/I - II n-

" l I K

n 11 .

1/ "

1\

II II

o" •• 0 • •

_ _ _ • (' • h •

---~

^{I." .}^•^:^..:....

. ..

·r~

. . .

ł

• • -. \

~. " .. ' . II . "" U. ~ I Ą -

- -

:.: ' ,1." .. . " 'T: • :1

... ł • & , . . 'D .... , ,;II. '

-

~~{

Profil chemiczny

SOm

40

30 20 .

10 o

D W

Ił

Fig. 1. ProfiJl. stratygr.atficzny, łitol<>g'iczny i chemilczny .utworów rtriasowyc'h w By-

czynie (opis wanstww

tekście)

--+

(3)

stratygrafia osadów triasoWych w Byczynie 317

nioziarnistego o grulboŚ'Ci W+50cm. lPiaselk: ;zŁożony j.est ni'eimal wy~ącz

nie z dobrze OIbtocronych ziarn :kwarcu z '<iax;bną. domies1lką różowyCh

kwarców oraz pyłu· kaollinoweg.o .. Ilaste ~iwo występuje w z!rrlJiennej

ilości. Sporadycznie .poj!8.wi,ają się małeotocza!lm. (2+ 110 mm) ikw'arców l Ulb k'WaiI"cytów. Ku górze piaSki przechodzą w iły ri irowce piaSz!czysite , oraz mułowoe,barwy czerwonej, 5tanOłWiąe,e ;główny ' Skladlnik opisywa-

nych wal'lstw~ Są to Ultwory nie waxstwowaJIle o słaJbo prz~any!rn

materiaile, ,zawierające 'Pojedy,ncZie zia:nna: !kwarcu, a nawetżiwirkJi kwar- cowe,

ibezładlllie

rozrzuoone w ilastym osadzie. CZerWIOne iłowce są prz.e-

kładane denkimi wkładkami nów plastycznych IUlb piaszczystyCh

O!l"aIZ

. waa:-stewam'i białaIWoszarych piasków. .

ZielOtne iły ;są bardżo wyraźnie poziomo ulawicdne, zawierają 1amriny py lastycm ,piaSkÓW' 'z dOtffiieszlką muskowiltu i biotytu. PiasM wy'kairują często przeką'tne wal'lstW1owanie ,lulb BOCzewUmwate wyJdinowywruniesię.

GruJbość wkłarletk ił6wzielonych wynlOiSi. ,zwykle ,210~50 ·cm. OpiSane ut'wo- ry fl.ast,e i lPias~czyste z,awierają ,bardzo ,~ałą d,omieszkę o:nIiJne:rałó'w wę:gla~

nowych I{lkaicytt, dlolomit), wahającą się w .granica oh ,0,5+5,()II/o. NajlW'yŻ

szą część opisywanych warstw stanowią 7Jieilone i SzaJrozieldne i~ nieoo piasZ(!zyste, poziomo lWarstworw:a:ne, SlaJbo dolotn!itY'cine. 'Zawierają one cienkie wkładki t smugi . piasków drohnoziarnistych lU1b pylastych.

Przejście 0Id iłów ,ezerwony,C'h do. zielonych j, egt stolpniowe. GruIbość wspom- nianej warsteWki stropowej iłów d~lomitycznych wynosi 0,5,0 do. 1,5'0 m.

W opisanych OISadlac'h n1eznaleziono

·

.żadnych sz.czą:tk6w ia:un~.

WAlRSTWY Z MYOPHORIA COST AT A

Jest !to komPleks morSki'C'h osadów ddlomityczno-margliStych o łącz

nej miążs'wści 31+35 m. Wyilmz'llje on wyraźną dwudzi,elność, przy czym dolna część o.pisywanyoh WaIl"Stw {seria A) oIbej!ffiuje 6+11 m protfilJ.u, .a część IgóXina (seria B) 24+2'5

lIn.

Seria A {dolna część

'Wal'Ist'w

z Myophoriacostata) roz.poczyna się 'Ławi

cą dolomitu piaszczystego o. 'gi"u1bośd 40+60 cm.J est to ^zwięzły, jlasno- szary lwb 'żółtawoszal"y 'clolo.mit nie waTStwow:any" zawierają'Cy lk:zne ziwnakwa,l'cu o wiellk;olściO,2+0,.8 mm, a spor8ldyc'znie również oftoczaki kwarcu o ^średnicy do lern. Ponad dollomitem piaszczystym: leżą marr-gle dolomityczne barwy szaa:,ej, żółtawoszarej i oliwfkOlwej, . zwy!kle rbarr-dim

wyraźnie po,ziomo wars'bwowane, mięklkie, łatwo szlamujące się,

Q

000- rakte.rystycznej 'Pły1firowej odd.zie'l'nośai. CiE!nkie ławice tych maT.gli są

niekiedy przedzielO!ne smugami pylastego pialskru o ,grubości: paru miJli ..

.metrów

!Z

mUJSlk:owiltern\, rzadzliej z biotytem. Lokalnie przelchoilzą one w szaJte i ciemnoszare i~y dolomityczne, przekładane Wkltadkattli mułow

ców. Miej:scalmJi pojaWiają się również zielonawosza:re, nie warstwowane

iły do.lomitY'czne, zawier,ają'ce liczne, droJbneg.rniiełlki dolomitów. Grulbość

maJI'gli d. iłów wam się

W

g!r.aniC8Joh 3+6 m. Wyżej leży ławica doIllOmitu wapnistego. o. s~turze pelitycznej, detrytycznej lub or,ganodetrytyc:znej.

Jest to skała ~ięz1;a, :rnIiejscami poroWata, o nderÓWlIlyc'h przełamaCh

'

~---~---

Stratigraphi.ca'l, lithologkaiJ. · and chemiool profile& af the Tria.ssic deposio!;s at

Byczyna (iCIescription olf bedl!! in the text) .

D dolomit, W - w~ień, R - części ruerOpuszczalne D - dolomilte, W - limest'one, R - insoluble pat'ts

(4)

318 Stefan 'Witold Alexandrowicz

i ni,ezhyt wYJraźniezazna'cro:nej' płytOwej 'lub trubliczkiOlwej odldzie'l:nQśd.

Dość 'licznie 'poj,awiają się szcząltfk.i faUiIly, a zwłaszoza slrolI',wpki ma'lży

luib QśródJk1i po ty'Ch Sko.rupkach. N a 'uwagę zasługuj'e 'Obecność olkazów z 'gatunku Myophoria costata Z e n ik. Miąższość opisrunej Ławńcy dolo- . mitu waha się w !granica,cIh 3+8 m. iPonad nią !można pr.zyjąć granicę

między do1ną a ,g&ną częścią opiiSywalIlych warstw.

Sel"ia B (górna część wail'Stw z Myophoria costata:) rozpolczyna się 'Ławi

cą miękiki'ch, o.l'iw!k:OiW!Oszarych li 'żółtawoszarych mar,g1i dolomitycznych o wy,bitniezaznaCZOłIlej po2li.O'mej Qddz1elIiości. Mtejscami Iposiadają .o:ne nieliczne, rmilimewowe ' lail'llIim.y białego py'łu kwail'CO'Wego, a ioh 'stropowa

część może być ilÓikaJnJi.e . wykgzta~cona jakO'

^SzaTe

i cLemnoszaT·e ma:rg}e ilaste

^Q

~bniżonej 'zawartości MgJO; Mią:bswść margH ddlomityiCZIlydh wy- nioISi 2+4 m. Ku igÓl'Ze marrgle prrec'hodzą ,gtopniO'WO' w ddlQ!II1Iity marglist·e batrwy żółtej, żółtawoszarej lub białej,

()t

ta:bHczfimwej lub cienkopłytko

wej oddzielności i równych przetłamach. Są O'ne prz'elkładam.e łalW'i.ClłIIll'i

dQlo.mitów detryty;czmy1clh d o[l':ganQdetry,ty.czny.dh, dolomitów ool'i,towyoh lwb wapnistych, a talkże dollotmitycznymi 'zle.pieńcrumi Śl"ódfQlI'iIllacyjlIlym.li.

WymienilOne odJmiany dolomitów :są lIta Oig6ł twarrde i zw'i-ę-złe Qrra,z

pOiI"O-

Wiate; tworzą one często ZeiSpo~y ławic o grubości 1+3 'm!, przy czym w po- sZlczegbllIly.ch ipro.f'iJlaJoo można ~ykle wydziel'ić 3+5 talkich ł.awlic, wystę

'Pującyoch wśród dolQmit6w maliglistyc'h. Szczątki fauny poj'awiają się

w r-6żny'ch odmianach doU.om.itów,a naj-riczrtiej są .one reprezentowane w dolOl1n:itac'h detrytyoczmyCh i waip1listY'ch. Na szczegól:ną ulWiaJgę zas·łu.,..

.gujeoJbocllJOść aJi'czJny-ch małżów' z gatun'ków: M yophoria costata Z e n k.

i Hoernesia sociaJlis S c ih lo t h. Opisane 'utwotry dol'omiltyc.zkle ^osiągają . 20+23 m m'iąŻS2IDsci. W lIlajwyższej ł,awky doloimitu pojawiają si'ę lIlie-

kiedy poj-edyncze, plaiSkie IU1b bulaste konkrecje kIrzemionlml we Ibarwy

żÓ'łtoibrunatnej.

rw AIRJS'I1WY GOGOLmSK'IE DO[.jNiE

Jest to loomplek!s osadów waJpienno--m.aTglis:tylch Q ^wyraźnie 'Za!ZlIla,cro-

nej trójdzielności. .

A. Wapien'i,e z Pecten i Dadocrinus osiągają 7+10 m tmiążs2lOlŚd.

DOlną część 'Serii stanoWią wapienIe średmio- .i

'grubOiławioowe, mał~owe

.liu!b kry\noidowe ~tró,clhiltOJwe). Ku ogbrz:e !przechodzą 'One w denlmław.iJc.owe i.płytO'We wa'pienie margliste, pelitY'czne, organodetrytycme i .mał2iowe pme!kład,alne IInalrglaimi. Wśród tydh wapieni m~a wyxóŻlJ.ić demlką ławi

cę d.olomity.czną (wapień doilomitycmy) barwy żółtawoszarej. Oharalktery- zuje ^się ona olbeCłDJÓŚcią 1łi

1

cznyoh nalot6w limoni.tyczn~ch 'O!l'oaJZ dendryltó"w manganowych. Jest to tzw. ni:źJszy wapieiJ. komó.rtkQwy względnie "wa- pilen pseuk!OIkQ

ⁱ

mórlkowy", ZOOlIly z iW'iielu od:sronlęć 'powierZlchJniowy1ch (S. Siedleo'ki, 1'952,; IS. AleJallIldrowicz, Z. Ale:x;androwicz, 1:96.0), ,ale często

trudny do wyr6żnli.ema w rdzeniach wiertniczych. W ,gbTnej częśCi OIPi- sy:w.anej serii wapien:i z Pecten i DaJdocrintf,s pojaWia s:iJę ~awica (20+30 cm) wapienia ikrYlIl0-idowe,go.. .r est to Skała złQ'ŻiOn:a. mierna l

^!Z

samyIch członów liliowców, przy 'czym w ni.'ektórych miejsc.ruch IInO'żoa W ni,ej SipOItlkać małe, płaSkie oItloczalki pe'litycznych wapleni ~zlepieniec śródfur.:macyjlOY:), a ta:kże szczą tki fauny małżów. .

Bo WaJ P i e ń f f1 i i s t y I obejmuje jasnosza!re wapieniepelity,ezne

lub m~istez wk1iadlkam.~ margli. Wapi,eniewyikazują fa!łilSte Wal'lStwo'-

(5)

stratygrafia osadów triasowych w Byczynie 319 wame lulb

.~uzłowatą oddzielność {gr:u:zływapieni

,pel'i,tY'CllI1yoh 'tikwią

,

w marglach), przy czym można tu wyróżnić wapie'llie drobno- i ,grUlbo-

grU'ziłow:ate. Grubość posZczególnych ławic w:alha się

·

w graJn~cach

10+3, 0 'cm. W ma'r.gla'oh i w wBJpieniach marglistY'ch ollserwowarn.o ślady

Rhizocoralium, a w 'przesZlamowanych próbkach stwierdzono obecność małroracików (Da.rwinulai) i pOojedynczych otwornic (Linguilina.). W stro-

powej części wapten:ia falistego I występujezwylk!le Warstwa jasnosm- rego wapienia pelłitycZJnetgo o !wyu"aźnie !Zaznaczonej ipozio()(Inej lam1inacji.

Miąższość omawia:nY'c!h utwmrów jest na <>.gół stała :i wy:nosi 4,0+4,5 m.

C. W a p i e ń k Ot mór k o w y (główna ławica wapienia kIomórk;o'"

wego, wapień komór1koWy 'II) jest reprezentowany ,przez białawożółte

i jasnolbrunatne wapienie dollom!i:tYG'zne, peHtyrczne ("pyliaste") i poroowate

wllględnie drolbnoikrystaliczneizbite. Są O!Ile niez>byt wyra'źn'ie uławicone,

a na nierównych prżełamaCh wykazują obecność HcznylClh, drobnydh den- drytów mangaino'wyoh. Miąższość tych wapieni wBJhasię 'w granicaclh 1,5+2,3 m. Nie znal, e21io

ⁱ

no w nich żadnych sz'czą11ków famy.

WA:R1Sfl'WY

GOG'OLIŃSKIE

GOONE

Jest to seria: wapieni i margli ochaxakterystye:linyoh cechac!h 'Strulkltur- ralnych, w:śr'ód której można wyroiIDić trzy ogniwa litostratygradIczne.

A. S e r i a · z 1 ,e p i e ń c o w: a jest wyksztaroona w postaci jasnosza- rych, cienJko- i średmio'łaJwicowy,ch w8ipłeIl'i peHtycznyc'h, mar~glistych~

krY'noidowydh i organodetrytycznych z lic2ruym~ wkładkam'i maX1gli. Na

szczegÓ'lną uwagę zasługuje

·

OtbecIllOŚć 2-:-3 ławic 'zleipi.eńiCów śrócLforma,

cyjny'c:h, zbudowanY'ch z ;płalskich o'toczaków wa'P:'eni pelitycznycll, tkwiEfcJnch w wapieniu organodetrytycznY'In !lulb krynoLdowym. W ~le

pieńcach tych, a ltalk!że w wapienia,ch detryty1C'ZJnylch :ZJIla:lezłolIlo ()I~azy

Lima striatJa S , c h 1 o ,t h. i Placunopsis ostracina S c

łd.

o t h. W przeszla - mOoWanyC!h próbkach !Il1l8.rgill znaleźć moima często }tilczne drobne ślimalki,

a talkże 'człony liliowców i słalbo z/ł'cOOwane lIDa'łrora,ć2lki. Opisana seria

z1epieńoowa osiąlg8i miąJŻszość9-H2

!Il1.

B. Warp i eń f a l i s ty II stanowi cienką serię (1,7+2,2 ·m) szarych i jasnoszarych wapieni xalistych l(1amiIiow, ane wBJpien!ie maxgIii,c;te i 'PeH- tyczne o lfaHstym Wlarstwowaniu) i gruzłowatydh. Obolk wap~eini pospo- }licie Występują wk!ładki żóJJtawoszaryoh margli, a sz,czetgólnie charaktery- stycznym utworem są ma!11gle zawierające lbarow lic:lin, e, małe gr.uze!łk1

wapieni pelilltycznych o w.ałeczJkdwatych lub n~eregu1arnych kiształtruch.

C. W a p i e n i e m a r g 1 i s t e (tzw. seria międzyfafHsta) są re,prezen- to,wane przez cienkie ławioe jasnoszarych wapieni peliiyc.znych 1marr-gli-- stych,:a. ,także o:rganoide1rytyeznyoh i krynoi'Ciow)1lch. Wapi-eIllie są prze-

kładane twardymi marJgla!m!i 'WY'k~ującymi wyra'me poziomeułalwieen1e

i pły~o'Wą oddzielność: W niektórychławic.alch wapieni: można obserwo-

wać ślady'strtilktwt Mlistyloh lulb

!gruzłowatych.

Miąższość omlawianej serii wYlIloiSi 3+8 m.

,

DOLOMiTY .KBJUSZiOON'OSNE

NajwyŻlSzą IpOIZyCję Stratygraficzną omawianego profi'lu zajmują do ..

lomi'ty

'żółtobrunatne, żółtarwoozrure

i szare, drdbno- i ŚTedniolkrystaliczne,

miejscam1 zbite. Są one :niellbyt wyraźrri,e uławicone, silnie ~ę!kane,

a jedynie w niektórych - miejscach wy1kazują płytową Ilutb taibliczłkową

(6)

3~O

_ __ _ Stefan witoid Alexandrowicz

oddzJi.€!lnOŚć. 0'b0Ik: dolomitów :zbitych spotkać można odmiany porowate i jamiste z obfi:tymi Inadekami dol()łffi'ityCZlIlytmi i z dendrytami. m~no

wymi. W doanej części omawialllej sel'liri obserwuje się mriejscalII1i nieliczne, drrobne mri!nera'ły siarcz1rowe '(pi;ryft, : galena), a taiIde małe skwpiienia lŻÓłto

brUJnatnyCh _g;aJma.n6w. Na wysoikości 8+14 m ponad spą,giem omawia- nych dolomitów pojawiają się w nim ,bUlaste k~ecje Ik'rremil()'llik:o:we ba:rIWy żółtobrunatnej JulbWłtawoszarej. MiąZSz.ość dolomitów kruszco-

nośnych w okolicach Byczyny docood~i dO' ~6 m.

PROFN... L'rI1OLOGIOZNO-lOHEMl'OZNY

Bada:nia nad ,2Jmie:nnością Sk!ładu, chemicznego waPieni, idoldrnioow i margli triasowych opieraj'ą się na wynik.alch 12'0 atnal'ilz wSka'źn!ilkowych

(na Cao, M~ i części nierozpuszczaJne w HOli). We wszystkli-oh cztel"ech opraoow:anych pro~i:lach stwierdzono podobny c'harakter chemilczmy ultwo- rów ;r:eprerentującydh oldipolW'iedm.. Le poztoonjll s1Jraty,gtra-fi'czne (:fig. 1,2).

'Piaski i czerwO'll.e iły warstw ze Swierklanca, uważane przynajmniej

częściowo

'Za

osady lątdOlWe (K..Łyd~, 1956),

'zawierają

IbardJzo małą domieszJkę węglanów. Ilość ich wzrasta wyra- mie w zielonY'ch dła:dh dQllo- mitycznych, - reprezentującjIlchstrotpową - część wspomnianych warstw (fig. 1). _ Jest -,to zapewne u1tw& lagunowy lub transgresywny, zwiątZany

z wkraczaniem morza Il"etu (K.. Łydka, 1956).

R

D

fig. 2. Diagram

skłoou cthe~

mieznego uiworów triasowych z okolic Byczyny

Diagram

()if

cl1emical oomposition ar the Tri'assic deposit.s occu-

rring 111 the vicitnitie- s ot Byczyna

D - dolomit, W - wa-

pień, R - części

nlerorz-

puśzczalne, 1 -

dolomity

mruszcon'OŚne,

2, 3

-

war- stwy

gogolłńskie

(mail'gle i

wapi~ie),

4 -

_

wapie- nie komórkowe,

5,

6 - warstwy ze

$wierJdańca (iły

i

iły

dolomitowe),

7, 8 -

warstwy z

Myo- phorta costata

(dolomity

i

margle dolomiJtyczne) D - dolomite, W - li-me- stones, R

-

insoluble 'Parts 1 - ore-bearlilg dolomItes; 2, 3. - Gogolin beds (maTlts and lime- stones); 4 - cellulu lime- stones; 5, 6

-

bedS frOlll

Świerklaniec

(clays and dolomitlc clays); 7, 8 - beds with

Myophorta

co-

stata

(dolomiies and do- lomltic marls)

W do1m,ej części w.arstw 'z Myophoria costata (seria Al) notuJemy stop- niowy, si'lny wzrdst ilOlŚC'i węglanów 1 następstwo osadów: -iły doi].omi- tyczne - margle dolomityczne - dolomrty. Gra:ni1Ca dolnej i górnej

części oma.wiaiIlych warstw (serii A i B) 'zaznacza się na!głytm mmiejlSZE!'-

niem :się ilości węglanów, !PO czym powtarza się ,wspomniany 'uprzednio

(7)

stratygrafia osadów triasowych w Byczynie 321

cykl: ^~gle do1omi.tyczne ^~ doOlomity maTgliste ^~ doloOmity. ^Wyższa

część ffiOll'skich osadów !retu wyłkazuje małe ~ó:1miJdowa!Il:i:e składu che- micznego '(fig. 1).

Wytbi'tna: !ZJmiana następuje na gr, allll i..cy retu ' ~ wapLeh'ia lffiuSzlowe,~,

gdzie ^:zamikają dOloOmity, a miejsce ich zajmują różne. odmiany wapieni i margli (fig. 1). Mimo ' zna.cznych różnk stTuIlciuxalnycll ~ł.aJd ohemilczny ty'cil. utworów jest na ogół dość :Stały, przy I CZynl 'Poziomy wapier:ui falJi- mych (I i II) wyróżniają lSi.ę lWiększą marglistością. Odmie!niny Charakter

wykazują jedyn:iJe IWalpien!ie komórkOlWe

'(wapień

ilromó:rlkbwy ni'ższy

i główny paziołm wapi, enJia koimór:lrowegO'), które ze ^wZlględu na dość zn,aczną mrwaJl'tość MgO n.a'leży :najczęśdej okreś'lJić jailro waJpien1ie dolo- mityczne, a .nawet doOlomity W:a1pIriste. PonoOwna wyraźna 7Jlll'iaina !SkłaJdu

chemi, eznego zaznacza się !Ilia granicy wapieni roarogl!iSty1ch (międ!zylfali:s

tydh) ido100mitów k:r:u!szoonośnych .(f:iJg. 1 ; ). Te osta!tnie sta~wią na .ogół

jednolity Ilromple'kis dolomitów z wtkład!lciłmi doldmitów wapnistych. iDo- mtl!es*a części nieroOzpus7JCIzal1ny'oh w. Hel j, est zwyIkIle nieznaCZJIlJa {oIkoł.o

1%), a jedyme w spąoglowej warstwie opisywanych ddlomitów OIbser- wujemy jej wzrost 0(3+8 10/0).

Wymieni.one rodzaje skał waiJlienno-doOloOm1tyc:mo-marg1istyoh ⁱ różnią się od Siebie wyraźmie

'skład€!ll

c'hernd'CZnytm. Z iZ'eStaIWLeIliia analiz WSkaź

n:ikO'wy:dh wynlika (fig. 2), że !pOSZczególne .ogniwa Stratygratficzne 'triasu w BY'czym:ie są [['ęjpre~towane igłÓW1nie przez n$tępują!ce utwory.

W warstwach ze Świertklańoa: iły i iły doloJmityczne oraz piaski, w warstwa~h z Myophoria costata: margle d.olomitytczne, d.olomity - mar- gliste li. dolomity, w wa.rstwaloh gQgoHń:ski1ch: ~a'Pien'i.e i maI'1gile I(wapie~

nie komó: r'lrowe - dolomity 'Wapniste i wapiem.ie doOlomity<!zne), w dl()llo- mitach ikruszconośnydh: dolomity i 'Częśoilowodidlomity mapniSte.

W' NIID.SKI ISTBJATYGRkFICZNE

PO'd2'ń.ał strafty.graiicznyUi1rWor:ówtriasowyc'h w Byiczynie koło JawOll'z- na można! !p1"ZeipI'O'W'aicl7Jić głównJie w oparciu

^Q

dha:ralkteTy~yczny spOSÓlb wykształcenia wyróżnionych warstw, 'Zigodnie ze schematem usW.O'nYm;

przez S. Siedleakdegb

~(1948,

1'952). Na s~czegó1ną 'Uwagę zasługuje moż

liwość pełnegoO rO'zpoznaniapaz'iO'mów li'tOtstraty.graiiCZ'r1ycth, opisanych z .odsłonięć powieI'lZchniowyldłr" na podstawie profilowaJnia :rdZeni ^w:iertn~

czych. Spągowe osady pstrego piaSlrowca są wylksztaJioone analogiczn'ie jak w olroHcaoh AlJwern~ (S. ^Si ed' lec'kIi , W. Zaibiński, 1'953

¹⁾

i w rejonie Rybnika (8. Alexand:roOwicz, S. SiecUedki, 1960). Wykazują one stopniowe

przejścia do wyżej Jeżących marglis'tio-<doloirrritycin)"dh utWOll'ÓW retu, przy czym mogą reprezentowaiĆ ,,niIŻSzy" o( domy - środkowy!) pstry piasko- wie' c, wZlględnie dd:po'wiadać diolm.ej części retu. {górnemu !pS1lremu lPias-

koOwoowi~. Wyraźndeza'znacrona indywidUial!I1ość facja'l;na ri paloogeog:ra- ficzna .omawianej sm ^: ^(S. iSi, edlec'ki, I W. Zalbiński, 19, 53; S. AlexaJndro- wicz, S. Siedleclci, 1900) Skłania dO' wyróżnienia' j, ej jako warstwy ze

Świe:rtldańca (S. Alexandrow:icz, . 196'2). Wprow, atdzenie tetg10 teTmmu, !Za-

proponowanego przez P. AssmaInna (1'93'3), wydaJe się być (bardziej uza- sadnione niż JStoisowaJIlie nazwy "n:i:ższy pstry piaSlrowiec" '(m.m. 8. Sie- dleclki, W. Za,ibińsk:i, 11953; iK. Łydka, 19561), a to lze rwzględiu na brak

be~ednich dowodów Ś'Wi~dcząCY'dh .o dbecńości na obszarze Za.głę'OOa

(8)

322 Stefan Witold Alexandrowicz

osadów 'triasowyoh starszyoh od -górnego pstrego piaSkowca I(A. Toikar-

ski, 1961) .

. Dolomitylczno-margIiste 1m000::skie osady retu zaM'erają bogatą :faunę małżów . i ś1imaików. Z'glOdll.'ie

^lZ

,po!glądami: S. Sield.ledkiego ⁰⁹⁴⁸⁾ ^na~eży .

pod'k:reślić, ~e w zespdle fauny s~eg;ólnie ohaIraikterystycznym elemen- tem. jest MyophorW CQstata Z e n k, uw:aża!na za .skamieniałość prze-

wodnią dla .górnego pstrego 'piaSklowca. -W olPisa!nyrn prIO!fi1u, podobnie

jaik

iW

wie1uinnych ś1ąskJi.cb !profilaCh wiertniczych i w otdsło!nięo1aJch,

.gatunek ten jest · U.cznie reiprezentoWialny w dolomita1oo ma:r1gl'i.:stych, a zwłaszcza . w dolomiJta:ch detrytYlcznych i ocganodetrytycznyclJ.. Fakt ten ,uzasadnia wyl1Ó:Ż1riienie we wro'hodn~ej części 'Zatgłęma GórnośląSkiego

warstw:z Myophoria costata (w:g S. Siedleddego, 1:948 - warstwy

^lZ

Myo- phoria costata d Ben€!ckeia tEmuis) - i porównanie ioh m.in. z ana!logicznymi utworami opisanymi przez H. 8enkowicZIOiWą 1{l9(11 ) z obrzeżenia Gór

Święto1kxzyskich. W okolicadl Byczyny WaTs'twy tewy~a-zują 'Charatk-

terystyczną dwudzie'lnOlŚĆ,ZatZIlaiCZoną obecnością dwóch ^wkładów margli ,

wśród dolomitów. .

^!

. NaJStępstwo osadów w seria'ch A i B 'WskazuJe, ^'że mamy tu do ^c:żynie

rriaz dwoma cyldami sedylmen:ta' cyjnym!i, Iktóre wyraiają iSi.ę zm~aną za-

watrtośc

i

SUJbstaricji Hast.ej i piaszczystej (materiału terygeniczne,go) w wę

glanowym osadzie. Pierwszy Icy/kl (cliO'1na -część warstw z Myophoria co- stata - seria A) obejmuje margle i margle do-lari:ritY'czne ^o. znacznej za-

wartości materiaru ilastego, ' z domiies'Z1ką piasku 'kwal'oowego. iPrzechodzą

one Iku -gólrc'Z;e w cliorromi:ty offiIal'IgHslte, wapniste i detrytyczne, w których analizy cnerrui: czne wykaJZJUją Jedynie nieznaczny procent części nieroz- pusrezalnych w HlCI. Drugi -cyUd (g,ór:na ^część warstw z M yophoria co- stata - seria: B) rozpoczyna się mal'lglami oznaczającymi iponowny wzrost

do!pł)1lWll maJteTIiaru terygeniJc2'Jne,gQ, 'pt"zy czym ku Igórre matr!g1e te prze-

chodzą w d01lomity marg,liste, watpni8te i detrytyczne, któr' e oSlią:g,ają sto- sunkowo. 2'JnaJCzną miąższość (p()lnad 20 m). IPrzedstawiona dwudzielność

warstw z Myophoria costata

'zo..gtała.

stwierdzona w Slreregu prmli'ló'w retu w ZaJgł~bi'u Górnoś'ląskilm, m.in. w OlkiOHca'ch Młosz.Diwej, Lędz-i:n, Mik:c-

łowa, Zalbrza i Rybniika. StanoWJi ona zapewne wyraz oscylacj'i linii 'brze- gowej w czasie trrw:ania transgresji mmza doJ'nomasowego,

Poszczególne oghliwa: Hto'stlraty'grafi,czne waT,stw ~gOigolińskioh są Wy- ksz!taJcone analogicznie jak w okoJi·caeh Chrzanowa (S. Siedlecki, 19' 52), Szczakowej (K. BojiJwwSki, 19- (15) i Sławkowa (S. Alexa'Illdrowicz, iZ. Alex- a!ndl'QlWlircz, 19' 60); [Na uwagę :zasługuje chara:kterysty'czna 'ławica wapienia k':rynoidowego występująca rw stropie wapieni :z ' Pecten i Dooocrinus. Ła

wi'ca ta illOltow:atna ^'była w wielu proliilach śląsld>ego triasu, zwłasZ!cza

we wschodniej -części ZaJgł'ęlbia (S. Alexandrowicz, Z,. AleXlandxowic'z, 1960) jatko. .poziom Ikoxelacyjny.

W wall."stwaoh ,g;ogo1dńJslki i ch do~nyc!h Występują dw.a wkłady wapieni kbmórkowych, które od2'Jna'c2!ają się podwyżs2'Joną zruwartośCią MgO ([, i.g.

1 i 2) ^oi ' zmiennym ',SkIa!dem dh.em1czny.m (wa' p:enie dolomitY'czn,e i dol,c~

mity Wla!pn'iste). Do,lna w!kładk:,aJ wapienia komórkowego (niższy wapień

komó:rtkowy, ^wa!pień .pseud!oilmlmórkowy) n[e jest noltorw:ana w nielktórych

protfilach, ,górna. wkładka natooniast wykazuje :sze:r'O\lde l"OI1JPI'zestrzeniend,e

(8. Siedlecki, 1<948). W o1mHcaclh Chrzanow:a: 'zalZ!na'cza! się 0I!lIa: na przekr, o-

jach zestawiO'llych prz- ez H. Grusz-czyka (19'5'6) j;aIlro /Warstwa doIlomitu

(9)

Stratygrafia osadów triasowych w Byczy.nie 323

----~---~

w śrOdkowej części warstw

,gogoHńskiJch.

Zdaniem S. Siedleckiego (1948, 1952) cechy struJkituralne wapiend komórlrowyoh wskla.'zują lIlaJ'łoh męta

samaltycznepo,chodzenie. _Stała pozycj,a stratyigralf~czna _ tyooutwOTÓW

może sugerować, - 'Że w obrębie warstw gogolińsk:icll istniały dwa: zespoły

- ławic wapieni sz'czególnie podatnych na wtórne przemiany i dolomi-

tyzację.

DolomIty kruszconośne ze w<zględu m,a \SWoją strukturę i pOlzycję geo-

lo~czną uwazane są przez wiel1!lJ autO!l"Ów I(m.m. S. Sied1ecki, 1948, 195'2;

S. ŚliwińsJki, 19'64!)za UltiwórepiJgenety1czny, pows,tały przez dolomity,z1licję

pierwotnego sedymentU! waipiennego. W By,czynie i w Ce~al"óW'ce zastę

pują one częśdow<o górne warstwy .gogolińskie (warpień :f1alisty III), a: 'czę

ściowo war~y olkuSkiJe, wS:lJc'zególnO\Ś'Cii i'oh do:lny poziom, Iczyli war- stwy .gora~dec'kie. Usbrlenie !położenia 'gI'aJIlicy między w.arstw1liffii gogo-

liński1mi a warstwami olkuskimi w profilu doLomitóW kruszco1nośnyoh

w M'elu przypadka10h jest mo,żliwe dz1ęki olbecnOiŚci buł krzemiennych, które występują pospolide w wapi,oona:c!h

'go!I"~dedk:k'h,

me ^są 'znane nato- miast z w1lipieni fanstych r(z waTS'1JW

,gogo1i.ńsk:ich!).

Obserwa,cj'e mad wy;stępow,ani1em ikrzemi,eni w dol;o1mi'baclh kruSzco-

nośnych wskazują, 'Że w omawdam.ym prorilu 'Wspomnia:na 'g!I"anica prze- biega 14+18

ll1l

ponad ISWOPem: WlaJpi,eniafaldlstego I'I i(ftg. 1). A z,atem

łączna .miąższość

U'tWOII'ÓW

od'powia,dających walpieniolffi marglistym (mlię

dzyf-alTStym) i ·waipieniow.i fa:l: isteimtu HI, czyli 'ÓZw. serii wapieni p!łytoIWO

-falistych (S. S~edloo'ki, 195:2

¹⁾

wynosi 14+18 m. Na'leży podkreślić, że spąg dolomi,tów krusz!C<mOŚrlych przebiega w OIkoHca:dh Byczymy w dbrę

bie wapieni mangiJJistych (fbHsko ich !gÓlr'nej ,gralni1cy), nlatolmiast w Szcza- kiowej, ,a zwłaszcza w Trzebionce, obniża się on bardzo zna'cznie . i może doclhodzić do warstw z Myophoria , cosba:ta. W takim przypadku cała seria wapieni go'goliÓ'sIki,ch j-est

IzastąpiolIl,a

'Przez wtórne dolomity,a zmiany stru:k:twailne, wywołane przypugzcza1ni,e procesami metJaoomatozy i re- krystaliza'cji.,

:lll'ożna

OIooeTIWQlWać nawet w dol,omibclh reltu.

Katedra Geologii

Akademii Górniczo-Hutniczej", Kraków, al. Mickiew~c.za 30

Nadesłano dnia 2 sierpnia 1965 r.

PISMmNNICTWO

ALEXA:NlDROwraz ,S. rw. (1002) - Profil dol:negotriasu

W

Borowej

koło

Zabrza.

SpraW' .. 1P00s. KOnn. IBAN KJrak6w, VII-XH, lP. 50()---OO2. :K,r. akiów.

ALEXAlNlDROW:Eaz :S., AII1EXAlNDRJOiWICZ Z.

(1960) -

Utwory t-riaSlOlWeWl okoli- ca'ch 'StrzeImieszyci

Sławkowa.

Billi. Inst. Geol., 152, p. 00-1711:. War- 's'zaWa.

ALEXANDROW:I1CZ 8., SffiEDLEOKI S. G1900) - Osady pstrego piaskowca w okOlli- caro Ry.bnLk8.. iRocz. P>dl. Tow. GeO'l., 30, p. 1Ia9-2Q1. Kraków .

. A'9SMlA1NN

iP.

(10013\) - nie iStTajj,glra;phie der OIbersC'h'1ee:s'chen Trias - Der Bund- lSandstein. J-b. Preu.SIS. Geol. L-A., 53. Betlin.

BOJ1KIO:WSIKI K. (1'965) - !Dolaly

waa>ień

I!nUlS-2!lowy w okiolicy S2lczakowej. Bi'uI.

Inst .• Grol., 9'7,

pi.

2291-2'ro. Warszawa. .

GRU,sZCZYK H. (11966) - Uwagi w s<prawie

wykis:zta!łcenia·

morSkich . utworów

!triasu Ś'ląsko:',ilm-aIrows1k:ie.go. 'Biul. Inst. Geol., 10'7, p. 6-78. Warszawa.

(10)

324 Stefan Witold Alexandrowicz

ŁYDKA

K . 1(19156) - O petrog,ra':fii i lSedy.mentaC'jipstrego piaskowca -rejonu

ślą&~o

-kralrowskiego.

Bi~.

'1'lliSt. Geol., 108, p. 83-1194. ' W1arszawa.

sENKowrazowA H.

:(1961~'

- Ret i wlllPień muJS'211owy na za,chocl!nim oIbrzeżeniu

Gór

ŚwiętokrZY'Skioch\.

Biu'l. lnst. Gedl., 167, p. 411'--00. Warszawa.

SIEDLECKI ;S.

Gll94ł8I)

- Zagadnienia iSbra:tygratfii morSkich osa'<lów triasu kraokiOw- 'skiego. iRocz. Pon. Tow. Geol., 1'8, lP. 191\-272. Kraików.

SIEDUEOKiI S. (1952') - Utwory

~logiczne

obszaru

pomięd'ZY'

Chrzanowem a iKwa-

czałą.

BiuL.

lPańSItW.

Tnist. Gedl., 60, p . .l-m. W!IIl'szawa.

SIEDIJECK' ! S .,

ŻABiIŃ~l

W.

(l~

- Tu!fit melarfi'l'owy i nW;zy I pstTy tpialSktowiec rw AtlJwemi. Acta gool: pol., 3, p. 4>411'-400,

na:'

3. Wa'rs'zawa.

ŚLllWl:fiSKI

$.

'~1964)

Geo1iO'gia obszaru siewierslkiego. Pr. geal. IPAIN, IKraki6w, 25, lP. 1-74. Warszawa.

TOKA\RJSK'IA. (1001) -

'O

piaskowcu tpStryttll!

'W !północnej

aureoli iB'l'amy Moraw- ISkiej. !Spraw. \Pos. Kom. 'PAN Ktraków, I-VlI,

pi.

2'.22-2'.26. Kraków.

Cre«lmH BHTOm.,n: AJIEKCAHWOBlflł

CTPATHrPACI»IDI TPHACOBLlX OTJIO~ pAaOHA noc. BLIlłHHA BJIU3 SIBO)I(HA

(BCCTO'lHRSI 'lI\CTb BEPXHECHnE3CKOro 6I\CCEAHR)

Pe3lOMe

npocllllJIb TPHllCOBbIX OTnO)KeBBit pałiOHll DOC. BhI'IBlIa (OKOJlO

45

KM K

:3aIIIlJl:Y

OT KpaxOBa) OXBa'I'hIlllleT DOpO$I DecTPoro neC'laBHKa H HIDKHero paxOBHHHOro H3BeCTWIKa. Ha'JllHaJl CBlł3y MOlKBO 3,n:ec:& BhI,l(eJlHTb CJle,n:yJOm;He JlHTocTpamrpacllH'IecKHe 3BeHbJl

(clIHr. 1).

1.

CnOH H3 CBepKJlJlHl>I(a~ 3TO CBHT8 KOHTHHeB.TaJlbBJdX OTJlO)KeBBit, npe,n:CTaBJleHHldX nec- KaMH H DeC'ł3llHCTLIMH rJlHHaMH c o6m;eit MOm;HOCTbIO

12-19

M. OcHOBHYlO pOJIb HrPaJOT Kpa<:- Hhle, HecJJOHC11de, DeC'ł3lIHC11de rJliłHI.I, co,n:ep)K8m;He eJl:HHH'llłhIe KBapn;eBhIe r8JIbKH H qepe,n:yJO- m;HecJl 3eJleHhIMH rJlHHaMH c pe3KO BhI,l(eJlJllOm;eitCJI CJlODCTóCT&IO; B KpOBJle nepexo,D;JIT B ,n:o- JlOMBTH3BPOBaHllhIe rJliłHI.I.

2.

<;:nOD

c,Myophoria costata

c MOlIl;HOCTbIO

31-35

M. 3TąCBHTa MepreJlHCTbIX ,n:onOMHTOB )KemOBaTo-ceporo :n;sen, co,n:ep)Kam;HX IIpOCJloitKH rJlBH H ,n:OJlOMHTH3BPOB8mn.Ix MepreJleit, a TaK)Ke DpOCJlOitKH ,n:eTPHTOBbIX, H3BeCTKOBbIX H OOJlHTOBbIX ,n:OJIOMHTOB. B,n:OJlOMHTax 06bIqHO BC'rpeqaeTCR cIIayH!l lIJJaCTBH1IIlTO)K86epHblX; B OCHOBHOM,

Myophoria costata

D

Hoernesia socialis.

PaCCMaTPHBaeMhIe CJlOD Ha OCHOBaHHH xapaxTepHoit DOCJle,n:OBaTeJIbHOCTB 3aJleraHBJI MepreJleit D ,n:OJlOMHTOB MOlKBO Do,n:pa3,n:eJlHTb Ha ,!(Be qacm (,n:Ba oca,n:OqablJt n;HKJla). HB:lKBJIg qacTb - CBHTa

A -

OXBaTbIBaeT TOnm;y DeC'ł3lIHCTOrO ,n:o,!JOMBTa,

lIHlKBBit

IIpOCJloi!: MepreJleit H c.'JIoit H3BecTKOBbIX D ,D.eTPHTOBbIX p,OJIOMBTOB, BepXHJIJI )Ke qaCTb - cBHTa B - HaqHHaeTCJI MepreJlJlMH (BePxmdt IIpOCJIOit ,n:OJIOMHTH3BPOBaHHldX Mepreneit), nepexo,l(Jlm;HMH nepxy B MepreJIBC11de, ,n:eTPHTOBhIe D OOJlHTOBhIe ,n:OJIOMH11d.

3.

HBlKBHe rOrOJ1HHCKHe CJlOD, OXBaThIBalOm;He TPD cTPamrpacllH'IecKHe 3BeHbJl. HBlKBHe CJlOD no H3BeCTHlIKB c

Pecten

H

Dadocrinus (7-10

M), IIpe,D;CTaBJleHHhIe' qeTKO CJlODCThIMH KpD- HOB,l(HhlMH, ,n:eTPHTOBhIMH BJlH DeJlHTOBhIMH H3BeCTIllOOIMH, qepeJl:YlOm;HMHCJI Mepreniw:H. B cpe,n:- Heit qacm CBBTId DOJlBJlgeTCJI IIpOCJlOeK ,D.OJloMB'11oBPoBaHHoro· H3BecTWIKa

(lIHlKBBit

DOpDcn.dI:

H3BeCTHJIK), B KpOBJle )Ke - xapaKTepHaJI TOmn;a KpBHOH.I(Horo H3BeCTHJIKa. BbIJlIe 3aJleraeT BOJl- HBCThIit H3BeCTHJIK

I (4-4,5

M). 3TO DeJlHTOBhIe H MepreJlHCThIe H3BeCTHJIKD c BOJ1BHCTOi!: CJlODC-, TOCThlO BJlH Y3JlOBa11de H3BeCTHRKH c IIpOCJloitKaMH Mepreneit. B KpOBJle ODHChIB8eMbIX CJIoeB DOJlBJlgeTCJI TOmn;a DopDCToro H3BeCTHRKa

(1,5-2,3

M). 3To H3BecTKOBbIit ,l(OJlOMHT, 06pa30BaB- n:mitCJI, BepOJITHO, B pe3yJIbTaTe BTOpH'IHbIX MeTacOMaTHqecKBX H3MeHeBBit.

(11)

Streszczenie 325

4.

BepXHlle rorommCKHe CJIOH MOlKHO UO,I(p8.3,!(eJlHTb Ha~ 1]>H '1acl1I. ilpJIMO Ha nopHCThIX H3.BeCTIDIlCax JaJ1eraeT KOHrJIOMepaTOBaJI CBHTa

(9-12

M), P8.3BHTaH B B.H)J,e TOBK~ H cpe,l(He- CJIOHCThIX neJlHTOBhIX H opraHO,!(e1]>HTOBhIX H3BeCTIDIlCOB C MHorO'IHCJIeHHLIMH npOCJIo:liKaM:H MepreJIe:lt. XapaKTepm.tM npH3HaKOM BBJVIeTCB: Ha.JlJAHe

2-3

npOCJIoeB H3BeCTKOBhIX BHYIPH- .pOPMaD;HOHBhIX KOHrJIOMepaToB. BTOPoe 3BeHO cnaraeT BOJIHHCThI:lt H3BeCTIDIlC

IT

He6om.mo:lt MOID;HOCI1l

(1,7-2,2 M),

HO C pe3KO BLI,l(erunoID;HMHCB: BOJIHHCThIMH H KOMKOBaThIMH C1]>YKTYPaMH.

BhllIIe 3aJIeraroT MepreJlHCThle H3BeCTHJIKH

(3-8

M). 3TO TOBKOCJIOHCThle H3BeCTHJIKH '1epe,l(y1O- mHeCB: MepreJlJlMH.

5.

Py,n;oHocHLIe ,n;OJIOMHThl, ,!(oCTHraroID;He MOID;HOCI1l

46

M, 3TO o,l(H006P8.3HaH CBHTa UJIOT- HLIX, Meno- H cpe,l(HeKpHCTaJlJJlI'ieCKJiIX ,n;OJIOMHTOB JKeJITO-6yporo D;BeTa. B6JlH3H OT no.n;OmBLI 3TH ,n;OJIOMHThl HHor,!(a co,!(epJKaT He60m.mHe CKOUJIeHHJI UHpHTa H raJleHHTa, a TaKJKe CKOUJIeHHJI 3eMJlHCTOro raJIMeB:. B BepXHe:lt '1aCI1I npo.pHJlJI B ,!(OJIOMHTax BC1]>e'laIOTCB: KpeMHeBLIe KOBK- pen;HH (.pur.

1).

XHMH'IecKHe aHaJIH3LI TpHacoBhIX H3.BeCTIDIlCOB, MepreJIe:lt H .n;OJIOMHTOB pa:ltoHaELI'IHHLI YKa3LIBaIOT Ha TO, 'lTO B OT,n;eJILBbIX C1]>amrpa.pH'leCKHX rOpH30HTax pacnpOC1]>aHeHLI OTJI~

JKeHHJI OTJIH'laroID;HeCB: no CBoeMY COCTaBY (.pur.

2).

Cn:OH H3 CBepKJIJIm.~a no B03pacry OTHO- CJITCB: K BepXHeMY (B03MOlKHO cpe,l(HeMY) nec:rpoMY nec'laHBKy,CJIOH C

Myophoria coslala

6LIJlH oTHeceHLI K p:ny, a rOrOJIHHCKHe H py,n;oHocHLIe ,n;OJIOMHThl OTBe'laIOT HHJKHeMY paxOBHHHOMY H3BeCTHJIKY. Py,n;oHocHLIe ,!(OJIOMHThl pacCMa:rpHBaIOTCB: KaK OTJIOJKeHHJI o6p8.3oBaBmHecB: nyTeM 3UHreHeTH'leCKo:lt ,!(OJIOMHTH3an;HH H3BeCTKOBhIX nopo,n;

(C.

Ce,n;l1e~,

1948, 1952).

'B pa:ltoHe ELI'IHHLI 3TH ,n;OJIOMHThl 3aMemaroT CaMLIe BepXHlle 'laCTH rOrOJIHHCKHX CJIoeB (BOJIHHCTLI:lt H3- BeCTmnt

lIT)

H HHlKHIOIO 'laCTb Om.KyCKHX CJIOeB (rop8.3,n;e~e CJIOH).

I'paBHIJY

¥ex,n;y MeTac~

MaTH'leCKH H3MeHeHHLIMH rorOJIHHCKJiIMH H OJll.KYCKHMH CJIOJIMH B npe,n;enax py,n;OHOCHLIX .n;o- JIOMHTOB MOlKHO npoCJIe,l(HTb Ha OCHOBaHHH HlLlIJil1IHJI KpeMHe:lt, K(lTOpLIe BC1]>e'laIOTCH 06LI'lHO B Om.KyCKHX (rop8.3.n;e~) CJIOHX (.pur.

1). HmKwuI

rpamm;a py,n;OHOCHLIX ,n;OJIOMHTOB B HCCJIe- .n;yeMoM pa:ltoHe npoxop;HT B Dpe,!(eJIax MeprenHCThIX H3BeCTHJIKOB, HO Ha TeppHTOpHH npocm- parome:ltCB: B

5-10

KM K 3aUa.D;Y H BOCTOKY (Tme6eHKa H ID;axoBa) onyCKaeTCB: BUJIOTb ,n;o p3Ta, TaK '1TO Py,!(oHocHLIe ,n;OJIOMHThl 3aMem;aroT nOJIHOCTbIO rOrOJIHHCKHe CJIOH, a BTOpH'IHLIe MeTa- COMaTH'leCKHeH3MeHeHHJI Ha6mo,n;3.roTCB: MeCTaMH ,n;aJKe B npe,n;enax ,!(OJIOMHTOB CJIoeB C

My- ophoria costata.

Stefan Witold AIiEXANDROWlCZ

STRATIGRAPHY OF THE TRIASSIC DEPOSITS AT BYCZYNA NEAR JAWORZNO

(EASTERN PART OF THE UPPER SILESIAN COAL BASIN)

Summary

The Triassic section occu'rring at Byczyna (apprOximately ,4;5 km west 0If Cra- cow) embraces the depoo.its of the BuntsallliCIstein and 'the Dowel."

Musc!he'}kallk.

Going from the bottom we may distilIiguish here the foHow'i'IlIg UthiOlstratigralpihiicail memibe'rs ,(Fig. 1):

1. The beds fromSwierk;1:aniec. This is a series of oontinental deposii1;s repre- sented hy sandJg and arenaceOUlS clays, the ,total Itlhidme5B amoU!Ilting to 12--\19 m.

Red, unstratified a,renaceous clays : containi'Illg s'ilngIe quartz :pellbles !play here moot important TOle. They ' are interbedded by Igreen days revea, ling a dilOliltind Sltra:ti- fication, and at the top pass into doil:omitic clays.

2. The beds with Myaphorrria costa.ta, 311--35 mm in thiicklness. 'I1his .is a series

of yellowilsb-,grey, mady dolamites that contain ilIitercalations

Of

clays and dolo-

(12)

326 stefan Witold Alexandrowicz

mitic marls, as well as in:tex<;,alations

Of

detrital, calcareous and OOlitic do!omites.

In dolomites, 1!he peIlecypod fauna, mainly MyOphoria cOSltwta anid Hoernesia socialis, is ,a,bundant. The beds IUinoer consideration s'oow a binary chara,cter that may be seen in a succession of ma,rLs and dolomites (tWlO sedimentBlry eye'les). The lower , part -:- 'series A - e!IIlIbra'Ces a bank of the arenaceous dioJ,omiie, ;tbe iLower inter- caiJ.at'ion of ,roarls and the 'bed of calcareous and detrital dolomites. The upper part - series B - begin, s with ma, rIs (upper intercalJ.ati'On of dolomitic roarls) that palSS towa'rds the top into ttnal"ly, detrital and oolitic d'O,}omites.

3. Th.e !Lower Gogol'in beds embrace three s'trati'graphLcai

m~rnbem.

The lower memJber is repreSletIllted by -

~he

li.tnle1;11iones with Peaten and Dadocrinu8 ('7...f10

m).

The -limesoonesare distinctly bedded, crinoidaiJ. detrital or peliiic, interca'!ated by

marls. Wd:tlhin the series an interca, lat'ion 0.£ dolomiti:c limestone (lowe' r Celllular limestOil1e) appears, and at the top a 'cha'l",adteristk bank of crinoid ]imestone

OCCUTl!!. Highe~

up, there rests wavy lLrnesione :1' .(4-4;5 m in

thi~e.ss).

This beloll1:gs to the peliti'c and marly iJ.'imestones, ,C'haracteri1Jed by wavy s:tratilfk'aj;.i.on,- or the n'Odular Hmestones with a:narly intercalations. 'In tihe top

po~tion

of the !beds- considered a banlk of cehl!ular limestone appea:rs,

l,,~2,G

m in thickness. This is

a: 'calooreou.s ddLomite probalbly iformed a's a reSIUlt of iSecondary metasomatic alte'ra-

Hons.

4. The upper Gogolin bediS .may ibe subdivided into three 'parts. Iimmediately on the c'e.l!lula,r limestones there rests a oongoolmarate s'eries 109--12 m.) developed as thin- and middl-e'-4bedded pelitic and or,gano-detritic limeston- es with numerous mar'1 intercalati.ons. 2--13 ibanks of c.aiLcareoUB intrafformatiOlIlal ,cong1oane'ra'tes, a, re here a c<haraciertst'ioc elemeni. The seoond member is represented by the wavy - limestone 1,1, reve: a[ing iSIIIlall thickness (1,7-,2,2' m.), Ibut distinctly e:l1Jpressed wavy and nod'lliJ.ar textuores. Thisiseorie,s

j,s

overlain by marly Umest'olnes, from 3 to Il

iffi.

in thiicknes's. These are '11hin-lbedded ililmestones intercalated :by marLs.

·5. Ore-lbearing ddlom'ites reach 46 m. in th'ickness. These make a monotonous series devellO!ped as yellow..,brown, compact, Ifine-crys'talline or middle-crylStaUine' dolomites. Near 1Jhe iba;se 'they , s'Ometimes contain small accumUlations of pyrite and galena, as weN as some concentrationlS of earthy galJ.meils. In the upper parts of the section, the dolomites 'oontain

g,ITkeQUIS lUlm~'

{Fi'g . .1).

Chemical analysis of , the 'Driassic limestones, ma, rls and doiliomUes from !ByczYna , ghow '(Fig. 2) 1ihat in the indiividuaiJ. stra'i'igraiphkal ,horizom; are found form'ations of different composition; 'I1he beds dlrom 8wierklaniec are of U,pper Buntsandstein age Qpartly prolbaibly

iOIf

. !Middle Bunts'anstein age). The ibeds wilth

MYOfPh;oria, 008-

tat a have been referred to the Thoethian, the Gogolin bed\3 , and the ore-Ibeari'tlg dolomites have Ibeen as,stgned to th, e Lower Muschelkaflk. The 'Ore-bearing dolomtites 'have lbeen reckoned to he , a formati, on originated be'fore the epi'genetic do[omitiza- . tiOiIl of the l limes'tone rodm'CS. Siedlec;ki, 1948

U002).

At Byczyna they replace the

, uppermost !part of the Gogolin !beds (wavy lirrnesoone HI') andtlhe lower part of

,thJe Olkusz ! beds (GoraZideck'ie beds). The bounda'ry between the , metasd.mati'caIQy

,C'hanged Gogolin and Olkusz Ibeds may be distingUJislhed within the ore-bearing

dolomite:s

Olll

the basis of the existing flints that are jirequently ;f,ound 11n the Oikusz

{Gora1Jdec'kie) beds {Fig.

11~.

The lower iboUlIldaTY of the me .... bea'l"ing dolomites runs ,

withdn the ,a'l"ea stUJdied, ial. marly limestones,; howe-ve, r , within the areas remote

about '5'-10 km to the east and west

(Trzebion~,

and Szcza'lrowa) it dec1i:nesas far

as the Roetlhian

5'0

Stratygrafia osadów triasowych w Byczynie koło Jaworzna

Stefan Witold .ALEXAiNDRjQlWlIOZ