Popularyzacja twórczości artystów ilustratorów i projektantów książki adresowanej do dzieci w Polsce po transformacji ustrojowej - Biblioteka UMCS

A N N A L E S

U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K ã O D O W S K A L U B L I N – P O L O N I A

VOL. XII, 1 SECTIO L 2014

Instytut Sztuk Piöknych UMCS

A

B

Popularyzacja twórczoĈci artystów ilustratorów i projektantów ksiñĔki adresowanej do dzieci w Polsce

po transformacji ustrojowej (1989-2010)

Popularization of the creative works of artist-illustrators and designers of children’s books in Poland after the political system transformation (1989-2010)

Wprowadzenie

Zmiana sytuacji na rynku polskiej ksiąĪki dzieciĊcej i máodzieĪowej rozpo- czĊáa siĊ od 1989 roku. Obok zaledwie kilku dotychczas wiodących ¿ rm wy- dawniczych w Polsce wyrosáy setki innych, publikujących równieĪ dla dzieci.

To wáaĞciwe zjawisko nie przyniosáo jednak pozytywnych skutków. Stopniowo rynek polski nasyciá siĊ znacznie taĔszą produkcją przedruków zachodnich. Ich treĞü rzadko jest cennym wzbogaceniem literatury dla dzieci. Forma plastyczna tych wydawnictw opiera siĊ na stylistyce ¿ lmów animowanych. Wszechobec- ny rysunek okoáodisnejowski zastĊpuje poszukiwania twórcze niechcianych dziĞ artystów ilustratorów. ZastĊpuje róĪnorodnoĞü ilustracji konieczną do aktywiza- cji rozwoju percepcji dzieciĊcej. W takiej sytuacji szczególnie istotne znaczenie mają dziaáania popularyzujące autorską twórczoĞü artystów ilustratorów i projek- tantów ksiąĪek dla dzieci w Polsce.

Po transformacji ustrojowej byáy kontynuowane przedsiĊwziĊcia wczeĞniej podejmowane, jak równieĪ zainicjowano wiele nowych. Najistotniejszymi dzia-

áaniami kontynuowanymi okazaáy siĊ plenery artystów ilustratorów organizowa- ne na Roztoczu. WaĪne animacyjne prace podjĊto w wielu bibliotekach. Przybie- raáy one formy okazjonalnych spotkaĔ z twórcami szaty gra¿ cznej, tematycznych konferencji, wystaw lub warsztatów dla dzieci i máodzieĪy. Cykliczny charakter spotkaĔ jest szczególnie cenny, a są one realizowane na przykáad w Fili nr 30 Miejskiej Biblioteki Publicznej im. H. àopaciĔskiego w Galerii 31 prowadzonej przez KrystynĊ Rybicką w Lublinie.

Do najwaĪniejszych nowych dziaáaĔ naleĪą przedsiĊwziĊcia Polskiej Sek- cji IBBY (IBBY – International Board on Books for Youngsters)¹, PoznaĔskie Spotkania Targowe w Poznaniu, aktywnoĞü Biblioteki Publicznej im. àukasza Górnickiego w OĞwiĊcimiu z Galerią KsiąĪki, Biblioteki ĝląskiej w Katowicach, Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki im. C. K. Norwida w Zielonej Górze. Uak- tywniáy siĊ akademickie oĞrodki ksztaácące gra¿ ków w GdaĔsku, Katowicach, àodzi, Warszawie, wspóátworząc waĪne inicjatywy popularyzujące piĊkną ksiąĪ- kĊ (Baátyckie Spotkania Ilustratorów – GdaĔsk, KsiąĪka dobrze zaprojektowana – Katowice i inne). Z racji szczupáoĞci opracowania przedstawimy tylko wybrane przedsiĊwziĊcia.

1. Popularyzacja sztuki ksiąĪki dla dzieci w Polsce po 1989 roku 1.1. PoznaĔskie Spotkania Targowe

W upowszechnianiu autorskiej ilustracji po 1989 roku braáo udziaá w Polsce wiele podmiotów. Na wyróĪnienie zasáugują dziaáania podejmowane przez Sek- cje Ilustratorów Związku Artystów Polskich (ZAP), Polską SekcjĊ IBBY oraz Polskie Towarzystwo Wydawców KsiąĪki (PTWK) przez organizowanie kon- kursu NajpiĊkniejsze ksiąĪki roku. Kontynuowane są inicjatywy związane z upo- wszechnianiem ilustracji realizowane przez BWA, GaleriĊ Zamojską w Zamo- Ğciu oraz Wojewódzką i Miejską BibliotekĊ im. K. C. Norwida w Zielonej Górze.

Nowe, interesujące zadania podejmowane są w Krasnobrodzkim Domu Kultu- ry w Krasnobrodzie, Bibliotece ĝląskiej w Katowicach, Wojewódzkiej Bibliotece Publicznej im. H. àopaciĔskiego w Lublinie, Miejskiej Bibliotece Publicznej im.

à. Górnickiego w OĞwiĊcimiu i wielu innych bibliotekach. Powstają innowacyjne dziaáania i placówki (np. poznaĔska KsiĊgarnia z Bajki), liczne fundacje, galerie plastyczne oraz inicjatywy przy szkoáach wyĪszych animujące polską ilustracjĊ.

1 Zob.: A. Boguszewska, Medale polskiej sekcji IBBY, ,,ĩycie Szkoáy’’ 2008, nr 2, 4, 8, 9; A.

Boguszewska, Medale polskiej sekcji IBBY dla artystów ilustratorów 2000-2007, [w:] Edukacyjne i terapeutyczny aspekt sztuki, red. A. M. ĩukowska, Lublin 2013.

Najdynamiczniej jednak rozwijają siĊ PoznaĔskie Spotkania Targowe KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy (PST). PTWK przy wspóáudziale Biblioteki RaczyĔskich w Poznaniu, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej – Centrum Animacji Kultury w Poznaniu jest organizatorem PoznaĔskich SpotkaĔ Targowych (PST) „KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy”. Pomysáodawczynią i twórczynią PoznaĔskich SpotkaĔ Targowych KsiąĪki dla Dzieci i MáodzieĪy, niestrudzonej w promocji ksiąĪek jest Olcha Wierzbowska-Sikorska, wiceprezes PTWK, zasáuĪony krzewiciel kultury.

PoznaĔskie Spotkania Targowe odbywają siĊ regularnie od roku 2002 roku. Miej- scem pierwszych spotkaĔ w dniach 6-8 czerwca byá Hol Wielki CK ,,Zamek’’.

Patronat honorowy objĊli: Minister Edukacji Narodowej i Sportu Krystyna ày- backa, Minister Kultury Andrzej CeliĔski, Marszaáek Województwa Wielkopol- skiego Stefan Mikoáajczak, Prezydent Miasta Poznania Ryszard Grobelny. Patro- nat medialny sprawowaáy TVP3 PoznaĔ, IKS – PoznaĔski Informator Kulturalny, Turystyczny i Sportowy, Miejski Informator Multimedialny, ,,Radio Merkury’’, ,,Gazeta Wyborcza’’, ,,Wydawca’’.

Równolegle odbyáa siĊ zorganizowana na wysokim poziomie merytorycz- nym przez BibliotekĊ RaczyĔskich wystawa pt. Kiedy dziadkowie byli dzieümi.

EkspozycjĊ przygotowano z zasobów zbiorów wáasnych. Byáo to cenne wpro- wadzenie w kulturĊ polskiej ksiąĪki, dające podstawĊ i logiczne odniesienie do póĨniejszych prezentacji ilustracji ksiąĪki wspóáczesnej. JednoczeĞnie odbywaáy siĊ imprezy towarzyszące: wystawy i spotkania autorskie, dyskusje, warsztaty bi- blioteczne². Z perspektywy czasu przypomnienie tego przedsiĊwziĊcia jest waĪ- ne, daje bowiem pogląd na ekspansywny wrĊcz rozwój inicjatyw krzewiących kulturĊ ksiąĪki w Poznaniu.

Obecnie miejscem PST są obiekty MiĊdzynarodowych Targów PoznaĔskich.

MiĊdzynarodowe Targi PoznaĔskie są wspóáorganizatorami PST wraz PTWK i CK ,,Zamek’’ w Poznaniu. PoznaĔskie Spotkania Targowe mają Honorowy Pa- tronat MaáĪonki Prezydenta RP pani Anny Komorowskiej, Ministra Edukacji Narodowej, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Marszaáka Wojewódz- twa Wielkopolskiego, Prezydenta Miasta Poznania. Z PST stale wspóápracują:

Biblioteka RaczyĔskich w Poznaniu, Centrum Sztuki Dziecka w Poznaniu, Wo- jewódzka Biblioteka Publiczna – Centrum Animacji Kultury w Poznaniu, Polska Sekcja IBBY, Fundacja ABC XXI, Fundacja Zakáady Kórnickie. Szeroka jest lista patronów medialnych, wĞród których spotykamy najwaĪniejsze polskie ¿ r- my: Polskie Radio, PAP, TVP1, TVP PoznaĔ, ,,Gazeta Wyborcza’’, magazyn li-

2 PoznaĔskie Spotkania Targowe. KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy, ,,Gazeta Zamkowa’’ czerwiec 2002; KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy. PoznaĔskie Spotkania Targowe, ,,Winieta. Pismo Biblioteki RaczyĔskich’’ 2002, nr 2(kwiecieĔ–maj).

teracki ,,KsiąĪki’’, miesiĊcznik ,,Wydawca’’, PTWK, IBBY, Fundacja ABC XXI oraz wiele innych³. PoznaĔskie Spotkania Targowe do¿ nansowane są ze Ğrodków Miasta Poznania. Impreza na staáe juĪ wpisaáa siĊ w kalendarz mieszkaĔców Po- znania, którzy traktują ją jako ĞwiĊto rodzinne.

W Roku Andersenowskim – 2005 nastąpiáo wiele zmian, moĪna mówiü o no- wej jakoĞci PoznaĔskich SpotkaĔ Targowych⁴. Odbyáy siĊ one nietypowo, bo w lutym. Po raz pierwszy wrĊczona zostaáa statuetka, która ma juĪ zawsze towa- rzyszyü poznaĔskiej imprezie – to Pegazik, konik na biegunach zaprojektowany przez Bohdana Butenko. Opracowany rzeĨbiarsko (umieszczony na kolumnie) przez poznaĔskiego artystĊ Krzysztofa Jakubika. Statuetka przyznawana jest w kategorii Twórca KsiąĪki dla Dzieci oraz Przyjaciel KsiąĪki dla Dzieci. Uro- czystoĞü otwarcia i wrĊczenia statuetek oraz odznak miaáa miejsce w centralnym punkcie hali targowej – na tle Salonu Ilustratorów, tzn. wystawy ilustracji arty- stów polskich przewaĪnie máodego pokolenia. Impreza ta jest juĪ tradycyjnie po- wiązana z PoznaĔskimi Spotkaniami Targowymi KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy.

Z inicjatywy Olchy Sikorskiej organizowane są cykliczne wystawy Mistrzowie Ilustracji prezentowane w Galerii „Pro¿ l” w Centrum Kultury „Zamek”. Obej- mowaáy one retrospektywne prezentacje prac Bohdana Butenki, Józefa Wilko- nia, a w roku 2005 roku Janusza Stannego⁵. Wystawy cieszyáy siĊ ogromnym

3 Czasopismo ,,Bluszczyk’’, ,,Ryms’’, ,,Gazeta Szkolna’’, strony www: czas dzieci.pl., szkolny start.pl., kulturtka.pl., Miejski Informator IKS, radio ,,Merkury’’.

4 Zob. O. Sikorska, Pod znakiem Andersena, ,,Wydawca’’ 2005, nr 1.

5 Janusz Stanny (29. 02. 1932 - 14. 02. 2014) – wybitny artysta gra¿ k, nauczyciel sztuki ksiąĪki, profesor ASP w Warszawie. Studia odbyá na Wydziale Gra¿ ki warszawskiej ASP w latach 1952- 1957 (dyplom w pracowni plakatu prof. Henryka Tomaszewskiego). Zilustrowaá ponad dwieĞcie ksiąĪek dla dzieci, máodzieĪy i dorosáych). Są wĞród nich: Biblia, Pan Tadeusz Adama Mickiewi- cza, Ziemia obiecana Wáadysáawa Reymonta, Don Kichot Miguela de Cervantesa, Bajki Jeana de La Fontaine’a, BaĞnie H. Ch. Andersena oraz ksiąĪki autorskie: BaĞĔ o królu Dardanelu, O mala- rzu rudym jak cegáa, Kot i koĔ. Tworzyá gra¿ ki, plakaty, ¿ lmy animowane (MiĞ Kudáatek (1971- 1973), Gwiazda Kopernika (2009). Laureat prestiĪowych nagród w: Bolonii (Grand Prix), Buenos Aires, Bratysáawie, Lipsku – záoty medal na MiĊdzynarodowej Wystawie Sztuki Edytorskiej (IBA), Padwie (Premio Europeo). Byá nagradzany za swoją twórczoĞü satyryczną – trzy razy otrzymaá srebrną i dwa razy Záotą SzpilkĊ, byá laureatem Grand Prix w konkursie zorganizowanym przez Muzeum Karykatury z okazji 400-lecia stoáecznoĞci Warszawy (1996). Wielokrotnie byá nagra- dzany i wyróĪniany w konkursach Towarzystwa Wydawców KsiąĪek na najlepiej wydaną ksiąĪkĊ roku. Od 1960 roku podejmowaá obowiązki asystenta w Katedrze Gra¿ ki KsiąĪki. W 1972 roku J. Stanny objąá kierownictwo Pracowni Gra¿ ki KsiąĪkowej. Asystentem zostaá Lech Majewski.

Pod koniec lat siedemdziesiątych pracownia pod artystycznym kierunkiem J. Stannego odgrywaáa szczególnie znaczącą rolĊ w budowaniu jakoĞci i toĪsamoĞci warszawskiego Wydziaáu Gra¿ ki.

W latach 1976-2001 w pracowni ksiąĪki prowadzonej przez J. Stannego ukoĔczyáo specjalizacjĊ 159 studentów.

powodzeniem. Dáugie kolejki po autografy wskazywaáy, Īe twórczoĞü nestorów polskiej ilustracji cieszy siĊ nieustającym zainteresowaniem.

Targom towarzyszyáo wiele spotkaĔ. Na jednym z nich dyskutowano o zna- czeniu i roli gra¿ cznej strony ksiąĪek dla dzieci i máodzieĪy. Prowadziá je Piotr DobroáĊcki, a w panelu uczestniczyli: wybitna artystka ilustratorka Krystyna Lip- ka-Sztarbaááo i redaktor naczelny czasopisma ,,Wydawca” Andrzej Palacz. Z Īy- wej dyskusji, jaka wywiązaáa siĊ z uczestnikami spotkania, gáównie nauczyciela- mi, wynikaá wniosek, Īe wiĊkszoĞü pedagogów nie zwraca raczej uwagi na este- tykĊ ksiąĪki i jakoĞü ilustracji, a uroda ksiąĪki jest dla nich drugoplanowa, zdarza siĊ, Īe aprobują kicz. Estetyka ksiąĪki, szczególnie edukacyjnej, podrĊczników i szkolnych lektur to sprawa istotna, poniewaĪ dla duĪej czĊĞci dzieci i máodzieĪy kontakt z podrĊcznikami jest czĊsto pierwszym i najwaĪniejszym kontaktem⁶. Poáączenie w jednym czasie i miejscu dwóch imprez: Targów Edukacyjnych i PoznaĔskich SpotkaĔ Targowych KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy byáo bardzo korzystne.

Kolejne spotkania targowe niosáy nowe inicjatywy: konkursy dla dzieci i máo- dzieĪy, autorskie spotkania z twórcami literatury i ilustracji, warsztatowe, dysku- syjne spotkania z bibliotekarzami i nauczycielami, liczne wystawy i prezentacje związane z kulturą ksiąĪki. W roku 2009 targi odwiedziáo okoáo 40 tysiĊcy osób⁷.

Interesującym przedsiĊwziĊciem targów jest wystawa Salonu Ilustratorów, czy- li prezentacja i promocja polskich twórców ilustracji i gra¿ ki ksiąĪkowej máodego pokolenia, umoĪliwienie im bezpoĞrednich kontaktów ze Ğrodowiskiem wydaw- ców. Salon Ilustratorów usytuowany jest bezpoĞrednio na ekspozycji targowej. Po zamkniĊciu Targów Salon Ilustratorów zapraszany jest do dalszego prezentowania ilustracji w wielu oĞrodkach w Polsce. Podobnie, tradycyjnie obecne są na PST cykliczne wystawy Mistrzowie Ilustracji organizowane w Centrum Kultury Za- mek. Do indywidualnej prezentacji dzieá podczas PoznaĔskich SpotkaĔ Targowych KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy w 2006 roku zaproszony zostaá Mistrz ilustracji An- toni BoratyĔski. W 2007 roku targom towarzyszyáa wystawa monogra¿ czna ElĪ- biety GaudasiĔskiej, laureatki Medalu Polskiej Sekcji IBBY. W kolejnych latach goĞciem specjalnym targów byá Stasys Eidrigeviþius (2008 – wystawa Dáugi Nos),

6 Wywiad z Olchą Sikorską z dn. 28. 04. 2011 roku.

7 Dokáadne relacje: V PoznaĔskie Spotkania Targowe – KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy. Rozmo- wa z Olchą Sikorską i wiceprezesem PTWK i komisarzem targów oraz Jerzym Kaczmarkiem dyrek- torem projektu PST, ,,Wydawca’’ 2006, nr 1; PST – KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy, ,,Wydawca’’

2006, nr 3; VII PoznaĔskie Spotkania Targowe – KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy, ,,Wydawca’’ 2007, nr 3; O. Sikorska, KsiąĪka dla dzieci i máodzieĪy po raz siódmy w Poznaniu, ,,Wydawca’’ 2008, nr 1; PoznaĔskie Spotkania Targowe – KsiąĪka dla Dzieci i MáodzieĪy, ,,Wydawca’’ 2009, nr 1-2; B.

Petrozolin-SkowroĔska, KsiąĪka dla dzieci i máodzieĪy w Poznaniu, ,,Wydawca’’ 2010, nr 1.

Józef WilkoĔ (2009 – wystawa Bestiarium Wilkonia). W roku 2010 zaaranĪowa- no piĊü wystaw: jubileuszową, retrospektywną Bohdana Butelki, zaangaĪowanego w spotkania targowe od początku ich funkcjonowania, z cyklu Mistrzowie Ilustra- cji Andrzeja Strumiááy, ksiąĪek wyróĪnionych Nagrodą Polskiej Sekcji IBBY oraz Salon Ilustratorów. Sprawdzonym wzorem innych, poznaĔskich targów zaprasza- ne jest wybrane paĔstwo w roli GoĞcia Honorowego. GoĞciliĞmy zasáuĪoną dla ilustratorstwa ksiąĪkowego SáowacjĊ, a ostatnio LitwĊ. Pierwsze PoznaĔskie Spo- tkania Targowe zbiegáy siĊ ze starszym o kilka miesiĊcy przedsiĊwziĊciem Caáa Polska czyta dzieciom⁸. Zapoczątkowany proces odnowy kultury ksiąĪki, miejmy nadziejĊ, bĊdzie rozwijaá siĊ pomyĞlnie nadal.

Centrum Kultury ,,Zamek’’ w Poznaniu podejmuje inicjatywy wystawienni- cze oraz spotkania autorskie z twórcami ilustracji ksiąĪkowej dla dzieci, upo- wszechniając ten zakres sztuki. W dniach 13 paĨdziernika – 21 listopada 2004 roku prezentowana byáa wspóáczesna ilustracja brytyjska. Obejrzenie oryginaáów ilustracji w formie wystawy podnosi znaczenie tych prac.

,,Pomimo upáywu stu lat oraz udoskonalenia procesu druku i reprodukcji, róĪnica pomiĊdzy ryciną opuszczającą pracowniĊ a tym, co znajduje siĊ juĪ w opublikowanej ksiąĪce jest wciąĪ bardzo wyraĨna. W dodatku trzeba jeszcze wziąü pod uwagĊ to, jak czĊsto ksiąĪki te są oglądane przez czytelników jedy- nie w skąpym Ğwietle sypialni. […] Ilustracje nie potrzebują przekáadu, ale zo- baczenia ich w innej skali – wiszących na Ğcianach, czĊsto bez tekstu i w bar- dziej wyrazistych kolorach – umoĪliwia ujrzenie ich w nowym Ğwietle’’⁹.

Nadal odbywaáy siĊ spotkania biennalowe, chociaĪ kwestia ilustracji dla dzie- ci straciáa na znaczeniu w obrĊbiĊ tych spotkaĔ. Na przykáad struktura IX Bien- nale zaprojektowana byáa w trzech etapach w terminie: wrzesieĔ 1991 czerwiec 1993. Realizowane byáy one pod hasáem Ponad granicami, ponad podziaáami, co miaáo inspirowaü do nowego myĞlenia o sztuce dziecka, by sáuĪyü mu pomo- cą w odnalezieniu siĊ w zmieniającym siĊ Ğwiecie, dając nadziejĊ i umiejĊtnoĞü jego wspóátworzenia. Ideowo odwoáywano siĊ do Deklaracji Praw Dziecka ONZ.

Osobnym miejscem dla ilustracji byáa wystawa przygotowana wespóá z BWA w ZamoĞciu Polscy ilustratorzy na MiĊdzynarodowym Biennale Ilustracji w Bra- tysáawie. Zaprezentowano na niej prace najlepszych ilustratorów¹⁰.

8 Irena KoĨmiĔska, prezes Fundacji ABC XXI jest twórczynią sáynnej akcji upowszechniającej czytelnictwo Caáa Polska czyta dzieciom.

9 Andrea Rose, Magic Pencil, Centrum Kultury ,,Zamek’’ w Poznaniu, PoznaĔ 2004 (katalog).

10 Marii Mackiewicz, Waldemara Andrzejewskiego, Antoniego BoratyĔskiego, Tomasza Bo- rowskiego, Stasysa Eidrigeviþiusa, Jerzego Flisaka, ElĪbiety GaudasiĔskiej, Jacka Gawáowskiego, Marka Goebla, M. JĊdrysiak, Izabeli Kowalskiej-Wieczorek, Adama Kuryáowicza, Wiesáawa Maj-

1.2. Plenery artystów ilustratorów

Zamojskie BWA-GZ gromadzące dzieáa ilustracji, posiadające ich najwiĊkszy zbiór w Polsce, podjĊáo kontynuacjĊ spotkaĔ ilustratorów w ramach Ogólnopol- skich Plenerów Ilustratorów, stopniowo poszerzając ich formuáĊ¹¹.

Tab. 1. Ogólnopolskie Plenery Ilustratorów w latach 1990-2010 Lp Rok Miejsce i hasáo

pleneru Gáówne informacje 1 1990 Susiec

Polskie baĞnie i legendy

Opracowanie publikacji Zdzisáaw Nowak, Diabelski strzelec. Polskie baĞnie i legendy wydanej przez Naszą KsiĊgarniĊ w 1991 roku

2 1991 Krasnobród W Ğwiecie liryki LeĞmiana

23 uczestników

3 1992 Krasnobród Obrazki do pokoju dziecinnego

23 uczestników

4 1993 Krasnobród Ballady

i romanse Adama Mickiewicza

23 uczestników

Publikacja: Ballady i romanse Adama Mickiewicza BWA ZamoĞü, ZamoĞü 1995

Opracowanie gra¿ czne: Mateusz GawryĞ. Ilustracje:

Tomasz Borowski, ElĪbieta GaudasiĔska, Jerzy Flisak, Mateusz GawryĞ, Artur GoáĊbiowski, Hanna Grodzka- Nowak, Inez KurpiĔska, Wiesáaw Majchrzak, Franciszek MaĞluszczak, Krystyna Michaáowska, Wanda OrliĔska, Bogusáaw OrliĔski, Stanisáaw OĪóg, Magdalena Sawicka, Anna SĊdziwy, Olga Siemaszko, Janusz Stanny, Anna Stylo-Ginter, Teresa Wilbik, Zdzisáaw Witwicki, Joanna Zimowska-Kwak

5 1994 Krasnobród TwórczoĞü Jana Kochanowskiego

24 uczestników

chrzaka, Krystyny Michaáowskiej, ElĪbiety Murawskiej, Mariana Murawskiego, Wandy OrliĔskiej, Bogusáawa OrliĔskiego, Zbigniewa Rychlickiego, Wojciecha Sadowskiego, Andrzeja Strumiááo, Ewy Salamon, Olgi Siemaszko, Janusza Stannego, Anny Stylo-Ginter, BoĪeny Tuchanowskiej, Te- resy Wilbik, Józefa Wilkonia, Zdzisáawa Witwickiego i Joanny Zimowskiej-Kwak. IX Biennale Sztuki dla Dziecka, Ponad granicami, ponad podziaáami, 1–5 czerwiec 1993. Ponad granicami, ponad podziaáami, Materiaáy Biennale – teczka.

11Zob. E. Gnyp, Zamojska kolekcja polskiej ilustracji, ,,Plastyka i Wychowanie’’ 1995, nr 4.

6 1995 Krasnobród Henryk Sienkiewicz w ilustracji

30 uczestników

Publikacja Henryk Sienkiewicz w ilustracji BWA w ZamoĞciu, ZamoĞü 1996

Opracowanie gra¿ czne B. OrliĔski 7 1996 Krasnobród

Adam Mickiewicz Pan Tadeusz

23 uczestników katalog

8 1997 Krasnobród Biblia w ilustracjach

Publikacja: ZamoĞü 2003. Ogarnąü nieskoĔczonoĞü.

Biblia w ilustracjach BWA ZamoĞü, ZamoĞü 1999 24 uczestników

Organizowaáa GraĪyna Szpyra 9 1998 Krasnobród

Królowie polscy 21 uczestników 10 1999 Krasnobród

TwórczoĞü Juliusza Sáowackiego

15 uczestników

11 2001,

2002 Krasnobród TwórczoĞü Wáadysáawa Reymonta

15 uczestników folder

12 2003 Krasnobród Fryderyk Chopin – malarstwo i muzyka

Publikacja Fryderyk Chopin. Romantyczna synteza sztuk, BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2003. Projekt gra¿ czny: S. Pasieczny. Patronat honorowy Minister Kultury. W wystawie wziĊáo udziaá 20 uczestników.

Celem spotkania byáo: ukazanie w wizji plastycznej postaci Fryderyka Chopina i jego muzyki. Komisarzem artystycznym pleneru byá Józef WilkoĔ. W plenerze wziĊáo udziaá 12 twórców: Aleksandra Kucharska- Cybuch, A. GoáĊbiowski, Agnieszka Harczuk, Zbigniew Koáaczek, Gabriela àyko, F. MaĞluszczak, Leszek Oádak, S. OĪóg, Stanisáaw Pasieczny, Marek Terlecki, Z. Witwicki, Halina Zakrzewska-Zaleska.

Do grona prezentowanych ilustracji doáączono dzieáa wybitnych ilustratorów, którzy nie mogli przybyü na plener: Marcina Bruchnalskiego, Marii Ekier, Jolanty Marcolla, W. i B. OrliĔskich, J. Stannego, J. Wilkonia.

Podsumowaniem byáa poplenerowa wystawa we wrzeĞniu 2003 roku

13 2004

(XX) Krasnobród

Jan Zamoyski Publikacja: Jan Zamoyski, BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2005. Patronat honorowy Marcin Zamoyski – Prezydent miasta ZamoĞcia. W wystawie wziĊáo udziaá 22 uczestników

cd. tab. 1

14 2005 Krasnobród Hans Christian Andersen

Publikacja: Hans Christian Andersen. BaĞnie, BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2006.

W wystawie wziĊáo udziaá 20 uczestników 15 2006 Zwierzyniec

Bohaterowie Miguela de Cervantesa

Publikacja Bohaterowie Miguela de Cervantesa, BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2007.

Honorowy patronat Ambasady Królestwa Hiszpanii przy wparciu Instytutu Cervantesa w Warszawie.

Wystawa poplenerowa prezentowana we Lwowie i ZamoĞciu. W wystawie wziĊáo udziaá 25 uczestników 16 2007 Zwierzyniec

Stanisáaw WyspiaĔski - legenda Máodej Polski

Publikacja Stanisáaw WyspiaĔski - legenda Máodej Polski BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2008. Patronat honorowy Marcin Zamoyski-Prezydent miasta ZamoĞcia.

W wystawie wziĊáo udziaá 29 uczestników Uczestnikami pleneru byli m. in. Andrzej Heidrich, Janusz Kapusta, Janusz Stanny, Katarzyna Stanny, Wanda i Bogusáaw OrliĔscy, Zdzisáaw Witwicki, Zbigniew Koáaczek

17 2008 Krasnobród RóĪnorodnoĞü kulturowa Zamojszczyzny

ħródáem inspiracji dla artystów ilustratorów jest rozmaitoĞü kulturowa ZamoĞcia i caáej Zamojszczyzny

18 2009 Krasnobród Poezja Ğpiewana w ilustracji - Marek Grechuta

KawĊczynek koáo Szczebrzeszyna

Publikacja Ocaliü od zapomnienia, Okáadka il. J.

Kapusta. Wewnątrz 26 ilustracji

19 2010 Inspiracje fredrowskie (XXV MiĊdzynarodowy Plener

Ilustratorów)

Udziaá licznych artystów polskich i goĞci z Ukrainy

Plener Polskie baĞnie i legendy zaowocowaá publikacją, w której zostaáy zawarte ilustracje dwudziestu czterech artystów ilustratorów, w opracowaniu Zdzisáawa Nowaka Diabelski strzelec. Polskie baĞnie i legendy (NK, Warszawa 1991). Jest to swoisty katalog, wynik pracy twórców obecnych na III Plenerze Ilustratorów, który odbyá siĊ w SuĞcu z inicjatywy zamojskiego Biura Wystaw Artystycznych: Polskie baĞnie i legendy. KaĪda baĞĔ jest ilustrowana przez inne- go artystĊ, caáostronicową autorską propozycją w kolorze¹². To piĊkny dokument,

12 Uczestnicy pleneru, których ilustracje zostaáy zamieszczone: Waldemar Andrzejewski, To- masz Borowski, Maciej JĊdrysiak, Jerzy Flisak, Jerzy Heintze, Mateusz GawryĞ, Danuta Imel- ska-Gebethner, Hanna Grodzka-Nowak, Artur GoáĊbiowski, ElĪbieta GaudasiĔska, Maria Mackie- cd. tab. 1

w opracowaniu gra¿ cznym Zbigniewa Rychlickiego, Ğwiadczący o wspólnych dziaáaniach i trosce o jakoĞü ksiąĪki w Polsce. W 1991 roku Krasnobród goĞciá 23 artystów ilustracji na plenerze W Ğwiecie liryki LeĞmiana, a w 1992 Obrazki do pokoju dziecinnego. X Plener Ilustratorów w Krasnobrodzie zgromadziá arty- stów, których prace zawarte są w piĊknym pod wzglĊdem edytorskim, pamiąt- kowym wydaniu w opracowaniu gra¿ cznym Mateusza Gawrysia z ilustracjami szesnastu autorów¹³. TwórczoĞü Jana Kochanowskiego stanowiáa przewodni te- mat kolejnego krasnobrodzkiego pleneru, natomiast w 1995 roku temat brzmiaá Henryk Sienkiewicz w ilustracji. Plener zgromadziá liczne grono uczestników.

Wystawie pokonkursowej towarzyszyáa publikacja perfekcyjnie opracowana gra¿ cznie przez Bogusáawa OrliĔskiego¹⁴. Autor zaaranĪowaá do fragmentów utworów Sienkiewicza trzydzieĞci trzy ilustracje, prezentując najlepszych ilu- stratorów w kraju. Epopeja Pan Tadeusz Adama Mickiewicza wpisaáa siĊ pro- gram kolejnego pleneru. Wystawa poplenerowa pokazywana byáa w ZamoĞciu oraz w Warszawie w Galerii ,,Test”. Tematem pleneru w 1997 roku byáa Biblia, efekty prezentowano w Sandomierzu, Páocku i innych zaprzyjaĨnionych gale- riach BWA¹⁵. Królowie polscy oraz TwórczoĞü Juliusza Sáowackiego to temat ko- lejnych spotkaĔ ilustratorów, dziĞ owianych legendą. Ilustratorzy w swym gronie chĊtnie, z wdziĊcznoĞcią wspominają animatora spotkaĔ GraĪynĊ SzpyrĊ i niepo- wtarzalną atmosferĊ plenerowych spotkaĔ.

W styczniu 1999 roku zarząd miasta ZamoĞcia objąá pieczĊ nad BWA. Na- stąpiáo poáączenie Biura Wystaw Artystycznych i Galerii Sztuki Wspóáczesnej, w wyniku, którego powstaáa jedna placówka – Biuro Wystaw Artystycznych – Galeria Zamojska (BWA–GZ), przejmująca dotychczasowy stan i dziaáania obu placówek. Do tego czasu dyrektorem BWA byáa G. Szpyra. W latach 2001-2002 funkcje dyrektora sprawowaá Stanisáaw Kawa, nastĊpnie stanowisko objąá Jerzy Tyburski. Program dziaáalnoĞci nie zmieniá siĊ, tradycja spotkaĔ ilustratorskich zostaáa przejĊta przez BWA–GZ.

W kolejnych dwóch plenerach tematem wiodącym byáa TwórczoĞü Wáady- sáawa Reymonta. Celem pleneru w 2002 roku byáo ukazanie w wizji plastycznej postaci Fryderyka Chopina i jego muzyki. Opisaá go temat Fryderyk Chopin – malarstwo i muzyka. Komisarzem artystycznym pleneru byá Józef WilkoĔ. WziĊ- áo w nim udziaá 12 twórców: Aleksandra Kucharska-Cybuch, Artur GoáĊbiow-

wicz, Krystyna Michaáowska, Franciszek MaĞluszczak, Olga Siemaszkowa, Janusz Stanny, Anna Stylo-Ginter, Zbigniew Rychlicki, BoĪena Tuchanowska, Mirosáaw Tokarczyk, Teresa Wilbik, Zdzisáaw Witwicki, Józef WilkoĔ, Joanna Zimowiska-Kwak.

13 Adam Mickiewicz, Ballady i romanse, BWA ZamoĞü, ZamoĞü 1995.

14 Henryk Sienkiewicz w ilustracji, BWA ZamoĞü, ZamoĞü 1996.

15 Odgarnąü nieskoĔczonoĞü. Biblia w ilustracjach, BWA ZamoĞü, ZamoĞü 1999.

ski, Agnieszka Harczuk, Zbigniew Koáaczek, Gabriela àyko, Franciszek Ma- Ğluszczak, Leszek Oádak, Stanisáaw OĪóg, Stanisáaw Pasieczny Marek Terlecki, Zdzisáaw Witwicki, Halina Zakrzewska-Zaleska. Do prezentowanych ilustracji doáączono dzieáa wybitnych ilustratorów, tych którzy nie mogli przybyü na ple- ner: Marcina Bruchnalskiego, Marii Ekier, Jolanty Marcolla, Wandy i Bogusáawa OrliĔskich, Janusza Stannego. Podsumowaniem byáa tradycyjnie jesienna pople- nerowa wystawa, która odbyáa siĊ we wrzeĞniu 2003 roku. Publikacja z projek- tem gra¿ cznym S. Pasiecznego utrwala to wydarzenie¹⁶. Kolejny plener odbyá siĊ w Krasnobrodzie pod hasáem Jan Zamoyski, z udziaáem zaproszonych artystów z Ukrainy. Patronat honorowy nad nim objąá Marcin Zamoyski – Prezydent m.

ZamoĞcia¹⁷. XXI Plener Ilustratorów Krasnobród oscylowaá wokóá tematu Hans Christian Andersen¹⁸. Krasnobród i Zwierzyniec byáy miejscem pracy artystów XXII MiĊdzynarodowego Pleneru Ilustratorów z przewodnim hasáem Bohate- rowie Miguela de Cervantesa. Honorowy patronat objĊáa Ambasada Królestwa Hiszpanii w Warszawie przy wsparciu Instytutu Cervantesa w Warszawie. Wy- stawĊ poplenerową prezentowano we Lwowie i ZamoĞciu. Towarzyszyáa jej in- teresująca formalnie publikacja prezentująca prace 22 twórców, przedstawicieli wszystkich pokoleĔ ilustratorów¹⁹.

Miejscem XXIII MiĊdzynarodowego Pleneru Ilustratorów byá Zwierzyniec, tematem Stanisáaw WyspiaĔski – legenda Máodej Polski. W wystawie wziĊáo udziaá 29 twórców. Uczestnikami pleneru byli miedzy innymi: Andrzej Heidrich, Janusz Kapusta, Krystyna Michaáowska, Zbigniew Koáaczek, Wanda i Bogu- sáaw OrliĔscy, Anna SĊdziwy, Janusz Stanny, Zdzisáaw Witwicki²⁰. W 2008 roku w Krasnobrodzie odbyá siĊ kolejny plener, którego Ĩródáem inspiracji dla arty- stów ilustratorów byáa rozmaitoĞü kulturowa ZamoĞcia i caáej Zamojszczyzny (RóĪnorodnoĞü kulturowa Zamojszczyzny). KawĊczynek koáo Szczebrzeszyna goĞciá ilustratorów w 2009 roku. Temat pleneru stanowiáa Poezja Ğpiewana w ilu- stracji – Marek Grechuta. Z. Witwicki jedyny uczestnik wszystkich plenerów stwierdza: ,,Gdyby nie plenery, nie mielibyĞmy okazji ilustrowaü ani Pana Tade- usza, ani Biblii, ani dzieá LeĞmiana, Sienkiewicza, Sáowackiego czy Reymonta.

16 Fryderyk Chopin. Romantyczna synteza sztuk:, BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2003; zob. Sztuka w Krasnobrodzie, ,,Energolinia’’ 2003, nr 6. Archiwum BWA ZamoĞü, Teczka:

Plenery 1984-2003, materiaá nieuporządkowany oraz zamojska kolekcja ilustracji (ponad 3000 ory- ginaáów).

17 Jan Zamoyski, BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2005.

18 Hans Christian Andersen. BaĞnie, BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2006.

19 Bohaterowie Miguela de Cervantesa, BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2007.

20 Stanisáaw WyspiaĔski – legenda Máodej Polski, BWA ZamoĞü – Galeria Zamojska, ZamoĞü 2008.

To byáa dla nas najwyĪsza poprzeczka. Plenery mają charakter warsztatów, nawet jeĞli tutaj od razu nie powstaną ilustracje, urodzą siĊ pomysáy’’²¹. Obecnie ple- nery róĪnią siĊ formuáą od poprzednich. Są one otwarte równieĪ na Ğrodowisko artystów malarzy, architektów i specjalistów ksiąĪki artystycznej. Wszyscy jed- nak uczestnicy plenerów podkreĞlają wyjątkowoĞü atmosfery wspólnego przeby- wania, nawiązywania relacji zawodowych i osobistych, wymiany doĞwiadczeĔ i moĪliwoĞci wyjĞcia z pracowni. Za szczególnie waĪne uwaĪają obecnoĞü repre- zentantów zarówno najstarszego, jak i najmáodszego pokolenia, poĪyteczną dla wymiany doĞwiadczeĔ.

W BWA w ZamoĞciu opracowano pod kierunkiem G. Szpyry wiele zestawów tematycznych tworzących trzon kolekcji obejmującej ponad 3 tysiące oryginaáów ponad stu autorów, które są podstawą do tworzenia wystaw ilustracji prezento- wanych w kraju i za granicą²². Na przykáad w 1999 roku z zasobów zamojskich prezentowane byáy cztery wystawy w Instytucie Kultury Polskiej w Bratysáawie (Ballady i romanse. A. Mickiewicz – ilustracje, Józef WilkoĔ – Pan Tadeusz – ilu- stracje; Olga Siemaszko – ilustracje; Janusz Stanny – bajki La Fontainne’a – ilu- stracje). Wystawa Ballady i romanse. A. Mickiewicz – ilustracje zaprezentowana zostaáa równieĪ w centrum Kultury w Martinie oraz Muzeum L. Stura w Modrej.

W Bibianie w Bratysáawie prezentowano ilustracje BIB’99. Rokrocznie organi- zowano kilkanaĞcie wystaw pokazywanych za granicą i w kraju²³.

Autorska koncepcja G. Szpyry organizowania plenerów ilustratorów opa- trzonych hasáem tematycznym, kontynuowana byáa przez pomysáodawczyniĊ od 2006 roku w Krasnobrodzie.

Pierwszy we wznowionej tradycji plener miaá obrane hasáo: Janusz Kor- czak. Wystawa poplenerowa ilustracji pokazana zostaáa w ponad 25 galeriach w Polsce. Plener w 2007 roku odbywaá siĊ pod hasáem Juliusz Sáowacki. W roku 2008 artyĞci pracowali, ilustrując polskie pieĞni patriotyczne. WernisaĪ wysta- wy PieĞĔ ujdzie caáo, z wrzeĞnia 2009 roku, byá wspaniaáym ĞwiĊtem ilustra- torów. Swoją obecnoĞcią oraz licznymi wypowiedziami i wspomnieniami uza- sadniali oni potrzebĊ plenerów i spotkaĔ twórców ilustracji artystycznej, szcze- gólnie w czasie, gdy dziedzinie tej niezbĊdne jest autorytatywne wzmocnienie.

21 Za: M. Maciąg, Malują bajki, ,,Kronika Tygodnia’’ 2003, nr 34, z dn. 26 sierpnia 2003.

22 Do najwaĪniejszych zestawów naleĪą: Polska ilustracja dla dzieci (ponad 300 prac, 50 au- torów), Biblia w ilustracjach (ponad 160 prac, 45 autorów), Pan Tadeusz (114 prac, 31 autorów), Wáadysáaw Reymont (30 prac), Jan Kochanowski (69 prac), Ballady i romanse (120 prac), W Ğwie- cie liryki LeĞmiana (76 prac, 27 autorów), Królowie Polscy (130 prac, 34 autorów), Obrazki do pokoju dziecinnego (58 prac, 23 autorów), czáowiek i Ğrodowisko (45 prac, 20 autorów) i inne.

Archiwum BWA ZamoĞü, Kolekcja ilustracji.

23 Archiwum BWA ZamoĞü, Dokumentacja wystaw z lat 1983-1999.

Tab. 2. Plenery w Krasnobrodzie w latach 2006-2009 Lp Rok Miejsce i hasáo

pleneru Gáówne informacje 1 2006 Krasnobród

Janusz Korczak Wystawa poplenerowa

Wystawa ilustracji pokazana w ponad 25 galeriach w Polsce

2 2007 Krasnobród

Juliusz Sáowacki Wystawa poplenerowa 3 2008 Krasnobród

PieĞĔ ujdzie caáo Wystawa poplenerowa w Krasnobrodzie (wrzesieĔ 2009) oraz w innych miastach w Polsce, m. in.

w Lublinie.

Publikacja: PieĞĔ ujdzie caáo Krasnobrodzki Dom Kultury, Krasnobród 2009,

projekt gra¿ czny B. OrliĔski 4 2009 Krasnobród

O krasnoludkach i sierotce Marysi

Publikacja: O krasnoludkach i sierotce Marysi, Krasnobrodzki Dom Kultury, Krasnobród 2012, projekt gra¿ czny Wojciech Freudenreich, ilustracja na okáadce Janusz Stanny

Wystawie towarzyszyáa bardzo interesująca edytorsko i gra¿ cznie publikacja, Ğwiadectwo wielkiej ĪywotnoĞci polskich twórców ilustracji wielu pokoleĔ, w opracowaniu Bogusáawa OrliĔskiego²⁴. Plany na kolejne spotkania związane byáy z baĞnią O krasnoludkach i sierotce Marysi. Mimo wielu trudnoĞci plener zostaá uhonorowany publikacją, do której ilustracje wykonali wybitni artyĞci ilu- stratorzy starszego i máodszego pokolenia: T. Borowski, E. GaudusiĔska, A. Go- áĊbiowski, H. Grodzka-Nowak, J. Kolary, A. Kucharska-Cybuch, H. KuĨnicka, Z. Koáaczek, K. Lipka-Sztarbaááo, J. Marcolla, F. MaĞluszczak, M. NowiĔski, A. Michalska-Szwagierczak, K. Michaáowska, B. OrliĔski, S. OĪóg, J. Páoszaj- ska, M. Sawicka-Woronowicz, J. Stanny, K. Stanny, A. SĊdziwy, M. Wasilewski, E. WasiuczyĔska, Z. Witwicki, J. Zimowska-Kwak.

Jest to swoisty hoád záoĪony wieloletnim dziaáaniom animacyjnym wobec sztuki ksiąĪki GraĪyny Szpyry oraz utworowi czytanemu przez ponad wiek pol- skim dzieciom.

24 PieĞĔ ujdzie caáo, Krasnobrodzki Dom Kultury, Krasnobród 2009.

2. Popularyzacja sztuki ksiąĪki – patronat IBBY

WzmoĪone i bardzo cenne dziaáania animacji wartoĞciowej ksiąĪki i ilustra- cji podejmuje Polska Sekcja IBBY. Wymagają one szczegóáowego i osobnego omówienia. Przez intensywne zaangaĪowanie kierownika Muzeum KsiąĪki DzieciĊcej w Warszawie Ewy Grudy i pracowników cenne są równieĪ dziaáania Muzeum KsiąĪki DzieciĊcej – jednego z dziaáów specjalnych Biblioteki Publicz- nej m. Warszawy. KsiĊgozbiór Muzeum KsiąĪki DzieciĊcej liczy ponad 60 tys.

woluminów. Muzeum zorganizowaáo dziesiĊü wystaw tematycznych, w trakcie których ilustracja zostaáa doceniona. Sprzyjająca nowym przedsiĊwziĊciom jest wspóápraca z Polską Sekcją IBBY²⁵.

Wiele dziaáaĔ realizowanych jest lokalnie przez biblioteki, galerie i inne pla- cówki animacji kultury, np. Miejska Biblioteka Publiczna im. Galla Anonima w Koáobrzegu w roku 2008 zorganizowaáa sesjĊ Nowe trendy w literaturze i ilu- stracji dla dzieci. KsiąĪka obrazkowa. Biblioteka RaczyĔskich w Poznaniu, Bi- blioteka ĝląska w Katowicach, Biblioteka Publiczna im. àukasza Górnickiego w OĞwiĊcimiu z Galerią KsiąĪki zaangaĪowane są od dawna w animacje ksiąĪki dla dzieci. Liczne przedsiĊwziĊcia bibliotek stanowią niezgáĊbiony jeszcze pro- blem badawczy.

Autorce, z racji animatorskiego udziaáu, bliskie są dokonania Miejskiej Bi- blioteki Publicznej im. H. àopaciĔskiego. Galeria 31 funkcjonująca w Filii nr 30 Miejskiej Biblioteki Publicznej w Lublinie prowadzi cykliczne spotkania prezen- tujące sztukĊ ksiąĪki oraz jej twórców, upowszechniając znaczenie wartoĞci ar- tystycznych gra¿ ki ksiąĪkowej. Prezentowane byáy twórcze poszukiwania formy plastycznej ksiąĪki i jej okáadki Leszka Mądzika, Maágorzaty Rybickiej. W 2008 roku zapoczątkowany zostaá cykl spotkaĔ edukacyjnych dla dzieci i máodzieĪy szkolnej oraz studentów MiĊdzy sáowem a obrazem. W ramach tego zamierzenia zaprezentowano wystawĊ rysunku Bohdana Butenko, której wernisaĪ poáączono z warsztatami plastycznymi dla dzieci prowadzonymi przez artystĊ w dniu 8 maja 2008 roku. Kontynuacją prezentacji twórczoĞci artysty byáa ekspozycja – werni- saĪ 25 maja 2008 roku obejmującą projekty scenogra¿ czne PimpuĞ Sadeáko Boh- dana Butenki przygotowane w 1960 roku dla Teatru Lalki i Aktora w Lublinie.

25 Zob.: M. Kulik, Nowa ilustracja w ksiąĪkach dla dzieci. Nagrody Polskiej Sekcji IBBY 2000- 2007, [w:] Nowe trendy w literaturze i ilustracji dla dzieci. KsiąĪka obrazkowa. Konferencja ogól- nopolska, Koáobrzeg, 22-23 wrzeĞnia 2008 r., Miejska Biblioteka Publiczna im. Galla Anonima w Koáobrzegu, Koáobrzeg 2008; J. Olech, Polska ilustracja dla dzieci w Polsce – wczoraj i dziĞ, [w:] Nowe trendy w literaturze i ilustracji dla dzieci. KsiąĪka obrazkowa. Konferencja ogólnopol- ska, Koáobrzeg, 22-23 wrzeĞnia 2008 r., Miejska Biblioteka Publiczna im. Galla Anonima w Koáo- brzegu, Koáobrzeg 2008.

W dniu 25 wrzeĞnia 2008 roku otwarto wystawĊ ilustracji ksiąĪkowej Krystyny Lipki-Sztarbaááo, odbyáy siĊ równieĪ warsztaty dla dzieci.

W 2009 roku prezentowana byáa twórczoĞü w zakresie ilustracji ksiąĪkowej Zdzisáawa Witwickiego (wernisaĪ 23 kwietnia), ElĪbiety Krygowskiej-Butlew- skiej (wernisaĪ 20 maja), Piotra Fąfrowicza (16 czerwca). ArtyĞci obecni na wer- nisaĪu prowadzili równieĪ warsztaty dla dzieci. Ilustracja ksiąĪkowa i malarstwo Blanki Gul-Olszewskiej zaprezentowane zostaáo 18 grudnia tego samego roku.

Wyjątkowa wystawa ze wzglĊdu na temat i liczny udziaá artystów ilustratorów PieĞĔ ujdzie caáo – polskie pieĞni patriotyczne to efekt pracy na plenerze w Kra- snobrodzie, zaprezentowano ją 2 paĨdziernika 2009 roku²⁶.

W dniu 15 marca 2010 roku Galeria 31 goĞciáa Józefa Wilkonia, który pre- zentując wáasny warsztat artystyczny, urzeká zarówno dzieci, jak i máodzieĪ studencką przeprowadzonymi warsztatami plastycznymi. Imprezie towarzyszyá niecodzienny koncert Joszka Brody, dla którego artysta ilustrator skonstruowaá instrument – trąbĊ niezwykáej dáugoĞci. WraĪenia z wernisaĪu i koncertu – nie- zapomniane.

Przykáad powyĪszy obrazuje bogactwo dziaáaĔ. Na pewno godne uwagi oraz naĞladowania są inicjatywy wielu bibliotek i innych instytucji w upowszechnia- niu autorskiej ilustracji. W ten nurt wpisują siĊ licznie dziaáania animatorskie w caáej Polsce.

Podsumowanie

Przedstawione powyĪej dziaáania przyczyniają siĊ do podnoszenia kultury estetycznej ksiąĪki dla dzieci. Zalew rynku wydawniczego ksiąĪkami bezwar- toĞciowymi pod wzglĊdem formalnym wymaga zmiany. Sprzyjają jej animacyj- ne dziaáania wielu podmiotów, instytucji, jak i indywidualnych artystów. Troska o formĊ gra¿ czną powszechnego medium, jakim jest ksiąĪka dla dzieci i máo- dzieĪy, na pewno leĪy w gestii wydawców oraz odbiorców – rodziców dzieci.

Zainteresowanie tym problemem to obowiązek artystów ilustratorów, artystów –

26 W wystawie brali udziaá: Julian Bohdziewicz, Tomasz Borowski, ElĪbieta Dudek, ElĪbieta GaudasiĔska, Artur GoáĊbiowski, Hanna Grodzka-Nowak, Andrzej Heidrich, Jolanta Kolary, Ma- ciej JĊdrysik, Zbigniew Koáaczek, Donat Kowalski, Halina KuĨnicka, Bartáomiej KuĨnicki, Kry- styna Lipka-Sztarbaááo, Karin Majdowska, Jolanta Marcolla, Franciszek MaĞluszczak, Aleksandra Michaáowska, àukasz Mieszkowski, Marian NowiĔski, Leszek Oádak, Bogusáaw OrliĔski, Wanda OrliĔska, Stanisáaw OĪóg, Jowita Páoszajska, Maágorzata Sawicka-Woronowicz, Anna SĊdziwy, Janusz Stanny, Katarzyna Stanny, Rafaá Strent, Mieczysáaw Wasilewski, ElĪbieta WasiuczyĔska, Józef WilkoĔ, Zdzisáaw Witwicki, Halina Zakrzewska-Zaleska, Joanna Zimowska-Kwak.

nauczycieli biorących udziaá w procesie ksztaácenia gra¿ ków ksiąĪkowych. Wie- le podmiotów związanych z ksiąĪką intensywnie angaĪuje siĊ w popularyzacjĊ war toĞciowej artystycznie ksiąĪki. Mimo Īe ĞwiadomoĞü oddziaáywania formy ksiąĪki jako swoistego komunikatu wizualnego staje siĊ coraz powszechniejsza, rzeczywisty stan polskiej formy ksiąĪki dla najmáodszych czytelników, w tym podrĊczników oraz lektur szkolnych, nie moĪe byü uznany za zadowalający.

SUMMARY

Signi¿ cant changes started in the children’s books market from 1989. The market gradually began to be saturated with far less expensive reprints of Western productions.

Their artistic form is based on the style of cartoons, thus replacing the diversity of illustra- tions which is necessary to activate the development of child’s perception. Consequently, a special role is played by measures aimed to popularize the artistic achievements of artist-illustrators and designers of books for children in Poland. After the political system transformation, earlier activities were continued (plein-air workshops for illustrators in the Roztocze region). New undertakings were also initiated (meetings with graphic lay- out artists, conferences, exhibitions, workshops for children and teenagers in libraries).

The article discusses the activities of Gallery [Galeria] 31 at Branch no. 30 of Hiero- nim àopaciĔski City Public Library in Lublin, PoznaĔ Trade Fair Meetings in PoznaĔ, and plein-air workshops for artist-illustrators. These events are an example of local and nation-wide activities. They develop a conscious attitude towards the impact of the book form as a visual communication. The forms of Polish books (including textbooks and reading list books) for the youngest readers cannot be regarded as satisfactory.