De elocutione Taciti

/

* .

D E

f Koperniksnska V Ր W Toruniu

ELO CUTI ONE

TACI T I.

SCRIPSIT

I

. A

. W

,

Philosophise Doctor, in regio Gym nasi о Thoninensi superiorom ordinum praeceptor.

Thoruni, MDCCCXXIX.

I

T

G

.

Çtuini adm o dum diverși sutit commentaríi , qui veterum libris explicandis icribuntur, tum uuum illorum genus inprimis utile est distendi cupidis, quod prae- iectiouum apud auditores habitaram radonem iniitatur.

Fr. Aug. Wolf. AnaL Liter. П p. 277.

z

uanivis Tacitus rerum romanarum au c toru m ingenio et arte s crib en di facile princeps, interpretes doctrina et sagacitate praecellentes nactus sit, et Im. Bekkeru s nuper tantum de eo meruit, quantum nemo ante, multa tarnen intention studio et curae relicta esse, quibus tractandis de Tácito bene mereri liceat, cognoverunt et alii, et maxime quibus hic scriptor aliis enarrandus traditur. Sed, ut de ceteris non minus gravibus taceani, id praecipue mira tus sum, quare interpretum et editorom superiorom nullus, praeter Beat. R h en a num ') et Georg. Walchium, 3) in eius latinitate

i) Is initio ed. Basil. II. я. 1535 thesaiirum c о n s truc t i о n u m et locutio- num et vocum Tácito solem nimm praemisit; repetiros est iile thesau­

rus in edit. Basil. III. a. 1544, quam oculis contrectare mihi obtigit. Çeterum, si ex vero, quae hoc in thesauro ab Pihenano praestita sunt, aestimabimus, plura incepta, quaedam absoluta, alia de integro agenda reperiemus , quo tarnen eius utilitas non tollitur, dummodo scoria a métallo secreta fuerit.

•) Diatribe critica de Tácito eiusdemque stilo ad Jacob. Perizo- liium; exstat in edit. Taciti ab Chr. Hauffio parara Tips. 1714֊ Walchiut vero, quo nemo fere ab ingenio et doctrina parador erat, totam rem, modo hoc consilium ei fnisset, sine ullo labore vel molestia brevissimo temporis

spatio perfecisset; sed magnos vir, ut facile quisque concedet, nihil aliud vide ­ tur spectasse, quam tit paneis exemplis de Taciti loquendi genere interpretes invitaret ad simile quiddam elaborandum ; ipse praesertim nitro signiRcans, se

«ton omnia Tácito singularia pertractasse, sed quaedam, ut res per exempla illustrait p0 saint/*

1 * *

explananda, operam collocare suam volucrk; quod, si qnis probabili ratione hoc in se laboris suscepsisset, non textnm tantum scriptormn librariorum vitiis minus contamina turn in manibus teneremus, seri de praestantia que­

que scriptoria rectius indicare nobis liceret. Noster enim adeo flagitiose a correct'oribus et interpretibus corruptos est, ut Taciturn in Tácito quaeras.

Ac sane tales sunt orationis proprietatea, quae acumen exigant etiain doctio- ris interprets. Etcniin quuni novum'ne proprium sibi fmxisset scribendi genus, in quo tarn multa sunt, a vulgari loquendi usu plane discrepanta, ñeque usurpa ta aequalibus scriptoribus, et in locutionibus et in constructio- nibus tot e vetostate desumpta, vel e graecis fontibus in latinum sermo ­ nen! translata, facile intelligas, quot virtutes interprets requirat Tacit dicto, ut aditus ad eins scripta probe intelligencia paretur.

Äuget porro interpreti tractand a e hu iu s, quae est de elocutione Ta ­

cit quaestionis necessitatem va ri um et saepe perversum de ea indicium,

quo, quuni senno eins durus, a sp er et intellectu difficilis plerumque dicatur,

factum est, ut multi ab hoc scripture tractando deterrerentur. Quapropter

baud scio an multum faliamur, si contendamus, Taciturn a nemine bene

pertractări possit nisi qui formam eins orationis et omnes proprietates longo

usu et familiaritate perdidicerit. Quis autem dubitet, quin liaec gramnia-

tica scriptoria explicate, etiain partbus quibusdam grammaticae la tina e

largam praebeat messem? Quibus rationibus induct nostra aetate Io. Theo ­

phil. Buhle 3) et Frid. Günther 4) duo viri summo ingenio inagnaque

3) De C. Cor. Tacit! stilo observaciones cri t i ca e Brunsv. 1817. scripta

est haec commenta tio , adversas Jo. Hill, Philologum Edinburgensem , cui

in libelle, on the character and talents of an accomplished Historian, with an

application to the writings of Tacitus (i. e. de ingenio, animi indole et dotibus,

quibus praeditum et instructum esse oporteat Historiarum scrip torem omnibus

numeris absolutom, respecto simul Tacit! habito) insertos est Vol, 1,4 com-

exquislțae ernd it ioni s copia instructif ad Tacit! eîo cut ion em explanan dam operam contulerunt; inde factum est, ut multa qui dem de q id bus antea nullum aut falsum indicium erat, nunc certa et transacta sint, plura tarnen accuratius deßnienda et ßrmius explananda relin queren tur, quum il li viri, non totam disputationem amplexi sint, sed, id quod valde dolendum, pauca tantum de inul tis attigerint, ñeque semper gravíssima.

Etsi i gitu r de huiusmodi disputatione paranda medi tatus, quae linguae latinae subtilissimam requirat cognitionem, niagnitudinem ret et tenu! ta tem fa culta tis meae non ignoraban!, tarnen, summo Imitis scriptoria amore ductus, non praeter .rem facturus mihi visus sum, si invitante occa­

sion e, cum mihi mandatum esset, ut ad hoc examen publice inst! tuend um Programma scriber emf eorum, quae earn in rem collecta babeo, particulani aliquam speciminis loep ernditorum iudiciis, qua par est modestia, apud me consliuerem. Sed nonnulla sunt, quae de ipso nostro instituto et de ratione, quam hac in commentation e scribenda sequutns šum լ пае f a ri me oporteat; attamen ne in insto mai orem molem et alienam ab occasione hums scriptionis noster libelles adcrescat; nonnisi potiora quaedam ex ampliori nostro commentario, de elocution e Tacit!, quern mox in pu­

blicum mittemus, quae ad proprietatea scriptoria cognoscendas aliquam vim habere videantur, proferre consiluimus. Hune ad hnem Rhénan! thesau-

xr-ent. philösoph. et historic. Societal. Regiae Edinburgjensis , script oris stilus ne que satis puras et tersas videtur, ñeque rebus semper conveniens. “

*) Hebe: einige grammatifefce gigenijeiten unb 9%etFn՝í¡rbigfeiten bes

Ջ aci t ei fcț> C И Exstat haec conimeii talio in Atltenaco opera Erid. Gun ­

ther! et Gull. Wachsmuthii Il-alae 1817 Vol. II fase. II p. 253 — 290. De ipsa

ratione, quant hac in comnientatione scribenda sit sequutus, observat Günther,

de iis vero seu loquendi generibus loquor, quae non vulgaria sunt, et vel Ta-

citea o ու nino , aut propemodum Tacitea videri queunt. “

nun et F reinshemií Inel icem in Taciturn excerpsi, congessique quidquid praeterea a V. V. D. D. passim in Commentariis de aliis scrip toribus, aut in ipsis Taciti edition-ibns de eins loquendi generé annotatum inveni.

Mulla tarnen me non invernase, facile credo, sed ob libroruiu, qua laboro penuriaiu, veniam necesse est, սէ imploremos; multa vero a me esse dicta ab aliis i am occupa ta fibenter fa-teor. Quod tarnen ita feci, ut appareret, unde et a qiiibus ea accepissem.

Nostra vero ipsa qualiacunque sunt, ut grato animo probus lector accipiat bonique consulat, en ixe rogo et oro.

§ 1.

Varia indicia de dicen di genere Taciti exponuntur; qua r alione scrip tor a Thucydide pendent inquiri tur.

Omîtes rerum gcstarum scriptures a comine et divinae mentis indole ceteris p raes tantes, intendisse eas ingenii dotes «d sermonen! parandmn propriis verbis et diction is oblectamentis conspicuum, quo cum audientium legen tiumve volup tatem ac animos ten ere possent et movere tum a turba luediocrium scriptorum distiñguerentur, neminem literarum peritum fugit.

Satis est ipsos modo principes historicorum in medium provocasse, e Grae- cis He rodo էսա, Thucy didem, Xenophontem, e Romanis, Sallu­

st i u m , Livium, Taciturn, quorum quisque diversis virtutibus prímom

sibi locum vindicasse visos est an ti quis iam existimatoribus. Sin vero

quis est historicorum veterum, qui peculiar! cogitandi loquendique ratione,

non solum suis aequalibus longe antecellat, sed iis etiam, qui et postea et

aliis in terris his tor team artem profess! sunt, est is Tacitus. Flures qui-

dem sunt, et qui Nostrum bene noverant, ut F u teníanos, Mure tus, Li-

psius, l?ichena,Ryc к ios, aliique, qui propter constructiones singólas et

7

sentential, Taciturn aeniulmn atque imita torem Thncydídís vo cen t; sed, hąec opinio si vera est, faten dum՛ est sane, Taciturn panmi dignum se praebuisse ingenio sno. Ut vero hoc argumentum bene pertractaretur, non satis est ingente»! copiam locutionum simili um congerere, sed investigări debet, unde exorta sit ea similitude. Sed illa disqnisitiu tanti laboris est, nt earn hoc loco multis de caussis suscipere neqneain. Vide eruditam de ea re F rid. Rothii, viri etiam alias de scripture nostro optime meríti, disputationem, * ) qui, Tackuni quid e tu՛ ad- imitând um sibi proposuisse Thucydidem, Sed simili tudines illas inniti magis moruni similitudine atque raríssima animi necessitudine, quam curiosa et inani Thucydideae dictionis imit atiene, bene exposuit. Qua re tarnen baud negaveriin apud Thucydi­

dem et Taciturn in scribendi genere multis cum discrepan tiis etiam * multa esse congruentia, cum uterque scrip tor sublime genus dicendi exhibuerit.

Senscrunt enini Cicerones se riorum Rouianornm, ut antiquorum Graeco­

rum, nullum librum, qunm oratores instituere vollen t, cerlius id efficere potuisse Thucydide; (Meierotto de Thucyd. p. 196) quare Thucydidem inultos invenisse imitatores non minim videbitnr. N oster vero ut soient magna ingenia, sumu loquendi genus ipsi fingere, ñeque auctoritate alio- rum pondere, universum quidem orationis Thucydideae colorem, quatenus in sublimitate maxime et vigore inest, lectione et studio eins sibi compara- vit — ingenióse en im ac subtiliter Ingenium, mores, vultiis, totum deni- que habitom personanun i ta designavit, ut cunetas personas eanim ingenia ас raciones semper et ubique oculis intueri eos dixeris; pro dignitate et

:) T h u c y d i cl i s e t T a c i t i co ñipara tio. Scripta hace est disputado ad cebebran- dsm regís Bavliroriun no m ini s memoriam Monachii igis; quam disputationem vernáculo sermone typis exscribeudam caravit; earn postea latine reddidit Guil.

rittbogen Lusatus vid. ŕoppo Prolegom. in Tliucyd. Vol. I F. I p. 38 * •

J

condicione personarum atque rerum modo gravi ora tion e ас severa u ti tu r, modo ternii ас submissa; tranquillitatem animi, severitatem, comítatem, tristitiam, laetitiam, superbiam, ita ex Thucydide expressit, ut nemo pos­

ait melius — sed, quod ad loquendi genus attinet, in hoc propriam vilii ingen ii ac robur, ab indole sermonis, Thucydide! longe receden tem, Taci­

turn expressisse indi camus. Sápit en im narran di ratio Tacitea et to tum sen tiend i seriben dique genus Ingenium poeticáin, et in electione vocahulo- rum eorumque formis , et in significationibus et in constructionibus. Nec mirum est, nam sublime genus dicendi, quod, սէ modo diximus, Tacitus elegit, poeticáé orationis imitation em et admittit et flagitat. Nani ut ante Thucydidem sublimitas poetis tantum propria fuit, sic illam orationis subli ­ mita tem, gravitat! et dignitati antiquioruni Romanorunï aptíssima, 2 * ) poetac Romani Augustei secuii inpriniis excoluere. Quid igitur mirum, quod Ta ­ citus in dictione potisshnum aliquot sublimiora, rariora idcoque poetis grata vocabula et cons truc ti ones hand sprevit, quae vero ipsis rebus maxime idó ­ nea sunt, et sono, significatu et utentium auctoritate sublimia finnt. Qiia- propter ex poetaram colLatione, maxime Lucre tii et Virgilii, nam sin- gulae quoque dicciones inde petitae sunt, Taciti loquendi genus optime illustrator, ^) quamquam Boechhius, vir immortalis, suo iure scribit,4 ) maxime affin! s est Tacitus poesi lyricae nec tantum universa narrandi ratio et to tum sentiendi ac scribendi genus lyric am spirat libertatéin, sed singulae quin et iam diet! ocies colorem inde duxerunt.“ Noster en im res exposuit, quae degenerationem, dis-

2 ) Olympiod. Aristot. Meteor, p. 27. Atlienaeus X p. 425 A.

3) Observat etiam Walchias, coś, qui Taciturn tractent, etiam poetas romanos üli co ni ungere debere.

4) Not. Grit, in Pindar. Oly. 1, 104.

9

solutionein et ruinam imperii annuntiabant vel adducebatit. Itaque Inget perpetuo senescen tem reipublicae statuia eiusque interitum, deplorat mo­

res proHigatos ac deperditos et disciplinam luxuria, avaritia et insațiabili cupiditate corruptam atque deprava tain homimun snae aetatis. Çuarnquam Tácito his in rebus narran dis, illa animi indigna tio atque acerba tio, quae effusae sunt super scripta Taci tea, deesse non poterant, tarnen ubivis Noster integrum ac liberum aniinum servavit, et odio et indignationi tan ­ tum induisit, quantum libero homin i liceret. Sed quid magis con sen ta- neunx est, quam ut res easdeni vivis coloribus depingat, qui bus ipse com- movetur et in eiusmodi lods Tacitus ad lyricam poesin propios quam alibi accedit, et in universa narrandi ra tlone et in singulis loquendi forinulis. .

Ex his, quae hue usque diximus, apparet, non propter singulas loquendi formulas et sen ten tias Thucydidi similes, ut minis anxie earn similitudinem interpretes quaesiverunt, Taciturn dici posse Róma num Thucydidem. 5) Optime vero hac de re disputa vit Gunther, cuius verba sunt: Sacítué wirb wofl fdhffg ber Siómi fdje Sfucpbibcé genannt, tinb aller#

bingé fann im betreff ber inner« (žrigenfd)afíen unb Sebingungen beé Stylé, in Հ) infiel) է béé (Ernfteé unb ber 5ßi1vbe fifotifefer St ոք cb t unb Շ՛ a t fr c íl u r. g einige Slefnítcffctí nid)í geleugnet werben, wícwofl oft genug ber unmutige gern bcé Tacitus gegen ben freien (Ern ft beé Sfucpbibeé fe fr fefarf abfiicfL ÎSaé aber bie grammatifefe Seite beé Stylé betrifft, fo laßt fid), glaube fd), lcid)t beweifen unb fdion atté ben (Eigentfumlidfeiten briber alten Sprachen kid)t and) erfiaven, bag Sfucybibeé weit weniger Ungettvfnlidjeé unb von ber Sd)reib# unb Dtebeweife feiner gebilbeten geitgenoffen Slbweidietibeé fabe, alé

* ber mit einer ttnbiegfamen unb ungefälligeren Spradje farinadig ringenbe Sací;

tud. Sein Sipí, wenn irgendwo gewiß bei ifm ein trencé Slbbilb feinté ©eh í) Muret Vir. Leet. 15, 3.

2

i

10

ßeé инь дам^п @emutȘeS z bietei «иф i» grainmaftfalifdier £ínfi d?t monedeé 3îeue, Ungttvoí)nlíd)e unb 2lbroeid)enbe bar unb nafort fid), alé jum sublime genus dicencli gehörig oft einet fuȘticn Bid)krfprad)e nid)t bloé in bet ailge#

meinen 2>arfïeiiungérocife, in bet ՉԽօրհոսոց unb Serfnnpftmg bet gerieben unb

©aęe, fonbern fclbfł in einzelnen (íonjíructionen unb íluébruďen. ȘOîan feilte bab er mehr alé gcfd)e()cn ifi, S)id)ter $ur voie« %eleud;tung unb Srfldrung feiner <5prad}c betiuÇcn,"

§ 2.

Recensentur vocabula et loquendi formulae, in quibus poëtarum morem, inprimis Lucretii et Virgilii, imitatus est Tacitus.

Quocl aci sententias pertinet, iani ab Salinerio aliata sunt exempla Virgilianae imitationis aci Ann. 12, 16 ed. Gronov. I p. 727 Sunt haec.

Aen. 1, 136 Maturate fugáin, regique haec dicite ves tro Ann. 6, 36 in longínqua et contérmina Scythiae fugam niaturavit —Aen. 2, 367 Quon ­ dam etiam victis redît in praecordia virtus. Agrie. 37 et aliquando etiam victis ira virtusque — Aen. 6, 304 iam senior, sed cruda Deo viridisque senectus Agrie. 29 et quibus cruda ac viridis senecios — Aen. 6, 103 Non lilla laborom, o virgo, nova mi facies Hist. 3, 30 At rursus nova laborom facies — Aen. 7, 33 assuetae ripis voluntes et fluminis álveo Hist. 5, 6 ñe­

que pisces aut suelas a quis volucres patitur — His adde: Equus bella tor

Germ. 14 Virg. Aen. 12, 751 — Aen. 12, 51 et nos tela — ferrumque —

spargimus Germ. 6. Pedites et missilia spargunt — Aen. 7, 725 mille

răpit populos 10, 178 mille răpit densos cf 1,418 Georg. 3, 105 ubi rapere

dicitur pro raptim aliquid facere, ut nos, eilig etívaé fallit Tacitus rapere

exerci tum i. e. festinanter ducere Ann. 1, 56- 15, 8- Hist. 1, 26. 27. 29

illicitas voluptatea rapere i. e. avide capere vel fruí Hist. 3, 41 — Aen. 12,

685 Seo túrbidos hnber proluit, aut annis solvit. Hist. 5, 7 sive herbae

11

tenues aut florès Aen. 11, 78 Laurent;s praemia (spolia) pugnae. Hist. 1,

> 51 praemia (spolia) quam stipendia malebat Hist. 5, 11 (Ann. И , 78) po- scebarit perlenia cupidine praemiorum — Georg. 4, 76 magnisque vocant (provocant) clainoribus hostení et Georg. 1, 388 tum cornix plena pluvia m vocat improba voce. Germ. 14 facile persuaseris — hostes vo ca re et vulnera merer! Hist. 4, 80 vocare offensas — Aen. 5, 785 Phrygum exe- disse nefandia Ur bem odiis satis est. Ann. 2, 27. Hist 4, 81 Exedere rempublicam; eadem rati one Tacitus Ann. 15, 5 abedere, ut habet verná­

culos sermo abeffen, quo loco Pich. Lips et seq. legunt anibederat, ut Virgil. Aen. 3, 257 ambesus; sed habet quoque Noster a desús — Aen. 8, 132 didita fama et sic Tacitus Ann. 6, 35. 11, 1 Hist. 4, 34 — Glanda e naves, de iis navibus, quibus deters! sunt remi vel fracti ab altera parte, ut ab una tantum parte remigio agi possent Aen. 5, 271. Ann. 2, 24 sed et Liv. 37, 24.— Ausus passive Ann. 3, 67 ausis ad Caesaréin codicillis unde a u sum et aus a ut ap. Virg. Aen. 6, 624 — At que in re subita pro s tá ­ tim Georg. 1, 203 Hist. 3, 17 atque ill! consternantur cf. Gronov. ad Liv.

26, 36 — Exercere ap. Nostrum de omnibus rebus, quae ob morem ali- quem et consuetudinem exercentur, quo sensu vulgo colere et uti adhibetur, accusationes, bellum ex. baá 3In<jeberbanbtwrf, baá ^ricgśb<։nbtwf treiben Hist. 2, 10. amicitiam Ann. 15, 64. Hist. 1, 14. artem Dial. Orat. 5. arva, me talla, portus Ann. 3, 1 conten tiones Ann. 13, 28. discordias Hist. 4, 50.

fenus Ann. 6, 16- avaritiam et acelera Hist. 1, 72- Agrie. 39. talibus curia cxercitus; saepius hac in signiheatione exercere ap. Virgilium et ap. alios Augustei aevi poetas. Georg. 1, 99 exercetque frequens tellurem Ann. 12, 43 sed Africani potins et Aegyptum exercemus Georg. 1, 210 exercete, viri latiros. Aen. 4 , 623 turn vos, о Tyrii, stirpeni et genua omne futurum Exercete odiis Ann. 11, 7՜ multos milita, quosdam agros tolerare vitám cf.

Sallust. Catil. Ц, 49֊ 15. — Virg. Georg. 2 , 223 tellus patiens vomeris.

2*

Agrie. Solum pa tiens frugnni — Adulta nox, a e Stas, ¿onitiratio, s editio, vitia (valida) Hist. 1, 23. 31. Ann. 2, 23. 3, 53. 11, 31. 13, 36 — Sonor pro sono Ann. 1, 65- 4, 48 14, 36 (Liieret. Virgil.) — Pallores in num.

pl. ut ap. Lucret. 4, 337 Agrie. 45 sic in num. plur. Metas Hist. 4, 5 et acies, Iabantes, Germ. 8 — Germ. 5 Ne »rmentis quidem snus honor, aut gloria frontis; honor de pulchritudine, quae e ni to re et pingnedine pro ­ venit cf. Horat. Ер. 17, 17. Sił. Ital. 12, 243 — Lauru ahi. a lanrus Arm.

15, 71- Hist. 2, 55. — Cuneta pro omnibus Hist. 1, 2 et alias — Cru- descere Hist. 3, 10 (\ irg. lust.) — Semine ces Hist 3, 28. Agrie. 36 — Deesse pro non babeo vel careo Ann. 13, 37 Non defore Arsacidis vir ­ tu tern hrrtunamque cf. Virg. Bucol. 2, 22 Ovid. Art. 3, 42. — Circam- dare principi minis te ria Hist. 2, 59. 4, 62 Agrie. 2Q. Similiter Circu in ­ fecta iirbi loca Quint. 9, 2 quuin ex verbis sic compositis pleraque praepo- sitionis casual petant, sic Tacitus Sententiae aliening contraire Ann.

14, 45 — Adductius regnare i. e. severing, strict!us Hist. 3, 7. Germ. 43

— Regn an tur gentes Hist. 1, 16. Germ. 43 pro regnant reges gentes;

regnare enim de populis dicitur, apud quos regiuni imperium cf. Herat.

Od. 2, 6, 11 regna ta pętam Laconica rura — Ales ut passim ap. poetas de aquila Ann. 2, 17- Hist. 1, 62 — Delubrnm fere semper ap. Taciturn nt ap. poetas pro templo — Laudare armis Germ. 12 — Fessis rebus subvenire Ann. 15, 50 — Fessa aetate Hist. 1, 12. 3, 67 cf. Lips, ad Ann. 15, 38 — Resadtritae Italiae Hist. 2, 56 — Fatigare déos Hist. 1, 29 vid. Mart. 7, 59. Stat. Silv. 5, 1. 72 fatigare silvas Aen. 9 , 605. Can­

did! equi — quos pressos sacro curru — observant Germ. 10 ubi pressi cqui sunt curmi subiuneti, ut Ovid. Am. 1, 2, 14 detrectant press! chmi iuga prima boves. Metam. 1, 124 pressique iugo genauere inven ci — Fama sene scens Hist. 2, 24 — Partes revirescens Ann. 4, 12. Hist. 3, 7.

Germ. 43. — r Lues belli Hist. 3, 15 —Morions libertas Ann. 1, 74 —

cuítales Agrie. 17 élue tan ti a verba Ann. 4, 31 — Secundante vento Ann. 2, 24 (lust. 26, 3.) — M are Ос can uni Ann. 1, 9 cf Zuinpt Gr.

§՜ 258 cf. Hist. 4, i 2 ubi legas : mare Ocean u s, quoniam in r, entra forma, an t adiectivo nuspiam occurrit vid. Ernest, ad h. 1. — M a g n i 1 o q u u s Agrie. 27. Ovid. Metam. 8, 396. Stat. Sy Ív. 3, 3, 02 Poetae accusa tiros adiecťivormn in neutro genere utrhisqiie numeri, verbis neu Í ri â eormuque participas, adverbionmi loco adiiciunt, ita loquitur etimi Tacitus Ahn. 4, 09 Tiberius torvus aut fa 1 sum r e n idens voltu. Ann. 3, 37 Nun ci ave re accolae Eup braten nulla imbrium vi et im men sum at toll i. Ann. 3, 11 Fies patronos petenti, iisque diversa excusan t ib us. Simili ration e Aim. 3, 39 maiorum bona f a-cta pro bene facta 3, 65 prava dicta — Germ. 2 Oceanus raris na vibus ad i tu r pro raro. Germ. 0 rari gl ad i is utnntur cf. Pmdd. Inst. Gr. L. Tom. II. p. 159 Zuinpt Gr. § 383 — Sic elinni ap. Taciturn e more poetarum verbumai collocatio invenitur ad

«piam pertinet Tmesis et Anastroplie.

Tmesis est vo cis composite sec tío, una vel pluribus aliis inter- iectis Hist. 1, 20 vix decuniae super perdones erant pro supererant ut Virg. A en. 2, 567 et Plant. Careul. 1, 1, 85 — Hist. 1, 10 ab exule fuit pro abfuit cf. Hist. 2, 77.

Anastropbe est vocuin, maxima praepositionuni, praepostera collo-

catio, quae in qui bús d am dictionibus adeo nsitata est, ut vix aliter Aue tores

lo quo ti sin է, սէ in his mečom, tecum, securii, vobiscum, nobiscuni,

quam obrem, qua propter, queniadniodum, quatenus, liactenus; de aliis

praépositionibus apud alios scriptures vid. Bulinkén, ad Հ ell. 2, 91 sed

apud Taciturn о nines praepositiones et caeterae particulae transponuntur

qua niiruni in modum rhytlmius numerusque oratiunis promo tus est cf.

Walch, ad Agríe, p. 338 Ann. 15, 1 quem penes erat regimen 6, 35 quos super. 3, 75 praeturam intra. 3, 72 ornatuni ad urbis. Hist. "2, 78 est

ludasam inter Syriamque Carmelas. Ann. 4, 5 Miseniini apud et Ra- X vennam cf 3, 75. 6, 31 ripam apud Eu ph ra tis. Ann. 3, 3 Corcyra insula

litera Calabriare contra sita. Ann. 3, 24 Patribus coram et sic Tacitus fere semper coram postponit vid. Freinsheïnii Índices. Ann. it, 10 páticos inter senum Regain Ann. 12, 51 Iberosad. An. 15, 32 Animația maril Oceafïo abusq ițe petiverat, ubi inpriniis observes poetarum imitationem, qui pro usque ab, usque ad, abusque, adusque dicunt vid. Virg. Aen. 7, 289- 11, 262 — Si adiectivuniet substantivam iungnntur, ubique praepositio medium locum tenet. Ann. 3, 10 indice ab uno. 3, 55 pecuniosa m ad sen ec ta m. 4, 16 potisshnaiii penes incutiam. 4, 48 augendam ad foriiii- clinem. 5, 3 aliis a priinoribus. Hoc accidit porro Adverbiis et Con- iunetionibus, ex quo baud raro confusus atque in trica tus verborum ordo efficitur, quem vulgo Synchysin appellant — Simul pro cum, ablativo iunctum, ut poetac, qui ex more Graecoruni particulani simul pro praepo- sitlone acceperunt Horat. Sat. 1, 10., 86 Simul his te-praetereo; saepius hoc in sensu simul ap. Taciturn vid. Ann. 6, 9. 14, 40 Agrio. 25, 36, 41; sed etiani postponitur substantivo Ann. 4, 45 Laodicenis simul — 3, 64 sep- temviris simul — Quamquani postpositum in veni tur Ann. 6, 30 haec, mira quamquani i. e. quamquani mira — Donee Ann. 13, 33 senecta donee mortem obiret — Immo Ann. 12, 6 statue re tur i nini o documen­

tam — Ut Ann. 4, 55 novas ut conderet sedes — 15, 34 pleriqne ut arbi-

trabantur. Simili ratione dixit Tacitas, ut vix pro vix ut, ut nenio, ut

nihil, ut nulitis pro nenio, ut etc. vid. Zumpt Gr. $ 356 — Quum Ann. 1,

63 onustum sarcinis arniisque militem cum antevenisset. 12, 54 Hique

primo laetari, mox gliscente pernicie, cuín arma mili tum in te rieci ssen t,

caesi milites — Et Ann. 1, 4 Postquani provecta iam senecios a eg ro et cor-

15

pore fa ti gaba tur ; hoc loco et pro e t i a m accipicndum est ex more argenteae aetatis, qua in signiticatione ipse Cicero voculain et adlíibuit pro Reg.

Deiot. 11 et nliis loéis de OIF. 1, 38, 3 quamquam hic us n s ap. Ciceroneni suspectus redditur vid. Interpp. ad Cicer. Liv. 1, 1 et Drakenb. a. h. 1. nos ­ trum locum accipias: Postquam provecta iam senectus et (etiam) aegro cor­

pore fatigabatur -—E ten im primo loco Hist. 4, 11 Asiáticas en i m is liber - էստ, maiam potentiam servili supplicio expi a vi t; hoc loco en i m pro autem positura videtur — Simili ra ti on e sa epius Genitivus praeponitur, quo vis sententiae non augetur Ann. 4, .65 Et Ducum e nominibus imlita vocabula.

6, 14 At Ritbrio Fabato, tamquam desperatis rebus Romanis Part borúm ad miseriocordiam fugeret. 13, 6 quam si invalidus scnecta et ignavia Claudius milita e ad labores revocare tur — Plane poetica constructio est, si que explicând i caussa al teri voci iun gitu r, quam nativos sententiae ordo exigebat; hue pertinet Ann. 2, 88 reperi о apud seriрtores senatoresque eorundem temporum; quo in loco explicando multum laborant Internetes;

ego accipio locum : scriptures, qui senatores eran t; i taque particula Que pro et quid em sumenda est; ut Ann. 14, 51 Sed — subsidia minueban- tur: concessitque vita Burrus, ubi que explicative di ci tur pro et qui dem.

Particulara et saepe explicând! vira habere ap. Nostrum monuit iam Wol- fius, quem cf. ad Ann. 1, 33. 57. Walch. Emend. Liv. p. 65 — 68 ubi multi loci e Tácito féliciter expli cantur, sunt Ann. 3, 28. 6, 31. 13, 42.

Hist. 1, 7. 3, 16- Frotscher. observ. I p. 21 Drakenb. ad Liv. 2, 42. 21, 55 Goerenz. ad Cíc. de Finib. 1, Ю, 32.

Ceterum hac in poetarum imitatione caussa quaerenda est, quare

in Tácito plures versus inveniuntnr, quam apud ceteros scriptures latinos

ex. gr. Germ. 39 Auguriis patrum et prisca formidine sacra in; et Ann. 1, 1

Urbem Romani a principio reges habuere. Hi versus inprimis e Tácito

congessit Fahr. Bibl. Lat. lib. 2, 21 Vol. II p. 389 cd. Ernest!.

De constructíonibns ex poetis desimiptis, alio loco accuratius dispii — tabimus. Qua ratioiie igitur in sententiis et in ipsis loquendi formális a poet is, jnprimis a Virgilio pencleat Tacitus huius generis exempla inulta protulimuș# quapropter nunc accuratius agamias de cl icen cl i genere Taciti.

5 3՛

Tacitus non advers a tur bonae Iatinitati. — Ainat archaism os.

De suhstantivis verhalibus in or, io, ix et de adiectivis in bilis desinentibus, quibus argéntea aelas linguae latinae

et ditior et correct!or est facia, explicatin'.

libe vero orationis proprietatea, quibus Nostrum instructora vicie- mus, quamquam, siqnicl aliud beatain ingęnii Tacitei venám ac profundí- tatem declarant, tarnen eins scripta intellectu difficiliora reddunt, caussas enni graviter obtrectandi iis praebuerunt, qui, quum non perspicerent Ta ­ citi históriáé earn esse indolem, quae Románomra plerorumque et indi candi et sen tiene! i longe sit superior, etiam de eins elocutions non melius iudi- carunt. ճ) Atque incredibile dictu est, quanti inde prodierint errores. Vide­

tur eniin sermo Taci teus, s en ti cosus, asp er, perplexus, et Pythicam obscu- ritatem affectans, déni que multum a puritate latini sermonas reced ens, quare Rapo de Уегціатіо de stilo Tacití aestiniat, mediocribus inge- niis gratos esse sólet. 7) Operosum esset absque ullo fructo, si sen-

f) .Talis calumniae Andr. Alciatus et A, Ferretus iurcconstulti, primi aucto- res fitere, ipsi pariim idonci harum rerum indices cf. Gerard Vossius de Hist.

Lat. i , ^o.

In libro de atigm. scient, lib. I p. 56 — ed. Liigd, rßj2. Attamen Nostrum

Paulus III, P. M., Cosinus Medices, Frid er leus Magnus aliique

principes vili in deliciis hab nere; et vere dixit Ilehisius: Obcultam ei

tentias omîtes, quibus male feriatl homines Taciti Scripta perstringere sibi visi sunt, recensere veilem, clamitantes Taciturn grammatical regulas con ­ temn ere ac violare. * 8 ) Accidit Tácito, ut lungeret verbum regens casum dativum cum accusative ex. c. adversari aliquani rem pro alicul rei Hist, i, í. 38. 3, 25. 4, 28. Ann. 1, 28. Cuius quid em constructionis causeas, si esse dixero textus corruptelam, num, quaeso, nimiuni erravero? His enini locis, sensus et latinitas flagi tant aversari, ut Pichena, Freinshemius, Er­

nest. aliique scripserunt. Adversari idem est, quod repugnare ab adversos;

aversari autem significai vultum vel animuni avertere ab aliquo detestând!

caussa ab avertere ; adversamur igitur alicui rei ne fiat, sed rem iam pera- ctum aversamur; пес aliter Sueton. vit. Tib. c. 27 ad adnlationem aversatus est, i. e. (gdpueidietci er mit ă?eracț>tung juturf. vid. Forcell. Lex. ed.

nov. in Germ, edita. Habet qui dem Tacitus sua propria, sed tarnen nihil, quod a sermone latino plane abhorret; quare critici, emu, quern Illi volebant obtrudere usuni vocabuli adversari ex aliis probatis scriptoribus confirmare debeban t. Minime placet, quod Buhle p. 52 observat: dici potest, Taciturn consulto a vulgari loquendi usu cliscessisse. Apud Pląutum saltem obvium : adversos sententiam adversari. Quodsi igitur adversari accusative iungi- tur, supplenda est praepositio adversos , et tum verbum illud fortiorem nanciscitur viní. “ Aliter autem diciinus adversari contra, quo minus, quod Plautinas comoedias adeunti facile apparebit Casio. 2, 3, 25 et Mercat. շ, 3, 43 cf. Cic. de Finib. 3, 20 — Sic inter vitia sermonis Tacitei refertur

qnandam et mysticam fuisse liariispicinam , quae non animautium scrutaretur exta, sed regum corda mentesque introspiceret, et illius scripta meram esse prudentiae medullam, ipsum vero corculum sapientiae fuisse.

8) Plurima eoritm indicia passim exhibuit Baelius Lex. histor., et critic. Tom. IV.

p. 2825. 2827.

3

18

duplex constructio verbi praesidere cum accusativo (Ann. 3, 39. 4, 5. 72.

12, 14. 29) et cum dativo (Ann. 1, 76. 2, 68. 3, 64 et niultis aliis locis) Quis autem pro certo adfirmare aud eat, ea, quae quibusdam apud Taciturn nova videntur, non apud veteres quoque in usu fuisse, cum tanta veterum scriptorum facta iactura sit? Malta alia ex more Graecorum, quos Tacitus, ut alio loco videbimus, maxime imita tus est, explicanda sunt, et sic minime adversantur bonae latini ta ti.

Ccterum il vehementer errant, qui oratorum morem aliorumque scriptorum ad historíeos transferrent, qui, ut in aliis rebus multis discrepant a vulgari loquendi modo, ita in scriptis suis antiquitatis colorem affectant. Ad haec pertinent Archaismi, de quibus pauca inoneam, quatenus hi Tácito expro­

bra ti, apud alios quoque scriptures inveniuntur, nanl ipse Cicero, loquitur sa epe secundum antiquiorem rationem, et verbis Comicormn veterum in- primis in Epistolia ad Atticum usus est. Exempla huius generis ap. Taci­

turn sunt: Adulor aliquem Quintil. 9, 3 init. a d u 1 a r i huic suo a evo, adulari hunć antiquioribus scriptoribus dictum observat. Tacitus tarnen, quamvis ei aetate suppar, quarturn casurn adhibuit Ann. 16, 19 — Potior aliquam rem Ann. 11, 10 (Just. 6, 4. 12, 7. 37, 1.) alicuius rei, flagitii Ann. 4, 3 regni 13, 6 genitivum frequenter admittit Cic. Farník 1,7 et alibi Caes. Sall. — Moerere aliquid (Cic. ad Div. 14, 2 et alibi) — Veecor aliquem, sorte duetos Agrie. 28 — Fungi aliquid muñera, officia, Ann. 3, 2. 4, 38 (Suet. Octav. 35. 45 frequentius Terentius) — Elabi ali­

quid Ann. 1, 61 vincula Hist. 3, 59 custodias, ut evadere silvas Ann. 1, 51. Sed haec iam mittamus. Optime his obtrectatoribus adversatus est M. A. Muretus, idoneus, siquis alius latinitatis arbiter, in ilia oratione, quam Taciturn interpretaturus bábuit Romae. 3 ) Inter recentiores graviter

s) Quae est in Vol. II, 14 Ію die 17. Var. Lectt. 15, 1.

ig —

adversaras est Tácito Ernestine, quem saepius, quam decebat sequuti sunt edi tores novissimi. Sed valde miror eorum sive timiditatem sive iin- becillitatem, qui nihil credunt latine dici bene posse, nisi cuius in Cice ­ rone sexcenta exstant exempla. Ce terűm et haec aetas, quam argen team litera turae Romanae nuncupant, subvenire nobis debet, quae non solum compensat, siqui libri superiors aevi interierunt, sed subinde etiam, ut.

fieri sólet succes su temporis, nova verba, non minus eleganter tarnen, et:

assensu popul! Romani formata, superaddit. Quin adeo profiteamur lin- guani latinam Tácito chisque aequalibus, non solum di tiorem, sed et correctiorem factam fuisse. Sic inter onanes nostrae aetatis eruditos con ­ stat, scriptores aetatis aureae multis subs tanti vis abstractis Garnisse, ideoque verbis eorum loco usos esse. Quo oratio fit laxa et dissoluta verbortím quidem copiosa ideoque oratorio ornatu! apta, sed histórico den sum et con- cisum sermonem sectante parum digna. Quam Romanae linguae pauperta ­ tea! bene sentientes cum alii scriptores, qui post oppressant libertatém vixerunt, tum qui optime inter eos verane historiei generis indolem per- spexit Tacitus, multa ig i tu r nova substantiva formaran t, quibus orationi gravitas atque brevitas conciliatur. Hue pertinent substantiva verbalia in or, io, ix exeuntia, quae absolute perficendi actum significant, de quibus recte iudicavit Günther: (Sie bruefen Vollbringung einer ^anblung paffenber unb reiner օսճ, alá burci) Verbaíumfchreibungen, bon benen ftch hoch nie ganj ber Beiíbcgríff trennen lagt; ber lateinischen (Sprache toar biefer Fortschritt unt fo nofhtoenbiger unb vortheilhafter, ba fíe nicht burch eine auéreichenbe îOîenge pon iparticípíen jenen Mangel erfeßen fonnte." Quum vero ingens honim aubstantivorum numerus apud óptimos scriptores exstet, eorum tantum proferamus recen sum, quae non vulgaria sunt, ut delator, interfector aliaque, sed vel Tacitea omnino aut propeinodum Tacitea vider! queunt.

Հ 3*

20

A. Substantiva verbalia in or exeuntía.

Adcumulator opmn Ann. 3, 30 — Adiutor imperii Ann. 4, 7 — Ad ser tor Hist. 2, 61 — Aitor Caesaris Ann. 6, 37 — Auxilia tor baud inglorius Ann. 6, 37 — В el la tor equus Germ. 14 — Concerta tor Cor- bulonis Ann. 14, 29 — Concitor belli Ann. 4, 28. Hist. 4, 56- 68 — Con deinn a tor Ann. 4, 66 — Confector belli Ann. 14, 39 — Cr ¡mi­

nator Ann. 4, 1 — Cupitor matrimonii Ann. 12, 73 incredibilium Ann. 15, 42 — Decessor Agr. 7 — Defector parata ultione in defectores Ann. 12, 50 in patris sui Ann. 11, 8. 12, 50 Hist 3, 12 — Desertor duplicis signi- ficatus ap. Taciturn; generalis significado est, relinquere aliquid, quo sensu nonnunquarn ap. Ciceronem hoc verbum invenitur ad Attic. 8, 9 de Finib. 3, 19 cf. Schütz Clav. Ciceron. Hist. 1, 72 eiusdeiii desertor ас proditor; specialis autem significado , de iuilidbus, qui signa deseruerunt, ut iam ap. Liv. 3, 69. 23, 18 frequentips bac in significatione ap. Taciturn:

Desertores ас rerum capi tálium dainnatos sibi iam mise en t Ann. 1, 29.

desertorem hostiom more agere indignum; eadejn radoné ipsum verbum d e ser er e Ann. 13, 35 dehin c quia duritiem caeli militiaeque multi abnue- bant, deserebantque, remedium severitate quaesitum est — Detractor, nam ipse baud quaquam sui detractor i. e. qui laudibus suis minime de- trabcre consueverat, ut nos, tier feinen ťoí'fpriicfyeit nícfyté յո entjieȘen pflegte Ann. 11, 11 — Dissimulator culpae Hist. 2, 56 (Sall. Cat. c. s.) Domi- tor belli Hist. 2, 76 Ductor Ann. 4, 45 — Exactor caedis Ann. 3, 14.

11, 37 — Exstimulator rebellionis acérrimos Ann. 3, 40 — Firmator pacis Ann. 2, 46 — Instructor sceleris Hist. 1, 22 belli Hist. 4, 68 — Interceptor dona tivi H. 3, 10. Moderator exercitus Ann. 4, 18 — Mo­

litor caedis Ann. 11, 29 — Ostentator periculorum et praemiorum Ann. 1,

24 omnium Hist. 2, 80 — Patrator necis Ann. 14, 62 — Peculator

21

Hist. 1, 53 (Cic. Off. 3, 18) quamquam verbum simplex peciilor tantum ap. Florum inven! tur 3, 17 — Prof liga tor et ganeo Ann. IG, í 3 — Prec­

lia tor Ann. 2, 73 —Provisor dominationum Ann. 12, 4. Occurrit priuS etiam ap. Herat. A. P. 164 et in Inscript, ap. G ruter. ORDIN IS PPiOVISORI — Raptor filiae Ann. J, 58 Hist. 2, 86 raptores orbis Agrie. 30 — Recipe- lator i. q. recuperator urbis Ann. 1, 74. 2, 52 (Cic. Liv.) reciperare autem baud clubié verbum frequentativum ab recipere, quare reciperare vera esse scriptura videtur, etiam ap. Liv. lust, et in melioribus Codd. Cicero­

nis invenitur; ap. Taciturn certe semper scribendum est reciperare Ann. 13, 9 Hist. 2, 86. 3, 22 vid. Gronov. et Drakenb. ad Liv. 7, 18 — Rector peditiun e qui turn que copiis Hist. 1, 87. 2, 11. 36, 59. 85. Ann. 1, 24. 4, 48.12, 40 Agrie.

28 —Regnator omnium Deus Germ. 39 — Reporter novi iuris Ann. 2, 30 facinorum 4, 11 sump turn ex Virg. Aen. 2, 164 flagitii 4,7 — Sanctor lé­

gu m Ann. 3, 36 — Sub versor legum Ann. 3, 28— Turba tor Germanise Ann. 1, 55 plebis Ann. 3, 27 — Vendi ta tor famae Hist. 1, 29, a vendi- tare , ut reciperator a reciperare, sed observes, verbum venditare ap. Taci­

turn non semper frequentem actionem significare, sed desiclerium vel stu ­ dium rei alicii ins faciendae ut Hist. 1,66 ipsa itinerum spatia et stativorum nmtationes venditante duce i. e. inbem bet' .ftcet ’ filijrer fcl&fï bte iangc ber íagemárfdie unb bie 3?e|tiinmung ber [Raftorter feil bieten rodite — Vio­

lator foederis Ann. 1, 58 — Visores Ann. 16, 2 Igitur Nero — ncc missis visoribus per quos nosceret, an vera ad forren tur, äuget nitro rumo ­ rem. Hune ad locum observat Ernestine vox illa visores barbara demuni aetate inventa, insitia et supervacua est, nam longe elegán tins : missis qui noscerent. At probant vulg. Ms s. Guelf. et edit. pr. Lall cm. et Bipont. conl.

simil. provisores, cup i to res etc. пес a Taci ti ścribendi genere abborre'.;

quuni ne verbositatem quidem fugi at scriptor nosier, duo verba idem

significantia i ungens oma tus ас maioris expressionis causea , cuius haec sunt

22

exempla Effigies et signa Germ. 7- Ann. 3, 50. flagilia et facínora Ann. 6, 6. — invidere et 1 ivere Dial. Oral. 25 — occultare et abdere Hist. 1, 88. 2, 77- Germ. 22 — aperire et recludere — velera et an ­ tiqua Dial. Or. 15 — recessus et sinus Agrie. 30 — desertor ас pro­

ditor Hist, i, 72 2, 54 — dolorem et tris ti tiam Germ. 27 — mo­

mi men t a et túmulos Genu. 3 ubi vid. Interpp- et multa alia huiusmodi exempla cf. Sebelius ad Dial. Or. c. 8 ed. Gronov. Tom. II p. 816- Pi ­ chona ad Hist. 4, 64 ap. Gronov. Tom. II p. 519. Rothii dissert, de Syno ­ nymis ap. Taciturn. Ernest! ad Germ. 1, 1 molli et elemen ter edito higo

В. Substantiva verbalia in ix et io desinentia.

Interfectrix nepotíš Ann. 3, 17 — R egna tri x domus Anu. 1, 4

— Ad i u էր ix legio Hist. 2, 43 Forcell. Lex. De significa tu autem substan- tivorum verbalium in io egregie disputavit Günther p. 271 — 274, qua de caussa nos eum in hac parte seqmiti sunius. Apud Optimos prioris aevi scriptures hui u s significatus substantiva vel de incipiendo rei vel de per­

fecțiune usurpantiir , apud señores autem maxim am partem solam vim agendi significant. Haec substantiva autem optime probant, qua ra tion c sermo latinus locupletior facta sit; ex. gr. Claritas apud veteres est, ut nos dicimus , bűé Gelange» չսու Ձււմ)ՈԱ, significai igitur actionem aliorum circa aliqueni, deinde ipsa Ínsita d ignitas, qui clari sunt ob honores s. ma­

iores sitos ; señores autem, ut perfectum módúm chrescendi exprimant (ben a է՝ [műtéti $egri|f ober baź Geworbene) vocabulum C la ri t ud 0 usurpant, quam vocem obviam, Rulmhenio observante, a Sall. Iug. 2 extr. habet Vellei.

Pátereid. 2, Ц. 17. 130. Ann. 3, 65. 4,6. 15, 35. 71. sed iam Sisenna Hist, lib. 3 ap. Non. Marcell p. 82 (edit. Lips. 1826) quod fortasse an ex vo­

lúntate sua summa cum clari tudine celeríter confecisset. “ diffe ­

rentia autem vocabulorum claritas et clari tudo, quam Fronto statuit, qua

23

Claritas tum luminiș, tum perspicuitas, clari tudo generis ac nobilitads sit#

mere arbitraria est. Ladern difFerentia inter Dignatio et Di guitas, digna- tío, Tácito quasi proprium vocabuluni, Ann. 2, 53- 4, 52- Hist. 1, 19. 3, 80 Germ. 13 et alibi, est omnino existimado, dignitas, qua quis apud alios fruitur cf. Gronov. ad Ann. 1, 34 Interpp. ad Veli. Pat. 2, 59 et ad Liv. 2, jß —Exempla vocabulorum, qui bus media significado luneta, sunt M a t ti­

ritas, Ut nos, bíe Steife et bie Reifung Cic. Tuséul. Quaest. 1,28 § 68 vicissitudines dieram — ad maturitatem frugum et temperationem corpo- rum aptas — Poena Strafe et Sx grafting Sall. Cat. 42 (46) auxins erat (Cicero) — quid opus facto; poenam illorum sibi oneri, impuni ta tern per- dundae reipublicae fore — Pax friche et SSerfßljnung, SJefricbigung Liv. 24, 11 perpetrada, quae ad pacem deorum pertinebant — Vu Inus SÖUllbe et 33errounbung Virg. Georg. 4, 238 animasque in vulnere ponunt — Rota, jîrfié et Umh’eifung Virg. Georg. 4, 484 atque Ixionii vento rota constidt orbis — Honor et %eebľUlig Virg. Georg. 3, 486 Sa epe in honore Detun medio stans hostia ad aram ceci dit — Cumulus Jjaufe et 21է1()Հ[սքսոց Virg. Aen. 1, 105. insequitur cumulo praernptiis aquae nions — Rigor .Çdrte et Հ)ճրէսոց Virg. Georg. 1, 143 tum ferri rigor — tum va ria e artes venere.

Multa qui dem substantiva verbalia in io apud scriptures in ven iu n tur et apud Taciturn ipsum, sed usurpan tur modo de actn incipiendi, modo de actionis perfectione, ex. gr. Veneratio, qua de voce observat Gronov. ad Ann. 1, 34 usurpant earn vocem pro ea, quam noluerunt dicere venera«

hilitabeni, ut venerado non tantum sit actio aliorum circa eum, sed ipsa insita dignitas vel maiestas; quare accura tiori distinctione significationis illp- rum verbalium sermo latimis ditior et correctior evasit, quas accessiones etiam Tacitus ad perfectionem operis sui con tulit. Sed audiamus Giinthe- nini ipsum: Згопг ftnbet fîd) aűerbingá aud) früher fd)on eine bebeiitenbe ȘJîenge

folcfjer 2>erbalfubftantit>a auf io; aber i(;re ^ebeutung ifï поф feíjr unbefïaribig.

— M- —

55alb gtcbí bicfe Gćnbuttg ben begriff beß beworbenen unb ©erinnert, wie in actio, factio, oratio, declamarlo; halb fd)Watlfi bie 3?ebeililtng JWifcijen bem begriffe beß $?etbenß unb efwtibelnß unb bem beß ©eworbenen unb @et()a#

ПСП, Wie in interrogatio, defensio, exsecratio, fictio, munitio, legatio, decisio; unb nur in einem, wenn gleid) fcijr großen SȘeiie, bleibt ber ©runbbegrijf beß SSerbenß unb ^anbelnß allein ßerrfdjettb, wie in libera- tío, declarativo, assignatio, absolutio, aestimatio, administra- tio, exsectio — aber leugnen laßt ßd) boci) nidjt, baß im Jaciiuß uon biefer (Beite bie ®prad)6ilbung unb befonberß ber ®prad)gebraud) in Slbftdjt auf Um#

fang unb $eftimmt(;eit nurflid) jum Keffern fortgefd)ritten fei." Inter haec sub ­ stantiva memorata digna sunt. Abolitio Ann. 13, 5 — Affectatio quie- tis Hist. 1, 79 Germanicae oiiginis Germ. c. 28 —A d i e c t i o Hist. 1, 78 — Со mp e r en d ina tion e s Dial. O rat. 28 — Consternarlo (tumultus) Ann. 1, 93. 63 Hist. 1, 83 mentis Ann. 13, 16. militam Hist. 2, 49 vulgi Hist. 4, 50 — Consalutatio exercitam Ann. 15, 16. Hist. 4, 72 — De ­ fect i о , debilitas v inum naturalium, quam vernáculo sermone vocamus Öbnmadjf, quasi dicam destitutlone viriam — Destinarlo Hist. 2,47. 2, 79. Ann. 12, 32 — Dissocia tio Ann. 16, 34 — D is so lut io — Exe­

cuție negotii Ann. 3, 31 Syriac 15, 25 — Irritatio convivorum Germ. 19

— Obstinatio fidei (obformatio) Hist. 3, 93 Iudaeorum Hist. 5, 13 Prae- dicatio Ann. 3, 74. 12, 29 — Prae varicatio Ann. 11, 5. 14, 41 — Prolata tio victoriae Hist. 3, 82 librornm lectio ante Gronov. qui primus e Codd. Florent. (Bodl. Bud. Reg. Lail ) Guelf. ed. princep. prolatio scripsit, vox Ciceroni frequentíssima; sed non contra morem Ta citi est pro- 1 a ta tio, apud quem prolatare saepius invenitur Ann. 11, 37. 15, 51. 6, 42.

Hist. 2, 78 — Rebellatio Ann. 14, 31 — Remissio Agrie. 9 Dial.

O ra է. 28 —• Repu ta tio veterum novorumque moruni Hist. 2, 38 — Sub-

ve c t i о frum enti Ann. 13, 51 — Vacatio Ann. 1, 46 — Inquisitio Agrie. 43.

25

\ / " )

C. Adiectiva in bilis desinentia.

Haec adiectiva a * futuris verborum temporibus dueta sunt, atque inde etiam futuri temporis vim iis adhaeret; sed observa tu dignum est, ex adie- ctivis hisce in bilis quaedam interdum activa significatione adhiberi vid.

Goerenz ad Ciceron. Acad, 1, 11, 41 p. G3 seq. — Dissociabilis i. e.

quod in se habet aliquid unde dissociar! non possit Agrie. 3 — Aequa- bilis Ann. 6, 31. Hist. 4, 5. — Inexplicabilis Ann. 3, 73. — Inevita- bilis Ann. 1, 74. — In exp leb il is. — Inexpiabilis Ann. 2, 76. — Im- placabilis Hist. 3,53 implacabilius Ann. 1, 13. — Insociabilis Ann. 4, 12. 13. 17. 15, 68. — Instabilis Ann. 1, 63. — Intestabilis Ann. 6, 40.

6, 51.15,55. — Irrevocabilis Agrie. 42 Notabilis (insígnie) Hist. 1,44.

4, 62. Agrie. 40. — Penetrabilis Ann. 2, 61. — Stabilis Ann. 2, 21

— Superabilis Hist. 2, 25. 4, 81. — Spectabilis Agrie. Alia hac ex norma formata sunt, ut Exitiabilis Ann. 6, 24 — Perniciabi lis Ann. 4, 34, nisi vetera verba exitiare et perniciare statuas; alia contra analo ­ giam, Habilis passiva significatione, quod facile tractari pptest Ann. 12, 41 et alibi Inhabilis Ann. 3, 43. — Inter cetera adiectiva, quae desinunt in lis memora tu digna sunt ap. Taciturn. — Aequalius (compar.) părere Hist. 2, 27. Ann. 15, 21. — Penetralia Ann. 2, 10. — Principalii Hist. 1, 12. 2, 59. 81. 4, 40.

Quae vero de formis eubstantivorum verbalium attulimus, sufli cere posse arbitrer ad sententiam nostrom probandam, linguani latinam Tácito eiusque aequalibus et ditiorem et correctiorem factam fuisse. Sed habemu s quoque luculenta veterimi s criptonim testimonia, ex quibus non tantum summám Taciti auctoritalem et aestpnationem fuisse in telli gimas, sed etiam ratio eins Iaudis perspicitur. Exs tant enim complures Plinii mi-

4

)

2Ծ

noris ad Taciturn epistolas vei de illő ad alios, 10 ) in quibtis hune laud ibus ita ëxtulit, ut sibi primus videretur, dum ab eo próximas habe- retur ingenio, studio, labore et reverentia pos terorum. 1 ’) Alia Plinii epistola incipit „Augurer, пес me fallit augurium, historias tuas ¡inmortales futuras: quo m agis illis (ingenue fatebor) inserí cup io;12) quod non minus ad elocutionis rationem quam ad invention is virtutem spectat. Certe non credibile est, Plinium exercitatissimum et su- b tilias! mum iudicem, quando agebatur de aids, tan tarn habuisse de Tácito existimationem, nisi coloquen tia etiam ceteros omnes tum temporis scrip- tores antecelluisset; quod item ex Plinio colligitur Epist. 2, 1. Laudatus est (Verginius) a Consule Cornelio Tácito: nam hic supremus feliei tatis eins cumulus accessit, laudator e 1 o q u. e n t i s s i m u s et Epist, 2, U, 17 postero die dixit pro Mario Salvius Liberális vir subtilis, disposions, acer, disertus: in illa vero caussa omnes artes suas protulit. Respondit Corn. Tacitus eloquentíssimo, et quod eximiu m orationis eins inest őcjriwn Id probant quoque multas orationes, quas Tacitus históriáé inseruit. Ann. 1, 42. 3, 12. 4 , 37.

40- 6, 8- 11, 24. 14, 43. 55. 88. Hist. 1, 15. 29. 37. 83. 2, 76. 4, 58. 64 Agrie. 30. Ac propterea Imperator M. Claudius Tacitus tantum e um fecit, ut libros eins decies quotannis describí inque archivis publicis collocari iuberet, ne dépérirent. ^)

Io) Lib. i , 6. Քօ. շ, i. շ, з, i6. 4, 13. >5. 5, 3, 6, 9. 16. 20. 7, 20. 33. 8> 7. іо.

9> Ц- S3-

։։) Lib. 7, 20.

is) Lib. 7, 33.

13) Flav. Vopiscas vit. Imp. Taciti c, jo,

Ex hoc grandi atque magnifico dicen di genere, quo, սէ e Płijiio modo docuinms, Nos ter usus est, et quod argumento suo aptissinium vere iudicavit, plurimae quoque scriptoris proprietatea explicandae sunt, quare nunc de sublimi genere loquen di Taciti diaputemus.

$ 4-

Sublimitas Taciti adu m b r a t u r.

Aetas illa, qua Tacitus floruit, argéntea literaturae Romana e nun cu- pata est, non, ut supra iam diximus , quia senno latinus in detenus incli- naverat, nam adhuc Romana lingua floruit usque ad Hadrianum, sed ob perversam aniinorum efformationem in cogitandi atque sentiendi rati one, qua aetas ilia longe desciverat a nativa illa et infucata castitate et venusta te prioris secuii. Apud о mues en im populos in moruni ingeniorumque for ­ mațiune periodica quaedam circulatio observator, ex qua ad summum per- ductum rursus ad infimum velocius quam adscenderat, relabitur, quod, Ta ­ citi verbo utor, seculum appellant. Ea autem moruni formado et in rebus externis et in ipsa radoné cogitandi sentiendique aetatis sita est, quuni homines vi ab aliis ipsis vario modo illata, coguntur alia cogitare quam antea. Itaque si ad res externas respicias, illo tempore libertas orationis coercebatur rerum publicaruni tristiori condicione, qua scriptures quoque coacti sunt, non ut antea, genio suo tantum indulge re; perterrere enim eos debebat Cremutii Cordi fortuna. (Ann. 4, 35) Periculorum erat arcana imperii aulaeque et tecta reconditaque Caesarum perscrutar! atque perspe- xisse; (Ann. 4, 71) adeo poetae cuidam, ob Agamcmnoneiii in tragoedia exprobratum, lis est intenta; (Suet. Tib. 66) similia exempla undique apud Taciturn obvia stint Ann. 3, 49. 4, 58. 6, 23. Periculosum erat virtutibus et meritis ceteris antecellere. Raro igitur vestigia morientis libertatis era nt, (Ann. 1, 72 Agrie. 2) quin adeo egregias Imperatoribus nioduni libertatis

4

*

28

indaruk. (Hist. 4, 81) Sic magna ingenia, ut ipse profitetur Tacitus, (Ann. 1, 1. Hist. 1,1) a scribenda historia deterriti sunt, et cetera s criptonim cohors ad infimam adulationem transiit. Boni mores Principum pravitate in diem corrupt! sunt luxuria et avari tia; animi qnaedam inollities recti pulchrique sensum, evertit et — minim non videbitor — imperii Ianguo- rem etiam literae artesquae paullatim imitatae sunt. Atque tulit hoc illo- rum temporum fortuna, ut res male gestae plerumque male scriberentur, et linio quoque generi studiorum decora ingenia decssent; ita cnim seripse- runt, ut auri bus tan tuni et cupid ita tibus hominum servirent. Jam niagis postulabant homines, ut historia eleganți sermone composita esset, quam ut ceitis testinioniis veri latis ni tere tur. Florebant autem illő tempore rhe- toruni scholae apud Romanos, et ob Georgiae auctoritatem illa artificiosior ars rhetorica in summo honore erat, quae sibi placet in artis, ingenii et cloquentiae ostentatione; quod rhetoricuni studium apud laudatissimum quoque rerum roman arum scriptorem Livium observări potest. lam Cice- ronis aetate, qua literae artes que ad altiorem perfectionem apud Romanos paullatim evectae eran t, qua ipsa ani moruni formatio lautier ac politior et indicium subtilius erat, cepit quoque incrementa latinus senno, et non amplius ad palatum esse poterat ilia velus о talionis simplicitas et argu- încntornm redis, omni arle car en s compositio priorum oratorum et rerum gestarum scriptorum. Postquam vero temporis successu magis magisque se erudiverant Romani , et, Augusto imperante, omnia multo nitidiorem adepta faciem quam antea habuerant, crebrior severiorque apud scriptores nobis occurrit in antecedentium seculorum scriptores animadversio.I4) Quare

--- %

l4 ) Horatius passim in Sermonibns et Epistolis eos perstringit, qui Lucillos, En ­ nios aliosque vetustioris aevi anteponerent elegantioribus et politioribus aetatis suae poetis vid. Manso ; lieber ФСНН^ІІІІПЗ re? Űítím ¡DÍCljkt î>eç nier %м igiy.

v

ínprimis latínis poetis secuii Augustei ici propositmn fuît, ut multa novan­

tes sermonean aliquem a vulgari ¿licencii ratione alienuni sibi fingerent.

Máximos vero lepores ex Graecis den varunt;1 s ) inde factum est, ut latina lingua adeo cum graeca coniuncta sit, ut iure suo Hemsterhusius in térd um affirmaret, poetas eos, qui se totes ad Graecorum imitationem contulissent, graece imperitis valde piacere non posse. 16) Quod Hemsterhusius de poe ­ tis, id quodam modo muta tis mutandis, de tota literatura romana di ci po ­ test, quae abliinc cum graeca ita coniuncta est, ut sine alterius detrimento hand separar! possint ; nec quisquam latine doctus est, nisi in graecis literis féliciter sit versatus. Nam non solum poetae magnum studium in i mi tan­

dis Graecis posuerun t , qua tenus in verborum iuncturis et formulis loquen di inest, sed etiani priores prosae ora tion is scrip tores, quod Ciceronis et ma­

xime Sallustii et Livii ingenii monumenta abunde probant.17 * * ) Quare non video cur aegre feramus nos, quo cl Tacitus in sermon em latinum Grae- cismos transtulerit, quuni omnes scriptures et poetae et solutae orationis illus aevi Graecis exemplis format! surit. Nimia vero mdulsernnt scriptores sermon is fuco artificioso et ostentation! rhe tori cae. Lex qnaedam erat prae- scripta scriptoribus laud em publicam obtinendi assensumque aequalium cu- pientibus, ut cura et delectu verborum ас sententianmi et peculiar! argu ­ mentum tractaiidi disponendique ratlone, seculo mdulgerent. QnaeSivcrunt igitur novitatem obi e c ta ti on em qu e orationis aut in vano verborum obsole- torum insolitorumque aucupio, aut in innsitata eorum significatione: ad- amarunt abruption et concisnm sermonas genus, adfectata sęntentiolarum acrimina, antitheses et argutias saepe ridiculas; inaequalitatem orationis,

15) Herat. Epist. 2, i, 56.

1 6) cf. Ruhnk. Elog. Hemsterhusii.

i1?) De imita tione Ciceronis vid. Quintil. Lib. 10, 1. de Sallustio, Poppo Prolegoin.

in Thucyd. Vol. IP. Id. 372 seq. de Livio IT al cliii Emendar. Liviana«.

inversicnem , transpositionem arque copulationem verborum, insolentiorem temporum modormnque usum, denique perpetuam construction!« ¡in sin ­ gulis membri s varjandae consuetudii • tu. Talem vero artem rhe tori cam aevo Taciti, si quo alio, quam maxime excultam fuisse, ex scriptis poé'ta- rnm e- prosae oration is praestantium auctorum, qui isto lo quend i genere affcctato usi sunt, probatur. Quid igitur mirum, quod ita omnis vis ner- vique orationis latinae debilitați տեւէ. Inter հօտ vero scriptures et arte scribendi et argument! tractatione ita fulget Tacitus, ut inter ignés luna minores; in quém vitia quo que sui a evi cadunt, sed nihilominus est, quo adducamur, ut contendamos, Taciturn etiam arte scribendi omnibus aequa- libiis superiorem se ostendisse, et diversis virtutibus summos Graecarum et Roman arum rerum auctores adaequasse. Maxime enim laudandus est, quo magis eins cogítandi sentiendique ratio iis, quibus vixit temporibus contraria erat. Ingenium eins tam rerum experientia, vei ex antiqua, vel sua memoria hausta, quae doctrina antiquiorum omnis generis «criptonim lectione com­

parata nú tritum et a pueritia honestis dedí tum erat; inde factum est, ut Noster exoriretur T hu су didi similis. Quid igitur minim, quod non hebe- tatuin animi rob nr in scripta componenda dirigatur? Quum enim témpora prorsus mutata essent, commutavit etiam dicendi genus, et sublimi operam dédit. Cognoscas in Tácito — sunt verba Rothii — quid lingua aliqua vel postquam florem suum iam excessit, tamquam revi- rescens senili aerate valet; addidit enim ser moni, quem nimia iam elegantem et delicatum accepęrat, robur ac nervos/ 6 Qua- propter baud scio an multum faliamur, si contendamos, Taciturn id ten­

tasse, ut in libris suis, illám antiquam gravitarem dignitatemque P. R, re ­

presentare t; certe nihil sibi induisit, quod non ab ali is quoque Romanis

vel scriptum est, vel scribi potuisset. Sic vero singulari studio Graecos et

poetas Romanos imita tum esse Taciturn, declarat scribendi genus; itaque

— 3 լ —

Tacit eae diction! obiici possunt grandia vitia, quae Cicero in Thucydide reprehensus est, de quo scribit: Est Thucydides subtilis, acutus, brevis, sen tenths magis quani verbis abundans;18 ) et alio loco: creber est senten- tiis, compressions rerum brevis, et ob earn rem interdum subobscunis; IS ) et Quintilianus, densus et brevis et semper instans sibi Thucydides. 20) Sed iam accurätius examinemus, quibus in rebus insit ilia gravitas sublimitas- que elocutionis Taciteae. 2I)

iS) De Orat. Lib. 2, 12. 22 Orat. c. 11.

12) Brut. c. 7.

= 0) Iustin Oran To, i. Poppo Proleg. in Tliucyd. Vol. IP, Tp. 279.

2 i) De sublimi genere dicendi Taciti scripsit В erg er us Witteb. 172 7 quam dis­

sertationen! oculis contrectare mill! non licuit.

Primuni vero posita est in vocábulo rum et construction um electione; plurima enim verba vel aliunde plane non nota vel tantum ab antiquissimis scriptoribus, inprimis poetis, habet in libris suis. Accedit deinde Fi gura rum nonnullarum usus maxime an ti tlie sium et per­

mutáció abstractoruni et c'oncretorum, qui figuratus senno ex rhe- toruni schol is fluxit, ut in universum hand raro rhetoricis pigmentis ora ­ tion em indát; tertium, vocabulorum collocatio, in qua inprimis obser­

vam dignae sunt, parentheses et anacolutha. Sequi tur brevitas, quant Tacit! quasi pr opr i am tribuerunt critici et grammatici. Ea partim in omis- sione verborum ad sensum non plane necessariorum eon spici tur, in senten- tiis nervosis vigoreque ex cellen tibus, quibus copia argutarum dictionnm est;

partim in periodorum earumque membrorum connexione, saepe lev! ob

omissas copulas, unde Asyndeton; deinde in omissionibus verborum, quae

ex antecedentibus suppler! possunt, unde Ellipsis; inprimis vero media

quaedain membra desuní, et particulis tantum indicantur, hue pertinet * 12

— 32 —

abrupta oratio et variata structura. 22) Hoc modo Taciti Ioquendi genus breve est; aniat breviores periodos, fugit verborum abundantiam, nisi sive perspicuitati sive gravitați consulii, denique omnia, quae sententia integra remover! possunt. Sed iam singulis exponamus, quod hac de re in universum diximus. P ri mum sublimitas Taciti positą est in retentis voca- bulis et formis, quae tantum apud antiques scriptores reperiuntur, et obso­

leto rum aut poeticorum nomine notantur, quamquam an tiqua e Iocutionis usus omnibus historieis studiose quaes՛tus est, ut aliis locis videbimus.

2 2 ) Vid. Lips, ad Ann. 12, 26.

1) Hue pertinent multa propter singulas literas. Omnis pro o mn e s Ann. 1,3 et alibi, quem scribendi usuin iam Priscianus laudat, et semper ap. Sall, attamen Ann. 3, 25 ubi vulgo: cum om ­ nis damns delatorum interpretationibus sub ver ter en tur, c. Codd. restituenduní est, subverteretur — Ocean ere (occinere) Ann. 2, 81 vid. Sall. Fragm. I ap. Serv, ad Virgil. Georg. 2, 384 — CI údere (claudere) Germ. 34. Hist. 1, 33 qua de forma cf. Oudend.

ad Suet. Oct. 22 — Plebes Ann. 2, 19. 3, 2 et alibi, ante Taciturn hac forma iam usi sunt, et poetae et solutae orationis scriptores, En­

nius ap. Hieronym. in epist. Plebes in hoc Regi antistat loco. Sall.

Cat. c. 34 Liv. 1, 20. 2, 21 Cic. de Leg. 3, 3 — Quotiens, To­

ți e n s Hist. 1, 25 sic optimi scriptores vid. Interpp. ad Ciceron. — Diu noctuque (die et nocte) cf. Corte ad Sall. lug. c. 70 -* • Extu- mare (aestimare) Ann. 3, 17 et Ernest ad h. 1, Taciturn vero liane formam praetulisse inde colligas, quod fere ubique in Godd. scriptum est, extumare. Quare non dubito, quin ap. Taciturn, ut ap. Sallust, scribendum sit, Op turnus, maxumus, cottide honos, labos, divorsus, volgus, condicio, adulescentulus z et alia, qua de

I

53

re copiosius agemug in nostra edit. Historiarum. Rudd. T. 1 p. 172. — t , Tris Germ. 2 — Quaesitio (quaestio) Ann. 4, 45.

2) Terminationes et genera substantivorum. Hue pertinent fle­

xiones IV declination^ in dandi casu in u pro ці. Exempla sunt.

Irrieu Hist. 1 , 7 ut nos scripeirfius pro vulg, irrisui, quamquam Walcliius ad Agrie. 39 derisui défendit. Senatu Ann. 1, IQ. Co ­ in i ta tu Hist. 2, 65 — Luxu Hist. 2, 71 Ann. 3, 30. 34 — Comea tu Ann. 12, 62. Decursu Ann. 3, 30. Cruciata Ann. 15, 59 — Meta Ann. 15, 69. 12, 62 Sili us dissimulando nieta ad munia fori a dg redi tur, locus perperam intellectus ab interpr. qui meta pro ablativo acceperunt, nixi simili loco Hist. 3, 32 Antonius bali- neas abhtendo cruore pe ti ti, ubi meliores Edd. cruori legan t. De utroque loco accnr: tins tra'ctabimae, ubi de usa genindiorum ap. Ta ­ citurn agemus. Ceterum haec dativi forma iam ap. scriptures ante Taciturn exstat ex. g. Ciceron, usa p. usai ad Famil. 3, 71. 10, 24.

Inprimis autem lia e c forma frequentata est Caesar! atque Sallustio;

observat en i m Gellius N. A. 4, 16 Caesar, gravis auctor linguae lati ­ náé in libris Analogies omnia istiusmodi sine I litera dicenda cen- censet.“ baud duble haec forma e graeca forma dativi orta ost in vi vid. Maitaire de Dialect, p. 537 ed Stallb. Simili ratione vocalem literám I casa gignendi et dandi V declinationis tollebant, et poeta e et historici sic loquuti sunt vid. Corte ad Sall. lug. c. 56 quare non dubito legendám esse Atm. 3,34 multa du r i tie veterani melius et laetius mutata, ubi duri tie pro duritiel accipias; est quoqne Ge­

nitivas post adiectiva neutrius generis, at multa et alia similis Tá ­ cito usitatior, ut infra videbimus — Valgum pro vulgus Hist. 1, 78. Non. Marcel p. 263 (ed. Lips 1826) Vulgus in gener, mascul.

Sisenna Hist. lib. 3 Virg. Aen. 2. 98 imperitum concitat vulgum. —

5

з4

Diploma t ib из (diplomatis) Hist. 2, 65 vid. Stallb. ad Ruddm. Inst.

Gr. L. T. I p. 99 Obs. 38. — Veno dativus ab venus Ann. 14, 15 posita veno Ann. 13, 51 veno exercere aliquid. Errat Scheller, in Lex, v. venus, qui veno exercere aliquid, in sensu ablativ! acce- pit; sic venni subiicere et habere ap. Apuleium Met. 8, et sic legen- dum esse censeo veno dedisse Ann. 4, 1 vnlg. ven um dedisse

— O racii forma syncopa ta Ann. 6, 21. Aetna in nom sing. Ann. 2, 20 in nom. pl. Ann. 12, 45 — Deiim Ann. 15, 74 etiam ap. alios.

His formis antiquis addere licet freqncns usiis substantivonun, quae a verbis derivativa orationi gravitateiil et nervos comparant, quails generis sunt substantiva in entum et entia exeuntia, magna ex parte abstractae signiücationis — - Co'gno mentum Ann. 13,39. De ­ ll onestamentum An. 12, 14. Hist. 2, 87. 4, 1.3 (Sall. Veli. Pater.) Del inimentum, sic ubique ap. Tacit, nunquam delenimentum — Hör tarnen tum Hist. 4,18 (Sall. Liv. lust.) media forma inter hor- tamentum et hortatio est Tácito Hor tarnen Germ. 7. I mi ta men­

tum Ann. 13, 14. 14, 57. 3, 57. Irritamen tum Ann. 5, 45. 13, 46- Librement u m Hist. 3, 23 Ma ch in am en tu in Hist. 4, 30.

Ann. 12, 45. 15, 4 — Med i tarnen tu m Hist. 4, 25- Ann. 15, 35 — Oblectamentum Ann. 14, 16. 21. 52. 16, 18. Placamentum Hist. 1, 63. Ann. 15, 44. Spiramentum Agr. 44. Temp era­

men turn Hist. 3, 38. Turbamentum (Sall.) Hist. 1, 23 — - Vela ­

men turn Hist. 1, 66 — Audentia Ann. 15, 33 Germ. 34 hoc vo-

cabulum insolentms videtur, quo tarnen Plinius usus est Epist. 8, 4,

4 et revera nihil est hac in voce quod iure reprehendas Non. Mar ­

cell. p. 443 different, in quit, audentia et audacia, quod audentia for-

titudinis sit, audacia temeritatis; i taque audentia ipsam actionem

significat, audacia vero módúm quendam audendi —- Irreverentia

An. 3, 31« 13, 26. Hist. 3, 51. Proti igentia Ann. 6, 14. 13, 1.

• 15, 37. Reverenda Germ. 9 — Vaniloqnentia (Plant. Liv.) Ann. 3, 49- 6, 31 — Properantia Ann. 12, 20 Substantia Dialog. 8 — Inscientia ab inserena sicut negligentia a negligens Hist. 1, 52. 2, 77 ubi Mas. insutiam — His formis etiaui adelas frequentem usum substantivorum verbalium in ոտ IV declinat« Mi s su Ann. 1, 60. 3, 21 Hist. í, 9. Concessu Aun. 12, 44. Obieetu Hist. 3, 9. 5, 14.

4, 67. Germ. 8 in num. pl. Ann. 14, 8. Distinctu An. 6, 28.

Dispositn Hist. 2, 5. Provisu Ann. 1, 27. 12, 6. 12. 15, 8- Hist. 2, 5- 4, 22. Advec tn Hist. 4, 84. Perm is su Ann. 2, 59.

Adspectui Ann. 15, 12." Ostentui et Obtentui Ann. 1, 29. 12, 14. 15, 25. 64. Hist. 3, 35. Hist. 1, 49. 2, 14. Receptúr Hist. 2, 26 Portasse etiam in his dativis Tácito restituera da est forma antiqua in ñ vid. Z m up t Gr. ■§ 30. Obtentum Ann. 12, 2. Relatu Germ. 3.

Hist. 1, 30.

3) Terminaciones adiecti varum et prono mínu m — Inermuș ve ter e flexione pro in er mi s Ann. 1, 6. 51. Hist. 3, 64 qua forma iam usi sunt Cic. ad Div. 11, 12 Sall. lug. 94. 107 Sisen. Hist. lib.

3 ap. Non. Marcel, p. 492. plerisque inermis in 'castra perfugiunt perfngiunt Virg. Aen. 12, 131. Нас ex analogia etiam fiexit Tacitus, sem erm us Ann. 1, 68. 3 , 45 — Repens, forma antiqua pro re­

pentinus vid Gronov. ad Liv. 8,29 — Cete rus in num. sing, cetero orbe agr. 17. Hist. 2, 97 cetero mari Ann. 2, 23 cf. Sall. lug. 92. — Primor! (primores) in acre versabantur Hist. 3, 21. — Celebris in

• gen. mase. Tácito frequens, vir Ann. 2,88. pons Ann. 13,47. Ser ­ villas Ann. 14, 19 sic Auct. ad Heren. 2, 4 et Liv. 27, 1 eque- stris — In visí or Ann. 6, 4. Hist. 1, 12 — Improvisier Ann. 2, 47

— Sollicitior Hist. 4, 58 (Cic. ad Fainii. 10,28) — Strenuissimus

5 *