Szczegółowe badania mikropaleontologiczne jako warunek ostatecznego ustalenia stratygrafii Karpat fliszowych

Konrrad KONIOR

Szczegółowe badania mikropaleontologiczne jako warunek ostatecznego . ustalenia stratygrafii

Karpat fliszowych

WSTĘP

Od szeregu 'Lat :zajmuję się wierceniami· przeprowadzainl)'TIJi w obrębie brzeżnych jednostek katrpa.cltich i przylega,jącego do nidh P.rzedgórm mię­

dzy Cieszynem a Andrychowem. Oprnoowując wyniki tych wier:oeń przeje rzalem komplemymateriał wiertniczy zarówno rozeni, jak i próbek okru':' chowych z wielu w:esiątków wiereeń. Przy tej okazji poczyniłem wiele

różnorodnych sp05Uzeżeń. NiektÓ!re z nkh zwJąza:ne z badaJniami płaszcz<r

winy podśląskiej rozszerzyć mOlŻilla I1I3t obsz:a!f cały'ch Kalr'pat.

PODSTAWOWE ZAGADNIENIA STRATYGRAFII KARPAT . I TRUDNOŚCI W JEJ USTALENIU

Badl8JIlli.e stratygr:afii fliszu kar-paCkiego nabrałQ :zmaczenia z . ChWllą podjęcia eksploatacji -ropy naftowej na· skalęprzemys.łową w wynilm Z'8r-

stosowal!l.ia jej po destylacji dOi celów oświetleru:owych.

Ze względu na ubóstwo skamieniałości we fliszu ustałelnie wieku :i ll1a-

stępstwa poszczególll1ychpoziomów geQlogicznyCh przedstawilało poważne trudności i dziś jeszcze napotykane.

Stosunki pod tym względem formułuje baroio :brafnie w ,;Słowniku

stratygraficznym północnych KaI'lpBlt fliszowydh" H. Świdziński (1947).

W części ogólnej "Słownika" (str. 11) autor tell1 stwierdza, co Il1JaStępuje:

"Prawie wszystkie karpackie formacje 2JOStaly wydzielone na podstawie

zewnętrznych cech petrograficznych !i względnego

p Q l Q Ż e ll1 i ao st r a t y g r a, f!i. c z ll1 e .g o. Niektóre z Il1tich, dzięki ma';"

lezi()lIlym skaJm:ieniałościom, udało się bliżej Qkreślić wieko'W'O, d.:La więlks:z.o­

ści natomioot, pozbawionej przekonywującyc!h dokumentów paleo'Thtologicz- nych, pozostają nadal te cechy. litologiczne i stootm'loe!k do· \innych komplek- sów, jako główne kryteria od:tóżniające". I dalej (str. 12): "Karpackie nazwy

stratygraficzne nie są więc ani terminami ściśle straJtygraricznymi, ani

Badania miikropaleointologlC2llle jaiko warunek ustaJ.ania stratygrafii

_ .

^. 1071

;petrograficznymi. Są to pojęcia stratygraficzno-facjalne, oIbejmujące serie

rloŻOIle a[boz jednegQ typu skały (:rzadziej)j allbo (przew8.Ż!l1Ji.e) z róż­

nych typów, tworzą>cych razem pewien zespół, który jaklO e a ł Ol ś ć wy-

różrui.a się swymi cechami spośród innych forIn8JCji iklarpack.1c'h i mjmuje, w stolSutllku dQ tych:he, ok ·r e ś 1 Q n e .p o ł Q Ż e.n; li, e s t r la t Y g r a-

f i c z n e. .

Największym hlQPoltem w stratygrafii karpackiej jest występowanie

w jednYm i tym samym poziomie wi'ckowym róż n y e hutWOTÓW facjal- n'Y'Ch i oowrotruie - poWtarzallrie się w ,różnyCh formacj'ac'h karpackich

zespołów o p o d o b n y m wykształceniu facjalnym". I nJal31;ępnde: "Gra- nice ikJaJl'paclcich fonnacyj przewamie nie polkrywają sJi.ę z gralnlioami

międzynau-odowych jednostek stratygraiic.inych, ponadto, wobec wzajem- nego przechodzenia! jednych facji w drugie, gramoe te mogą· !l'egio:rua1ruie

ulegać przemieszczem.dJom wiekowym, czyli przebiegać. skośnie do pozio- mów s tTatY1graficznych , uStalonych na podstawach palelClIIltołogicznych

i UZil1an.Y1cll za jednoczaoowe (geologicm.e ,,izochrony").

Dlatego też nie należy sta!Wilać zbytnicll wymagań stmtygrafii kar- packiej, ,ale me trneba także popadać w ~ątPien:ie, »czy to w ogóle jest stratygrarfia«. W miatrę postępu badań geo1oⁱgi'cznycll li petrograłfiCZ!IlYch,

udoollroualen:ia metod. ^0I'Ia!Z przybywatIl1a dokumentów paleontologicznych coraz ściślej daje się ustalić pojęcie każdej fQrmacji imrpackiej, a wiele nazw zbędnych odpada".

Przedsta,wione cytaty z pracy H: Świdzińskiego (1947) charakteryzują

krótko UlajJstotmi.ejsze właściwo<ści fliszu karpackiego Q.I'I8.Cl trudności w roz-

wiązaniu jegQ stratygrafii. Materiał paleonrt:Qlogiczny zeibmny przez F. Ho- hoo,ggera (1861) pochodził zpos~c.:~egó1nych pUl!lktów wydzielonych przez mego poziomów stratygra,f:ic2Jnych. To samo dotyczy późniejszych opraco-

wań V. Uhliga, (1883, 1901), A. Liebusa, (1902), T. WiŚlliowskiego (1897, . 1905, 1906, 1907), W. Rogali (1909, 1913, 1914, 1917, 1921a, 1921b, 1925, 1927, 1928, 1932), W. Rogali i B. Kokoszyńslciej (1933a, 1933b, 1934, 1948), W. SzajnOC'hy (1922), M. Stymałówny (1924), B. KokOs.zyńsk:iej (1939, 1949) oraz M. Ksiąmewicza (1939,.1956) i innych. Ponieważ występowanie :nieco obfitszych skupień makrofauny ma we fliszu chaTaik:ter loikalnlY, doku- mentacja. paleon1:ol,Q,giCZil1a nie ppsiadala ,charakteru ciągłego anli w kie- runku po~omym, ani też pionowym, orientowała :zaś ogólnie tylko w wi,e- ku głównych poziomów stral!;ygraficznyoh, 'bez ścisłegQ okIreślenia wieko- wego g·r.anicy doiInej i górnej i to ty liro w n:ekt6rych rej<oorach iJCh wystę­

powalIllia. Dzięki. temu poziQmy wydzielone w miarę ,rozwoju badań w Kar- patach Ó'kre.śltalIlo zwykle

na

·podstawie otch Litologicznych. DowQlność

i subiektywizm ocen w takich wypadkadh była i jest powodem wielu

omyłek, 'O k1;,ÓTy.ch wspomin.a, H. Świdziński (1947, str. 12). Autor ten pisze: "Wystarczy tu przypomnieć wzajemne plątanie Wl!i.lI'Stw Ikroś:naeń­

weh (oligocen) i i'I1iOCeI'laltnOwych (kreda górna), łupków me!n!i1itowych (górn.y eocen?) i czaTlnych łupków neokomskich, pstrych łUpków eoceń­

skich i środkowokredowych, by nie mnożyć już przykładów" .

W śród tych slroroplikowalIlydh st<lSunków w stra.tygrafii fliszu kar- packiego, wywolującychnieraz ostre polemiki, w chęci dokładn.iejszego o'kreśłenda wieku badanych 2JespoMw' skalnych ~ÓCOIIlO uwagę na częste w warstwach fliszu otwor.nice.

1072 Koorad Kooio'l"

PIERWSZE PRÓBY WYKORZYSTANIA OTWORNIC DLA STRATYGRAFII FLISZU

Badania mikropaleontologiczne utwo.rów flisrowych zapocząt:kowaJą

opublikowana w roku 1865 praca. F. KaoI'Tera na temat cltworru.c ,,st3lI'szych waiI'Stw piaskowca wiedeńskiego". Następujące po niej prace A. Rzehaka (1887a, 1887b, 1888a, 1888b) dotyczą reuny otwornioowej o]Ji.,go.oeńskich iłów z obszaru Mo.raw oraz wall'Stw numulitowych i ;ma(['gli z Meletta z obszaru Austrii.

Pierwszą pracę z terenu KwpatPolskich na temat fauny otwornicowej starszego. trzeciorzędu z Woli LllŻa'ńskiej ogłoo.il: V. Uhlig (1886). Od tel pory pojawiają się w polskim piśmiennictwie :k.avpa.cltim OOI'a~ częście}

wzmianki Q odkry,tej podczas badań faunie otwornicowej i jej znaczeniu pomocniczym dla. stratyg,raiii danych utworów.'

Niemniej za twóreę polskiej mikropaleontOolo()gU karpraclciej uznać na","

leży J. Grzybowskiego, któregOo podstawowe prace mikropaleontOologiczne

ogłoszone zostały w latach 1895-1901 (J. Grzybowski 1895a, 1895b, 1896, 1897a, 1897b, 1901). Badacz ten byl Tównocześnie pierwszym, który badał,

do celów kocelacyjn~ch i stratygraf:cznychmateril8Jy z wierceń na Oobsza- rze Karpat (1895, 1897). POowody, które skłoniły go do zainteresowania się

otwornicami w celu wykorzystanńa ich dla celów stratygr.a:f:iJi. karpackiej, przedstawiao J. Grzybows'ki (1895a, str. 519-520) następująco: "SkamieUny nieliCZIlJe moane do.tychczas" (z Karpat, przyp. autora.) ,,me przedstawliają dotąd w:docznie niezbitych argumentów co do wieku i stratygraficmego

położenia, zawierający>c'h je warstw, skoro jak tegOo riajnowsza. praca Uhliga dowodzi, hOTyzonty na podstawie ich wyznaCZ10Ille zostały dziś zakwesty~,

~owa.ne~ Cóż mówić o innych, z ktprych skamielin wcale prawie dotąd:

nie znamy.

Wo.bec takiego braku szczątków organicznyCh czy nie należał~by zw.ró...,

cić baczniejszej, uwagi TI:aI ska.m:eliny, które w szczęśliwie up08lażonych,

ok{)ilicach jedynie tylkOook~ paleontologa zwracają na siebie, tj. I0OI otwor~

nice". , - , '

NatomiaSt w tej samej pracy nlB.t str. 522 i 523 J. Grzybowski pisze~

,,Jeżeli Uhligowi otworndce tylko dały wskazówki codo wieku wall'Stw

z ' Woli· L użańskie'j, przypomnieć naleiy, że, pOznanie ich będzie się moglO:

choć w małej cząstce przyczynić do dokładniejszej znajomości kaTpack!cl1' utwoców. O waŻlności zaś dokładniejszegOo po:mani.a utworów tych' nd~

trzeba chyba długo mówić wobec tego, że utwory te wlaśnde mieszczą główne Irrineralogiczne bogaćtwo kra.ju (moW18 o ówczesnej Galicji, przyp.' aru'f:,ore) , tj. olejs.kJalny" I daJej: "I to właśniie powód, d1aczego do pracy tej pz:agnę użyć "przedewszystlciem materya.łu z kopalń naftowych. JeśU

bowiem otwornicę- pozwolą nam le-piej poznać kairpackie górotwory, slusz..;

nem jest by pewną korzyść z tego odniosło kopalnktwOon.a.ftowe". , ITIytoczone zdan.ia z pracy J. Grzybowskiego (1895) precyzujązu^J

pełnie jasno przyczyn~ podjęty,ch us;il<Jwań rozwiązywa.nia zagadnień stra-' tygraficznych na podstaWie badań mik:roopaleontologicznych. Oprócz ,czy- sto naukowych J. Grzybowski bmfłrównież pod uwagę także ce1e pr~

mysICiwe, co najlepiej· świadczy o nowOczesności poglądów tego. badacza na zadania i rolę geolOogii.

Badalllia nri:kropaleoo.tologi<2Ile jako warunekustaJ.eni'a stratygrafii 1073

,Ostatnią pracą mikropaleontologiczmą J. Grzybowsikiego jest ogłoszona

w roku 1901 praca Q otwo.rnicach wall"s,tw inocelJ"amowych z Gorlic. W pracy tej 00 podstawie obfitego materiału, ze 110 punktów, pochodzącego w du-

żej mierze z utworów paleogeńskich, autor wyciągnął nieostrożny wniosek na temat trzeciorzędowego wieku WM'Stw inoceramowych. Po tej pracy J. Grzybowski przestał ~ię zajmować rrtikropa,leontologi.ą, zraiŻOny pra,w- dopodobrue niedostatecznymi wynikami stratygll"aficznymi, a w dużej mie- rze również nie dość przemyślanym wystąp:eThiem R. Zubera (1897).

W. SzajiI10cha (1923) ocenia całokształt prac m.ik,r.opałeoDitologicznych

J. Grzybowskiego w · sposób nlalStępujący (sitr. 84): "Wprawdzie nedzieje stratygraficzne w nich pokładane w znacznej części zawiodły, tale rzuciły

one masę światła.. nacharakteT osadów karpackiej kredy gIl"óDie1 i kar- paclriego trzeciorzędu, wykaozując sttałośćpe'wnych faun w pewnych fa- ciesach, dalej zWiązek ich ze składem petrograf:cznym danej skały, a

nar:-

wet ruernz pewne stałen.astępstwo niektórych fa,un otwornicowych z gru~

py aglutynujących, waro.e, przecież w licznych wypadkach pr'zy.rozróżnie­

niu pokŁadów naftonośnego paleogelIlu".

Równocześnie z ostatnią pracą mikropaleontoJogiiCZlną J. Grzybow- skiego w 1901 T. pojawia się 'pIl"aca W. Friedberga (1901) na, temat mikro- fa'U,Ily warstw inoceramowych okolic Rzesz1Jwa i Dęb:cy. Na podstawie

zebralnyĆ'h ma,terioalów autorustOlSunkowal się negatywnie do stratygrad:icz- nej roli otwornJ.c, co oczywiście nie mogło pozostać bez echa. Na pod..'

kreślenie zash.:gują rozważania ·W. Friedberga (1901) na temat zależności

chernicmego składu skorupek otwornic od charakteru <J1S,adu (str. 617-619~)

. W obszernym rozdziale omawia1ącym wyCzerpująco poszczególne

rodziny;

rodzalje i gatunki autOl" stara się określić bliżej r'Oizmieszczenie, głę~

knści mocza i warunki życia omawianych form. Pmnimo pesymis.ty~nej

konkluzji na temat stratygraficznego maczenital otwornic praoa W. Fr.ied- berga (1901) stanowi poważny :kirók naprzód nl8J drodze rozwoju" mikro- paleontologii karpackiej. .

DALSZY ROZWOJ KARPACKICH PRAC MIKROPALEONTOLOGICZNYCH

Po .pierwszych ważnYfh prą(!l!ich n:ad'YykorzystalIliem faun oitwornico- wych dla stratygrafii 'fUszu' karpackiego w Polsce nastąpił 1Jkres, w któ- rym prace mikropale{)ritologiczne ~ależą do rzadkości. Pierwsza część tego okresu do roku 1923 pokrywa się prawie z podobną przerwą w piśmien­

mctwie świ'8ltowym (3.-Sztejn, 1958), spowodowal!lą - wobec niezbyt po-

myślnych wyników p:erwsiego okresu badań - brakiem zaufania do stratygraficznego znaczenia otwornic. W związku z zagadn:en.iami straty""\

graficznymi fliszu karpackiego poja,wiają się w tym czasie zasadniczo tylko dwie ważniejsze prace mikropaleorntologi'CiZIle: K. Wój'c'ka. (1903) na temat dolnooligoceńskiej fauny Kruhela Małego oraz w Austrii praca R. Notha' (1912) n.atema.t ta.uny.otwomicowej czerwonych iłów zBarwinkcl koło Dukli. Nieznaczne.ożYwienie ~teresow.ania. otwornicami dla oełów stratygraficznych za.zpacza s~ę w· związku 'z ;rosnącym zastosowaniem mikropaleontoJogii do. celów korela.cyjnych ·i· siraotygraficznych W8d'Stw

1074 Konrad Konior

--~---~---~----~---~--~

roponośny,ch 'IN' Stanach ZjednOCzonych w lataCh dwudziestych bieżącego

stulecia. :

W roku 1923 pojawiają się dwie prace mikropaloon:tDlogiCZiIlJe :inspii'O- w,ane jeszcze przez J. Grzybowskiego iW. SzJajnOC'hę, a m1aJn.ow1cie M. Dy-

1ążal11ki (1923) i W. Zeledhowskiego (1923). .

PJ'laoo M. Dylążacld (1923) zashlguje na uwagę przez rozległość ujęcia

zagadnienta, natbmiast praca W. Ze1echowskiego (1923) przez zbadanie mikrofaunistyczne całego nieomal profilu dos.ta:roronego przez wiercenie VI L'gocie koło W.adowic. .

W tym samym czasie rozpoczął badarria otwornic z fliszu !kaTpackiego F. Bieda (1922). Badacz ten skiierowal wkrótce (1928) swoje zailnJteresowa- n:ia głównie w kierunku. dużych otwomdc, a szczegó:hn.ie numulitów, ogJa-

sz,ając na ten. temaJt szereg ważnych ,Pr'8JC (1928, 1930, 1931, 1939, 1946;

1948, 1954, 1955). Szcrególnii.e wailoo dla 2Jatgadruień SltJratygrafi:i f·liszu katr- pa.ckiego jest praca syntetyCZJJ.1Ja. tegoautor.a z roku 1946 o s;brel1;ygrafii fli- szu Karpat PolskJiJch na potdstaJWie dużych otwornic. Na podstawie wiele-,- letnich badań ii. rozległego materialu F. Bieda (1946) wyróżnda 6 pQfl;iomów z Dal\l!l1ą dużych otWOlI'nic, ooojmujących okres. od masrtTyc'htu po eocen gómy włączruie. W pracy 'z 1955 r. podaj,e wspomniany autor duże 'Otwor- nice charwetrystycz;ne nawet dla oolI'T1emu i aptu. Wyomi.e'Illione ddklad!l1ie datowane porziiomy stal110wią ważne pUiIlkty oparei.a i odniesiema. d1Ja, badań

straiJrgrnficm..ych fliszu -na pOOsilawiemałyCb. otwornic.

Niedługo przed wojną ukazuje się praca J. Sy.niewskiej (1938) na temat fauny otwornicowej paJ.€Ogeńskiego· fliszu z Koniuszy kolo DobTomila.

Praca ta oprócz obszernej listy oonaczonejmilkrofauny otworru.oowej za ...

wiera atrua1izę chemkzną materiału skalnego, z którego ona pochodzi. Po- mimo wyczerpujących rozważań, z których wyn:i.k:ałoby, według słów

autolI"ki ll1ia strOlIlIi.e 13, że

rupIo

z Kon1uszy· można by "uwa0ać za przej-

ściowe między eooenem gónn,ym a dligocenem do:hn:ym", a także ogólnego

określem8! cha:r:akteru morza" w którym .poWstały badane lupki - J. Sy-

mewsm

(1938) twierdzi na s1mon:i.e 14 wymien.ionej praCy zbyt pesymi- siY'CZniLe, że ,,,otwornice z Koniuszy m.wiodly poniJekąd oczeIk.:iwani.a".

Okupacja niemiecka slpowoooWiała zad.nteresowa.nie się geologii wojsko- wej roponośnymi utworami fliszowymi Karpat. Przyniosło to w efekcie powstaJnie powa2mego ośrodka mikropaleontologii 11 pr2ieoprowadzenie spec- ja1Jnoych w tym kierunku badań.

W 1943 !I'. ukamla, się praCla H. HilteTma.lrliru;l o stratygraiiii. IIlikrofooni- stycmej K!arpat Środkowych, będąca pierwszą syntetyczną pracą l1Ja ten

tem.a:t. Wspomniany autor zestawił w .. lIliej rozmieszczenie naojważniej-'

szych małych otwornic .Karpat Polsllcidh, od pstrych margli węglowieckich

po środkowy pooiom warstwkrośnieńskidl włącznie. Nie wda'jąc · się

w ocenę oaktua1JnJej waTtości zestawienia i wyników pacy H. HiltermalIlria (1943) UZIlJaĆ się ją musi za cenną pozycję 'w ogólnym dorobku mikro- paleont-ol.p.g:ii kaT'pB.ckiej. .

Bodobny charakter ma metodYC7Jll!ie niezmiernie waoŻna praca. K. Gu- ma i W. POIŻarywego(1949). Jest to ~ jak 2ltesztą we wSJtępie ZJaZ!Ilacza.ją

au toczy - pr:zykład wyników "współpracy geologa z mikropaleoontolo- giem". Badania 'przeprowadzono na fałdzie -BieC2ia. Szczegółowe zdjęcie

terenowe wyko'l1lał K.Guzik, stronę mik:ropaleantologiczną opracował ~

W. PożaTyski. Próbki dobadań mikropaleontologicznych w terenie po":

Badania milkropaleantolog:icme jako warunelk ustalenia s'tratyg:raf:ii ' 1076 bieraino (w profi1u pionoWym) 00 l m. W tenspooób oprócż pcidziJatlu lito~

logicm.o-facjialnego powstał podział nl:ikropaoleOJ):bo1ogicmy, a w końcu syn- tez,a, w postaci korelacyjnej tablicy zbiorczej' "Mikrofauna :antykliny Biecza". Tablica ta. obejmuje odcinek od pia:s:lmwców czamorzeekich do swopli downydh wał!'stw krośnieńskich i jest doskonałym. przykładem wy-

n~!ków nlClIUkowy;ch, jakie dać może ścisła współpraca geologa; z m:ikro-;

paleontologiem. Zał()wać naJeży tylko; że autorzy nie pokusili się o uzupeł­

nienie swej tablicy kolumną stratygraficzną z zastosowaJrliem międzynaro­

d~h nazw jedruO\Sltek wiekowych. Moim zdanruem z pracy K. Guzika i W. Pożaryskilego (1949) nie unria.no wyciągnąć dotychCZ1as d1Bl daJszych

badań stmtygraficznych w Karpatach !Ilależytych wniosków, pomimo że rozdzia~ końcowy tej pracy wprost podaje metodykę tego TOdza1u badań.

Lata 1949 i 1950 przynoszą trzy pI'lace mikropa100ntoJogiczne J. Czerni- kowskiego (1949a, 1949b, 1950). W pierwszej i drugiej

z

nich najcie..:

, ka,wsze - moim zdaniem - jest wyr,ażo,ne twierozen:be 00 do albsko-ceno-

mańsko-turoń.skiego wieku 'Il1:a.IJ:'gli węglowieckich i warstw godulskich' i przypuszczenie na temat przynależności !lIlIa!I'g'li węglowieckioh o,raz

pstrych utworów z rej <mów Pilzno, Tarnów, BochInlia, Wadowice, Skocz6w.

Dębowiec do jednej, odrębnej j1oonostki p1'.aszczowinowej "o nieokreślo­

nym bUżejzasięgu i zarysie". W pralcy trzeciej usiłuje autor - zresztą zalSOOni~o na podstawie materi'ału J. Grzybowskiego - lUStaJić kryteria korelacyJne dla poszczególnych poziomów pstrych łupków i piaskowców

ciężkow.ick:i.ch. Natomiast w pra,cy tej nie mamowy o paleo~eogra;fii, o _, czym autor wspomina w tytule.

Wa2mą pozycją mikropaleontologicmą jest p.I'I!l.C8J M. Książk;iewicza

(1950), us.talająm wiek pstrych margli kI1edowych i eoceńskich serii pod-

śląskiej oraz eooeńskich serii śląskiej z Karpat Wadowiclcich. Autoc pod-

kreś1:aJtu stootygraficzne znaczenie glohotrunik.an, wiek 2aŚ pstrych margli

olm-eś1Ja na turon-mastrycht (o znaczeniu globotru:nkan dla strntygrirf:i:i utworów górnok:redowych wspomima już H. HiltermamlIl w 1943 Ir.). Silra- ty.graficmde ważne są rozwaŻ:anii.a M. Książkiewicza (1950) 00 stT01ll!i.e 332 i 333 wspomnialIlej pracy.

W roku 1955 pojawia się oparta na badaniach mi!koopaleo.n:tologicznych pflaca S. Gerocha li R. Gradzińslcie1go (19'55) na t.emat srtJratygrafii "serii

podśląSkiejżywieclciego okn& tektomcznego". p.raoa: ta zawiera pewne dane metodycme, których poza. precą K. GuZika i W. Poża'fY'Skiego (1949)

tl:aI ogól brak: Wskute!k tego trudno się zwykle zorien.:tować, z jaką dokład­

nością pobieraJIlo próbki z daIIlych odsłooięć.W wypadku opisywanej

pra-

cyautol'2Y stwierdzają, 00 następuje: "W toku pracy okazało się jednak,

że utwory serii podśląskiej okna żywieckiiego są ba.N:Wo silnie zaoorzone tektooiCZinie, tak że .znaleziono tylko !kilka niekompletnych prof:iJ.ów, na;

ktÓrych można byŁ() oprwć się przy ustalaniu stratygrafii. Wobec tego oparto ją w dUZej mierze na oznalCZeniach mikrora'UlIly, la :taJkżena, znale-. zionych w !kilku punktach d'Użycl1 otwornicach. W związku z tym próby do ba,dań mikrofauny pobierane były niemal z każdej odkrywki, a często

nawet PO' kilka z jednego odsł<m:ięcia". Wprawdzie autorzy w badaa:liach s;wych lIlapotkatli tylko górną część serii podśląskiej, :a miano:wicie od senonru p() .oligocen, zasługuje tu jednak na uwagę tabela str:atygraficzria.

(fig. 1, str. 5),' gdzie dzięki post'awionym~oom stratygraficznym do-"

Kwarta.l.nlk Geologiczny - l7

1076 KOIIlrad Konioc

skonale widoczny jest stosUnek zaobserwowanych facji do graillic wieko- wych. Batrdzo instruktywny jest przekrój na fig. 4 (str. 35). Zaznaczają się

w nim charakterystyczne cechy skomplikowanej tek:tonik:i pł<as.Z<:zowiny podśląskiej.

W mOiIlłOgraficznej pracy M. Ksiązkiewicza (1956) pt.: "Jura i kreda Bachowie" rozSZ&Z/łJ autor zapoczątkowane już w 1950 ;zo. wykorzystanie .

globotrunkan do celów stratygra.ficznych. Na ich podstawie (tabela II) i z uwzględnieniem znalezionej fa:uny inoceramów określa dokładnie wiek egzotycznych wa;pieni kredowych z Bachowic na cenl()lman-mastrycht.

PraC/łJ H. Kozikowskiego i A. Jednorowskiej (1956) stanowi dobry

przykład współpracy geologa i mikropaleontologa_o Badanda mikropaleon- tologiczn,e przedstawione w tej pre'cy umożliwiły lIlie tylko ustalenie wieku warstw magurskich, ale i bliższe określenie skomplikowan.ej tek- toniki przekroju Soli.

W tym samym czasie (1956) poj'/łJ'Ma się praca J. Liszkowej pt. "Mi-

krofaun/łJ serii podśląskiej". Autocka zestawia w tej pracy mikrofaunę

rzkilkuset próbek z serii podśląskiej, pochodzących z obsmru Karpat od Bielska do Sanoka. Jest to rodzaj pracy zbiorczej podającej zespoły i for- my przewodnie poszczególnych ogniw stra,tygraficznych waxstw podślą­

skich. Graficzne zestawienia zespołów mikrofaun.istycznych mają waiI"tość

dla dalszych badań mikropaleontologicznych nad stratygrafią fliszu.

Specjalne znaczenie ma praca· F. Husa (1957) pt. "Stratygrafia jedno- stki Węglówki .na podstawie mikrofauny", która omawia mikrofaunę sze- rokiego zespołu warstw od barremu po oligocen włącznie. Autorka oparła się w swej pracy illaI obfitym rna.teriałe z wierceń w połączeniu z próbkami powierzchniowymi. W efekcie jednak F.Huss podaje mikrofaunę z po-

s~zególnych poz:omów stratygraficznych z podkreśleniem form przewod- nich, nie przedstawiając odpowiednii.o wyraziście stratygrafii jednoo.tki

Węglówki. Przekroje poprzeczne przez tę jednostkę opracowallle przez Z. Olewicza, niewątpliwie w wyni·ku bad'ań autorki, zamieszczone 7l& p<}- czątku pracy sprawiają wraż€nie, jakby stratygrafia opiemł':a się na prze- krojach, a tnie odwrotnie. Wydade mi się, że w pracy m!krojoneoj na taką skalę należaJo wziąć przykład z układu pracy K. Guzika i W. Poża,ry:3kie­

go (1949). Wspomniane usterki w niczym me mogą umniejszyć wartości

i znaczenia pracy autorki dla, ogólnego rozwoju nrihopa.I.eontolOlgii stra.ty-

graficznej. .

W tym il1Jajogólniejszym przeglądzie ważniejszych prac mikropaleon- tologicznych nie może braknąć wmńanki o pracy H. Kozikowskiego i A. Jednorowskiej z 1957 r. pt; "Problem wieku warstw grybowskich i tzw.

"szarej kredy" z okolic GOIrlic". W proacy tej po terenowych badaniach geologicznych Team'bulacyjlIl'Ych i zbadaniu m.i.kropaloon-tologicznym pr'ó- bek z szeregu różnych rejonów rozstrzygnięto osta!j;ecznie sprawę w1eku i pooycji stratygraficznej tzw. ,,52larej kredy", watrstwgryoowsldch i pod-

grybowskich. .

M.ikrofau.nę przekroju płaszczowiny rnagurskiej 00 kredowych pstrych

łupków po waiI"Stwy hieroglifowe z okolic Grybowa opracowała w ostat- nich c2mS'ach J. Blad.cher (1958). N.a, podstawie zebranego materiału

autorka określiła wiek poszczególnych ogniw litologicz.no-facjałnych

wspoinni.a.nego przekroju.

Badania m'iJkiropaleOll1tologicme jako warunek ustalenia stratygrafii 1077

"Mikrofauna warstw z egzotykami z Bachowie" J. Lls.z'kowej (1959) jest jakby uzupelrrriend€ffi pracy M. Książkiewicza (1956). Na podsta,wie mikrof8Juny określa autorka wiek margli, iłów marglist.ych oraz łupków

pstrych zawierają.cych egzotyki jura'jskie i kredowe jako górny kampan do eocenu dolnego włącznie. W pracy tej oprócz obszernych· spisów mi- krofatU:ny z każdej pobranej próbki i wyczerpujących rozważań na temat pmzczegó:Lnych ważnie'jszych zespołów zwraca uwagę ciekawe pod wzglę­

dem metodycznym zbioOiI'Cze zestawienie mikrofauny na taobl. I oraz zesta- wienie stratygraficzne zespołów mikrofaundstycznych, na którym świet­

nie uwidoczniony jest stosunek zespołów wapiennych do aglutynujących

w obręb:,e poszczególnych poziomów.

Wiek iłów babickich określony obył j'a,ko paJeoceński lIla . podstawie makrofauny. Mikrofaunę tych iłów opraoowa,ta ostatnio J. Morgiel (1959).

Pobrane 'Przez autorkę z czterech odkrywek próbki nie przesądzają jej zdaniem ostatecznie sprawy wieku iłów babickich, ze względu 00 wystę~

pujące tu dwa zespoły, ta. mialIlow~cie: aglutynujący i woapienno-agluty-

nujący. 2a,lować należy, że autorka nie pobrała większej ilości próbek i to możliwie z całej miąższości badanych warstw. Może by wówczas

znalazły się przesłanki do bardziej zdecydowanego określeruia wieku iłów

boabickich i powi ązania, wyników mikrof8JunistyC7JIloyoh z wynik;a.mi badań

makrofauny i dużych otwornk

Ciekawy typ pracy mikropaleontologicmo-stratygraificznej przedstar- wia praca H. Jurkiewicz8J i P. Karnkowskiego (19'59) na temat wieku warstw inoceroamowych płaszczowiny magwrskiej w okolicy Gorlic. Na podstawie obszernego ma,teria,lu powierzchniowego z kilku przekrojów i z pięciu głębokich wierceń oraz obszernej o8.IIlalilZY dotychczasowego

piśmie!Ilnlictwa n8J ten temat autorzy d()chodzą do Illastępujących WJaŻIllych stwierdzeń: 1) "Porównując ze.sopoly otwornicowe występujące w serii

łupkowej warstw inoceramowych z zespołami otWOII'nicowymi spągowej

par;tii pstrej paleogeńskiej, widzimy pokrewień~;two faunisJtyczne pomię­

dzy tymi ;różnymi :facjalnie seriami skalnymi" (str. 42), 2) "Bio;rąc pod

uwagę typ flacjalny warstw inoceramowych, nie potrafimy Illa jego pod- stawie przeprowadzić podzioa,łu wiekowego, gdyż - jak wynika z naszych danych - grónica górnej kredy z paleocenem nie 'Przebiega\ 'pomiędzy zespołem łupkowym i piaskowcowym" (str. 44). Powyższe stwierdzenia jeszcze raz potwierdzają ukośne przechodzenie gmndc iacjalnych· w sto- sunku do granic wiekowych, co we fliszu karpackim jest zjawiskiem

stałym.

Ostatnio pojawiła, się praca milkropaJ.eontologic~ M. Kslążikiewicza

i J. Liszkowej (1959) pt. "Seria. podśląskoa koalo Goleszowa (Sląsk Cieszyń­

s:ki)", podająca stratygrafię serii podśląskiej z sześciu wierceń płytkich

wykonanych w okolicy GoleszOowa. Znaczenie tej pracy polega na wpro- wadzeniu dla poszczególnych poziomów waTStw podśląskich określeń ści­

śle straltygraficznych.

Wyżej podano w naj krótszej formie wyniki WIa,żniejszych prac :m.ikro- paloori,tologicznych z fliszu karpackiego. Obrazują one zarazem drogi roz- woju polskiej mikropaJeontoIogii karpaC'kiej. W s.umie stanowią olbrzymi

materiał systematyczny, korelacyjny istraltygrlic:zny. Za. pomocą tego

materiału można określać pozycję stratygraficzną i wiek różnych. utwQ-:

rów karpackich.

1078 ^. KOllradKonlor.

.BADANIA NAD BUDOWĄ PŁASZCZOWINY PODŚLĄSKIEJ

NA PODSTAWIE GŁĘBOKICH WIERCEŃ

$ystematyczne badania nad budową płalSzczowiny 'Podś1ąsltiej n:8J pod"':

stawie głębokich wierceń dostarczają coraz ooxdziej różnorodnych wyni...;.

ków.Wyniki te dotycząz,aI"ówno, charakterystj1lCznych włiaściwości tej

pŁasIZlczowiny jako bryły, jl8lk. i zawiłych szczegółów jlej te1ctondki. Spe- cjaJ.nie wiellrie znaczenie posiada dla rozwiązania stratygrafii tej jednostki

dokładne, możliwiewszechs1;J.rl(Xnne badam.ie :rdzell!i. wi.ąrtnicz)TICh. Materiał

ten bowiem daje pogląd lllli s,tosounki stratygl'afi.czne w obrębie warstw

podśląSkich w warunkach niezaburzonychprzez jakieś czynlIlm wtórne, jak IIl'p. procesy wietrzenia i denudacji, oralZ n.ie ~iekształoOo<TIych przez

~b:iektywną ocenę obserwatora. Wydobyte 'z otworu wiertniczego rdzenie

przed,stawiają n.am na\Sltępstwoi' wygląd wa['stw dOildladn;ie na głębokości

nieraz wielu setek metrów. Okolicżność ta: wymaga jednak zastosowania jak n:a.jbardziej precyZyjn.ych metod badawczych. Zaliczam domch W pierwS2ym rzędzie m€l1;ody lllikmpaleontOilogiczne i ,petrograficzne.

Równoległe z :innymi metodami ZlaStooowame. badań mikropaileontoJ.og:k.z- nyc:h i jak IIl;ajW\S7;echstroruniej$ze wykorzystanie ich wym1ków ma podsta- wowe zooczenJie dla .rozwiązalIlia s'bratygrafii . ~owiny podśląskiej .

BaCia:noia 'm:iJkropa.1eonto,logiczne płasZiCZOwiny podśląskiej prowadzi równolegle ż moimi pracami J. Liszkowa. W opr,a~lIl.ym przez lIlas przekroju MiędzyrzeC2la mater1aol do anaJ.izy mikropaleontologicznej po- b1erooo z każdego metra rdzenia. Dzięki temu można było ustalić następ­

s.two i wiek warstw, z których zbudowana jest plasre?Jowin:ao podśląs:ka

w miejscach pOlZiI1an.ych wierceniami. Przy tej owji stwiJe!rdzolIlo

rue-

wątpliwą przynaJ.eżność zbliżonych, a przez proces.y tektolIliczne jes7JCze bardziej upodobnionych do siebie typów litologicznych do ~óżnyQh ogniw wie!lrowych, o czym już wspotnnriJałem w jednej z moich pM'C (1959);

Stwierdzono 'l"ównież specyficzny cha:naktell' tektoni:cZIIloY ooroaw.iJa!Ilej jed-

IIlOStici. . .

NajwalŻniejszym jednak wynikiem dokładnych badań geologicm.ych i mikropaJ.ecm.tologicznych jest wyeliminowanie lokalnych lub regional- nych nazw zespołów warstw i zastąpieruie :iCh okoreśleniami ściśle wieko- wyini. Metody tej użyli ostatnio w swej procy, lecz jedynie d1a wierceń płytkich, M. Ksią~kiewicz i J. LiszkQwa (1959). .

Dla przykładu podaję niWej s.tmtygrafię WaII"stw ploaszc.ZlowliJny pod-

śląslriej wraz z kT6tkimi charaktery\Sltykami. litologicznymi z wUleot'lcenia Pogórz (Wapi.eonica) -

CP

7), opaat.ą na ~ach hadiań ntiikropaJ.eonto- logicznych J. Liszkowej, 'a na odcinku 603,2-7-785,2 także F. Russ.

PROFIL PLASZC20WINY PODSLĄSKliEJ W WIERCENIU POGÓRZ 7 Wspom.n:iany otwór nawier'cil paleogen plaszcrow.iony 'Podśląskiej na

głębokości 420 m, prZlebil zaś tę jednostkę wchodząc w autochtoniczny . miocen lIlJa· głębokości 831,5 m. Opislitologicmy tego liczącego 411,5 m odcinka: z.ajętego.w wiel"Ceniu przez WaiI'Stwy podśląskie przedstawia się następująco (fig. 1):

Badania nriJkJropaleon:tologi:cwe jako. warIinek USltaJaniJa stratygrafii 107!ł

,- ,

Głębokość w m Opis

4120,00 -:- 431,00 -eocen dolny i środkowy: lupki 2'Jiel()ille (+), ciemnoo.zare (-) i ·czarne (-) z wtrąceniami szary'ch piaskowców dIrobnoziarn.i- sitych (+);

431,00 -:- 559,00 - walanżyn, lokalnie może li ho:t;enrw: łupki cieszyńskie górne jako porwak tektoniczny, łupki margliste czarne :i cienln<lSzaa-e z wkładkami ciemnOS7laJI"y'ch pia.skowców drobnozil8Mistych (+) ze strzałką;

1)1519,00 -:-590,00 - eocen dolny li środko.wy: il'olupki oiemnoszaTe i ciemnobrunatne (-) sporadycznie z wtrąceniami cie'llllllOSzaTYch piasko.wców , drobnoziarnistych ornz wacstwą ciemn<lSzarych syderytów ila- stych w głębokości 071,90 - 6172;20 m; na głębokości 661,61ł- 5162,00 m cies.zy1lldt;

690,00 -:-603,lłO - paleocen i eocen dolny: iłclupk!i clemno.szare (-) 1 clemno-zie- lOlllo-szaxe (-) z warstwą ciemno&za!I"ego piaskowca drobno- zim':r:bistego (

+ )

^na głębokości' 'OO6,61ł - 500,60 m;

600,00 -:-6lłS,lłO -paleocen: iłołupki ciemnoszare iczatne <+);

608,00 -:- 62S,:50 - apt: łupki czarne, brul!l.atnoczal'lIle li ciemnobrull1atne (+) lub (-) z rzadkimi wtrącelIlliamiciemnoszam.ych pdask()IWICów drob- noziarnistych (+) z żyłami kalcyttu;

629,50 -:- 632,00 - paleocelIl: iłołupki ciemnoszare i C2laJrne (-);

632,00 -:- 644,00 - apt: łupki czaJI'!lle (+), lila głęboloości 633,50-6133,65/ m warstwa ciemnoszarego piaskowca drobnO?JiaJl"llJiSJtego (

+ );

644,00 -:-654,00 - eocen dolny: Iilolupkli ciemnOS'Z'a!re .i szall'lOC1'lielOiIle (+) lub (-);

664,00 -:- 600,70 - apt: lupki ciemnobrunatll1e (+);

658,70 -:- 670,00 - walal!1żyn, lo.ka.lnie może i h<Jlteryw: łupM cieszyńskie gÓlrlIle jako porwaik tektoniczny, lupki margliste brooamoczarne z W81r-

stewkam:iciemnoszarych drobnozi'arnisif;ych piaskowców strzal- kowych H);

, "

670,00 -:- 673.40 :..-. eocen dolny:' dlclupki cielnrr10birunaJlJne (+) z wkładkami. ciem- 673,40 -:- 895,60

6915,50 -:- 721,00

726,80 -:- 736,OG 736,00 -:-''1139,00 739>,00 -:- 7412,30

noszaJrYch pliru;kowców d:robn,o.ziaTll1istych {

+ );

- walanży1Jl, lokalnie może li hotell'YW: lupki' cieszyńsklie górne j'ako porwak tektoniczny, łupki' Iri!lll'gldste brunamoczaTll1e z ,wkładkami S71aJrych drobnozi.arndsif;ycl1 .pilasIrowców (+) strzał­

kowych oraz wal'Stwą szaa-obTunatnawego syderytu ilastego na

głębokości 6176,40 - 676,6G m, a także szaroblI'1J!Ilamawego mar- glu dolomitycznego lila głęookości 1686,00 - 6187,50 m;

- eOCel!1 dolny i środkowy;. :ilolupkli ciiemnobrurname, 'czaiI'Ille, zie- lonawe,. ! ciemno-bruna:1lnQ:'wiśrNowe, ciemn.oa:ielOll1e t CZJeI["Wone h-l lub słabo (+) oraz ilołupki 2Jiekme, zdelOiIloszatre, sza'l"o:me- 10lIle, ciemnosmre, szaa-obru:na1mawe ~CZaJrne(

+ ),

lok:ał!!lie

z 'wkładkam~ szarych drobnoziaTnistych piaskow·ców;

- eocen dolny i ś-rodkorwy z tektlo!!ldcmą domiesU:ą kampa!O.\l;

'Uołupki ciemnosza:re i zielone ,(-)przemli€SŻane z Uclupkami zielonymi. (+); . , l . , ,

- santon: iłołupki Ziel<lllle (+);

..,;:.. koniak: !iłclupk:l s;~el0lIl3IWe, zioelÓl11e i czer'WXllne (+);

~ tUl'Oll1! il<ltłupki zielOlIle (""'-) z' wflrącel!1,ia.m:i iłołupków czar- . nych(-);

1080 KOIllrad Konior

Fig. L Rysunek rdzeni z plaszcwwiny podśll{Skiej w wierceniu Pog6rz (Wapie- nica) 7

Sketch of oore of bOIre-hole Pog6rz (Wapienica) 7

a _ łupki cieszyńskie górne, b - barrem, c - apt, d - alb, e - cenom&n, f - tu- ron, g _ koniak, h - santon, i - kampan, k - paleocen, l - eocen dolny, m -

eocen środkowY, n - nllocen '

a _ upper Oieszyn shales, b - Barremlan, c - Aptian, d - Albian, e - Oenomanlan, f _ Turonian, g - Ooniacian, h - Santonian, i - oampanlan, k - Paleocene, l - Lo~

war Eocene, m - Wddle Eocene, n - Wocene -

Badania mikropaleontologiczne jako warunek ustalenia stratygrafii 1081 742,30

+

744,30 - turon z · tekton1czną domieszką barremu: iloluki zielane (-)

przemieszane z łupkami cienmoszarymi (-);

744,30

+

7,64,00 - eocen dolny: łupki margliste 'Zielane z wtrąceniami łupków czamych,iłolupki ciemnos'zare i CzaJI'\lle (-). Na głębokości

7'519,70 -760,00 m piaskowiee· jasn<lSZa!rY, merównoziarn,isty, na- tomiast w głębokości 748,30 -750,85 m cleszyndlt;

764,00

+

770,20 - cenoman: iłołupek' ciemn<J\S2.OCY !I. czarny (-) lub (+) z cie- niutkimi wkładkami jasnoszarego piaskowca drobnozim:niste-

gQ (-). Na głębokości 767,70 -768,70 m wtrącenda iłołupków

ciemnozielanych (+);

770,20

+

77~,OO . - alb: piaskowiec jasnoszary Śired:niozia,m'isty d. mel"óWl!lozim:ni ..

sty z wkładkami czarnych Hołupków (-) zawierających cien-

kie warstewk'i jasnoszarych d;robnoziarni8tych piaskowców (+);

773,00 -;- 777,50- apt: łupki ciemnoszaire, czarne, brulna1:nosZlaJl"e d smro!l1elona,- we (+) lub (-)z dwi~ wa'I'StewImmi tufitu na odcinku ~

774,00 -776,00 m oraz warstwą łwalrdego popielatego ma:rg1U na głębokości 7'77,35 -777,50 m;

777,00

+

7,84,00 - baTu'em: łupki cmmne, ciemnobru~1me i memnosmJl"e (+) z wtrąceniami łupków szarozdelOlIlawy,ch (+) na głębokości

779,50 - 780,50 m oraz wkład1mmi ciemnoszarych d SoZBIl"Ych drob- noziarnistych piaskowców laminow8lllych (+);

784,00

+

^{803,00 -} alb: plas'kowce szare od drobnozia'l"Iliistych do zlepieńcowa­

tych (+) z wkładką ilolupków ciemn06oza,rych (+) lila głęboko­

ści 797.20 -797,70 m;

803,00

+

1112,00 - ,l>aa.Tem: łupki cza:r:ne i memnosza!l"e (+) z cienkimi wkmdkaml i ,nied"egulamymi soczewkami sza1"Ych piaskowców drobnoziar- nistych (+) miejscami ]a,minOlWlBlIlych;

812,00 +31'6,00 - san.tOłn: iłołupki 7lie101llosza;re (+) miejscami z wtrącenJi.amL iło­

łupków czerwonych (+);

8118,00

+

825\00 -!turon: iłołupki zielOllloszare, clemnosmJI"e do ,cmrn.ych, słabo(+)

lub (-);

825,00

+

831,50 - apt: łupki clerrun.os:zare, zi.elOlllOlSiZa!t"e, szaII'O\xIUl!la1mawe i CZ3["-

ne (+) z warstwą sza,rego, droboozi.arnJi5'tego piasJrowca (-) na głębokoścd 826,60-827,OOm.

W przytoczonym wyżej profilu zwracają uwagę :następujące fakty:

1) użycie ściśle stratygraficznych określeń wiekOWj"Ch z pom.lnięciem

ewentua1nych nazw regiona1nych, z których tylko jedną, a mianowicie

łupków cieszyńskich górnych użyto w odniesieniu do tektonicznych po- rwaków wśród warstw pl.aszcwwiny podśląskiej ;

2) usta,lEnie pewnych różnic w litologicznym wykształceniu tego samego naowet poziomu stratygraficmego, lecz naiWiercoiIlego iIJJa rożnych głębokościach, i podopieństwa w litologicznym wykształceniu rożnych

wiekowo poziomów stratygraficznyeh;

3) stwierdzenie poważnych komplikacji tektonicznych w budowie pła­

szczowiny podśląskiej. Wyr,ażają się one:

a) częstym bezpośrednim sąsiedztwem oddalonych od siebie wiekowo ogniw stratygraficznych,

b) występowalniem porwaków wyższej jednostki tektonicznej, amia ...

nowide zafałdowanych w warstwy podśląskie W!aI'Stw cieszyńskich!

1082 KOIIlrad Konior

c) różnymi stadiami tektonicznego przeobrażenia waxstw podśląskich,

od słabego sprasowania i zliUBtrowama aż do ł"oztarcia na drobne połyskliwe

hlski włącznie,

d) lokalnym przemieszaniem jednakowych i ,rómyCh wiekowo łupków.

Dodać nalmy, że stopień występujących w omawianym profilu kom- plikacji tektonicznych mógł być określony tylko dzięki dokładnemu ozna- czeniu wieku wrarstw za pomocą szczegółowyCh badań mikiropaleontolo- 'gicznych. Bez tego, a nawet w wypadku oparcia się tylko na dorywczych

pracach mikropaleontologicznych łatwo popełnić błąd w ustałeniu następ­

stwa stratygraficznego w danym zespole walI'Stw, a przez nieodzowne w takich przypadkach upr<llS2Czerue obserwowanych zjawisk tektonicz- nych stworzyć w efekcie nierealny obrez stosunków.

Mogę przypuszczać, że podaiIly przykład wskazuje na konieczność dal- szego prowadzenia szczegółowy oh badań rrriJkropaleantologicznych pła­

szcrowiny podśląskiej. Moim zdaniem badanda te n.ależa!łoby rozszerz,yć

-na cały obszar Karpat fliszowych.

WNIOSKI

Z przytoczolnoych wyzeJ lOOZultatów prac mikropaleontologicznych, a zwŁaszcza z J>04anego profilu wiercenia -Pogórz 7 (P 7) wynika, że szczegółowe badania mikropaleontologiczne są, oprócz wyk,oł"Zystania.

wszelkich innych metod, głównym czynnikiem umożliwiającym ustalenie stratygrafii Karpat i zastąpienie dotychczas używanych terminów regio- nalriych i lokaillyc'h stratygraficznymi określeniami międzynarodowymi.

Dopiero wówczas można będzie przeprowadZlać paTalelimcję wyróżnień

karpackich zrównowielkowymi wyTóżnieniaJJhi innych ob.szla«,ów, a szcze- gólnie Polski .północnej, co ma. wielkie znaczenie iI'egiona1ne.

Wobec częstych powikłań tektonicznych nie wysta«'CZa stwierdzenie wieku warstw danej serii litologicznej; lroiniecznie należy wyznaczyć na

całym obsZiarze występowani'a jej dolną i .górną gr;anicę stratygraficzną, ustalić okres jej powstawaru.a. w poozczególnych punktach. N.aJeży rów-

nież upewnić się, że studioWaiIlla w danym przekiroju seria wamltw wyka- zuje normalne, mezaburzone następstwo, nie została przemi€szczona tektonicznie i nie zawiera. elementów obcych, tektonicznie przymiesza- nych, jak to stwierdzono np. w profilu wiercenia Pogórz 7 (P 7).

_ UstalelIllie straty'graficmych gt'18:niC danych serii karpackich i w związ­

ku z tym opracowywanie mapy opartej na międzynarodowych jedno.,.

stkach strattygraficznych, a nie wciąż i w dalszym ciągu f,acjailnej, wy- magla bezustaiIlnej współpracy geologa z mikropaleontologiem. Wsp6tpra., cy dającej -dqskonale wyniki, czego dowodem jest praca K. Guzika i W. pożaryskiego (1949).

R6wnocżeśnie pamiętać na1etży o ostartecz.n.ym celu g€OlogiJi karpackiej, jaki stanowi możliwie dokładne opracowanie paleogeografii flliBzu. W tym celu konieczne jest uzyskanie od mikropaleontologii i wsze1k:idh możliwych

dziedzin pomocniczych odpowiedzi na temat:

1) rzeczywistej rozległości i -granic sedymentacyjnych ~ejonów fliszu

karpackiego, - -

Badania miJk:ropaleolIltolOgicme jako warunek uSltałem.ia stratygrafii 1083 2) morfologicznego kh ukszba1towan:ia,

3) przypuszczaJn,ych konturów lądów i wysp rozdzie},ają'cych oraz ewentualni·e ich mtok,

4) połączeń z otwartymi momami i charald€Tu tych połączeń,

5) przypuszczalnych temperatur wody mórz, !ich 2JaSolema., prądów

morskich, .

6) roomieszczeniama1rrofauny aglutynująoej, Wlapiennej, bentonicznej, pelagicznej,

7) rolZlIlies:zC'Z€ll1ia mikrofs,UiIlJY bentonicznej, pelagicznej, planktonicz··

nej i nektonu,

8) przypuszczalnego klimatu w obrębie oibrzerżJa.jących i rozdzielają­

cych lądów.

Aby odpowiedzieć na ten,ajwaiŻnliejsze tylko 'py1laniazwiązane z paleo-

geografią fliszu karpackiego, konieczne jest ustalenie wprzód stratygrafii fliszu, czyli co się gdzie podczaS jego powstawania drlalo. Opl'ÓCZ wszel- kich ilIlnych metod, nie wyłączając geofizycznych, lIliesłycharuie ważną rolę odegrać. tu mogą właśnie prace mikropaleontologiczne. Równocześnie re-

jestrować się musi na odpowiednich mapach i przekrojach odpowiedzi. na wymienionych osiem pyta.ń uzyskane w wyniku badań tak rnikro'P'aueonto- logicznych, jak 'beri: w związku z kontrolą istniejącego materiału makro- fa.unistycznego. Uzys.k:anie wspomnianych materiałów umożliwi uzupeł­

nienie, rozbudowanie i wzbogacenie w szczegóły obrazów paleogeograficzl.

nych nakreślonych w pracach J. Nowaka. (1927, 1929) i M. Ksią2lkiewicza

(1956a, 1956b).

Dotychczas jednak prace mikropaleontologiczne posiadają chalIiaJder raczej doraźny i fra:grnenta.ryczn.y, a co naawyż,e1 problemowy.' W ten sposób na ustalenie stratygrafii i opracowainie odpoWiied!nich matp paleo- geograficznych Karpat można by czekać wiele dziesiątJków lat. Tym- czasem uzyskanie w ostatnich ruesiącach poważnej produkcji ropy:. z fli-

S:ZlU karpa.ckiego wyrna,ga .:... moim zdaniem. - rprzyśpiesZ€lIlia prac mikro-:- paleontologicznych w oe·lu możlilWie szybkiego przygotowatnia. ewentual"'- nych zasob0w ropy z Karpat w kategorii C. W tym celu kon.:eczne jest

mOlŻIiwie szerokie rozbudowa.n:ie sz.czegółowyChbadań :m:ikropaloonto:- logicznych fliszu karpackiego i skrupulatne, możliwie gęste objęcie nillIli wszystkich przekrojów studiowanych przy pracach kartogra:ficZiIlyoh OII'az wszellrich rna;!;er-iałów' wiertniczych.

M€I1Jodykę dla: materiałów wiertrriczy:dh (ale tYlko z wie<rceń obroto- wych) wskazuje system wypróbowa,ny dla badJań pł,agzczowdnypOdśląskiej

w wi.erceniu Pogórz 7 (P 7).

którego

wynUki przykładowo podałem. Na~

tomiast dla. .badań powierZchniowych powinno się zrealizować wnioski metodyczn.e zawa,rte w pracy K. Guzika i W. Pomryskiego (1949) na stronie 22 i 23, dotychczas niesłusznie pomijane. . . Tylko najściślejs~ wśpółpraca mikropaleontologa z geologiem kartu;-

jącym dać ma, w efekcie :poznanie warun:kówpowstawania, stratygrafii i tektoniki fliszu karpackiego, a tym samym umożliwić odkrycie i eksploa-

tację tych złóż ropy i ga~, jakie flisz ten jeszcze zawiera.

Karpacka Stacja l. G. .

Nadesłano dn1a 30 marca 1960 r.

1084 KOI!lrad Konio:r

PISMIENNICTWO

BIEDA F. (11928) - Nummulity i ortofragminy eocen-u z Pasiecznej koło Nadwórnej.

Rocz. Pol. Tow. GeoJ.., 4, p. 170~202. KlI'aków.

BIEDA. F. (1930) - Nurnmulity trzeciorzędu pienłńskiego pasa skałkowego. Rocz.

Pol. Tow. Geol., 6, p. 98-100. Kraków.

BIEDA F. ~193'1) - EgZ'Oltyki numuLinowe z Kaqopad; Polsldch. Rocz. Pol. Tow.

Geol., 6, p. l62--'19il. Kmków.

BIEDA F. (19319) - Nwnułiiny z fliszu magwrskiego z OIkold.c Ui.ma!nQrwy. BiJul. Państw.

linst. Geol., 9, p. 1-4'. WaJl"Szawa.

BIEDA F. (1946) - st1l"atygrafia fliszu Karpat polskich na pOOsI;awie dużych otwor- nd.c. Rocz. Pol. Tow. Geol., 16, p. 1-52. Kraków.

BIEDA F. (1948) - Inyczynek do majQmośC'i otwornic fliszu karpaokliego. Rocz.

Pol. Tow. GeoJ.., 17, p. 119&-222.. Kraków.

BIEDA F. (1953) - Po1Bka - kQlebka mikiropaleoiIltologid ~aIIlej.PIrz. geol., 1,

nr 9, p. 1-4. WarSzawa. !

BIEDA F. (191514) - Obeooy stan m:ikropaleol!lrtologrili :fIń5zu kial'parckliego. Prz. geol., 2,

M 3, 89-93. Wa'l'SZB!Wa.

BIEDA F. (1966) - Duże otwOll"llice we fliszu k8ll"P!lJCkim. PTz. geol., 3, illll" 6, p. t1JOO-274.

WQII'Szawa.

BLAICHER J. (1958) - Mi,kIrofaUJlla seXIiIi ·marguTSkiej okolJi.rc (kybowa Kwart. gro!., 2, p. 3861--009, nI" 2. WalrSzaJWa.

CZERNIKOWSKI J. (1949a) -- otwornice serii tLis7JOWej :liacjeslU śląskiego na po- granriczu kredy gÓI'!Ilej i dol!nej. NcUlta, '!lIl" 7-8, p. l-'I'7--a8o.. Kraków.

CZERNIKOWSKI J. U'94.9b) - Wdek waJrSbw godułskiLch 1! maa-glli. węglowiecJdch.

Nafta, nrr 5·, p. li1'1-1L2. Kroków.

CZERNIKOWSKI J. (1950) - otwornice tzw. "ps:brego eocenu" ⁱ jego paleog~a

na OIbszaJrze między SanDkńem a Gorlicami. Nafta, na.- 5, p. a.llt8-1~2.

Kraków.

_ DYLĄżANKA M. ~1923) - WaIl'Sltwy iIlloceramowe ~ łomu IW Szymbarku koło Gorlic.

Rocz. Pol. Tow. Geol., l, p. 36-'79. KrnikóW.

FRIEDBERG W. (1001) - otworndce wa'I"Stw inoceramOlWYcll dk:oliicy Rzeszowa i Dę­

b:iJcy. Rozpr. Akad. Umiej., [B], 41, p. 601-668. Rrnków.

GEROCH S., GRADZIŃSKI R. (1955) - Sbratygrafia serili. podśląskJ!ej żywieckiego ólma tekitondcznego. Rocz. Pol. Tow. Geo1., 24, lIlIJ.' 11" p. :1-621. Kraków.

GRZYBOWSKI J. (189'5a) - Dotychczasowe rezultaty Ibadań mikroskopowych na-

mułów wier1miczych galicyjskich kopalń naftowych. K<lISm()6, 20, p. liIll9--{io24. Lwów.

GRZYBOWSKI J. (ilOO5b) - MikirofOOJrul kaIrpacldego p:iJasIkowca z pod Dukli. Rozpr.

Pol. Akad. Umiej., [II], 9. Kmków.

GRZ'YBOWSK·r J. (1600a) - Mik1rofauna utwurow k1arpaekli.ch. I. otw<JrlIllice czer- WOII1ych Mów z Wadowiic. RmpI\ PoJ.. Akad. Umiej. [II], 10. Kraków.

GRZYBOWSKI J. ~189'6b) - Studya mi:k:roslroporwe lIlad zielonymi zlepieńcami

wschodlIl;ich Ka:rpat. K<l6m<>Si, 21, p. 44-62. Lwów.

GRZ'YBOWSKI J. (JI897a) - M1,kroskopo\Ve badaIIlia IIlalllWÓW wiell:t.niczych z loopalń

. naftowych. Kosm<l6, 22, p. 393--4139. Lwów.

GRZYBOWSKI J .. (1897b) - Otwornace pokładów naft.on.aśnych olrolicy K.irosn.a.

R02lpl". Pol. AkJad. Umiej., [II], 13,. Kraków.

GRZYBOWSKI J. (119()1) - 'Otwornice z waxstw !ilnocemm.owych oiIroliK:y Gorlic.

Rozpr."Pol. Akad. Umiej., [III], 1, p. ~1~.·· Kraków.