Scenariusz lekcji – Wierzenia ludowe w literaturze polskiej XIX i XX wieku
1. Cele lekcji
a. Wiadomości
Uczeń powinien:
1. znać treść omawianych utworów oraz fragmentów utworów;
2. znać pojęcie ludowości w literaturze i umieć je zobrazować przykładami.
b. Umiejętności
Uczeń powinien:
1. rozpoznawać motywy wierzeń chłopskich w różnych dziełach literackich;
2. umieć porównywać utwory literackie z różnych epok o tym samym motywie;
3. argumentować swoją wypowiedź posługując się cytatami z omawianych utworów;
4. dyskutować;
5. samodzielnie pracować z tekstem wykorzystując i modyfikując zawarte w nim informacje.
2. Metoda i forma pracy
Analiza tekstu, dyskusja.
3. Środki dydaktyczne 4. Przebieg lekcji
1. Wspólne przypomnienie treści przeczytanych wcześniej utworów: „Dziady” cz. II Adama Mickiewicza, „Wesele” Stanisława Wyspiańskiego – omawiane wcześniej szczegółowo na lekcjach poświęconych tym lekturom; wybrane fragmenty „Widnokręgu” Wiesława Myśliwskiego przeczytane w domu.
2. Wyszukanie wspólnego dla wszystkich omawianych utworów motywu ludowego.
Sformułowanie pojęcia ludowość w literaturze. Uczniowie na podstawie podanej przez nauczyciela definicji słownikowej wykazują cechy charakterystyczne dla danego prądu na przykładach z omawianych utworów. Przypomnienie sobie znaczenia pojęć użytych w definicji ze Słownika terminów literackich dotyczących zagadnienia.
ludowość w literaturze – program głoszący konieczność nawiązania do ludowej literatury,
sformułowany po raz pierwszy w okresie romantyzmu. Wyraził się w zwrocie do motywów ludowych, przede wszystkim fantastycznych, w dążeniu do ukazywania świata przez pryzmat ludowego bohatera, w przywołaniu gatunków literackich, które do tej pory funkcjonowały głównie w folklorze (np. ballady). Charakteryzuje się paralelizmami, sylabotonizmem oraz często w
nawiązywaniu do symboliki właściwej literaturze ludowej, a także niejednokrotnie stylizowaniem utworu na wzór twórczości ludowej, odwołaniami do historii i kultury ludowej w utworach, nawiązaniami do literatury ludowej (anonimowa twórczość, należąca do folkloru, pierwotnie przekazywana tylko ustnie).
na podstawie:
Słownika terminów literackich, pod red. J. Sławińskiego, Wrocław 1976;
Wikipedii, wolnej encyklopedii: http://pl.wikipedia.org
3. Klasa wspólnie określa rodzaje relacji łączące istoty pozaziemskie z ludźmi żyjącymi w omawianych utworach.
4. Uczniowie wynotowują na tablicy konteksty omawianych sytuacji: zachowanie ludzi, rola przypisywana istocie pozaziemskiej, reakcje na konkretne działanie lub brak rzeczonego, uzasadnienie nastawienia psychicznego na odpowiedni rodzaj kontaktu z istotami. Nastrój charakterystyczny dla prób nawiązania kontaktu („Dziady” – groza, „Wesele” – poczucie zwyczajności, „Widnokrąg” – groteska).
5. Omówienie zbiorowe kontekstu kulturowego takich ujęć: romantyczna dychotomia świata, modernistyczny symbolizm, współczesne rozłączenie światów.
6. Umiejscowienie osoby mówiącej w dziele literackim i wynikające z tego konsekwencje.
7. Dyskusja o stosunku do wierzeń zaprezentowanych w utworach. Jak to ma się do współczesnego świata.
5. Bibliografia
1. Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II;
2. Stanisław Wyspiański „Wesele”;
3. Wiesław Myśliwski „Widnokrąg”;
4. „Słownik terminów literackich”, pod red. J. Sławińskiego, Wrocław 1976;
5. „Wikipedia, wolna encyklopedia”: http://pl.wikipedia.org.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Wierzenia ludowe w literaturze polskiej XIX i XX wieku.
b. Zadanie domowe
Praca domowa: sporządź zaproszenie na wieczór z obrzędami. Pamiętaj o uwzględnieniu wszystkich elementów będących wyznacznikami tego gatunku wypowiedzi.