Lech Krzyżanowski
Konferencja w sprawie konserwacji
rytowanej posadzki romańskiej
kolegiaty w Wiślicy
Ochrona Zabytków 20/3 (78), 58-59
stosunkow o w ysokie ich ceny), i zastosowaniem m niejszych opakowań, zgłoszono następujące dezyderaty stwierdzając potrzebę przygotowania następujących pre paratów:
1. Gotowe roztwory żywic, które można stosować do wzm acniania struktury drewna.
2. Spoiwa do trocinowych mas w ypełniających (w m iejsce proponowanych goto w ych k itów i mas szpachlow ych do w ypełniania ubytków).
3. Em ulgow ane em ulsje wiążące. 4. Im pregnaty przeciwogniowe.
5. Preparat kom pleksow y (zwalczający czynniki rozkładu drewna i zabezpieczający przed grzybami d mikroorganizmami, m ający zarazem w łaściw ości ognioodporne). W dyskusji nad tym postulatem zdania były podzielone.
6. Preparat mający zastosowanie do trzciny i słomy.
7. Wodny roztwór im pregnacyjny (na bazie zw iązków baru i pięciochlorofenolanu sodu).
Wśród innych postulatów konserwatorskich zwrócono uwagę na potrzebę doko nania remontu w yjątkow o pięknego i okazałego spichrza w 'Myczkowcach, który może stać się bazą noclegową dla m asow ego ruchu turystycznego. W nioskiem bardziej ogólnym, związanym z całokształtem polityki konserw atorskiej, było postulow anie ograniczenia rozbiórki zabytków budownictwa drewnianego, doko nywanych za zgodą Woj. Konserwatora Zabytków.
Znaczenie konferencji m yczkowieckiej polega w znacznej mierze n a dokonaniu konfrontacji potrzeb konserwatorskich i badawczych z m ożliwościam i produk cyjnym i. Warto przy okazji podkreślić, że zgodnie z przedstawionym poglądem pol skie preparaty nie ustępują zagranicznym tak w skuteczności jak i w trw a łości działania. Można sądzić, że zgłoszone postulaty znajdą oddźwięk u produ centów. Zespół Chemii Budowlanej INC O jest, w św ietle dyskusji, w yjątkow ym producentem, który wychodzi ku potrzebom odbiorców uwzględniając ich p o stulaty i m odyfikując produkty. N ależy postulow ać aby w okresie nie dłuższym niż około '2 lat zespół specjalistów , może tym razem m niej liczny niż w M ycz kowcach, m iał okazję spotkać się i w form ie roboczej zapoznać się z pracami badawczymi i założeniami dalszych kierunków prac INGO oraz przedyskutować przy konserw ow anych, obiektach perspektywy rozwoju nowoczesnych środków i metod konserw acji zabytków drewnianych. Znaczna uwaga jaką od lat Zarząd M uzeów i Ochrony Zabytków przywiązuje do spraw ochrony i konserw acji b u downictwa drewnianego pozwala optym istycznie zapatrywać się na dalsze per spektyw y.
Lech K r zy ża n o w sk i
KONFERENCJA W SPRAWIE KONSERWACJI
RYTOWANEJ POSADZKI ROMAŃSKIEJ KOLEGIATY W WIŚLICY
W dniu 18 maja 1967 r. odbyła się w W iślicy konferencja zorganizowana przez W ojewódzkiego /Konserwatora Zabytków w Kielcach i Ośrodek Dokum entacji Zabytków w Warszawie. W naradzie w zięli udział: Prof. dr Jan Zachw atow icz (jako przewodniczący) oraz mgr Maria Charytańska, mgr Teresa Ciach, prof, dr Józef D utkiew icz, mgr inż. Czesław Gołębiowski, doc. dr (Hanna Jędrzejewska, inż. Feliks Kanclerz, mgr Maria Kozińska, prof, dr IMaksymilian Kranz, dr Lech Krzyżanowski, dr Janusz Lehmann, prof. Bohdan Marconi, mgr Andrzej M icha łow ski, mgr Danuta Paprocka, doc. dr Barbara Penkala, mgr inż. M arian S krzy pek, dr inż. arch. Andrzej Tom aszewski, doc. Leonard Torwirt, kons. W ładysław Zalewski.
W ciągu ośm iu lat, które m inęły od odkrycia płyty, w szelkie zabiegi konserw ator skie zw iązane z zabytkiem m iały charakter prac dorywczych, narzuconych pogar szającym się stanem zachowania. Także i badania, niezależnie od pozytyw nych w yników (opublikowanych w Ochronie Zabytków XVIII (1965) nr 2 s. 35— 48; X IX (1966) nr. 2 s. 80—82, 82—Ш), n ie m iały charakteru kom pleksowego. Okres ten w ykorzystano m iędzy innym i na prace, które dokonały pewnej poprawy w a runków w odnych w otoczeniu kościoła (założono dreny, wykonano praw idłow e odprowadzenie wody opadowej). Niem niej jednak w podziem iach kolegiaty nadal utrzym uje się w ilgotność względna w granicach 91—96%.
Konieczność podjęcia decyzji w sprawie konserwacji posadzki stała się pilna za równo ze względu na niezadowalający stan zabytku jak i przygotow yw ane pro jekty uporządkowania podziemi kolegiaty.
M ateriały do dyskusji przygotował Ośrodek Dokumentacji Zabytków w W arsza w ie realizując własną inicjatyw ę podjętą· na poprzedniej konferencji, która m iała m iejsce 9 grudnia 1966 r. Doc. dr Barbara iPenkala ii mgr Teresa Ciach opracowały elaborat podsum owujący dotychczasowe badania płyty zrealizowane w Katedrze Chemii i Technologii M ateriałów Budowlanych Politechniki W arszawskiej. Mgr Maria Kozińska dokonała zestawienia wykazu m ateriałów związanych z pow yż szym zagadnieniem, znajdujących się w Zespole Badań nad 'Polskim Średniow ie czem UW i PW. Opracowania powyższe, uzupełnione kom pletem załączników będących wyborem najw ażniejszych dokumentów z zestawienia mgr K. K oziń skiej (7t2 strony), stały się przedmiotem recenzji (doc. dr Hanna Jędrzejew ska, prof, dr M aksymilian Kranz, dr Janusz Lehmann, prof. Bohdan M arconi, doc. Leonard Torwirt, kons. W ładysław Zalewski). Po uzupełnieniu recenzjam i całość m ateriałów została udostępniona uczestnikom przed spotkaniem w W iślicy. Długa i ożywiona dyskusja, poprzedzona wizją lokalną, doprowadziła do n astę pujących wniosków :
1. N ależy odstąpić od projektowanego przykrycia posadzki klim atyzowaną ga blotą. Może ona wprawdzie stanow ić skuteczną osłonę przed ipyłem, a także za pewnić stałą w ilgotność w bezpośrednim otoczeniu zabytku* lecz posiada rów nież cechy ujemne. Um ieszczenie gabloty w środku czytelnych reliktów rom ańskiego założenia (wśród których posadzka jest tylko elem entem ), naruszy autentyczną kompozycję przestrzenną tego zespołu. Zachodzi przy tym obawa, że lśniąca szkłem gablota może stać się niezamierzonym, lecz głównym akcentem plastycznym w tym rejonie. W- tym wypadku ujemnie w płynie na percepcję oryginalnych wartości plastyki i architektury romańskiej. Nie ma również /pewności, czy pod ciągająca woda gruntowa nie przyspieszy rozkładu posadzki (nie jest rozwiązany problem izolacji poziomej).
2. Istnieje wobec tego konieczność stw orzenia w całym podziem iu w ilgotności względnej w granicach 80%. N ie jest w skazane stw orzenie klim atu suchszego po niew aż zachodzi obawa przesuszenia zabytku, co m oże ujem nie w płynąć na jego strukturę.
3. W związku z powyższym projekt architektonicznej organizacji wnętrza pod ziemia kolegiaty powinien zabezpieczyć przed pyłem tę część, w której znajduje się założenie najw cześniejszego kościoła (pożądane rozwiązania alternatyw ne). 4. Przyszłe udostępnienie podziemi kolegiaty wym aga opracowania szczegółow ej instrukcji określającej ilość osób, która może wejść do obiektu. Obecne m ożli w ości rozwiązań technicznych nie uzasadniają m ożliwości dopuszczenia m asow ej turystyki do podziemi.
5. Bezzw łocznie należy zapewnić zabytkowi stałą opieką konserw atorską — co dzienną kontrolę stanu zachowania, zmianę m etody i zakresu pomiaru w ilgot ności.
6. Zaproponować kilku środowiskom konserwatorskim , lub pojedyńczym osobom opracowanie programu konserwatorskiego (badania konserwatorskie, projekt kom pleksowych zabiegów ze wskazaniem metod, środków i wykonaw ców ). Tak opracowany zespół programów powinien się stać podstawą do w ytyczenia k ie runku konserw acji i podjęcia decyzji rozpoczęcia prac konserwatorskich.
W trakcie dyskusji zgłoszono szereg szczegółow ych postulatów, które powinny ułatw ić opracowanie .takiego programu. Najważniejszym zadaniem jest obecnie zapewnienie stałej opieki konserw atorskiej (zleconej PP Pracow nie K onserwacji Zabytków) i poprawa w arunków klim atycznych w podziemiu.
Lech K r z y ż a n o w s k i
DREWNIANA CERKIEW POŁEMKOWSKA W STAWISZY
Do nazbyt długiej n iestety listy strat w zakresie drewnianego budow nictw a łem kowskiego, dopisać należy jeszcze jedną, tym boleśniejszą, że dotyczącą obiektu stosunkowo mało zm ienionego w latach późniejszych i zachowanego dobrze aż do ostatnich czasów. Tym razem przyczyną zniszczenia nie było opuszczenie i
