Podjęcie katechezy w pismach św. Wacława Kosińskiego

(1)

Wiesław Wilk

Podjęcie katechezy w pismach św.

Wacława Kosińskiego

Studia Katechetyczne 6, 324-379

1987

(2)

32*

К». MIECZYSŁAW WILK

POJĘCIE KATECHEZY

W PISMACH KS. WACŁAWA KOSIŃSKIEGO

WSTĘP

Z p r o b le m a ty k ą p o s ł u g i sło w a w K o ś c i e l e o k r e s u m ię d zy w o je n n eg o w P o ls c e

b y ł a ś c i ś l e z w ią z a n a d z i a ł a l n o ś ć p i s a r s k a k s . W. K o s iń s k i e g o (1 8 8 2 -1 9 5 3 ) \ O k r e ś l a j ą c sw o je s ta n o w is k o w obec ów czesnych, p rz e ja w ó w d z i a ł a l n o ś c i d u s z p a s t e r s k i e j , n i e j e d n o k r o t n i e z a z n a c z a ł , Ze k a z n o d z i e j s t w o , k a t e c h i z a c j ę d z i e c i o r a z k ie ro w n ic tw o duchowe w k o n f e s j o n a l e n a l e ż y u w aż ać z a z a d a n i a n a j b a r d z i e j i s t o t n e . T erenem s z c z e g ó l n e j t r o s k i d u s z p a s t e r z a pow inny s t a ć s i ę w ed łu g n ie g o : " k o n f e s j o n a ł , g d z i e o c z y s z c z a z g rz e c h ó w i u r a b i a d u s z e p o s z c z e g ó ln e , s a l a s z k o l n a , w k t ó r e j k s z t a ł t u j e w d u c h u C h ry stu so w y m p r z y s z ł y c h w ie r n y c h i am bona, z k t ó r e j p o u c z a c h r z e ś c i j a n o i c h o b o w ią z - 2 k a c h " . Z g o d n ie z tym z a ło ż e n ie m p o d j ą ł k s . K o s i ń s k i z n a c z n y w y s i ł e k 1 U r o d z i ł s i ę 21 w r z e ś n i a 1882 r . we w s i D z i ę k i , w s a n d o m ie r s k im . Po u k o ń c z e n iu S e m in a riu m Duchownego w S a n d o m ie rz u ś w i ę c e n i a k a p ł a ń s k i e o tr z y m a ł w 1905 r . W l a t a c h 1 9 0 9 -1 9 1 3 s t u d i o w a ł n a u n i w e r s y t e c i e we F r y b u rg u S z w a jc a r s k im . Tam o tr z y m a ł w 1916 r . d o k t o r a t n a p o d s ta w ie r o z p r a wy: J a c e k f f iija k o w s k i, e i n p o l n i s c h e r P r e d i g e r a u s d e r B a r o k z e i t " . W l a t a c h 1 9 2 3 -1 9 2 9 b y ł p r o f e s o r e m w S e m in a riu m Duchownym w S a n d o m ie r z u . Z k o l e i b y ł p ro b o s z c z e m w S k a r y s z e w i e , a od 1931 r . a ż d o k o ń c a ż y c i a p ro b o sz c z e m i d z ie k a n e m w R a d o m iu . Z m a rł24 g r u d n i a 1953 r . K s . K o s i ń s k i b r a ł żywy u d z i a ł w p o ls k im r u c h u h o m ile ty c z n y m i k a t e c h e t y c z n y m . Wcho d z i ł w s k ł a d k o le g iu m r e d a k c y j n e g o " P r z e g l ą d u H o m ile ty c z n e g o " o r a z w s p ó ł p r a c o w a ł z k o m ite te m re d a k c y jn y m " M i e s i ę c z n i k a K a t e c h e t y c z n e g o i Wycho w aw cz eg o ". P r z e z w i e l e l a t r e d a g o w a ł t e ż " K r o n ik ę D i e c e z j i S a n d o m i e r s k i e j ". W swoim ś r o d o w is k u b y ł znanym i c e n io n y m s p o w ie d n ik ie m i k ie r o w n i k i e m duchowym. P o r . W. W ilk , K o s i ń s k i W .S ., W: S ło w n ik p o l s k i c h t e o lo g ó w k a t o l i c k i c h 1 9 1 8 -1 9 8 1 , t . 7 1 , W arszaw a 1983* e . 1 5 7 - 1 6 0 ; t e n ż e , K s . W acław K o s i ń s k i - k a p ł a n i p i s a r z , S t u d i a S a n d o m i e r s k i e , t . 1 7 (w d r u k u ) .

2

W. K o s i ń s k i , , K a z a n i e a r o z m y ś l a n i e , P r z e g l ą d H o m ile ty c z n y 9 ( 1 9 3 1 ) , 3 9 .

(3)

p i s a r s k i , celem u s p r a w n ie n ia p o s ł u g i sło w a w K o ś c i e l e , w r a s a c h t r z e c h n u rtó w : k a z n o d z i e js t w a , k a te c h e z y i k ie ro w n ic tw a duchowego

N a jw ię c e j p u b l i k a c j i k s . K o s iń s k ie g o d o ty c z y ło spraw h o m ile ty c z n y c h . K ie k t ó r e z ty c h p u b l i k a c j i m ia ły na p o lsk im t e r e n i e c h a r a k t e r p i o n i e r

-4,

s k i . Zw iązek k s . K o s iń s k ie g o z ruchem k a te c h e ty c z n y m o k re s u m iędzy w ojennego b y ł m n ie j in te n s y w n y , n i ż z h o m ile ty c z n y m . Je d n a k ż e we wczesnym e t a p i e sw ej d z i a ł a l n o ś c i p i s a r s k i e j b y ł on żywo z a in te re s o w a n y p ro b lem a ty k ą k a t e c h e ty c z n ą . K a te c h i z a c ję u w a ż a ł z a n a j i s t o t n i e j s z y p rz e ja w d u s z

-С

p a s t e r s k i e j t r o s k i w p ro w a d ze n iu d z i e c i ku d o j r z a ł o ś c i c h r z e ś c i j a ń s k i e j . S k u te c z n o ść k a te c h e z y u z a l e ż n i a ł k s . K o s iń s k i p r z e d e w szyptklm od j e j odnowy fo rm a ln o - m e to d y c z n e j. Z a g a d n ie n ie to s t a ł o s i ę d la ń o śro d k ie m sz c z e g ó ln y c h z a in te r e s o w a ń . B i o r ą c je d n a k pod uwagę c a ło ś ć p o r u s z a n e j p r z e z n ie g o p r o b le m a ty k i, w a rto p r z e d s ta w ić i o c e n ić w ś w i e t l e ó w czesnej m y ś li k a t e c h e ty c z n e j w P o l s c e , n i e t y l k o podstaw owe w rk a z a n ia m eto d y czn e, a l e t e ż samą k o n c e p c ję k a te c h e z y o ra z j e j e le m e n ty tr e ś c io w e .

S zczegółow y z e s ta w b i b l i o g r a f i c z n y p ra c k s . K o s iń s k ie g o z te g o za k r e s u p o d a je : W. W ilk , P o s łu g a sło w a w K o ś c ie le , w pism ach k s . Wacława K o s iń s k ie g o , L u b lin 1981 (m asz y n o p is rozpraw y d o k t o r s k i e j ) .

* P o r . W. W ilk . Wkład p i s a r s t w a k s . Wacława K o s iń s k ie g o w rozw ój p o l s k i e j h o m i l e t y k i , W: S tu d ia z h i s t o r i i k a z n o d z ie js tw a i h o m il e ty k i , t . ГУ, (w d r u k u ) .

^ P o r . W. K o s iń s k i , 0 k a t e c h i z a c j i d z i e c i ja k o n ajw a żn iejsz y m z a d a n iu d u s z p a s te r s tw a , K ro n ik a D i e c e z j i S a n d o m ie rs k ie j ( s k r ó t : KDS) ° ( 1 9 1 6 ) , e . 7 0 .

(4)

1. KONCEPCJA KATECHEZY

K o n ce p cje k a te c h e z y łą c z y s i ę zaw sze z o k r e ś le n ie m j e j n a t u r y i c e lu o r a z u s ta le n ie m j e j w łaściw eg o p o d m io tu . M ależy p r z y tym s t w i e r d z i ć , t e t e t r z y a s p e k ty k a te c h e z y b y ły zaw sze w id z ia n e w p o w ią z a n iu z K o śc io łe m i J e g o p o sła n n ic tw e m J a k k o lw ie k t e n zw ią ze k b y ł n i e j e d n o k r o t n i e p o j mowany j e d n o s tr o n n ie c z y pow ierzch o w n ie n a s k u te k u l e g a n i a duchow i c z a s u czy b ra k u p o g łę b io n e j w i z j i t e o l o g i c z n e j , to je d n a k c i ą g l e ro z u m ia n o , t e k a te c h e z a j e s t wyrazem n a u c z y c i e l s k i e j m i s j i K o ś c i o ła . K o ś c ió ł zaw sze j e s t w n i ą zaangażow any i d la r e g o s ta n o w i ona t r a d y c j ę p o s łu g i sło w a B o- żego . Bod tym kątem w ypadnie z a t o ń r o z p a t r z y ć p o g lą d y k s . K o s iń s k ie g o z a w a rte w je g o p ism a c h , aby na t l e ó w cz esn e j m y ś li k a t e c h e ty c z n e j o k re ś l i ć w łaściw e mu r o z u m ie n ie i s t o t y i c e lu k a te c h e z y o r a z j e j p o d m io tu .

1 .1 . KATECHEZA WYEAZEM HAUCZYCIELSKIEJ I WYCHOWAWCZEJ TBOSKI KOŚCIOŁA

W pism ach k a te c h e ty c z n y c h k s . K o s iń s k ie g o w y ra ź n ie r y s u j e s i ę ś w ia d o -g m ość, że k a t e c h i z a c j a j e s t z a sa d n icz y m pow ołaniem i zadaniem K o ś c i o ła . Ten i s t o t n y o b o w iązek , n ało żo n y K o ś c io ło w i p r z e z C h r y s tu s a , tr w a c i ą g l e ,

q

choć je g o form y u z a le ż n io n e s ą od warunków danego c z a s u . Aby s p r o s t a ć bieżącym wymaganiom, sp o só b k a te c h lz o w a n ia m usi u s t a w i c z n i e u le g a ó r e fo rm ie P rz e d k a t e c h i z a c j ą , ja k o podstawowym zadaniem K o ś c i o ła ,

® P o r . P . B l a c h n i c k i , K o ś c ió ł a k a t e c h e z a , K a te c h e ta 11(1967) 9 7 . 7 Tamże, s . 1 0 0 .. g " K o ś c ió ł uw aża n a u c z a n ie r e l i g i i z a n a j p r z e d n i e j s z ą , n a j s k u t e c z n i e j s z ą , a co z a tym i d z i e z a n a j w a ż n i e js z ą c z ą s tk ę sw ej d z i a ł a l n o ś c i p a s t e r - s k o - m is y j n e j, k t ó r ą z l e c i ł mu Z b a w ic ie l " . W. K o s i ń s k i , K a te c h e ty k a c z y l i m etodyka n a u c z a n ia . r e l i g i i , wyd. X I, S an d o m ierz 1 9 3 1 , s . 8 .

o

Tamże, 8 . 1 .

10 " T re ść n a u c z a n ia r e l i g i j n e g o j e s t n ie z m ie n n a , sp o só b je d n a k 'm a c z a n i a , ja k o r z e c z lu d z k a powinna s i ę d o s k o n a l i ć , o p i e r a ć s i ę n a pra> ic h p s y c h ik i i zdro w ej d y d a k ty k i" . W. K o s iń s k i , K i l k a uwag z x a o j i "Pc ja d an e k r e l i g i j n y c h ” k s . d r M ły n a rc z y k a , KBS 11 (1 9 1 8 ) , 8 . 2 4 .

(5)

k s . K o s iń s k i s t a w i a dwa ró w n o rzę d n e c e l e : n a u c z a n ie i wychowanie 1 1 . O bie t e f u n k c je m uszą być w k a t e c h e z i e ś c i ś l e ze s o b ą z ł ą c z o n e . K a te c h e z a m usi p rz e k a z y w a ć p ew ie n z a s ó b w ied z y r e l i g i j n e j , a l e ró w n o c z e śn ie z tym p r z e kazem m usi łą c z y ć s i ę p r o c e s w ychow ania d o t y c i a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o .

P r z e k a z w ied z y r e l i g i j n e j w k a t e c h e z i e w y n ik a zd a n ie m k s . K o s iń s k ie g o z sam ej j e j i s t o t y . P rz y jm u ją c e ty m o lo g ic z n e ź r ó d ł o g r e c k ie g o c z a s o w n i- 12 ka d l a p o l s k i e g o te r m in u k a te c h lz o w a ć p o d a je on z k o l e i o k r e ś l e n i a 13 poch o d n e j a k : k a t e c h e z a , k a t e c h iz m , k a te c h u m e n , k a t e c h e t a . Słow o g r e c k i e k s . K o s iń s k i tłu m a c z y p r z e z : mówić z p o d w y ż s z e n ia , w y g ła s z a ć , p o u c z a ć .

Z z e s t a w i e n i a t y c h w y ra ż e ń w y n ik a , ż e p o j ę c i e t o s t o i w ś c i s ł y m zw ią zk u

z f u n k c jo n a ln y m podaw aniem b l i ż e j n ie o k r e ś l o n y c h w ia d o m o ś c i. Tak ro z u m ia ny ź r ó d ło s ł ó w ja k o p o d aw a n ie w ia d o m o śc i c z y p o u c z e ń , k o n s e k w e n tn ie p o d s ta w ia pod p o j ę c i e k a t e c h e z y i i n n e p o j ę c i a p o c h o d n e , z u w z g lę d n ie n ie m o cz y w i ś c i e i c h t r e ś c i r e l i g i j n e j . Z atem k a t e c h iz o w a ć z n a c z y u c z y ć r e l i g i i , k a t e c h e z a t o l e k c j a r e l i g i i , k a t e c h i z m t o p o d r ę c z n i k d o l e k c j i r e l i g i i , k a te c h u m e n , t o u c z e ń h a l e k c j a c h r e l i g i i , a k a t e c h e t a o s o b a n a u c z a j ą c a r e l i g i i 1 Dl a k s . K o s iń s k i e g o z a te m k a t e c h e z a j e s t l e k c j ą r e l i g i i , w c z a s i e k t ó f e j u c z y s i ę praw d w i a r y i o b y c z a jó w . U w ażał bow iem , ż e w ie d z a r e l i g i j n a ma o grom ne z n a c z e n i e w f o r m a c j i ż y c i a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o . " ( K a t e c h e z a ) w in n a n i e t y l k o k s z t a ł t o w a ć u m y s ł d z i e c k a p r z e z n a u c z a n i e praw d B o ż y c h , l e c z r ó w n ie ż j e g o s e r c e i w o l ę , sło w em , ż e n a u k a r e l i g i i p o w in n a b y ć i d y d a k t y c z n a i w y ch o w aw c za ". W. K o s i ń s k i , K i l k a u w a g , s . 2 4 . 12 W. K o s i ń s k i , K a t e c h e t y k a , s . 1 . P o d o b n ie c z y n i l i w s w o ic h p o d r ę c z n i k a c h k a t e c h e t y k i : J . K r u k o w s k i, P r z e w o d n ik t e o r e t y c z n y d l a k a t e c h e t ó w c z y l i ł c a t e c h e t y k a , K rak ó w 1 9 7 7 , a . 7* S . N a r a j e w s k i , K a t e c h e t y k a w t e o r i i i p r a k t y c e , Lwów 1 9 0 2 , s . 7* J . B o c z a r , K a t e c h e t y k a , Lwów 1 9 H , э . 1 0 . 13 P o r . J . K r u k o w s k i , d z . c y t . , a . 7* J . B o c z a r , d z . c y t . , a . 10* Z . B i e l a w s k i , P e d a g o g i k a r e l i g i j n o - m o r a l n a ( K a t e c h e t y k a ) , Lwów 1 9 3 4 , 3 . 1 - 2 . ^ W. K o s i ń s k i , K a t e c h e t y k a , s . 1 . O k r e ś l e n i a t e , j a k t e ż p o n i e k ą d sam u k ł a d " K a t e o h e t y k i " , k t ó r a w z n a c z ę j s w e j c z ę ś c i p ó d a j e i om aw ia w skazów k i d o t y c z ą c e m e to d i ś r o d k ó w s k u t e c z n e g o n a u c z a n i a r e l i g i i , s p r a w i ł y , ż e t e o r i ę k a t e c h e t y c z n ą k s . K o s i ń s k i e g o u w a ż a s i ę d z i ś ja k o ty p o w e z j a w is k o n u r t u d y d a k t y c z n o - m e t o d y c z n e g o w p o l s k i e j k a t e c h e t y c e . P o r . P . B l a c h n i c k i , K a t e c h e t y k a f u n d a m e n t a l n a , L u b l i n 1 9 7 0 , s . 11* P . P o r ę b a , D z i e j e k a t e c h e t y k i . W: D z i e l e t e o l o g i i k a t o l i c k i e j w P o l s c e , t . I I I , c z . 2 , l u b l i n 1 9 7 7 , a . 1 4 1 - 1 4 2 ; M. M a j e w s k i , K a t e c h e z a a n t r o p o l o g i c z n a n a t l e w s p ó ł c z e s n y c h k i e r u n k ó w k a t e c h e t y c z n y c h , L u b l i n 1 9 7 7 , a . 1 6 .

(6)

n ie d o s ta te c z n e i n ie u m ie ję tn e n a u c z a n ie r e l i g i i « p r z e s z ł o ś c i d o p ro w a d z i-15 ło do fo rm a liz m u i se n ty m e n ta liz m u r e l i g i j n e g o , a n aw e t do n ie w ia r y . Znajom ość prawd r e l i g i j n y o h k s z t a ł t u j e p r z e k o n a n ia , pro w ad zi do w ia r y , a t a z k o l e i wpływa n a m o raln o ść c z ło w ie k a

K s. K o s iń s k i p r e c y z u je p rz y tym j a s n o , że ce le m k a t e c h e ty c z n e j t r o s k i 17

K o ś c io ła j e s t n i e t y lk o n a u c z a n ie , a l e i wychowanie . K a te c h e ta n i e mote uważać s i ę t y lk o n a n a u c z y o i e la r e l i g i i , a l e p rz e d e w szy stk im p o

-18

w in ie n czuć s i ę wychowawcą i d u s z p a s te r z e m . K a te c h e ta n i e może t r a k tować l e k c j i r e l i g i i j a k t r a k t u j e swój p r z e d m io t n a u c z y c ie l h i s t o r i i czy g ra m a ty k i . Z a p o z n a n ie d z i e c i z praw dam i .w iary sta n o w i z a le d w ie c z ę ś ć za d a ć k a t e c h e t y . W a ż n ie js z ą i o w ie l e t r u d n i e j s z ą sp ra w ą j e s t w ychowanie m łodych katechum enów na praw dziw ych c h r z e ś c i j a n . S tą d t e ż nauka r e l i g i i

20

i j e j p ra k ty k o w a n ie m uszą s i ę z so b ą łą c z y ć . Aby s p e ł n i ć p o s t u l a t wy chowawczy n a u c z a n ie r e l i g i i m usi b ra ć pod uwagę n i e ty lk o um ysł i ro z u mowanie d z ie c k a , a l e t e ż p ro c e sy in n y c h w ła d z d u sz y ja k w y o b ra ź n ia ,

21

u c z u c i a , w o la , k t ó r e w p ływ ają n a p ra k ty k ę ż y c ia r e l i g i j n e g o . D obra k a te c h e z a b ę d z ie t e ż pomagać wychowankowi w d ą ż e n iu ku d o s k o n a ło ś c i

22

c h r z e ś c i j a ń s k i e j . D oskonałość t a zdaniem k s . K o s iń s k ie g o p o le g a na p o g łę b io n e j św iadom ości w ia r y , p ra k ty k a c h pobożnych ja k : u c z ę s z c z a n ie na n a b o ż e ń s tw a , m o d litw a , p rz y s tę p o w a n ie do sakram entów św . o ra z c n o t l i

-23 wym ż y c iu , o p a rty m n a c h r z e ś c i j a ń s k i c h z a s a d a c h m o raln y ch .

15 F o r . V. K o s iń s k i , 0 k a te c h iz m d l a d z i e c i , KDS 7 ( 1 9 1 4 ), s . 2 2 6 . ^ "B ez s i l n y c h p rz e k o n a ń r e l i g i j n y c h , z d o b y ty c h n a l e k c j a c h r e l i g i i , d o b r z e ,, m e to d y c z n ie prow adzonych, n i e ma ż y c i a p raw d ziw ie r e l i g i j n e g o ; c ie m n o ta i n ie u ś w ia d o m ie n ie r e l i g i j n e j e s t n ajw ięk szy m wrogiem w i a r y , j e s t t e ż podłożem i p rz y c z y n ą w ie lu upadków m o ra ln y c h " . W. K o s iń s k i , Ka te c h e ty k a , s . 4 ; ta m ż e , s . 6 . 17 F o r . U . S u c h o rz , K o n ce p cja c e lu k a te c h e z y w p o l s k i c h p o d rę c z n ik a c h k a te c h e ty c z n y c h w l a t a c h 1 7 7 7 -1 9 5 6 , C z ę sto c h o w sk ie S tu d ia T e o lo g ic z n e 1 ( 1 9 7 3 ), s . 162. 1

fi

F o r , W. K o s iń s k i , K urs k a te c h e ty c z n y w K rakow ie (od 11 do 14 l i s to p a d a 1913 г . ) , KDS 7 ( 1 9 H ) , s . 2 2 .

iq

V. K o s iń s k i ,

0

k a t e c h i z a c j i , s . 7 3 .

20

_{W. K o s iń s k i , K a te c h e ty k a , s . 2 . "V n a u c z a n iu r e l i g i i n i e c h o d z i}

o w tło c z e n ie do głow y d z ie c k a pewnej sumy w iad o m o ści i z a k re s u , prawd w ia r y , l e c z o u r o b i e n i e i c h n a c n o tliw y c h l u d z i " . Tam że, s . 1 2 ; z o b . . t e ż , W. K o s i ń s k i , 0 k a t e c h i z a c j i , s . 7 2 .

21

F o r . V. K o s iń s k i , d y d a k ty k a , wyd. I I , S andom ierz 1924, s . ; ; t e n ż e , k a t e c h e ty k a , a . 1 0 0 -1 0 1 .

22

(7)

R ozum ienie p r z e z к в . K o s iń s k ie g o k a te c h e z y ja k o l e k c j i r e l i g i i j e s t typow e d l a ów czesnego sp o so b u m y ś le n ia . Od k o ń ca XIX w ., aż do l a t t r z y d z i e s t y c h n a s z e g o s t u l e c i a w y s tę p u je s i l n a te n d e n c ja d y d a k t y z a c ji k a t e c h e z y . K a te c h e z a d o s t a j ą c s i ę pod wpływ d y d a k ty k i ś w ie c k ie j s t a j e s i ę m eto d y czn ą j e d n o s t k ą l e k c y j n ą n a u c z a n ia r e l i g i j n o - m o r a l n e g o . T a k ie po j ę c i e k a te c h e z y z a w ie r a j ą p ra w ie w s z y s tk ie ów czesne k a t e c h e t y k i . K a te ch e zę ro zu m ie s i ę bądź ja k o m e to d y cz n ą l e k c j ę r e l i g i i cz y w ykład prawd 24

w ia ry , bądź ja k o podaw anie początków w ia ry d z ie c io m i m ło d z ie ż y . J a k k o lw ie k d l a k s . Z . B ie la w s k ie g o znam ienne j e s t p r z e s u n i ę c i e p u n k tu c i ę ż k o ś c i z n a u c z a n ia n a w ychow anie, t o p r z e c ie ż i on uw aża, że k a te c h e z a to n ic in n e g o ja k m e to d y c z n ie prow adzona l e k c j a r e l i g i i , k t ó r a z m ie rz a ku

25

wychowaniu . Z a s a d n ic z o zatem d l a w s z y s tk ic h a u to ró w ów czesnych p o l s k ic h k a t e c h e ty k e le m e n t p rz e k a z u w ied zy r e l i g i j n e j w k a t e c h e z ie uważany

26

b y ł z a b a rd z o i s t o t n y . P rz e k a z t e n w p rz e ś w ia d c z e n iu zarówno k s . Ko s i ń s k i e g o ja k i in n y c h au to ró w m ia ł s łu ż y ć w ie rz e i j e j ro z w o jo w i. Wią z a ło s i ę to ze s w o is t ą k o n c e p c ją a k t u w ia r y , k tó r e g o i s t o t ę u p atry w an o w p ro sty m p r z y j ę c i u z a prawdę t e g o , co Bóg o b ja w i ł a K o ś c ió ł p o d a je do w ie r z e n ia Na s k u te k ta k ie g o p o j ę c i a w ia ry k s z t a ł t o w a ł o s i ę m niem anie,

że k a t e c h i z a c y j n a s łu ż b a d l a w ia ry p o le g a n a w y ło ż e n iu m o ż liw ie c a ł o ś c i prawd o b ja w io n y ch i p rze k azy w a ry c h p r z e z K o ś c i ó ł . N ic zatem d z iw n e g o , że k s . K o s iń s k i ta k mocno a k c e n to w a ł z n a c z e n ie w ied zy r e l i g i j n e j w k s z t a ł

-23 to w a n iu w ia r y , ja k b y ona w c a ł e j r o z c i ą g ł o ś c i z a l e ż a ł a od n i e j . p j P o r . J . B i e l e n i u , K a te c h e ty k a c z y l i m etodyczny sp o só b n a u c z a n ia z a sa d n a jp ie r w s z y c h w ia ry ś w i ę t e j k a t o l i c k i e j , Kraków 1 8 8 9 , s . 1 9 -2 0 ; T . Ł ęk a w sk i, K a te c h e ty k a i p e d a g o g ik a , P rz e m y śl 1903, s . 55; S . Кr z e c z - k ie w l c z , M etodyka n a u c z a n ia r e l i g i i , P oznań 1 9 2 1 , s . 7 , 3 8 -3 9 . 25 Z . B ie la w s k i, d z . c y t . , s . 2 . 26 P o r . M. S u c h o rz , K o n c e p c ja i s t o t y i c e l u k a te c h e z y w p o ls k i c h pod r ę c z n ik a c h k a t e c h e t y k i w l a t a c h 1 7 7 7 -1 9 5 6 , L u b lin 1968 (m aszy n o p is p ra c y l i c . ) , s . 9 0 - 9 3 . ^ P o r . E . K o p e ć , P e r 3 o n a li s ty c z n a k o n c e p c ja w ia r y , R o c z n ik i t e o l o g i c z - h o - k a n o n ic z n e 1 1 ( 1 9 6 4 ), z . 2 , s . 1 1 -1 2 . 28 P o r . M. M a je w sk i, P ro p o z y c ja k a te c h e z y i n t e g r a l n e j , Łódź 1978,

(8)

77 p o g lą d ao h k a te c h e ty c z n y c h zarów no k s , K o s iń s k ie g o ja k i jemu w sp ó ł cz e sn y c h n i e sp o ty k a n y je d n a k e t w i e r d z e n i a , ż e zadaniem k a te c h e z y j e s t w y łą c z n ie p o d a n ie o k r e ś lo n e j w ied zy r e l i g i j n e j , c h o c ia ż t a k mocno pod k r e ś la n o j e j p o t r z e b ę . Wszyscy a u to r o w ie d o s t r z e g a j ą ś o i s ł y zw ią ze k w ie

-29

dzy r e l i g i j n e j z wychowaniem . R ó ż n ią s i ę w praw dzie m iędzy so b ą tym , że j e d n i p o d k r e ś l a j ą b a r d z i e j c e l poznaw czy i n n i z a ś c e l wychowawczy

■*1

k a te c h e z y . P o ś re d n ie sta n o w isk o z a jm u ją c i t e o r e t y c y k a t e c h e z y , k t ó -32 r z y na je d n e j p ła s z c z y ź n ie s t a w i a j ą n a u c z a n ie i wychow anie r e l i g i j n e . T w ierd zą o n i , że k a t e c h e t a , o i l e c h c e d o b rz e s p e ł n i ć sw o je z a d a n i e , m usi w k a t e c h e z ie u w z g lę d n ia ć ró w n o c z e śn ie obydw ie f u n k c j e . Wie można bowiem p r z e c e n ia ć rozum u, bo l e k c j a r e l i g i i tr a k to w a n a t y lk o ja k o n a u k a , n i e b ę d z ie p ro w a d zić do z je d n o c z e n ia z Bogiem . Aby o d n ie ś ć w łaściw y s k u te k

33

wychowawczy t r z e b a o d d ziały w a ć t e ż n a w olę i u c z u c i a . Bo t e j g ru p y n a j e ż a ł k s . K o s i ń s k i , k t ó r y u w a ż a ł, ż e wychow anie j e s t w praw dzie t r u d n i e j szym, a l e n ie z m i e r n ie ważnym celem k a t e c h e z y . Wychowanie t o k s . K o s i ń s k i , p odobnie z r e s z t ą ja k i i n n i p r z e d s t a w i c i e l e te g o k ie r u n k u , ro z u m ia ł z b y t in d y w i d u a l i s t y c z n i e . K a te c h e z a ja k o n a u c z a n ie w ychow ujące ma w edług n ie g o pomóc o so b is te m u rozw ojow i ż y c ia r e l i g i j n e g o i o s o b i s t e j d o s k o n a ło ś c i c h r z e ś c i j a ń s k i e j . N ie u w z g lę d n ia ł p ra w ie w ca le a s p e k tu sp o łe c z n e g o i

wy-34 m laru e k l e z ja l n e g o c h r z e ś c i j a ń s k i e j d o j r z a ł o ś c i .

1 . 1 . KATECHEZA NAUK* BOŻ* SKIEROWAŃ* BO NIEDOJRZAŁYCH W WIERZE

P o g lą d , że k a te c h e z a j e s t s k ie ro w a n a z a s a d n ic z o ku n ie d o jr z a ły m w wie·* r z e , to j e s t do d z i e c i i m ło d z ie ż y , ja w i s i ę z końcem X V III w . i p a n u je

2Q

J P o r . M. S u c h o r z , K o n ce p cja c e l u w ychow ania, s . 157*

S . K rz e c z k ie w ic z w sw ojej "M etodyce n a u c z a n ia r e l i g i i " s k u p ia s i ę p rz e d e w szy stk im n a s p ra w ie u p r z y s t ę p n i e n i a d z ie c io m w iedzy r e l i g i j n e j . Z te g o p u n k tu w id z e n ia r o z p a t r u j e k a te c h e z ę Z . B ie la w s k i w sw ej "P e d a g o g ic e r e l i g i j n o - m o r a l n e j ” .

P o g ląd t e n p o d z i e l a j ą a u t o r z y cytow anych k a t e c h e ty k j a k î J . K ru k o w sk i, S . N a r a je w s k i, T . Ł ękaw skl i J . B o c z a r, a ta k ż e W. Gadowaki i J . C lem n iew sk i.

^ P o r . J , C lem n iew sk i, 0 now ożytną m etodę n a u a z a n ia r e l i g i i , W arsza wa 1919, s . 3 0 -3 7 .

(9)

w k a t e c h e ty c e p r a w ie w y łą c z n ie w X U 1 p ie r w s z e j p o ło w ie П w . . Z wpro w adzeniem n a u k i r e l i g i i do s z k ó ł z p o c z ą tk ie m H X w ., t e j s z k o ln e j k a t e c h e z i e p o św ię c a s i ę n a jw ię c e j u w agi i s t a r a ń . We w s z y s tk ic h p o l s k i c h pod r ę c z n i k a c h k a t e c h e t y k i omawianego o k r e s u podm iotem k a te c h e z y s ą d z i e c i i m ł o d z i e ! . A u to ro w i« c i r o z u m ie ją k a te c h e z ę ja k o p o d a n ie o g ó ln y c h , p o d

-36 staw ow ych 1 p ie rw s z y c h z a s a d w ia ry d l a " n i e d o j r z a ł y c h " w w ie rz e . Za tem p o j ę c i e k a te c h e z y j e s t w y ra ź n ie z a c i e ś n io n e d o n a u c z a n ia r e l i g i i d z i e c i i m ło d z ie ż y . N a to m ia s t c a ł e n a u c z a n ie r e l i g i j n e d o r o s ły c h spro w ad za s i ę do k a z a ń k atec h izm o w y c h i p rz e k a z y w a n ia n a u k i c h r z e ś c i j a ń s k i e j w r a

-37 mach p r z y g o to w a n ia do m a łż e ń s tw a , k o n f e r e n c j i etanow ych i t p . .

P o g lą d y t e p r z e jm u je i w y raża w sw ych pism ach ta k ż e k s . K o s iń s k i . To w ła ś n ie d z i e c i , ja k o n i e d o j r z a ł e w w ie r z e , w inny hyć s z c z e g ó ln ie o to czo n e n a u c z y c i e l s k ą i wychowawczą t r o s k ą K o ś e i o ł a , k t ó r e j przejaw em j e s t k a t e c h i z a c j a Form ą t e j k a t e c h i z a c j i j e s t n a u c z a n ie r e l i g i i w s z k o ła c h i s p e c j a l n e p rz y g o to w a n ie d z i e c i do p ie r w s z e j sp o w ie d z i i Komunii św . K s. K o s iń s k i z a z n a c z a co praw da, ż e p r z e z n a u c z a n ie k a te c h e ty c z n e r o z u

-39 a l e t e ż n a u c z a n ie lu d u o praw dach w ia r y w ram poh k a z a ń katechizm ow ych . J e d n a k ł ą c z ą c t o n a u c z a n ie z am boną, w y d z ie la j e ż ram k a t e c h e t y k i i czy n i przed m io tem z a in te r e s o w a n i a h o m i l e t y k i . S tą d mianem w sp ó łc z e sn e g o k a techum ena o k r e ś l a u c z n i a n a l e k c j i r e l i g i i , k t ó r y w praw dzie j e s t ju ż o c h r z c z o n y , a l e r e i i g l e n i e d o j r z a ł y . D la te g o p o d o b n ie j a k z a czasów k a te c h u m e n a tu n a l e ż y n au c zy ć g o m o ż liw ie w s z y s tk ic h prawd w ia r y , p rzy g o tow ać do godnego przy jm o w an ia sakram entów i p ra k ty k o w a n ia c n o tliw e g o ży c i a 4 ° .

^ P o r . F . B l a c h n i c k i , K a te c h e ty k a , s . 2 5 2 -2 5 8 .

^ P o r . M. S u c h o r z , k o n c e p c ja i s t o t y i c e l u k a t e c h e z y , s . 7 4 -7 6 . ^ P o r . F . B l a c h n i c k i , K a te c h e ty k a , s . 2 5 8 .

W arto z a z n a c z y ć , że k s . K o s iń s k i w swych pism ach k a te c h e ty c z n y c h u w z g lę d n ia j e d y n i e n a u c z a n ie r e l i g i i d z i e c i z e s z k ó ł podstaw ow ych. N ato m ia s t p o m ija pro b lem y d y d a k ty c z n e i wychowawcze zw ią za n e z nauką r e l i g i i m ło d z ie ż y ze s z k ó ł ś r e d n i c h . P o r , K . T h n l l i e ( r e c ) K s. d r W. K o s iń s k i , M etodyka n a u c z a n ia r e l i g i i c z y l i k a t e c h e t y k a , K i e s i ę c m i k K a te c h e ty c z ny i Wychowawczy" ( s k ró t» MKWJ 19(1930^ s . 2 4 5 n .

(10)

Z a c ie ś n ie n i e k a te c h e z y do d z i e c i i m ło d z ie ż y w ią ż e s i ę c o ra z b a r d z i e j ze w z r a s t a ją c ą św ia d o m o ścią p o tr z e b y j e j p o g ł ę b i e n i a , z g o d n ie z o s i ą g n i ę c ia m i p s y c h o lo g ii ro zw o jo w e j. Świadomość t a p r z e ja w ia s i ę w y ra ź n ie w p i smach d y d a k ty c z n y c h , p e d a g o g ic z n y c h i k a te c h e ty c z n y c h k s . K o s iń s k ie g o . J e ż e l i bowiem znajom ość p s y c h ik i d z i e c i wymagana j e s t od n a u c z y c i e l i przedm iotów ś w ie c k ic h , bo bez n i e j n i e m o g lib y n a l e ż y c i e s p e ł n i a ć sw ych obowiązków d y d a k ty c z n y c h , t o tym b a r d z i e j p o w in ie n p o s ia d a ć j ą k a t e c h e

-41 t a , k t ó r y j e s t p o n a d to wychowawcą i d u s z p a s te r z e m swych u cz n ió w . Po tr z e b a zn a jo m o ści d z i e c i k a te c b iz o w a n y c h dyktow ana j e s t r a c ja m i d y d a k

-42 tycznym i i wychowawczymi. V jednym z r o z d z ia łó w sw ej " P e d a g o g ik i" k s . K o s iń s k i z a z n a c z a , że bez g ru n to w n e j z n a jo m o ś c i d z ie c k a n i e można podejmować za d ań wychowawczych. D la te g o u w z g lę d n ia z a g a d n i e n ie u z d o l n i e ń w rodzonych wychowanka, w ła ś c iw o ś c i w y n ik a ją c e z r ó ż n ic y p ł c i o r a z c h a

r a k t e r y z u j e podstawowe ty p y tem peram entu i f a z y p s y c h o fiz y c z n e g o ro z w o ju d z i e c i . P rz e n o sz ą c ro z w a ż a n ia t e na d z i e d z in ę k a te c h e z y k s . K o s iń s k i pod k r e ś l a , że k a t e o h e t a ja k o wychowawoa i d u s z p a s te r z m usi poznać r o d z a j u z d o ln ie ń d z i e c k a , je g o te m p eram en t, in d y w id u a ln e w ła ś c iw o ś c i a naw et

s t a n z d ro w ia , by o c e n ia ć j e s p r a w ie d liw ie , p r z e z to p o zy sk ać je g o z a u f a -43

n i e i s k u te c z n ie n a ń o d d ziały w a ć .

P o trz e b ę z n a jo m o ś c i d z ie c k a z a k ła d a t e ż o e l d y d a k ty c z n y k a t e c h e z y . 44

V p o d rę c z n ik u "D ydak ty k a" k s . K o ś c iń e k i z a z n a c z a , ż e n a u c z a n ie s z k o l ne m usi s i ę l i c z y ć z rozw ojem p sy ch iczn y m d z i e c k a . O m aw iając p o s z c z e g ó l n e f a z y rozw ojow e w ią ż e z n im i r ó ż n ą m ożliw ość p e r c e p c j i u m y sło w e j, z a in te r e s o w a ń i p r z y s w a ja n ia s o b ie w ia d o m o śc i. Te w skaza n i a d y d a k ty c z n e z a l e c a sto so w a ć ta k ż e w n a u c z a n iu r e l i g i i . O s ią g n ie ono sw ój s k u t e k , gdy b ę d z ie prow adzone p o d o b n ie ja k k a ż d a in n a l e k c j a , z g o d n ie z w ła ś c iw o ś c ia

-45 mi p s y c h ik i d z i e c k a , k t ó r a j e s t u z a le ż n io n a od w ie k u , p ł c i i ś ro d o w is k a . l e k c j a r e l i g i i pow inna bowiem odpow iadać wewnętrznym zap o trzeb o w an io m

46 d z ie c k a , je g o u n y s ło w o ś e i i warunkom ż y c ia . 41 Tamże, s . 3# 6 · W. K o s iń s k i, P e d a g o g ik a , P o d rę c z n ik d l a wychowawców i n a u c z y c i e l i , Poznań-W arszawa (1 9 2 0 ), s . 1 2 5 -1 4 6 . ^ P o r. W. K o s iń s k i , K a te c h e ty k a , a* 3 , 6 , 1 1 . 44 Dz. c y t . , s . 7 - 8 . ^ P o r . W. K o s iń s k i , K a te c h e ty k a , s . 9 , 4 2 .

(11)

B io rą c pod uwagę d a t ę w y d an ia p o d ręc zn ik ó w k a . K o s iń s k ie g o s z c z e g ó l n i e "D y d a k ty k i" i " P e d a g o g ik i" , w y d a je s i ę , t e m y ś li t e m ia ły w znacznym s to p n i u c h a r a k t e r p i o n i e r s k i w s to s u n k u do In n y c h p r z e d s t a w i c i e l i k i e r u n ku d y d a k ty c z n e g o w k a t e c h e t y c e , k t ó r z y w n ie w ie lk im s to p n i u u w z g lę d n ia li m o ż liw o śc i 1 p o tr z e b y p s y c h ic z n e d z i e c i . Bowiem d o p ie r o k ie r u n e k pedago g ic z n y w k a t e c h e ty c e w y ra ź n ie p o d k r e ś l i p o tr z e b ę p r z e j ś c i a k a t e c h e ty

47 w s to s u n k u do u c z n i a z p ła s z c z y z n y rz e c z o w e j n a p ła s z c z y z n ę osobową , P r z e d s t a w i c i e l e te g o k ie ru n k u j e s z c z e b a r d z i e j , n i ż k s . K o s iń s k i , do s t r z e g l i p o tr z e b ę z a i n t e r e s o w a n i a ' s i ę rozw ojem psychicznym d z ie c k a

48

i m o ż liw o śc iam i p r z y j ę c i a p r z e z n ie g o o d p o w ied n ich t r e ś c i . P o d k re ś la s i ę wówczas c o r a z c z ę ś o i e j k o n ie c z n o ś ć i n d y w i d u a l i z a c j i , celem p o d ję c ia w łaściw ych środków wyohowawczyoh. S z c z e g ó ln ą uwagę na z n a c z e n ie in d y w i d u a l i z a c j i z w r ó c i ł k s . Z . B ie la w s k i. Z a z n a c z y ł on mocno, ż e w o d d z ia ły w aniu wychowawczym k o n i e c z n a 'j e s t znajom ość p o d m io tu , k t ó r y za m ie n n ie nazywa u c z n ie m , wychowankiem, katechum enem . Wówczas można zachow ać w ła ściw e ś r o d k i wychowawcze o r a z o d p o w ie d n ie t r e ś c i i m etody w p r o c e s i e n a u

-ДО

c z a n ia . Z arysow ana w y ra ź n ie w p ism ac h k s . K o s iń s k ie g o p o tr z e b a in d y w idualnego p o d e j ś c i a do d z ie c k a z b l i ż a go zatem dó k ie ru n k u p e d a g o g ic z nego, k t ó r y w sp o só b s z c z e g ó ln y u w z g lę d n ia ł z n a c z e n ie ż y c ia osobowego d z ie c k a w k a t e c h e z i e .

1 . 3 . POSłANNTCTWO I Z AD AKIA KATECHETY

Twórcy m y ś li k a t e c h e ty c z n e j w P o ls c e i z a g r a n ic ą w omawianym o k r e s i e p rz y jm u ją ja k o r z e c z o c z y w is tą , ż e k a te c h e ta m i K o ś c io ła s ą k a p ł a n i cz y

50 n a u c z y c ie le , k t ó r z y p o s i a d a j ą u rz ę d o w ą , k o ś c i e l n ą m is ję k a n o n ic z n ą .

^ P o r . 3 . R y c h l i c k i , Wychowanie in d y w id u a ln e , MKW 1 4 (1 9 2 4 ), s . 254}

И. M ieszk o w sk i, Znajom ość tem peram entów a d u s z p a s t e r s k a p ra c a k a te c h e ty c z n a w s z k o l e , MKW 1 8 (1 9 2 9 ), s . 9 4 . P o r . M. M a je w sk i, K a te c h e z a a n t r o p o l o g i c z n a , s . 2 4 . 49 Z. B i e la w s k i, P e d a g o g ik a , s . 1 9 9 -2 1 1 , 216-374} te n ż e , Z a g a d n ie n ia wychowawcze, lwów 1 9 2 6 , s . 91- 1 1 6 } 0 u c z u c iu r e l i g i j n y m i je g o ro z w o ju , BKW 3 (1 9 1 3 ), s . 4 7 3 -4 8 0 , 525-532 } 4 ( 1 9 1 4 ) , e . 1 - 1 2 . 50

(12)

Oni s ą p rz e d e w szy stk im o d p o w ie d z ia ln i z a d z i e ł o k a t e c h i z a c j i . K s. Ko s i ń s k i ta k ż e p o d k r e ś l a ł z n a c z e n ie urzędow ych k a te c h e tó w , zarówno k a p ł a nów ja k i n a u c z y c i e l i ś w ie c k ic h , k tó r z y p e ł n i ą swój n a u c z y c i e l s k i u r z ą d na p o d sta w ie s p e c ja ln e g o p o s ła n n ic tw a , otrzy m an eg o od h i e r a r c h i i k o ś c i e l n e j 5 1 .

Na o g ó ł w szyscy te o r e ty c y ów cz esn e j k a te c h e z y ł ą c z ą z o so b ą k a t e c h e ty f u n k c ję n a u c z y c ie la , wychowawcy i d u s z p a s te r z a , choć w z a le ż n o ś c i od p r z y j ę t e j k o n c e p c ji samej k a te c h e z y będ ą je d n ą z n ic h w sp o só b s z c z e g ó ln y a k c e n to w a li. Zdaniem k s . K o s iń s k ie g o k a t e c h e t a j e s t głównym n a u c z y c ie le m prawd w ia r y . J a k o n a u c z y c ie l m usi p i l n i e t r o s z c z y ć s i ę o t o , aby p r z e k a zać d ziec io m odpow iedni z a só b w iadom ości r e l i g i j n y c h . G runtow ne, s y ste m a ty c z n e i m e to d y c z n ie przoprow adzone n a u c z a n ie prawd w ia ry p rz e z k a t e c h e t ę doprow adzi d z i e c i do ic h u św ia d o m ie n ia r e l i g i j n e g o i ic h w ew n ętrz n e-

52

go rozw oju . K a te c h e ta n ie może je d n a k uw ażać s i ę t y l k o z a n a u c z y c ie la r e l i g i i , l e c z p rz e d e w szystkim p o w in ie n m ieć świadomość sw ej a p o s t o l s k i e j i wychowawczej m i s j i Zatem k s . K o s iń s k i w idząc w k a t e c h e c ie p rz e d e w szy stk im wychowawcę j e s t w y ra z ic ie le m n a j b a r d z i e j powszechnego s ta n o w i-

54 sk a w tym w z g lę d z ie

P o d k r e ś la ją c z n a c z e n ie urzędow ych k a te c h e tó w k e . K o s iń s k i p o s t u l u j e p rz y tym p o trz e b ę w sp ó łp ra c y w d z i e l e k a t e c h i z a c j i i wychowania z e s t r o -

55

ny ro d zic ó w d z i e c i . Zwraca t e ż uwagę na z n a c z e n ie s z k ó ł w yznaniow ych, zakładów wychowawczych o r a z w s p ó łd z ia ł a n ie n a u c z y c i e l i k a t o l i c k i c h i o a

-56 łe g o o to c z e n ia w form ow aniu osobow ości c h r z e ś c i j a ń s k i e j wychowanka .

51 _{W. K o s iń s k i , K a te c h e ty k a , s . 8 .} 52

Tamże.

53 _{"Byc względem d z ia tw y ja k b y drugim Janem C h r z c ic ie le m , przygotow ywać} j e j duszę na p r z y j ś c i e P an a, u r a b i a ć j e j e t y c z n e , r e l i g i j n e p o g lą d y na ca ł e ż y c i e . . . czy ż t o n i e d a j e dużo s a t y s f a k c j i o s o b i s t e j " . Tamże, s . 7 . " K a te c h e ta n ie j e s t ty lk o n au c z y c ie le m r e l i g i i , l e c z a p o s to łe m i wycho wawcą r e l i g i j n y m " . Tamże, s . 11.

54 _{P o r. J . N a p ie r a ła , C h a ra k te r p o l s k i e j k a te c h e z y o k re s u m iędzyw ojen} nego, L u b lin 1973 (m aszynopis p ra c y m a g i s t e r s k i e j ) , s . 6 7 -6 8 .

55

P o r. W. K o s iń s k i, P e d a g o g ik a , s . 58; te n ż e , K a te c h e ty k a , s . 6, 56

P o r . W. K o s iń s k i , P e d a g o g ik a , s . 6 4 , 83} te n ż e , K a te c h e ty k a , s . 6 . W arto z a z n a c z y ć , że k s . K o s iń s k i w p rzedłożonym p r o j e k c i e u sta w s y n o d a l nych p o s tu lo w a ł, by w k a ż d e j p a r a f i i i s t n i a ł o B ractw o Nauki C h r z e ś c ija ń s k i e j , k tó r e g o czło n k o w ie po odpowiednim p rzy g o to w a n iu s ł u ż y l i b y pomocą duchow ieństw u w k a t e c h i z a c j i . P o r . W. K o s iń s k i , K a te c h i z a c ja ( p r o j e k t

(13)

W skazuje t a k i e n a pozytywny wpływ w tym w z g lę d z ie o r g a n i z a c j i r e l i g i j nych jak s Żywy R ó ż a n ie c , K r u c ja ta E u c h a ry s ty c z n a , D z ie c i M aryi i t p . W szy stk ie t e s p o łe c z n o ś c i i i n s t y t u c j e k o ś o ie ln e m a ją ty lk o c h a r a k t e r po m o c n ic z y . One je d y n ie u s p r a w n ia ją i u z u p e ł n i a j ą d z i a ł a l n o ś ć urzędow ych k a te c h e tó w , k t ó r z y w sp o só b s z c z e g ó ln y s ą o d p o w ie d z ia ln i za k a t e c h i z a c j ę d z i e c i . Choć za te m p o g lą d y k s . K o s iń s k ie g o na p o s ła n n ic tw o urzędow ych k a te c h e tó w n i e o d b i e g a j ą od l i n i i o g ó ln ie p r z y j ę t e j , t o je d n a k u w z g lę d n ia ją c ta k ż e in n e o soby czy w s p ó ln o ty , k t ó r e pow inny w spółpracow ać z nim i w d z i e l e k a t e c h i z a c j i p r z e j a w i a j ą tym samym g łę b s z e ro z u m ie n ie K o ś c io ła ja k o podm iotu d z i a ł a l n o ś c i d u s z p a s t e r s k i e j . Co praw da n i e j e s t to m yśl w owych c z a s a c h z u p e łn ie tw ó r c z a . W c ze śn ie j w y ra ż a ł j ą k s . B o c z a r, k tó r y m ów ił w sw ej " K a te c h e ty c e " o r o d z i c a c h , g r o n ie n a u c z y c ie ls k im w s z k o le

58 i s to w a r z y s z e n ia c h c h r z e ś c i j a ń s k i c h ja k o pom ocnikach k a te c h e ty . Póź n i e j r o z w in ą ł s z e r z e j t o z a g a d n ie n ie k s . B i e la w s k i, k t ó r y u w z g lę d n ia ją c

z n a c z e n ie k a t e c h e t y ja k o w y s ła n n ik a C h ry s tu s a K a p ła n a , n a u c z y c ie la i Pa s t e r z a mocno p o d k r e ś l i ł wpływ ro d z ic ó w , zg ro m a d ze n ia l i t u r g i c z n e g o , s t o w a rz y s z e ń , ś ro d o w is k a s z k o ln e g o , ró w ie ś n ic z e g o i w o g ó le w s z y s tk io h o c h rz c z o n y c h , k t ó r z y z d o l n i s ą do p r z e k a z a n ia w a r to ś c i r e l i g i j n y c h

J e ż e l i c h o d z i o p rz y m io ty k a t e c h e t y , t o ó w cz eśn i a u to ro w ie u s t a l a j ą j e w sp o só b norm atyw ny. B io rą c pod uwagę c e l k a te c h e z y o ra z f u n k c ję i z a d a n ia k a te c h e ty d ro g ą d e d u k c ji w y lic z a a i ę p rz y m io ty , k t ó r e p o w in ie n po s i a d a ć id e a ln y k a t e c h e t a S tą d p r z e d s t a w i o i e l e d y d ak ty cz n eg o ro zu m ie n i a k a te c h e z y , t r a k t u j ą c k a te c h iz o w a n ie t a k , ja k in n e n a u c z a n ie , p o s tu

-c d .p r z y p is u 56 u sta w s y n o d a ln y -c h ) , A kta i Synodu S a n d o m ie rsk ie g o , t . I I I , p o z . 389 (A k ta K u r i i D i e c e z j i S a n d o m ie r s k ie j) . P o s t u l a t t e n , z pewnymi m o d y fik a c ja m i, z y s k a ł n a S y n o d zie ra n g ę normy p ra w n e j. P o r . P rim a Synodus D io e c e s a n a S a n d o m ir ie n s is , S a n d o m iria c 1923, s . 128.

^ W, K o s i ń s k i , K a te c h e ty k a , s . 47· 5® P o r . J . B o c z a r , d z . c y t . , s . 190-193·

59 p o r . M. R u s i e c k i , P o g ląd y i d z i a ł a l n o ś ć k a te c h e ty c z n o - p e d a g o g ic z n a k s . Zygmunta B ie la w s k ie g o , L u b lin 1974 (m aszy n o p is rozpraw y d o k t o r s k i e j ) . 5 ° P odobną m etodę w u s t a l a n i u przym iotów k a t e c h e ty s p o ty k a s i ę t e ż w o p rac o w a n iac h pow ojennych. Zob. J . Ł a p o t, K a te c h e ty k a , K ie lc e 1947, ,s. 1 7 -1 8 J J . D a jc z a k , K a te c h e ty k a , Warszawa 1956, s . 3 1 5-374; X. Walczew

s k i , K a te c h e ta i d e a l n y , K a te c h e ta 5 (1 9 6 1 ), s . 1 9 3 -1 9 9 , 3 2 1 -3 2 8 . Metodę in d u k e j i ( e k s p e ry m e n ta ln ą ) t z n . j a k i e p rz y m io ty d z i e c i i m ło d z ie ż p o s tu l u j ą u k a t e c h e ty s t o s u j e k s . S. P a r a s , D u s z p a s te rz m ło d z ie ż y , C z ę sto c h o wa 1 9 4 8 , s . 1 3 -6 2 .

(14)

Iowa<5 b ę d ą w o a o b ie k a t e c h e ty g ru n to w n ą znajom ość p rz e d m io tu i z a s a d me todycznego n a u c z a n ia ^ . I n n i , k tó r z y m i e l i n a uw adze p rz e d e w szy stk im c e l wychowawczy p o d k r e ś l a l i p rz y m io ty p e d a g o g ic z n e i c n o ty m o raln e w osobowo-

62

ś d k a t e c h e ty . W łąc za jąc znów n a u c z a n ie r e l i g i i w z a k r e s o d d z ia ły w a n i a d u s z p a s te r s k ie g o wskazywać s i ę b ę d z ie n a ś w i ę t o ś ć , p r o s t o t ę , poboż ność i s z c z e g ó ln e u m iło w a n ie d z i e c i i m ło d z ie ż y j a k z a s a d n ic z e p rz y m io ty k a te c h e ty - d u 8 B p a s te r z a Bowiem w o d d z ia ły w a n iu d u s z p a s te r s k im osoba k a t e c h e t y - d u s z p a s t e r z a , a s z c z e g ó ln ie zg o d n o ść m iędzy życiem a n au c za n ie m , p o s ia d a i s t o t n e z n a c z e n ie

K s. K o s iń s k i ja k k o lw ie k ma św iadom ość f u n k c j i n a u c z y c i e l s k i e j i d u sz p a s t e r s k i e j k a t e o h e ty , t o je d n a k uważa go p r z e d e w szy stk im za wychowawcę. Według z a d a ń , j a k i e e t a j ą p rz e d wychowawcą, k r e ś l i zatem p rz y m io ty , k t ó r e pow inien p o s ia d a ć , aby zapew nić s o b ie s k u te c z n o ś ć o d d z ia ły w a n ia . K a te c h e - ta-wychowawca p o w in ie n zatem p o s ia d a ć o d p o w ied n ie p rz y m io ty i n t e l e k t u a l n e , p ed a g o g ic z n e i m o r a ln e . Do przym iotów umysłowych n a l e ż ą : w ie d z a t e o l o g i c z na i d y d a k ty c z n a . K a te c h e ta p o w in ie n p o s ia d a ć g ru n tó w n ą znajom ość prawd w ?ary Z je d n o c z e s n ą u m i e j ę t n o ś c i ą i c h p o p u l a r y z a o j i . S z tu k a n a u c z a n ia z a k ła d a po za tym znajom ość p e d a g o g ik i, p s y c h o l o g i i i m etody p ro w a d ze n ia l e k c j i r e l i g i i 6 ^ . Te sp ra w n o śc i s ą owocem p r a k t y k i p e d a g o g ic z n o -d y d a k ty c z - n e j i u s ta w ic z n e g o d o k s z t a ł c a n i a s i ę . B ez p o d n o s z e n ia swych k w a l i f i k a c j i umysłowych g r o z i k a te c h e to m m a n ie ra i r u ty n a T a l e n t d y d a k ty c z n o -p e d a g o g ic z n y , ja k o w rodzone u z d o l n i e n i e , w ią ż e k s , K o s iń s k i z pow ołaniem do zawodu n a u c z y c ie ls k ie g o czy k a te c h e ty c z n e g o , k t ó r e w y ra ża s i ę w m i ł o ś c i

Typowym w tym w z g lę d z ie j e s t s ta n o w is k o S . K rz e c z k ie w ic z a , d z . c y t . ,

s . 7.

62 _{P o r. J . B o c z a r, d z . c y t . , s . 175-1982} t e n ż e , M etodyka n a u c z a n ia r e} l i g i i k a t o l i c k i e j , Poznań 1923, s . 7-9} M .G ., J a k i e z a l e t y ma p o s ia d a ć k a t e c h e t a , MW 5 ( 1 9 1 6 ), s . 3 4 1 -3 5 0 . ^ Por . J . W in io w sk i, P ra k ty c z n y p o d r ę c z n ik d u s z p a s t e r s k i w s z k o le ś r e d n i e j , Zakopane 1927, s . 29-30} A. B y s trz a n o w s k i, Osobowość k a t e c h e t y , W: K się g a pam iątkow a k u r s u k a te c h e ty c z n e g o w K rakow ie 9 -1 2 k w ie t n ia 1 9 2 9 , Kraków 1929, s . 3 3 -4 7 .

P o r . Z . B ie la w s k i, P e d a g o g ik a , s . 1 1 6 -1 1 8 .

^ P o r , W. K o s iń s k i , P e d a g o g ik a , s . 121) t e n ż e , K a te c h e ty k a , s . 8 - 9 . P o r , W. K o s iń s k i , 0 k a t e c h i z a c j i , 3* 226) t e n ż e , P e d a g o g ik a , s . 121; te n ż e , D y d ak ty k a, s . 7 8 .

(15)

do d z i e c i i p r a g n i e n i a wychowawozego k o n ta k tu . D z ię k i t a le n t o w i dy daktycznem u n a u c z y c ie l p o t r a f i z a in te r e s o w a ć u c z n ia przedm iotem i u ł a t

-6β

w ić mu je g o opanow anie . N a to m ia s t t a l e n t p e d a g o g ic zn y pozw oli u j r z e ć w d z ie c k u je g o s k ł o n n o ś c i , u z d o l n i e n i a , te m p eram en t, In d y w id u aln o ść ' i s k ie ro w a ć j e ku w łaściw ym celom wychowawczym ®9 . O prócz t a l e n t u k s . Ko

s i ń s k i w ym ienia t a k t p e d a g o g ic z n y . Ze s t r o n y d y d a k ty c z n e j j e s t to wła śc iw y u m ia r 1 n a t u r a l n o ś ć w p ro w a d ze n iu l e k c j i r e l i g i i . N a to m ia s t w zna c z e n iu wychowawozym p o le g a on na tr a k to w a n iu u cz n ió w z d o b r o c ią , w yrozu m i a ł o ś c i ą , ch o ć bez s p o u f a la n ia s i ę o r a z u m ie ję tn y m sto s o w a n iu t a k i c h

70 środków wychowawczych ja k n a g ro d a i k a r a .

S z c z e g ó ln ą je d n a k uwagę zw raca k s . K o s iń s k i na p rz y m io ty m o raln e k a

-71

t e c h e t y . One p rz e d e w szy stk im w a ru n k u ją s k u te c z n o ś ć n a u c z a n ia r e l i g i j n e g o , w tym z a ś u k o c h a n ie r e l i g i i i j e j p r a k ty k o w a n ie . K a te c h e ta p o w in ie n zatem p o s ia d a ć d o j r z a ł y c h a r a k t e r . r e l i g i j n o - m o r a l n y , k tó r y p o le g a na ł a d z i e w ew nętrznym , w ie r n o ś c i zasadom r e l i g i j n y m , obow iązkow ości i g o r l i -

7 2

w o ści . P rz y ta k im r o z ło ż e n iu akcentów w p o stu lo w a n y ch p rz y m io ta c h ka t e c h e t y , s t a j e s i ę w id o c z n e , że k s . K o s iń s k i łą c z y z nim p rz e d e w szy stk im f u n k c ję wychowawcy i d u s z p a s t e r z a . P o d k r e ś la n i e bowiem ze szczególnym n a c is k ie m przym iotów p ed a g o g ic z n y c h i k w a l i f i k a c j i m o raln y ch zw ią za n e j e s t z k o n c e p c ją i s t o t y i c e lu k a t e c h e z y , k t ó r a pow inna u c z y ć i wychowy w ać. K o n k lu d u ją c w ypadnie s t w i e r d z i ć , że to s z c z e g ó ln e p o d k r e ś la n ie zna c z e n i a osoby k a t e c h e t y w p r o c e s ie n a u c z a n ia i wychowania r e l i g i j n e g o o p a r te j e s t na d y d a k ty c e h e r b a r t o w s k i e j , k t ó r ą p r z e j ę ł a ów czesna k a t e -^ P o r . V. K o s i ń s k i , P e d a g o g ik a , a . 120; te n ż e , K a te c h e ty k a , s . 1 0 -1 1 . N. K o s iń s k i , D y d ak ty k a, s . 3 0 . 69 P o r . W. K o s i ń s k i , P e d a g o g ik a , a . 120; t e n ż e , K a te c h e ty k a , s . 1 1 . P o r . N. K o s iń s k i , P e d a g o g ik a , a . 1 2 1 -1 2 3 ; te n ż e , K a te c h e ty k a , s . 11. ^ "By n au c z y ć w y s ta rc z y c o ś w ie d z ie ć i um ieć S ię tym p o d z i e l i ć z d z i e ć m i, by wychowywać, t r z e b a czymś b y ć . D o b ro czy n n e, e ty c z n e o d d ziały w a n i e p r e f e k t a n a m ło d z ie ż s o b ie p o w ie rz o n ą p o le g a n i e n a ta k im czy innym p o d r ę c z n ik u , n a t a k i e j czy i n n e j m e to d z ie , l e c z n a m o ra ln e j w a r t o ś c i j e go o s o b y " . N. K o s i ń s k i , K a te c h e ty k a , a . 1 1 . "Ze w s z y s tk ic h k w a l i f i k a c j i k a te c h e ty » k w a l i f i k a c j a m o raln a j e a t b o d a jż e n a j w a ż n i e js z a " . Tamże, s . 12.

(16)

c h e ty k a . K s. K o s iń s k i , p odobnie ja k i w ie lu in n y c h ów czesnych p r z e d s ta w i c i e l i m y śli k a t e c h e t y c z n e j , b y ł wiernym tym u ję c io m . Z r e s z t ą m yśl o o s o - bowo-wspólnotowym podm iocie k a te c h e z y , z j e j podbudową te o l o g i c z n ą i a p l i k a c ja m i p a s to r a ln y m i, s t a ł a s i ę d o p ie r o o s ią g n ię c ie m o b e c n e j, posoborow ej doby ^ .

^ P o r . M. M a jew sk i, K ate c h e z a a n t r o p o l o g i c z n a , 8 . 83-89} t e n ż e , P ro p o z y c ja k a te c h e z y i n t e g r a l n e j , s . 9 5 -1 0 0 .

(17)

2. GŁÓWNE ELEMENTY TREŚCI KATECHEZY

W p o l s k i e j k a t e c h e ty c e w c z a s a c h k s · K o s iń s k ie g o n ie w i e le mówiło s i ę na te m a t t r e ś c i k a t e c h e z y . Uważano, że t r e ś ć t a r a z na zawsze z o s t a ł a u s t a l o n a p r z e z n a u c z y c i e l s k i u r z ą d K o ś c io ła o r a z s y s te m a ty c z n ie z e b ra n a i uporządkow ana p r z e z t e o l o g i ę . K o ś c i ó ł o k r e ś l a t r e ś ć k a te c h e z y i j e j z a k r e s w p la n a c h i i n s t r u k c j a c h wydawanych d l a k a te c h e tó w , a p rz e d e w

szys.t-74

kim w aprobow anych p o d rę c z n ik a c h do n a u k i r e l i g i i . Tę z a s a d n ic z ą o r i e n -75

t a c j ę , ty c z ą c ą t r e ś c i k a te c h e z y , zachow uje ta k ż e k s . K o s iń s k i . Opowia da s i ę on t e ż z a o g ó ln ie p r z y j ę t ą wówczas p r a k ty k ą p o d z ia łu k a te c h e z y na c z t e r y z a s a d n ic z e p rz e d m io ty : h i s t o r i ę b i b l i j n ą , k a te c h iz m , l i t u r g i k ę i h i s t o r i ę K o ś c i o ła . H i s t o r i i K o ś c io ła n ie p r z y p i s u j e je d n a k ż e w k a t e c b i

-76

z a c j i w ięk sze g o z n a c z e n ia . Zdaniem k s . K o s iń s k ie g o w s z y s tk ie t r z y z a s a d n ic z e p rz e d m io ty ( h i s t o r i a b i b l i j n a , k a te o h iz m , l i t u r g i k a ) n a le ż y t r a k tow ać k o n c e n tr y c z n ie . P o s z c z e g ó ln e p rz e d m io ty i zw iązan e z n im i s z c z e g ó ły , n i e mogą w um yśle d z ie c k a p o zo staw a ć o d iz o lo w a n e , l e c z powinny w ią z a ć s i ę ze so b ą , tw o rz ą c z a o k rą g lo n ą c a ł o ś ć . K o n c e n tr a c ja zdaniem a u t o r a po s i a d a duże z n a c z e n ie wychowawcze. N ie ch o d z i bowiem o t o , aby d z ie c k o u m ia ło fo rm u ły k atech izm o w e, z n a ło o p o w ia d a n ia b i b l i j n e i z a sa d y l i t u r g i c z n e . U cząc d z ie c k o k o n c e n tr y c z n ie k a te c h iz m u , h i s t o r i i b i b l i j n e j i l i t u r g i k i o d d z ia ły w u je s i ę na w s z y s tk ie w ładze je g o d u s z y . D z ię k i temu e t a n i e s i ę ono n i e ty lk o świadomym k a t o l i k i e m , a l e uk o ch a w ia rę C h ry s tu s a i b ę d z ie j ą p ra k ty k o w a ło . Za k o n c e n tr a c ją p rz e m a w ia ją t e ż zdaniem a u t o r a 74 P o r . J . B o c z a r, K a te c h e ty k a , s . 71. Z o b . t e ż J . N a p ie r a ła , d z . c y t . , 8. 7 4 -7 5 . ^ "Co do p rz e d m io tu n a u o z a n ia r e l i g i i , to t e n ja k o s k a r b n ic a w ia r y , c a łk o w ic ie j e s t o k r e ś lo n y p rz e z K o ś c i ó ł; s z k o ła czy sp o łe c z e ń stw o n ic n i e m a ją tu do p o w ie d z e n ia . W n a jo g ó ln ie js z y m z n a c z e n iu przedm iotem n au c z a n i a k a te c h e ty c z n e g o j e s t O b ja w ie n ie B o ż e , w którym z a w a rte s ą prawdy w ia ry n a s z e j " . W. K o s iń s k i , K a te c h e ty k a , s . 13.

(18)

w zględy dydaktyczno-w ychow aw cze. P rz y k o n c e n t r a c j i u c z e ń u św ia d am ia so b i e zw iązek m iędzy po szczeg ó ln y m i elem e n ta m i t r e ś c i k a te c h e z y p r z e z co może ł a t w i e j w y ró ż n ić p o j ę c i a i id e e podstawowe w r e l i g i i . T rz y tym k a ż da nowa wiadomość w iąż e s i ę o r g a n ic z n ie z w c z e ś n ie j z d o b y tą t r e ś c i ą n a u

-77 c z a n ia na z a s a d z ie a p e r c e p c j i i i n d u k c j i .

W z a s to s o w a n ia c h p ra k ty c z n y c h k s . K o s iń s k i u w aż a, że p odstaw ę kon cen t r a c j i na niższym s t o p n i u n a u c z a n ia ( k l a s a I - IV) pow inna s ta n o w ić h i s t o r i a b i b l i j n a , n a t o m ia s t w wyższym ( k l a s a V - V II ) k a te c h iz m . L i t u r g i ę n a le ż y u w z g lę d n ia ć z a ró ..n o w k a t e c h e z i e na n iż sz y m , ja k i na wyższym s t o p -

т е

n i u . Zatem t r z y ~łówne e le m e n ty : b i b l i j n y , d o k tr y n a ln y i l i t u r g i c z n y s ta n o w ią t r e ś ć p o s łu g i słow a w k a t e c h e z i e .

K s. K o s iń s k i d ą ż ą c do k o n c e n try c z n e g o p o w ią z a n ia h i s t o r i i b i b l i j n e j , k atec h izm u i l i t u r g i k i b y ł ja k n a owe c z a s y r z e c z n ik ie m p o stę p o w e j n y ś l l w k a t e c h e ty c e , która co prawda n i e r o z w in ę ła s i ę do k o ń c a , a l e s t a r a ł a s i ę wykazać n ie w ła ś c iw o ś ć p r z y ję ty o h p o d z ia łó w . Za in te g r a ln y m p r z e k a z y waniem n au k i C h r y s tu s a , k t ó r a pow inna b u d z ić i przek azy w ać w i a r ę , a p r z e ciw r o z b i j a n i u j e j na p o sz c z e g ó ln e p r z e d m io ty , o p o w ia d a ł s i ę zdecy d o w an ie

79

k s , J . C iem niew ski . P o d o b n ie k s . K . T h u l l i e o p o w ia d a ją c s i ę z a kon c e n t r a c j ą p o d k r e ś la , że P k a te c h e z a " n ie ma uczn ió w e p e c ja liz o w a ć w p o sz c z e g ó ln y c h d z i a ł a c h t e o l o g i i , le o z dawać im k a t o l i c k ą naukę w ia r y i oby cz a jó w , o p a r t ą na d o k ła d n e j z n a jo m o śc i ż y d a i nauk C h r y s tu s a i K o ś c io -

80

ła " . K o n c e n tr a c ję p o s t u l u j e t e ż k s . L . H eyke, z a l e c a j ą c u k ła d c h r y -81

s to c e n tr y c z n y w całym r e l i g i j n y m n a u c z a n iu . K s. K o s iń s k i d a ją c j a s n e

77 Tamże, s . 4 7 -5 1 . 78 Tamże, s . 3 9 -4 0 . 70

' P i s a ł on: "Główną wadą d z i s i e j s z e g o system u n a u c z a n ia j e s t r o z b i c i e , sp ro sz k o w a n ie , zato m izo w an ie n a u k i C h r y s tu s a , n a p o s z c z e g ó ln e o d d z i a ł y , c z ę ś c i i dogm aty, któ ry m b ra k ł ą c z n i k a i d u s z y , bo b ra k im C h r y s tu s a . M o ra ln o śc i u c z y s i ę d z i ś o d d z i e l n i e , a o d d z i e l n i e d o g m a ty k i, k t ó r a znów ro z ło ż o n a j e s t i r o z b i t a na p o s z c z e g ó ln e dogm aty. P o d z ia ł ten. d o b ry i u z a sa d n io n y w t e o l o g i i , sz k o d liw y j e s t w n a u c e r e l i g i i ( . . . ) Ż y c ie n ie zna te g o p o d z i a łu , n ie zna go ró w n ie ż i w ia r a p raw d ziw a , a p r z e c i e ż s z k o ła ma p rz e d e w sz y stk im b u d z ić i r o z w ija ć w ia r ę w u c z n ia c h " . O z . c y t . , ’ s . 7 3 .

ОЛ

K. T h u l l i e , Walka z w ia tra k a m i, MKW 1 7 (1 9 2 9 ), s . 155.

81

P o r. L . H eyke, M etoda n a u c z a n ia , MKW 1 8 (1 9 2 9 ), s . 51} t e n ż e , 0 kon c e n t r a c j i , MKW 1 8 (1 9 2 9 ), s . 8 1 .

(19)

i d o b r z e u z a s a d n io n e p o j ę c i e k o n c e n t r a c j i j e e t w y r a z i c ie le m p o s tę p o w e j m y ś l i k a t e c h e t y c z n e j , k t ó r a o b e c n ie w d o j r z a ł e j sw e j f o r m i e n a k a z u j e ł ą c z e n i e elem e n tó w : b i b l i j n e g o , l i t u r g i c z n e g o , d o k tr y n a l n e g o i m o ra ln e g o o r a z z a l e c a u p o r z ą d k o w a n ie t r e ś c i n a u c z a n i a n i e w o p a r c i u o p r z e d m io ty , l e c z w o k ó ł c e n t r a l n y c h i d e i zb a w c z y c h w p o w ią z a n iu z ty c ie m V p r a k t y c e je d n a k ó w c z e sn a d y s k u s j a s p r o w a d z i ł a p ro b le m do p y t a n i a , k t ó r y z wy k ła d a n y c h p rz e d m io tó w ma s t a ć s i ę p o d s ta w a k o n c e n t r a c j i : h i s t o r i a b i b l i j n a , k a t e c h iz m c z y l i t u r g i k a , d a j ą c p ie r w s z e ń s tw o kaZdemu z n i c h n a 84 p o s z c z e g ó ln y c h s t o p n i a c h n a u c z a n i a . T ak t e k n a p ł a s z c z y ź n i e p r a k t y c z n e j u s t a w i ł z a g a d n i e n i e k s . K o s i ń s k i ^ S tą d n a d a l p o s z c z e g ó ln e e le m e n ty t r e ś c i k a t e c h e z y : B i b l i a , k a t e c h e z a , l i t u r g i k a , f u n k c jo n o w a ły ja k o p r z e d m io ty n a u c z a n i a . W tym t e k a s p e k c i e w y p a d n ie z k o l e i k r y t y c z n i e r o z p a t r z y ć i o c e n ić p o g lą d y k s . K o s iń s k ie g o n a podstaw ow e e le m e n ty t r e ś c i k a t e c h e z y .

2 .1 . ганш га B iBU JiT

D o c e n ia ją c w a r t o ś ć P ism a ś w . w k a t e c h e z i e , k s . K o s iń s k i s t a w i a h i s t o r i ę b i b l i j n ą n a p ie rw sz y m m ie js c u w śród p rz e d m io tó w n a u c z a n ia r e l i g i j n e g o . P o d k r e ś l a z n a c z e n i e p oznaw cze i wychowawcze P ism a św . w k a t e c h e z i e . K a t e c h e t a p o w in ie n w s p o s ó b s z c z e g ó l n y p rz y g o to w a ć s i ę do k a te c h e z y b i b l i j n e j , k t ó r a n i e może t y ć t y l k o o p o w iad a n ie m i w y ja ś n ia n ie m w y d arze ń b i b l i j n y c h . P r z e z m e d y ta c ję k a t e c h e t a p o w in ie n u c z y n ić t e k s t b i b l i j n y s w o ją w ł a s n o ś c i ą Z g o d n ie z p r z y j ę t y m i wówczas z a ł o ż e n i am i k s . K o s iń s k i r o z u m ie k a t e c h e z ę b i b l i j n ą ja k o p r z e d m io t s a m o d z ie ln y t z n . h i s t o r i ę b i b l i j n ą o r a z ja k o ź r ó d ł o i ś r o d e k d l a in n y c h p rz e d m io tó w n a u c z a n ia r e l i g i j - 86 n e g o . 82 P o r . K . T h u l l i e , B e e e n z ja " M e to d y k i" k s . K o s iń s k i e g o , s . 2 5 0 . 85 P o r . Ï . B l a c h n i c k i , K a t e c h e t y k a , B. 221} М .,M a je w sk i, P r o p o z y c ja k a t e c h e z y i n t e g r a l n e j , s . 1 0 3 . P o r . K . T h u l l i e , W alka z w i a t r a k a m i , s . 145-156} W. O ad o w sk i, Ka te c h iz m ja k o o ś r o d e k k o n c e n t r a c j i , W: K s ię g a p a m i ą t k o w a . . . , Kraków 1 9 2 9 , s . 1 J 2 - 1 2 6 . 85 P o r . W. K o s i ń s k i , K a t e c h e t y k a , s . 2 0 . 86 T am te, s . 1 4 .

(20)

H i s t o r i a ś w . , z d a n ie » a u t o r a , ja k o h i s t o r i a O b ja w ie n ia , j e s t n i e z m i e r n i e w ażną g a ł ę z i ą n a u c z a n ia r e l i g i j n e g o . S z c z e p i i r o z w i j a p ip rw s z tf p o ję c i a r e l i g i j n e i p r z y g o to w u je u m y sł d z i e c k a do z r o z u m ie n ia praw d k a t e c h i z mowych. w h i s t o r i i h i h l i j n e j a k c e n t u j e b a r d z o w y ra ź n ie p o tr z e b ę j e j h i - s to r io z b e w c z e g o r o z u m i e n ia . " C a ły h i s t o r y c z n y p r o c e a O b ja w ie n ia j e s t h i s t o r i ą z b a w ie n ia l u d z k o ś c i , p o c z y n a ją c od p r z y g o to w a n ia d o n ie g o ( S t a r y 87 T e s ta m e n t) 1 u r z e c z y w i s t n i e n i a go p r z e z Z b a w ic ie l a (Nowy T e s ta m e n t) " . H i s t o r i ę O b ja w ie n ia B ożego n a l e ż y z a te m ujmować ja k o c a ł o ś ć , w k t ó r e j p u n k t c e n t r a l n y s ta n o w i zbaw cze d z i e ł o C h r y s t u s a . I s t n i e j e z a te m ó c i a ł a łą c z n o ś ć S ta r e g o i Nowego T e s ta m e n tu . W ś c i s ł y m p o w ią z a n iu ze s o b ą u k a -88 ż u j ą " P la n Boży o d k u p ie n ia l u d z k o ś c i " . w k a t e c h e z i e b i b l i j n e j n a l e ż y z a te m a k c e n to w a ć p r o r o c tw a 1 f i g u r y m e s j a ń s k i e , k t ó r e s p e ł n i a ł y s i ę w J e z u s i e C h r y s t u s i e . Z p r o r o c tw i w y d a rz e ń h i s t o r y c z n y c h , k t ó r e p o d a j ą d z i e j e b i b l i j n e , p o zn a je m y bowiem , że Bóg o b j a w i ł s i ę n a j d o s k o n a l e j p r z e z J e z u s a C h r y s t u s a . T z w ią z k u z tym k s . K o s iń s k i wysuwa p o s t u l a t , a b y pod

r ę c z n i k i h i s t o r i i b i b l i j n e j u k a z y w a ły w y d a r z e n ia w przyczynow ym p o w ią z a n i u ja k o h i s t o r i ę O b ja w ie n ia . N ie mogą je d n a k ż e p o p r z e s t a ć n a p r z e d s t a w ie n iu to k u h l e t o r y c z n e g o , a l e z g o d n ie z z a s a d a m i k o c e n t r a c j i pow inny być p o w iąz an e z k a te o h lz a e m i l i t u r g i ą o r a z p r o w a d z ić do z a s to s o w a ń ż y c i o wych 8 9 .

V k a t e c h e c i e d o k t r y n a l n e j k s . K o s i ń s k i z a l e c a tr a k t o w a ć P ism o św . n a j p i e r w ja k o ź r ó d ł o dowodów. P ra w ie w s z y s t k i e praw dy d o g m a ty c z n e z a w a r

t e w "C redo" z n a j d u j ą p o tw ie r d z e n ie w h i s t o r i i św . T y lk o w te d y , k i e d y k a t e c h e t a b ę d z i e s i ę o d w o ły w ał do h i s t o r i i b i b l i j n e j , praw dy t e b ę d ą d o b rz e

w y ło ż o n e , z r o z u m ia n e 1 u z a s a d n io n e . H i в t o r l a b i b l i j n a j e s t z a t e m p o d s ta w ą

9 0

d o n a u k i k a te c h iz m u . N a s tę p n ie P ism o ś w i ę t e s ł u ż y w n a u c z a n iu k a t e c h i z mowym ja k o p o g lą d . P o g lą d b i b l i j n y u w z g lę d n ia bowiem zarów no s t r o n ę p o z n aw czą j a k i e a o c j o n e ln o - w o lity w n ą d z i e c k a . N a jp ie r w d z i ę k i niem u d z i e c k o 67 Tam że. a . 1 4 . 88 Tam że, a . 1 5 . 89 Tam że, a . 2 0 - 2 1 . 90 Tam że, a . 1 5 , 1 8 .

(21)

l e p i e j p o z n a j · d a n ą praw dę r e l i g i j n ą , bo n i e j e e t z d o ln e z ro z u m ie ć a b s t r a k c y j n y c h p o j ę ć . O b ra z b i b l i j n y p o p r z e z swą k o n k r e tn o ś ć o d d a i a ły w u ja n a wy o b r a ź n i ę d z i e c k a , p o d a j e motywy d z i a ł a n i a , a p r z e z t o d a n a praw da r e l l -91 g ljn a s t a j e s i ę bywa i p rz e k o n y w u ją c a * P o g lą d b i b l i j n y , p o r u s z a j ą c s t r o n ę e m o c jo n a ln ą 1 w o lity w n ą d z i e c k a , k s z t a ł t u j e je g o s u m ie n ie 1 w pływ a n a j e g o m o r a l n o ś ć . P r z y k ł a d y b i b l i j n e p o p r z e z k o n k r e t n e u k a z a n i e d o b r a 1 z ł a w d z i a ł a n i u p o s z c z e g ó ln y c h p o s t a c i , p o b u d z a ją d z i e c k o do z a j ę c i a e ł a ś e l -92 wych p o sta w w t y c i u m oralnym

V sa m e j m e to d z i e w y k ła d u k a . K o s i ń s k i z w ra c a uwagę n a barw ność o p i s u .

D z ię k i temu d z i e c k o b ę d z i e p rz e b y w a ło raz em z b o h a te re m b ib l i j n y m j e g o c z y n y , n i e j a k o o b c o w a ło z nim w e w n ę tr z n ie . N a le ż y w o p o w ia d a n iu z a a k c e n to w ać momenty p s y c h o l o g i c z n e , a b y d z i e c i w c z u ły s i ę w s y t u a c j e p o s t a c i

93 b i b l i j n y c h , i c h n a s t r ó j w e w n ę trz n y 1 w m o ty w a cje i c h d z i a ł a n i a . Pod r ę c z n i k p o w in ie n j e d n a k ż e podaw ać z a s a d n ic z o a u t e n ty c z n y t e k s t P ism a ś w . , a n i e p a r a f r a z ę

P o g lą d y k s . K o s iń s k i e g o n a m i e j s c e i r o l ę B i b l i i w n a u c z a n iu r e l i g i j nym n a o g ó ł* b y ły z g o d n e z ó w c z e sn ą t e o r i ą k a t e c h e t y c z n ą w P o l s c e , f t e o r i i t e j sto s u n k o w o żywo fu n k c jo n o w a ły m y ś l i O v e r b e r g a , H i r s c h e r a i D rube r a ,

95

k t ó r e w sk az y w ały z n a c z e n i e B i b l i i w k a t e c h e z i e . N a to m ia s t z g o d n ie z p r z y j ę t y m i w ów czas z a ł o ż e n ia m i P ism o św . w k a t e c h e z i e tra k to w a n e j e s t b ą d ź w r o l i h i s t o r i i b i b l i j n e j c z y l i ja k o s a m o d z ie ln y p rz e d m io t n a u c z a n i a , b ą d ź j a k o ź r ó d ł o i p o g lą d d l a c a ł e j n a u k i r e l i g i i . P oczątkow o h i s t o r i ę b i b l i j n ą t r a k t u j e s i ę j e s z c z e ja k o c a ł ą h i s t o r i ę o p i s a n ą w P iś m ie ś e . , z mnóstwem s z c z e g ó łó w s d z i e jó w n a r o d u I z r a e l s k i e g o . Tak j e s t w n i e k t ó r y c h W -9* T am że, s . 1 6 - 1 7 . ^ T am że, s . 1 8 - 2 0 .

93 8. i 9 (

134 ,

9* w r e n c e n z j i " P o g a d a n e k r e l i g i j n y c h * k s . J . K ły n a rc z y k a ta k p i s t e t "S z k o d a ( . . . ) , ż e n i e l i c z n e z r e s z t ą p o g a d a n k i n a t l e S t . T e sta m e n tu s ą p a r a fr a z o w a n e } t e k s t b i b l i j n y , ja k k o lw ie k w y g lą d a c z ę s t o n i e p r z y s t ę p n i e , a r c h a i c z n i e , a l e ma t y l e w d z ię k u , s i ł y o b r a z o w o ś c i, że l e p i e j zachow ać g o , bo p r z e r ó b k a w y c h o d z i b la d o i r ó w n ie ż m ało p r z y s t ę p n i e " , f . K o s i ń s k i , K ilk a uw ag, s . 2 8 . P o r . t e n ż e , K a te c h e ty k a , s . 2 0 - 2 1 .

99 po r . S z . H a n u s z e k , N a u c z a n ie B i b l i i w s z k o l e , V; K s ię g a pam iątk o w a k u r s u k a t e c h e t y c z n e g o , Kraków 1 9 2 9 , a . 9 4 .