I "
?
Zbiór'
,?j dokumentów urz?dowych
dotvczacvch stosunku
Wolne?o-- MiastFi Gda?sk.a
do Rzeczypospolitej Polsk.iej
<, l
?
'" ':' ).
'"
Cz??? VIII.. ..;
'1' \
...
?
Rok 1932.
.,
?
.. ?
Zebrane i wydane przez
Biuro Komisarza Generelneso/ Rzeczypospolitej Polskiel w Gda?skuu
,/,
J .
. ..
:,
I
'\ \
?
?
Gdar1sk 193 J
,
? z c i o n k. a m i D r li k. a r n i G d a ? s k. i e j T o IV. Ak. c. IV G d a ? s k li
'1 '
,7
J
-"
/,-"
:if
I \
-.
r
;:;
"»-
/?:
..
,/
?
.
L
j.'-
/ ,
?
?"
.;;
(I
..
I
• t
"',
,:
?
"')
"
"'"
.:-
?"
,
I
"
..
I
.-:
I
,
?
\
\
\:
I
,
?
\
Zbiór
dokumentów urz?dowych
dotvczacvch stosunku
Wolne?o Miasta Gda?ska
do Rzeczypospolitej Polskiei
Cz???" VIII.
ROK 1932.
Zebrane i wydane przez
Biuro Komisarza Generalne?o Rzeczypospolitej Polskiej w Gda?sku
•
-,
T o IV. A k c. IV G d fi
?
s k u
tI( 2-00A
-
Drukomeno z polecenia
Ministerstwa Spraw Za?ranicznych
u\
•
.U
Cz??? VIII·? wraz ze skorowidzem
alfa?
jyczno-rzeczowym
i uwaqami
zebra? i opracowa? Dr. R· AN WODZICKI
referendarz Biura Komisarza Genl ne?o R. P. w Gda?sku
f
j\ ,j
- III --:-
\,
Spis rzeczy.
Nr. 1. Stycze?
Dokument Rok 1932 Str.
2.
3.
4.
5.
o.
7. l.uty
R 4.
9. 4.
10. o.
11. Marzec 29.
12. Maj 10.
" 13. 10.
]4. " 19.
15. Sierpie? 13.
" Jfi. 13.
17. Pa?dziernik 15.
" rs. Listopad 20.
19. 20.
2(). 20.
4If
21. , 23.
" 22. 25.
" 23. 2fi.
12. Decyzja Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gda?sku w sprawie W?adzy nadzor-
czej w znaczeniu kolejowych przepisów przewozowych . . . . . . . . . ? .
14. Decyzja Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gda?sku w sprawie organizacji kolei
po?o?onych na obszarze W. M. Gda?ska . . . . . . . . . . . . • • ., 4
1 H. Pismo wyja?niaj?ce Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gda?sku do Komisarza
Generalnego R. P. w zwi?zku z decyzj? Wys. Komisarza z dnia 14 stycznia 1932 r. 5
15. Decyzja Wysokiego Komisarza Ligi Narodow w Gda?sku w sprawie personelu po-
siadaj?cego obywatelstwo gdaóskie w s?u?bie Polskiego Zarz?du Kolejowego . S
2D. Haport wicehr. Cecil'a dla Rady Ligi Narodów w sprawie dost?pu i postoju Pol-
skich Okr?tów Wojennych w porcie gdatlskim . . . . . . . .. 14
29. Raport wicehr. Cecil'a dla Rady Ligi Narodów w sprawie wykorzystania przez Polsk?
portu gdallskiego ...
4. Opinja Sta?ego Trybuna?u Sprawiedliwo?ci Mi?dzynarodowej w Hadze w sprawie
traktowania obywateli polskich i innych osób polskiego pochodzenia lub j?zyka na
obszarze W. M. Gda?ska . . . . . . . • • . . . . . . . , , , ,
Odr?bna opinja czterech s?dziów St. Trybuna?u Sprawiedliwo?ci Mi?dzyn. w Hadze
w sprawie jak wy?ej (Nr. 7) ...•....
Odr?bna opinja s?dziego Sir Cecil'a Horsta w sprawie jak wy?ej (Nr. 7) .
Przyj?cie przez Rad? Ligi Narodów opinji St. Trybuna?u Sprawiedliwo?ci Mi?dzy-
narodowej w Hadze w sprawie jak wy?ej (Nr. 7) . . . . . . . . . . . . .
Prowizoryczna decyzja Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gda?sku dotycz?ca
"action directe" w sprawie celnej. . . . . . . . . . . . . , , ,
Raport p. Eden'a dla Rady Ligi Narodów dotycz?cy "action directe" w sprawie celnej.
Raport p. Ederi'a qla Rady Ligi Narodów dotycz?cy wykorzystania przez Polsk? portu
gda?skiego . '. . . . . . . . . . . . . • • . • . . • • •
Raport p. Eden'a dla Rady Ligi Narodów dotycz?cy "action directe" w sprawie celnej.
Protokó? polsko-gda?ski w sprawie dost?pu i postoju polskich okr?tów wojennych
w porcie gda?skim. . . " .
Protokó? polsko-gda?ski m. i. w sprawie propagandy ekonomicznej. .
Raport ). Eden'a dla Rady Ligi Narodów w sprawie nominacji Wysokiego Komisarza.
Dec
.
'ysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gda?sku w sprawie legalno?ci hier-
ne?' .irotu uszlachetniaj?cego i innych sprawach celnych . . . .
Decyzja WySUr/{' :2:0 Komisarza Ligi Narodów w Odalisku w sprawie zniesienia kon-
tyngentów gda?s' 'h . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Decyzja Wysokiego \Komisarza Ligi Narodów w Gda?sku w sprawie t. zw. nacjonali-
zacji towarów . . l. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Raport p. J. Simon'[t?la Rady Ligi Narodów w sprawie wprowadzenia z?otego pol-
skiego na kolejach gd?liskich. .
Raport p. J. Simon'a iN sprawie j. w. (Nr. 21) . . . . .
Uk?ad polsko-gda?ski
j' sprawie traktowania Polaków w Gda?sku, zwrotu kosztów
szkolnych za dzieci
k(ejarZY' waluty
na kolejach i l. d. . • . • • • • • . .
)
2
16
lR
22 24
25
25 34
37 44
50 54 54
55
fiO
63
64 65
66
Dokument Rok 1932
Nr. 24. Listopad 2H. Raport p. Eden'a din Rady Ligi Narodów w sprawie wprowadzenia z?otego pol-
skiego na kolejach . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2R Raport p. Eden'a dla Rady Ligi Narodów w sprawie przed?u?enia mandatu tym-
czasowego Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gda?sku . . . . . . . . .
?l. Utworzenie przez Rad? Ligi Narodów konjitetu trzech celem gruntownego zbadania
sprawy "actiol1 directe".' .. .
- IV -
25.
Dokument Rok 1931 (Uzupe?nienie).
68
69
f)?l
Wrzesie? 2n .. Decyzja Wysokiego Komisarza Ligi Narodów w Gda?sku w sprawie wykorzystania
portu gdatiskiego (fuli use) . . . . . . . 70
Omy?ki druku
Stronica wiersz: tekst: zamiast:
5 10 Z do?u polski admin istarcyj ncj
8 24 z do?u polski Prczn lesienie
9 29 z do?u franc. ?tabhlissent
12 5 z do?u franc. o p LI S Z C Z () n () po:
du scrvice:
ma by?:
18 23 z góry franc. moins mois
21 8 z do?u polski uprwnienia uprawnienia
29 16 z góry polski wykraczaj?ca wykraczaj?c?
29 17 z do?u polski rozstrzyniecia rozstrzygni?cia
36 9 z góry polski mia?by mia?yby
36 10 z góry franc. Ensuite ( Ensuite
40 19 z do?u polski Rzeczypospolita Rzeczpospolita
40 10 z do?u polski U normowonia U normowania
41 5 z góry polski by?aby by?a
41 19 z góry franc. paritculier particulicr
41 10 z do?u franc .. ?ccntuel ?vcntuel
43 2 z do?u polski by?a bywa
43 9 z góry franc. n?anmois n?anmoins
48 13 z do?u polski haniowym /' 11amllowym
49 22 z do?u franc. tl't?graphiqlle -- ",?.(,. "Il'graphiqul'
53 4 z do?u polski
O??WiadczelliC! • .? o wiadczcnic
55 4 z góry polski Wysokicni A / Wysokim
56 18 z góry polski robic?no?ci (- rozbie?no?ci
57 12 z do?u polski Kieruj?c
'
Kieruj?c sit;
57 33 z góry franc. prov?dure
l proc?dur ;
59 6 z góry franc. qucllques quclqucs ?
59 28 z góry polski nlcurcgulown ych nicurcgulowan ych
63 21 z do?u franc. Secr?tare Secr?tairc
66 8 z góry franc. Conccil Conscil
67 10 z góry polski koszta koszty
, ?
\
lR o P u s z c z o' n o po:
parties:
franc.
ad min istracyj nej
Przeniesienie
?tahlisscut
des chcrnins de Icr - la plus
grande latitude pour qu'elle
soit a m?rne dassurer le
service.
dans lcurs appels, lcs conclusions
de l'avis d?ja donu? au Haut
Cornmissaire. Les parties
1932
,
. .
'.
- 2 --
1.
DECYZJA
WYSOKIEGO KOMISARZA LIGI NARODóW W GDA?SKU
z dnia 12 stycznia 1932 r.
w sprawie w?adzy nadzorcze] (Aulsichtsbehórde) w znaczeniu kolejowych przepisów przewozowych.
I. \N dniu 2 grudnia 1929 r. Senat W. M. Odaliska przedstawi? Wysokiemu Komisarzowi Ligi
Narodów w my?l art. 39 Konwencji, zawartej miedzy W()ll1CI11 Miastl"!11 a Polska w dniu 9 listopada
1920 r. w Pary?u - nast?puj?cy wniosek:
"Polski Zarz?d Kolejowy zobowi?zany jest we wszystkich wypadkach, \V których gdat'l-
skic przepisy przewozowe z dnia 25 pa?dziernika i928 ("V crkch rsurdnuugcn"), wymagaj? za-
twierdzenia w?adzy nadzorczej (Autsichtshchórdc ) .-- uzyska? zatwierdzenie Senatu gdaI1skiego
jako w?adzy nadzorczej."
II. Stosownie do procedury ustalonej w I?czolncjt Rady z dn. II Czerwca 1925) nast?pi?a wy-
miana pism mi?dzy Stronami: I?z?d Polski przedstawi? odpowied? w dniu I() stycznia 1930, Senat
Gda?ski replik? w dn. 27 lutego 1930, a Rz?d Polski duplik? W dn. 24 marca 1930.
III. Z chwil? zako?czenia w ten sposób wymiany pism, zwróci? si? Wysoki Komisarz do Sekre-
tarza Generalnego Ligi Narodów pismem z 29 marca 1930, w my?l procedury z 11 czerwca 1925, celem
za??dania opinji prawnej, a w razie potrzeby technicznej co do kwcstji, czy stosownie do obowi?zuj?-
cego stanu prawnego Polska zobowi?zan? jest do uzyskania zgody Senatu gd;:lIlskiego jako w?adzy
nadzorczej (Autsichtsbchórdc ) w wypadkach, przewidzianych przez gd;:ulskie "Verkehrsordnung" z 25
pa?dziernika 1928.
IV. Prezydent Komisji doradczej i technicznej dla spraw komumkacji i tranzytu Ligi Narodów,
w porozumieniu ze sprawozdawca dla spraw gdaI1skich r?ady, postanowili poprosi? sta?y Komitet
p?awny Komisji, by zechcia? zbada? t? spraw? przy pomocy sekcji administracyjnej sta?ego Komitetu
transportów kolejowych. Komitet prawny, w którym zasiada? obywatel gdat'lslki, mianowany cz?onkiem
ad hoc, sformu?owa? opinjc w dniu 30 wrze?nia 1030. ()pillj? t? zakomuuikowano obu Stronom w dniu
fi pa?dziernika 1930, a ja w my?l art. VII procedury z 11 czerwca 1925, zbada?em z niemi kwestjc, czy
na podstawie tej opinji by?oby mo?liwe osi?gn?? porozumienie w tej sprawie oddzielnie, wzgl?dnie ??cz-
nie z ca?okszta?tem zagadI1iel1 kolejowych oczekuj?cych obecnie mej decyzji. \V tym celu spotka?y si?
Strony LI Wysokiego Komisarza w dniu 4 listopada 1930. Odt?d wszcz?to rozmowy, które trwa?y do
ko?ca ub. r., przyczcm nie by?o wida? mo?liwo?ci doj?cia do porozumienia.
4
Poniewa? moje zabiegi mcdjacyjne nie da?y ?adnych rezultatów, przeto nie pozostaje mi nic in-
nego, jak przyst?pi? do wydania decyzji.
-2?
1.
DECISION
DU HAUT COMMISSAIRE DE LA SOCIETE DES NATIONS A DANTZIG
du 12 janvier 1932
en matiere de l'autorit? de contróle (Aursichtsbehorde) au sens des lois sur les transports par chemins de ter.
.
l. Le 2 d?cembre 1929, le Gouvcrnemcnt de la Ville Libre de Dantzig a pr?sent? au Haut C0111-
missaire de la Soci?t? des Nations, contorrn?ment a l'art. 39 de Ja Convcntion conclue Je 9 novembre
1920 a Paris en tre la Ville Libre et la Pologne, la I?equcte suivante:
"L'Administration polotlaisedes chcrnins de fer, dans tous lcs cas OlI lcs Codes dantzikois
des transports du 25 octobre 1928 ("Verkehrsordnungcn "), cxigent I'approhation de l'autorit? de
contróle (Aufsichtshch?irde), es-t tcnue d'ohtcnir l'approbation c?u S?nat de Dantzig, constituant
l'autorit? de contrólc".
II. Contorm?mcnt a la proc?durc ?tahlic par la r?solutiou du Conscil du 11 juin 1925, un ?change
de picces a eu licu cntre les Parties: le Gouverncmcn t polonais a pr?scnt? sa r?ponse lc 16 janvier 1930,
lc Gouvcrnemcnt de Dantzig sa r?plique le 27 f?vrier 1930, et lc Gouvcrncmcnt poJonais sa dupliquc le
24 unars 1930.
III. L'?changc des picces ayant ainsi pris fin, Ie Haut Commissaire s'cst .adrcss? au Sccr?tairc
G?n?ral de la Soci?t? des Nations par lettre du 29 mars 1930, aux termes de ,la procedure du 11 juin
1925, pour demander lIn avis juridique et si n?cessairc technique sur la question de savoir si, conform?-
t1ll't1t fI J'?tat de ,droit en vigueur, la Pologne est tenue d'obtenir J'approhation du S?nat de Dantzig,
COl1l1l1e "Aufsichtsbehorde" dans Jes cas pr?vus par \es "Verkehrs-ordnungen" dantzikoises du 25 oc-
tobre 1928.
IV. Le Prl'sidcnt de .Ja Com1l1ission consuJtative et tcchnique des cOI11t11unications et du transit
de la Soci?t? des NatioI1s, d'accord avcc le Rapporteur pour Ics questioI1s de Oantzig au ConseiJ, ont
d?cid? de prier le Comit? juridique Ipcrmanent de la Commission; assist? par Ja Section administrative dll
COlllit? permanl'lIt des transports ,par voie ferr?e de bien vouloir examiner cefte L]llcstion. Le Comit?
juridiquc uans. lequcJ a si?g? un ressortissant dantzikois nOt11m? Memhre ad hoc, a formuJ? son avis Je
30 sepfembre 1930. II a ?fe communiqu? aux deux Partics Je 6 octohrc 1930 et j'ai cxamin? avec elles,
C01lfOrm?111ellt fI l'art. VII dl' la proc?dure c?u 11 juin 1925, Ja qucstion de savoir si en vcrtu de cet avis
il scrait possible d'etablir un accord sur cette question sl'parl?I11l'nt ou dans J'enscmbJe des questions
fcrroviaircs actueJ,Jcl11l'nt soumises fI 111a decision. A cet cffet UIlC rl'union cntre les Parties a cu licu
chez Je HaLIt COIl1i?1lissairc Je 4 llovembre 1930. Depllis lors des pOllrparlers furent cngag?s qui sc
pOllrsuivirent jusqll'a Ja fin de J'annl'c dcrniere san') L]ll'on ait pu L'lItrevoir la possibiJit? d'un accord.
Mes efforts de media tion n'a yall t pas rellss.i, j.\ ne me res te qu 'a proc?dcr ;1 dOI1ner ma d?cisi ()n,
3
V. Komitet Prawników wyrazi? nast?puj?ca opinjc:
"Wysoki Komisarz Ligi Narodów postawi? r) pytanie, czy Rzeczpospolita Polska zobowi?zana
jest do uznania Senatu W. M. Gda?ska jako "Aufsichtsbehorde" we wszystkich tych wypadkach, w któ-
rych gda?skie przepisy przewozowe z dnia 25 pa?dziernika 1925 (Eisenhahnverkehrsordnungen) wy-
magaj? zatwierdzenia .Autsichtsbchdrde''.
B iorac pod uw agc;, ?e wed?ug wszcl ki ch i nform acyj, otrz yl11 a nyc h przez K0111 itct, jasn e111 jcst, i?
okre?lenie .Autsichtsbchórde" odnosi si? do kontroli, wykonywanej przez w?adz? publiczn? nad zarz a-
dzenian?i z dzietlz iny eksploatacji kolei: ,
?e wed?ug artyku?u 104 Traktatu Wersalskiego jak równie? art. 21 Konwencji Paryskiej z 9 listo-
pada 1920, linje gda?skiej sieci kolejowej oprócz linij nale??cych do r?ady Portu (z wyj?tkiem tramwajów
i innych dróg ?elaznych, pó?niej okre?lonych w decyzji Wysokiego Komisarza) s? "kontrolowane
i zarz?dzane" (control and adrninistration ) przez Polsk? ; ?e to prawo zosta?o przyznane Polscc, (a nic
Polskiernu Zarz?dowi, uwa?anemu za Zarz?d prywa tny ) \V ten sam sposób w jaki zosta?y mu przyznane
inne prawa takie, jak prawo prowadzenia spraw zagranicznych Gda?ska, które to prawo przyznano
Polscc, aby jej zapewni? wolny dost?p do morza, oraz zastosowanie postanowie? artyku?u 104, wy-
ra?nie zastrze?onych przez Rad? przy zatwierdzaniu postanowie? Konstytucji gdaóskiej odno?nie kompe-
tencyj Senatu gd(lIlskicgo (Raport Wicehrabiego Ishii z 17 listopada 1920 r.); ?e w uastcpstwic tegu
nale?y Polskc uwa?a? za pe?ni?c? w Gda?sku niektóre prawa publiczne w takiej mierze, w jakiej wykony-
wanie tych praw jest potrzebne do regulowania spraw, zwi?zanych z eksploatacj? kolei;
?e to sarno prawo kontroli i zarz?du przyznane zosta?o Polscc w stosunku do linij, nale??cych
do Rady Portu decyzj? Wysokiego Komisarza z dn. 15 sierpnia 1921 (Thc Harbour Board will make usc
of the existing Polish railway administration for carrying out thc l larbour Board work of control, ad-
ministration, ... );
?e sprawy stanowi?ce przedmiot gdaIlskich przepisów przewozowych z dn. 25 pa?dziernika 1925
i ustawy gda?Sikiej z dn. 24 pa?dziernika 1928, s? wyra?nie sprawami, zwiazancmi z eksploatacja kolei;
?e ponadto, sprawy o których traktuj? te przepisy s? sprawami normowanerui ogólnie w tek-
stach przepisów o charakterze regulaminowym i ?e wed?ug decyzji Wysokiego Komisarza z dnia 5
wrze?nia 1921, do Polski nale?y wydawanie przepisów (hy-Iaws] potrzebnych dla celów eksploatacji
kolei;
?e je?li tak jest, to do w?adzy, która ma kompetencj? wydawania prz cpisów, w danym wypadku
do Polski, nale?y zatwierdzanie wyj?tków w przepisach, które to prawo zosta?o przyznane w?adzy nad-
zorczej (Autsichtsbchordcj w wy?ej cytowanych "Verkehrsordnungen", oraz ?e w tym zwi?zku .nicwiclc
znaczy, i? w specja?nem porozumieniu Polska i Gda?sk zgodzi?y sic, zastrzegaj?c zreszt? wszelkie na-
st?pstwa prawne, na wprowadzenie takich postanowie? do tokstów przepisów, ug?oszonych przez
w?adze gdaTlskie w tym samym czasie, jak do tekst()w przepis()w ·og?oszonych w Polsce przez w?adze
polskie;
?e zreszt?, decyzje pols.kiej w?adzy nadzorczej je?li narusza?yby prawa Gda?ska, mog? sta? si?
przedmiotem sporu przed Wysokim Komisarzem Ligi Narod()\v, tak jak decyzje gdaIls,kiej w?adzy nad-
zOI"Czej mog?yby sta? si<.: przedmiotell1 sporu na ??!danie Polski, je?liby uwa?ano, ?e do takiej w?adzy
l1ale?y wykonywanie pewnych kompetencyj;
?e badanie ogólnego zagadnienia stostlnk(Jw i granic Il1i?'.dzy kOlllpetencj?! ustawodawcz? Gdarl-
ska, jako w?adzy terytorjalnej' a .kompetencj? do wydawania przepis()w i wykonywania zarz?!du, przy-
s?uguj?c?! Polsce jako w?adzy, do której nale?y nadzór i zarz;!d kolei, wydaje s.iV hezcl'loweIll o ilL'
CllOdzi o inne zagadnienia, ani?eli poruszune w tekstach "VerkehrsordIllll1gl'lI" w odniesieniu do "Auf-
sichtsbehorde" ;
Z TYCH WZ(jL?I)()W
Komitet jest zdania, ?e w my?l obowi?!zuj(!cego prawa, wynikaj;lcego z traktat()\v i ,konwencyj jak rów-
nie? z decyzyj, rezolucyj i innych dokuI1lent(Jw, znajduj?cych si?' w aktach przed?o?onych Komitetowi do
1) Pp. Koenigs i Crusen (ten ostatni jako obywatel gdal"lski mianowany cz?onkiem Komitetu ad hoc) nil' mogli
podzieli? zdania wyra?onego w odpowiedzi Komitetu i wyrazili SW(\j punkt widzenia w osobnej opinji.
