APLIKACJE PRAWNICZE Prawo cywilne

(1)

(2)

APLIKACJE PRAWNICZE

Prawo cywilne

(3)

(4)

Katarzyna Czajkowska-Matosiuk

2. wydanie

(5)

Stan prawny: lipiec 2010

Redakcja: Joanna Ablewicz

© Wydawnictwo C.H. Beck 2010

Informacje Wydawcy

Opracowanie stanowi jedynie pomoc dla kandydatów przy przygotowaniach do egzaminów konkursowych na aplikacje prawnicze.

Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoœci za zmiany wynikaj¹ce z nowelizacji powo³ywanych w ksi¹¿ce przepisów.

Bêdziemy wdziêczni za wszelkie uwagi i sugestie skierowane na adres:

redakcja@beck.pl

Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o.

ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Sk³ad i ³amanie: DTP Art

Druk i oprawa: Elpil, Siedlce

ISBN 978-83-255-1163-0

(6)

Spis treści

Wstęp ... XI Wykaz skrótów ... XIII Bibliografia ... X

DZIAŁ I. PRAWO CYWILNE ... 1

Rozdział 1. Ogólna.charakterystyka.prawa.cywilnego... . 1

Zagadnienie.1..Pojęcie.i.zakres.prawa.cywilnego... . 1

Zagadnienie.2..Źródła.prawa.cywilnego... . 4

Zagadnienie.3..Podstawowe.zasady.prawa.cywilnego,.dobra.i.zła.wiara... 9

Rozdział 2. Stosunek.cywilnoprawny... . 19

Zagadnienie.1..Pojęcie.i.źródła.stosunku.cywilnoprawnego... . 19

Zagadnienie.2..Elementy.stosunku.cywilnoprawnego... . 20

Rozdział 3..Osoby.fizyczne... . 22

Zagadnienie.1..Zdolność.prawna... . 22

Zagadnienie.2..Zdolność.do.czynności.prawnych... . 27

Zagadnienie.3..Ochrona.dóbr.osobistych... . 33

Zagadnienie.4..Miejsce.zamieszkania... . 37

Rozdział 4..Osoby.prawne... . 42

Zagadnienie.1..Uwagi.ogólne... . 42

Zagadnienie.2..Zdolność.prawna.i.zdolność.do.czynności.prawnych... . 46

Zagadnienie.3..Rodzaje.osób.prawnych... . 49

Zagadnienie.4..Jednostki.organizacyjne.niebędące.osobami. prawnymi,.którym.ustawa.przyznaje.zdolność.prawną... . 53

Rozdział 5..Przedsiębiorcy.i.konsumenci... . 56

Zagadnienie.1..Pojęcie.przedsiębiorcy.i.konsumenta... . 56

Zagadnienie.2..Firma.przedsiębiorcy... . 59

Rozdział 6. Przedstawicielstwo... . 69

Zagadnienie.2..Pełnomocnictwo... . 72

Zagadnienie.3..Prokura... . 79

Rozdział 7..Przedmioty.stosunku.cywilnoprawnego... . 86

Zagadnienie.1..Rzeczy... . 86

Zagadnienie.2..Przedmioty.inne.niż.rzeczy... . 93

Zagadnienie.3..Majątek.i.mienie... . 98

Rozdział 8..Czynności.prawne... . 102

Zagadnienie.2..Zawieranie.umów... . 109

Zagadnienie.3..Treść.czynności.prawnych... . 122

Zagadnienie.4..Forma.czynności.prawnych... . 130

Zagadnienie.5..Wady.oświadczenia.woli... . 136

(7)

Spis treści

I

Rozdział 9..Prawa.podmiotowe.i.ich.ochrona... . 147

Zagadnienie.1..Pojęcie.i.rodzaje.praw.podmiotowych... . 147

Zagadnienie.2..Nabycie.i.utrata.prawa.podmiotowego... . 151

Zagadnienie.3..Realizacja.prawa.podmiotowego... . 155

Zagadnienie.4..Ochrona.praw.podmiotowych... . 156

Rozdział 10..Przedawnienie.roszczeń.i.terminy.zawite... . 158

Zagadnienie.1..Przedawnienie.roszczeń... . 158

Zagadnienie.2..Terminy.zawite... . 169

DZIAŁ II. PRAWO RZECZOWE ... 175

Rozdział 1..Ogólne.wiadomości.o.prawie.rzeczowym... . 175

Zagadnienie.2..Przedmiot.praw.rzeczowych... . 178

Rozdział 2..Własność... . 182

Zagadnienie.1..Pojęcie.i.treść.prawa.własności... . 182

Zagadnienie.2..Wykonywanie.prawa.własności... . 185

Zagadnienie.3..Nabycie.i.utrata.prawa.własności... . 191

Rozdział 3..Współwłasność... . 211

Zagadnienie.2..Treść.i.wykonywanie.współwłasności... . 215

Zagadnienie.3..Zniesienie.współwłasności... . 219

Rozdział 4..Odrębna.własność.lokalu... . 224

Zagadnienie.2..Sposoby.powstania.odrębnej.własności.lokalu... . 226

Zagadnienie.3..Prawa.i.obowiązki.właścicieli.lokali... . 229

Zagadnienie.4..Zarząd.nieruchomością.wspólną... . 232

Zagadnienie.5..Prawo.odrębnej.własności.lokalu.w.spółdzielni. mieszkaniowej... . 235

Rozdział 5..Ochrona.własności... . 239

Zagadnienie.2..Prawnorzeczowe.roszczenia.petytoryjne... . 240

Rozdział 6..Użytkowanie.wieczyste... . 255

Zagadnienie.1..Charakter.i.treść.prawa.użytkowania.wieczystego... . 255

Zagadnienie.2..Ustanowienie.użytkowania.wieczystego... . 259

Zagadnienie.3..Wygaśnięcie.użytkowania.wieczystego... . 262

Zagadnienie.4..Przekształcenie.użytkowania.wieczystego.w.prawo. własności... . 264

Rozdział 7..Ograniczone.prawa.rzeczowe.–.zagadnienia.ogólne... . 267

Zagadnienie.2..Powstanie.ograniczonych.praw.rzeczowych... . 270

Zagadnienie.3..Zmiana.treści.i.przeniesienie.ograniczonych. praw.rzeczowych... . 272

Zagadnienie.4..Pierwszeństwo.ograniczonych.praw.rzeczowych... . 274

(8)

Spis treści

II Zagadnienie.5..Wygaśnięcie.i.ochrona.ograniczonych.praw.

rzeczowych... . 278

Rozdział 8. Użytkowanie... . 281

Zagadnienie.2..Ustanowienie,.wykonanie.i.wygaśnięcie.użytkowania... . 284

Zagadnienie.3..Poszczególne.rodzaje.użytkowania... . 287

Rozdział 9. Służebności... . 294

Zagadnienie.2..Służebności.gruntowe... . 296

Zagadnienie.3..Służebności.osobiste... . 303

Rozdział 10..Spółdzielcze.własnościowe.prawo.do.lokalu... . 312

Zagadnienie.2...Przekształcenie.i.wygaśnięcie.spółdzielczego. własnościowego.prawa.do.lokalu...317

Rozdział 11. Zastaw... . 320

Zagadnienie.2..Powstanie.zastawu... . 323

Zagadnienie.3..Zobowiązania.stron.w.stosunku.zastawu.. Tryb.zaspokajania.wierzyciela...324

Zagadnienie.4..Wygaśnięcie.zastawu... . 328

Zagadnienie.5..Zastaw.na.prawach... . 329

Zagadnienie.6..Zastaw.rejestrowy... . 331

Zagadnienie.7..Zastaw.skarbowy... . 342

Rozdział 12..Hipoteka... . 344

Zagadnienie.2..Powstanie.i.rodzaje.hipotek... . 349

Zagadnienie.3..Wierzytelność.zabezpieczona.hipoteką.. Tryb.zaspokojenia.wierzyciela.hipotecznego... . 354

Zagadnienie.4..Wygaśnięcie.hipoteki... . 357

Rozdział 13..Posiadanie... . 359

Zagadnienie.2..Domniemania.związane.z.posiadaniem... . 367

Zagadnienie.3..Nabycie.i.utrata.posiadania... . 368

Zagadnienie.4..Ochrona.posiadania... . 371

Rozdział 14..Księgi.wieczyste... . 376

Zagadnienie.2..Realny.system.ksiąg.wieczystych... . 378

Zagadnienie.3..Prawa.ujawniane.w.księgach.wieczystych... . 380

Zagadnienie.4..Ustrój.ksiąg.wieczystych... . 382

Zagadnienie.5..Prawnomaterialne.zasady.ksiąg.wieczystych... . 387

DZIAŁ III. ZOBOWIĄZANIA – CZĘŚĆ OGÓLNA ... 399

Rozdział 1..Zagadnienia.ogólne... . 399

(9)

Spis treści

III

Zagadnienie.1..Pojęcie.i.elementy.zobowiązania... . 399

Zagadnienie.2..Świadczenie... . 406

Rozdział 2..Wielość.dłużników.lub.wierzycieli... . 429

Zagadnienie.1..Zobowiązania.podzielne.i.niepodzielne... . 429

Zagadnienie.2..Zobowiązania.solidarne... . 432

Rozdział 3..Umowy.zobowiązaniowe... . 440

Zagadnienie.1..Pojęcie.i.rodzaje.umów... . 440

Zagadnienie.2..Czynności.zmierzające.do.zawarcia.umowy... . 449

Zagadnienie.3..Zasada.swobody.umów... . 455

Zagadnienie.4..Treść.i.forma.umowy..Dodatkowe.zastrzeżenia. umowne... . 458

Zagadnienie.5..Wzorce.umów... . 463

Rozdział 4..Bezpodstawne.wzbogacenie... . 470

Zagadnienie.2..Świadczenie.nienależne... . 471

Zagadnienie.3..Roszczenia.z.tytułu.bezpodstawnego.wzbogacenia... . 474

Rozdział 5..Czyny.niedozwolone... . 479

Zagadnienie.2..Odpowiedzialność.za.własne.czyny... . 482

Zagadnienie.3..Odpowiedzialność.za.cudze.czyny... . 487

Zagadnienie.4..Odpowiedzialność.za.szkody.wyrządzone. przy.wykonywaniu.władzy.publicznej... . 493

Zagadnienie.5..Odpowiedzialność.za.zwierzęta.i.rzeczy... . 498

Zagadnienie.6..Odpowiedzialność.za.szkody.wyrządzone.w.związku. z.użyciem.sił.przyrody... . 502

Zagadnienie.7..Naprawienie.szkody.w.przypadkach.szczególnych.. Szkoda.na.osobie... . 509

Zagadnienie.8..Odpowiedzialność.za.szkodę.wyrządzoną.przez. produkt.niebezpieczny... . 516

Zagadnienie.9..Współodpowiedzialność.za.szkodę... . 520

Zagadnienie.10..Przedawnienie.roszczeń.i.zbieg.odpowiedzialności... . 523

Rozdział 6..Wykonanie.zobowiązań.i.skutki.ich.niewykonania... . 528

Zagadnienie.2..Podstawowe.zasady.wykonania.zobowiązań... . 530

Zagadnienie.3..Klauzula.rebus.sic.stantibus... . 540

Zagadnienie.4..Skutki.niewykonania.zobowiązań... . 542

Zagadnienie.5..Wykonanie.i.skutki.niewykonania.zobowiązań.z.umów. wzajemnych... . 549

Rozdział 7..Wygaśnięcie.zobowiązań... . 555

Zagadnienie.2..Świadczenie.w.miejsce.wypełnienia.(datio.in.solutum)... . 556

Zagadnienie.3..Potrącenie.(compensatio)... . 557

Zagadnienie.4..Odnowienie.(novatio)... . 562

(10)

Spis treści

IX Zagadnienie.5..Złożenie.przedmiotu.świadczenia.do.depozytu.

sądowego... . 563

Zagadnienie.6..Zwolnienie.z.długu... . 566

Rozdział 8..Zmiana.wierzyciela.lub.dłużnika... . 569

Zagadnienie.1..Zmiana.wierzyciela... . 569

Zagadnienie.2..Zmiana.dłużnika... . 574

Rozdział 9..Ochrona.wierzyciela.w.razie.niewypłacalności.dłużnika... . 581

Zagadnienie.1..Pojęcie.i.przesłanki.zastosowania.skargi.pauliańskiej... . 581

Zagadnienie.2..Realizacja.skargi.pauliańskiej... . 586

DZIAŁ IV. ZOBOWIĄZANIA – CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA... 591

Rozdział 1. Umowy.przenoszące.prawa... . 591

Zagadnienie.1..Sprzedaż... . 591

Zagadnienie.2..Zamiana... . 613

Zagadnienie.3..Dostawa... . 615

Zagadnienie.4..Umowa.kontraktacji... . 618

Zagadnienie.5..Darowizna.i.przekazanie.nieruchomości... . 622

Rozdział 2. Umowy dotyczące korzystania z rzeczy... . 632

Zagadnienie.1..Najem... . 632

Zagadnienie.2..Dzierżawa... . 644

Zagadnienie.3..Leasing... . 650

Zagadnienie.4..Użyczenie... . 659

Rozdział 3. Umowy dotyczące świadczenia usług... . 665

Zagadnienie.1..Umowa.o.dzieło... . 665

Zagadnienie.2..Umowa.o.roboty.budowlane... . 673

Zagadnienie.3..Umowa.zlecenia... . 679

Zagadnienie.4..Prowadzenie.cudzych.spraw.bez.zlecenia... . 684

Zagadnienie.5..Umowa.agencyjna... . 686

Zagadnienie.6..Umowa.komisu... . 695

Zagadnienie.7..Umowa.przewozu... . 699

Zagadnienie.8..Umowa.spedycji... . 706

Zagadnienie.9..Przechowanie... . 710

Zagadnienie.10..Odpowiedzialność,.prawo.zastawu. i.przedawnienie.roszczeń.utrzymujących. hotele.i.podobne.zakłady... . 713

Zagadnienie.11..Umowa.składu... . 717

Rozdział 4. Umowy regulujące stosunki kredytowe... . 726

Zagadnienie.1..Pożyczka... . 726

Zagadnienie.2..Umowa.kredytu.bankowego... . 728

Zagadnienie.3..Umowa.rachunku.bankowego... . 732

Rozdział 5. Umowy dotyczące zabezpieczenia wierzytelności... . 738

Zagadnienie.1..Poręczenie... . 738

Zagadnienie.2..Gwarancja.bankowa... . 742

(11)

Spis treści

Rozdział 6. Umowy o funkcji alimentacyjnej... . 744

Zagadnienie.1..Renta... . 744

Zagadnienie.2..Dożywocie... . 746

Rozdział 7. Inne umowy... . 751

Zagadnienie.1..Umowa.ubezpieczenia... . 751

Zagadnienie.2..Spółka.cywilna... . 759

Zagadnienie.3..Ugoda... . 775

Zagadnienie.4..Przyrzeczenie.publiczne... . 777

Zagadnienie.5..Przekaz.i.papiery.wartościowe... . 780

Indeks ... . 789

(12)

XI

Wstęp

Drogi Czytelniku!

Książka, którą przekazujemy do Twoich rąk, jest efektem osobistych przygotowań Autorki do egzaminów. Powstała na podstawie setek zaktualizowanych notatek, aktów prawnych i wykładów. W sposób systematyczny omówione zostały węzłowe zagadnienia części ogól- nej prawa cywilnego, prawa rzeczowego oraz prawa zobowiązań. Ponadto opracowanie zawiera pytania testowe, ustne i pisemne opisowe, które najczęściej pojawiają się na egzaminach z tych dziedzin prawa, a także egzaminach konkursowych na aplikacje. Całość pomyślana została jako materiał służący do przyswojenia, usystematyzowania i samodziel- nego sprawdzenia zdobytej wiedzy.

Prezentowana publikacja adresowana jest do wszystkich studentów i aplikantów, któ- rzy przystępują do egzaminów z prawa cywilnego, a także dla kandydatów na aplikacje prawnicze.

W opracowaniu uwzględniony został stan prawny na 1.3.2010 r., a także najważniejsze zmiany, jakie mają nastąpić w najbliższym czasie.

Pragnę podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej książki, a w szcze- gólności mojej rodzinie i współpracującym ze mną redaktorkom – Pani Dagnie Kordyasz oraz Pani Joannie Ablewicz.

Katarzyna Czajkowska-Matosiuk

(13)

(14)

XIII

Wykaz skrótów

Akty prawne

DziałUbezpU ... ustawa z 22.5.2003 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz.U.

Nr 124, poz. 1151 ze zm.)

GospNierU ... ustawa z 28.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U.

z 2004 r. Nr 261, poz. 2603)

KC ... ustawa z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93) KP ... ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21,

poz. 94)

Konstytucja RP ... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U.

Nr 78, poz. 483)

KRO ... ustawa z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59)

KPC ... ustawa z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U.

Nr 43, poz. 296)

KRSU ... ustawa z 20.8.1997 r. o Krajowym rejestrze sądowym (t.j. Dz.U.

z 2007 r. Nr 168, poz. 186)

KSH ... ustawa z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037)

KWU ... ustawa z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U.

Nr 19, poz. 147)

OchrLokU ... ustawa z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2005 r.

Nr 31, poz. 266 ze zm.)

OrdPU ... ustawa z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2005 r.

Nr 8, poz. 60 ze zm.)

PrBank ... ustawa z 29.8.1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 72, poz. 665 ze zm.)

SamGminU ... ustawa z 8.3.1991 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2001 r.

Nr 142, poz. 1591)

SamPowU ... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r.

Nr 142, poz. 1592)

SamWojU ... ustawa z 5.6.1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r.

Nr 142, poz. 1590)

SpółdzMieszkU ... ustawa z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (t.j. Dz.U.

z 2003 r. Nr 119, poz. 1116 ze zm.)

SwobGospU ... ustawa 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 155, poz. 1095 ze zm.)

WłLokU ... ustawa z 25.6.1994 r. o własności lokali (t.j. Dz.U. z 2000 r.

Nr 80, poz. 903 ze zm.)

ZastRejU ... ustawa z 6.12.1996 r. o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów (Dz.U. Nr 149, poz. 703 ze zm.)

(15)

Wykaz skrótów

XI

Inne skróty

art. ... artykuł Biul. ... biuletyn Dz.U. ... Dziennik Ustaw

EZIG ... Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych KRS ... Krajowy Rejestr Sądowy

MoP ... Monitor Prawniczy m.in. ... między innymi MP ... Monitor Polski nast. ... następne niepubl. ... niepublikowane Nr ... numer

NSA ... Naczelny Sąd Administracyjny orz. ... orzeczenie

OSP ... Orzecznictwo Sądów Polskich PiP ... Państwo i Prawo

poz. ... pozycja

Prok. i Pr. ... Prokuratura i Prawo r. ... rok

RP ... Rzeczpospolita Polska SA ... Sąd Apelacyjny SE ... spółka europejska SN ... Sąd Najwyższy SP ... Skarb Państwa ust. ... ustęp

wyr. ... wyrok w zw. ... w związku ze zm. ... ze zmianami zd. ... zdanie

(16)

X

Bibliografia

K. Czajkowska-Matosiuk, Aplikacje prawnicze w pytaniach i odpowiedziach, Warszawa 2008.

K. Czajkowska-Matosiuk, Prawo gospodarcze i spółek, Warszawa 2008.

A. Doliwa, Prawo rzeczowe, Warszawa 2004.

A. Doliwa, Zobowiązania, Warszawa 2006.

E. Gniewek, Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 2005.

E. Gniewek, Prawo rzeczowe, Warszawa 2006.

P. Grzebyk, M.S. Tofel, Kazusy z części ogólnej zobowiązań z rozwiązaniami, Warszawa 2005.

M. Hałgas, P. Kostański, Prawo cywilne – część ogólna. Pytania. Kazusy. Tablice, Warszawa 2007.

M. Hałgas, P. Kostański, Prawo rzeczowe. Pytania. Kazusy. Tablice, Warszawa 2007.

K. Jasińska, A. Lejko, Kazusy. Tom III. Zobowiązania, Warszawa 2006.

L. Joachimowska-Jaskólska, M. Targosz, F. Grzegorczyk, Kazusy z prawa bankowego z rozwiązaniami, Warszawa 2003.

U. Kalina-Prasznic (red.), Encyklopedia prawa, Warszawa 2007.

R. Kania, Kompendium prawa cywilnego w tablicach, Bydgoszcz-Wrocław 2003.

A. Kawałko, H. Witczak, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2006.

A. Kawałko, H. Witczak, Prawo rzeczowe, Warszawa 2006.

A. Kawałko, H. Witczak, Zobowiązania, Warszawa 2007.

K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I, Warszawa 2005.

K. Pietrzykowski, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II, Warszawa 2008.

Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2007.

Z. Radwański, Zobowiązania – część ogólna, Warszawa 2006.

Z. Radwański, J. Panowicz-Lipska, Zobowiązania – część szczegółowa, Warszawa 2007.

S. Rudnicki, Prawo cywilne. Komentarz. Tom II, Warszawa 2004.

K. Soiński, J. Toczkowski, Prawo cywilne – zobowiązania. Testy, kazusy, tablice, Warszawa 2003.

(17)

(18)

DZIAŁ I. PRAWO CYWILNE

Rozdział 1. Ogólna charakterystyka prawa cywilnego

Zagadnienie 1. Pojęcie i zakres prawa cywilnego

Pojęcie prawa cywilnego

Prawo cywilne to gałąź prawa obejmująca zespół przepisów regulujących stosunki ma- jątkowe oraz niemajątkowe między osobami fizycznymi i osobami prawnymi oraz innymi podmiotami na zasadzie równorzędności podmiotów.

Artykuł 1 KC przewiduje, że Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Wprawdzie brzmienie tego przepisu sugeruje, że podmiotami stosunków cywilnoprawnych są wyłącznie osoby fizyczne i osoby prawne, jednakże treść art. 33¹ KC wskazuje, że katalog podmiotów prawa cywilnego należy uzupełnić także o jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, ale wyposażo- ne w osobowość prawną.

Zakres prawa cywilnego

Do prawa cywilnego należą bez wątpienia następujące działy kodeksowe:

prawo rzeczowe, prawo zobowiązań oraz prawo spadkowe.

Z ustawodawstwa pozakodeksowego bezspornie do cywilistyki zalicza się:

prawo autorskie i

prawo własności przemysłowej.

Spośród kompleksów norm, które wzbudzają kontrowersje odnośnie tego, czy są jedynie wyspecjalizowanymi działami prawa cywilnego, czy już odrębnymi działami w ramach prawa prywatnego należy wymienić następujące:

prawo pracy – zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny, prawo to nie należy do prawa cywilnego i stanowi odrębną gałąź prawa. Ze względu na funkcję socjalno- -ochronną formalna równość stron jest w istotny sposób ograniczona. Prawo pracy 1)

2) 3) 1) 2)

1)

(19)

Dział I. Prawo cywilne

uregulowane zostało w zasadniczej części w odrębnym akcie prawnym – Kodeksie pracy. Akt ten ma charakter kompleksowy. Skupia w sobie zarówno normy prywat- no-, jak i publicznoprawne. Zgodnie z art. 300 KP, do stosunku prawa pracy nienor- mowanego przepisami prawa pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, pod warunkiem jednak, że nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy;

prawo rolne – prawo to jest zbiorem przepisów różnego rodzaju, nie ma wyodręb- nionej metody regulacji. Jest to dyscyplina kompleksowa, w której skład wchodzą zarówno normy cywilno-, jak i administracyjno-prawne. Wyodrębnienie prawa rol- nego podyktowane jest przede wszystkim celami dydaktycznymi;

prawo rodzinne – w prawie tym przeważają niewątpliwie stosunki typu niemajątko- wego, stosunki osobiste. Dlatego też niektórzy autorzy uznawali je za odrębną gałąź prawa. Pogląd dominujący głosi jednak, iż prawo rodzinne jest częścią prawa cywilnego. W prawie rodzinnym występuje bowiem taka sama metoda regulacji jak w prawie cywilnym, nie można całkowicie wyeliminować z prawa rodzinnego sto- sunków majątkowych. Przyjmując, że prawo rodzinne jest częścią prawa cywilnego, nie ma przeszkód, by do stosunków rodzinnych stosować wprost przepisy części ogólnej prawa cywilnego;

prawo handlowe – prawo to wyodrębniło się w wiekach średnich jako prawo właści- we dla stanu kupieckiego. Jeszcze w XIX w. akceptowany był podział na prawo cywilne i prawo handlowe. Wyodrębnienia norm prawa handlowego dokonywano na podstawie różnych kryteriów – podmiotowych, przedmiotowych lub mieszanych.

Stopniowo jednak normy właściwe dla prawa handlowego włączane były do po- wszechnie obowiązujących aktów prawnych z zakresu prawa cywilnego. W Polsce od 1934 r. obowiązywał Kodeks handlowy, który posługiwał się pojęciem kupca dla wy- odrębnienia zakresu regulacji dotyczących prawa handlowego. Przepisy o czynno- ściach handlowych zostały uchylone wraz z wejściem w życie Kodeksu cywilnego.

W Kodeksie handlowym pozostały przepisy dotyczące spółek handlowych, nato- miast regulacje odnoszące się do czynności prawnych wkomponowano do przepisów Kodeksu cywilnego, osiągając w ten sposób postulat jedności prawa cywilnego. Stra- cił więc aktualność pogląd, że prawo handlowe jest odrębną gałęzią prawa. Bez wąt- pienia jest to wyspecjalizowany dział prawa cywilnego, nie może być on jednak trak- towany jako gałąź;

prawo spółdzielcze – prawo to nie stanowi odrębnej gałęzi prawa, choć można spo- tkać się z poglądem, iż ze względu na podporządkowanie członków spółdzielni, mamy do czynienia na gruncie prawa spółdzielczego z odmienną metodą regulacji, niż metoda obowiązująca w całym prawie cywilnym. Prawo spółdzielcze jest wyod- rębnionym działem prawa cywilnego, częścią tzw. prawa korporacyjnego. W ramach tego prawa stosunki między korporacjami a członkami korporacji ukształtowane są na zasadzie równorzędności. Wyodrębnienie kompleksu norm związanych z działal- nością spółdzielni nastąpiło w odrębnych aktach prawnych – ustawie o prawie spół- dzielczym oraz ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych.

2)

3)

4)

5)

(20)

Rozdział 1. Ogólna charakterystyka prawa cywilnego

uregulowane zostało w zasadniczej części w odrębnym akcie prawnym – Kodeksie pracy. Akt ten ma charakter kompleksowy. Skupia w sobie zarówno normy prywat- no-, jak i publicznoprawne. Zgodnie z art. 300 KP, do stosunku prawa pracy nienor- mowanego przepisami prawa pracy stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, pod warunkiem jednak, że nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy;

prawo rolne – prawo to jest zbiorem przepisów różnego rodzaju, nie ma wyodręb- nionej metody regulacji. Jest to dyscyplina kompleksowa, w której skład wchodzą zarówno normy cywilno-, jak i administracyjno-prawne. Wyodrębnienie prawa rol- nego podyktowane jest przede wszystkim celami dydaktycznymi;

prawo rodzinne – w prawie tym przeważają niewątpliwie stosunki typu niemajątko- wego, stosunki osobiste. Dlatego też niektórzy autorzy uznawali je za odrębną gałąź prawa. Pogląd dominujący głosi jednak, iż prawo rodzinne jest częścią prawa cywilnego. W prawie rodzinnym występuje bowiem taka sama metoda regulacji jak w prawie cywilnym, nie można całkowicie wyeliminować z prawa rodzinnego sto- sunków majątkowych. Przyjmując, że prawo rodzinne jest częścią prawa cywilnego, nie ma przeszkód, by do stosunków rodzinnych stosować wprost przepisy części ogólnej prawa cywilnego;

prawo handlowe – prawo to wyodrębniło się w wiekach średnich jako prawo właści- we dla stanu kupieckiego. Jeszcze w XIX w. akceptowany był podział na prawo cywilne i prawo handlowe. Wyodrębnienia norm prawa handlowego dokonywano na podstawie różnych kryteriów – podmiotowych, przedmiotowych lub mieszanych.

Stopniowo jednak normy właściwe dla prawa handlowego włączane były do po- wszechnie obowiązujących aktów prawnych z zakresu prawa cywilnego. W Polsce od 1934 r. obowiązywał Kodeks handlowy, który posługiwał się pojęciem kupca dla wy- odrębnienia zakresu regulacji dotyczących prawa handlowego. Przepisy o czynno- ściach handlowych zostały uchylone wraz z wejściem w życie Kodeksu cywilnego.

W Kodeksie handlowym pozostały przepisy dotyczące spółek handlowych, nato- miast regulacje odnoszące się do czynności prawnych wkomponowano do przepisów Kodeksu cywilnego, osiągając w ten sposób postulat jedności prawa cywilnego. Stra- cił więc aktualność pogląd, że prawo handlowe jest odrębną gałęzią prawa. Bez wąt- pienia jest to wyspecjalizowany dział prawa cywilnego, nie może być on jednak trak- towany jako gałąź;

prawo spółdzielcze – prawo to nie stanowi odrębnej gałęzi prawa, choć można spo- tkać się z poglądem, iż ze względu na podporządkowanie członków spółdzielni, mamy do czynienia na gruncie prawa spółdzielczego z odmienną metodą regulacji, niż metoda obowiązująca w całym prawie cywilnym. Prawo spółdzielcze jest wyod- rębnionym działem prawa cywilnego, częścią tzw. prawa korporacyjnego. W ramach tego prawa stosunki między korporacjami a członkami korporacji ukształtowane są na zasadzie równorzędności. Wyodrębnienie kompleksu norm związanych z działal- nością spółdzielni nastąpiło w odrębnych aktach prawnych – ustawie o prawie spół- dzielczym oraz ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych.

2)

3)

4)

5)

Systematyka prawa cywilnego

Systematyzując prawo cywilne, wyróżnia się cztery tzw. działy kodeksowe i dwa działy pozakodeksowe.

PYTANIA

1. Kodeks cywilny reguluje stosunki prawne pomiędzy:

A. osobami fizycznymi, B. osobami prawnymi,

C. osobami fizycznymi i osobami prawnymi.

Art. 1 KC

PRAWO CYWILNE

DZIAŁY KODEKSOWE DZIAŁY POZAKODEKSOWE

CZĘŚĆ OGÓLNA obejmuje zasady wspólne dla

pozostałych działów prawa cywilnego PRAWO RZECZOWE obejmuje regulację prawa

własności i innych praw rzeczowych PRAWO ZOBOWIĄZAŃ

obejmuje regulację dotyczącą wymiany dóbr

i świadczenia usług PRAWO SPADKOWE

obejmuje zasady dziedziczenia spadku w wyniku śmierci osoby fizycznej, w szczególności tryb powołania do dziedziczenia i dalsze skutki

PRAWO RODZINNE obejmuje regulację małżeństwa, pokrewieństwa,

opieki i kurateli PRAWO WŁASNOŚCI

INTELEKTUALNEJ obejmuje problematykę Prawa autorskiego i Prawa

własności przemysłowej