Szczepan W. Ślaga
"Oczerki metodołogii
białogiczeskowo issledowanija:
(sistema metodow biołogii)", I.T.
Frołow, Moskwa 1965 : [recenzja]
Studia Philosophiae Christianae 3/1, 281-286
S tu d ia P h ilo so p h ia e C h ristian ae A TK
1/1967
Z ZAGADNIEŃ FILOZOFII PRZYRODY
S i a g a S z . W.
F ro ło w T. I., O czerki m eto d o lo g ii b io ło g iczesk o w o issled o w a n ija , M osk w a 1965.
F errater M ora J., O n tologie de la r éa lité organique, „Rev. de M et. et de M o r ”, 70 (1965), η. 1, s. 74—95.
H alp ern B., C oncepts p h ilo so p h iq u es de C lau d e B ernard d’après „l’In trod u ction à l ’étu d e de la m éd icin e e x p é r im e n ta le ”, „R ev. d’H ist. des S cien c. et de leu rs A p p lic.”, X I X (1966) n. 2, s. 97— 114.
O w czin n ik o w N. F., O sob ien n osti so w rem ien n o w o je s te stw o z n a n i- ja, „W oprosy F ilo s o fii”, 1966, n. 9, s. 24— 35.
C zu w aszow В. I., K w op rosu o w o z n ik n o w ie n ii żizni n a Ż em le, „W oprosy F ilo so fii” 1966, n. 8, s. 76— 83.
F r o lo w I. T., O c z e r k i m e t o d o lo g i i b io ł o g ic z e s k o w o is s le d o w a n i ja . (S iste -
m a m etod ow b iologii). M oskw a 1965. Izd a telstw o „M ysi”, s. 286. K on ieczn ość n o w eg o u jęcia i op racow an ia p ro b lem ó w z zakresu m eto d o lo g ii i lo g ik i p ozn an ia nauko-wego w b io lo g ii uzasad n ia F rołow fa k tem ogrom nego rozw oju W spółczesnej n au k i o życiu , zm ierzającego z jed n ej stron y do coraz w ię k sz e g o ró żn ico w a n ia , z d rugiej do u w id a c z n ia ją cej s ię in te g r a c ji dzied zin biologii. W sk u tek złożon ości p ro b lem ó w b io lo g iczn y ch p o ja w ia ją się te n d e n c je o b n iżan ia zn aczen ia badań te o r e ty czn y ch i sam ych teorii. W zw ią zk u z tym is tn ie je p otrzeba p rzea n a lizo w a n ia od stron y m eto d o lo g iczn ej zm ian , ja k im p o d leg a ją tra d y c y jn e sp o so b y i p raw a badania n au k o w eg o , ja k i jest ich sto su n ek do m eto d y d ia lek ty czn ej. A n a lizy zm ierza ją ce do u zy sk a n ia o d p ow ied zi na te i p od ob n e p ytan ia r ea lizu je F r o ło w w k o lejn y ch d ziew ięc iu ro z działach sw ej k siążk i.
O gólne założenia badań n a u k o w y ch w b io lo g ii om aw ia rozdz. 1 (s. 9—48). P o d k reśla się tu sp e c y fik ę p rzed m iotu b adanego; m eto d o lo g ia b adania b io lo g iczn eg o je s t b ow iem procesem , w k tórym ch od zi o opis i w y ja śn ie n ie stru k tu ry i fu n k cjo n o w a n ia złożon ych s y s te m ó w ż y w y ch , u sta le n ie przyczyn i w sp ó łza leżn o ści danego zja w isk a ż y cio w eg o . Istoty
ż y w e to zorgan izow an e sy ste m y otw a rte, organ iczn e ca ło ści, k tó re dzięki p rzem ia n ie m a terii i en erg ii, a sy m ila c ji i d y sy m ila cji w y k a zu ją w z g lę d n ą n iezm ien n o ść a zarazem rozw ój o n to - i filo g en ety c zn y . T y lk o przy u w zg lęd n ien iu tej sp e c y fic z n o śc i i złożon ości p rzed m iotu oraz d eterm i- n izm u p ro cesó w m ożem y m ó w ić o p op raw n ości m etod ologiczn ej i e fe k ty w n o śc i p ozn aw an ia isto t ż y w y c h . W p r z e c iw ie ń stw ie do in n y ch d zie dzin p ozn an ia sp e c y fic z n e w ła śc iw o ś c i sy ste m ó w ż y w y c h w y zn a cza ją różnorodność m etod i często łą c z n e ich sto so w a n ie, co p row ad zi do u jęcia sy n tety czn eg o i in teg ra cji poznania w b io lo g ii, a to zn ó w p ozw ala lep iej zrozum ieć zja w isk a ż y c io w e w ich c a ło ścio w y m charak terze. T ru d n ości, na ja k ie n a tra fia m eto d o lo g ia b io lo g ii, w y k o r z y sty w a n e są do k o n stru k cji id e a listy c z n y c h i m eta fizy czn y ch k o n cep cji n eo m ech a - n icy zm u , in d eterm in izm u organ iczn ego, n eo w ita lizm u czy org a n izm a liz- m u, k tó ry m autor p r z e c iw sta w ia d ia lek ty czn y sposób tra k to w a n ia zja w is k ży cio w y ch .
Rozdz. 2 (s. 49— 72) p orusza p u n k ty w y jś c io w e b io lo g iczn eg o b ad a nia: o b serw a cja , opis i sy ste m a ty z a c ja fa k tó w . P rosta o b serw a cja form i p ro cesó w ż y cio w y ch m oże b yć b ezp ośred n ia lu b pośred n ia w zależn ości od sto so w a n ia lu b n ie, p ew n y ch środ k ów tech n iczn y ch i pom ocy poz- n a w szy ch , a jej w a rto ść i e fe k ty w n o ść jest ograniczona do z ja w isk p ro sty ch , n ie zm ien ia ją c y ch się pod w p ły w e m ob serw atora. U zy sk a n y p rzez o b serw a cję fa k t s ta je się n a u k o w y m p rzez opis (m. i. prosty, p o g lą d o w y , sy m b o liczn y , ilo śc io w y , ja k o ścio w y , stru k tu ra ln y , fu n k c jo n a ln y , g en ety czn y ) łą c z ą c y s ię ś c iś le z sy ste m a ty z a c ją fa k tó w o b ser w a cji, a w ię c i z k la s y fik a c ją (n atu raln ą, sztuczną).
L ogiczn a a n a liza tok u r o zw o jo w eg o badań b io lo g iczn y ch w sk a zu je n a to, że h isto ry czn ie p ie r w sz ą ich form ą b y ła o b serw a cja i opis, k tó re d ały p oczątek b io lo g ii jako n a u ce em p iryczn ej. Z o m ó w io n y m i e le m en ta m i badań w b io lo g ii łą c z y się ek sp ery m en t (rozdz. 5, s. 121— 151) jako p o d sta w o w a w ob ecn y ch w a ru n k a ch ro zw o ju b io lo g ii m etod a p o le g a ją c a na a k ty w n y m , celo w o k iero w a n y m badaniu p rzed m io tó w i zja w isk p rzyrod y ż y w ej z p om ocą ca łeg o szereg u narzęd zi, przy jed n o czesn ej iz o la c ji b ad an ych z ja w isk od w p ły w ó w za k łó ca ją cy ch , a zara zem z m o żliw o ścią p ow ta rza n ia i m o d y fik a cji w a ru n k ó w e k sp ery m en to w a n ia . W d an ych w a ru n k a ch m ożna ta k że m o d y fik o w a ć sam ob iek t, zm ien ia ć b ad an e p ro cesy i k o n tro lo w a ć t e zm ian y. C elem poznania bad an ego zja w isk a sta w ia się h ip o tezę, która p o zw a la u sta lić program d a lszy ch ek sp ery m en tó w . S tą d ek sp ery m en tu n ie m ożna p rzeciw sta w ia ć teo rii, sta n o w ią on e organiczną jed n ość jako a sp ek t b ad an ia em p iryczn y (zm y sło w y ) i ra cjo n a ln y (teoretyczn y). W m eto d zie ek sp ery m en ta ln ej teo ria w ią ż e w jedno w y n ik i d o św ia d czen ia i d a je n ie ty lk o m ech a n icz n e u o g ó ln ien ia , a le w y ja śn ie n ia i n a u k o w ą in terp reta cję p ro cesó w i z ja w isk ży cia .
w b ad an iach b io lo g iczn y ch tra k tu je rozdz. 3 (s. 73— 91). R ola pozn aw cza m eto d y p o ró w n a w czej w b io lo g ii sp row ad za s ię do in d u k cy jn eg o b a dania różn orod n ych w sp ó łza leżn o ści i z w ią zk ó w p rzyczyn ow ych , u ja w n ian ia p o d o b ień stw i różn ic w danej k la s ie z ja w isk , a p rzez to m etod a ta p rzy czy n ia się do sy ste m a ty z a c ji i k la sy fik a c ji zja w isk przyrody ży w ej. W p ro cesie badań p orów n aw czych w ie lk ą ro lę od gryw a w n io sk o w a n ie p rzez an alogię. M etoda p o ró w n a w cza z ró żn y m i sw y m i o d m ia n am i w y s tę p u je w każd ej d zied zin ie p oznania, w n iek tó ry ch zaś w sp o sób szczeg ó ln ie w id oczn y, np. w a n a to m ii p o ró w n a w czej, em b riologii, p a leo n to lo g ii. W r e z u lta c ie p orów n ań m a teria łu fa k ty czn eg o u zyskano w h isto r ii b io lo g ii w ie le u ogóln ień teo rety czn y ch .
W rozdz. 4 (s. 92— 120) o m aw ia F r o ło w sp e c y fik ę , ró żn e fo rm y i te o - r io p o zn a w cze zn a czen ie m eto d y h isto ry czn ej w b io lo g ii, ze szczeg ó ln y m u w zg lęd n ien iem ro li tej m eto d y w pracach K. D arw in a. M etoda p o ró w n a w cza w sk a zu ją c na p e w n e p o d o b ień stw a organ izm ów czy ich e le m en tów , na o g ó ln y p lan b u d o w y i o rgan izacji, n ie p o tra fi jed n ak w s k a zać przyczyn tych zja w isk . Tu z pom ocą p rzy ch o d zi m etod a h istoryczn a, która w y ja śn ia p rzy czy n o w o , k ie d y i w ja k i sposób dane zja w isk o za istn iało.
W b io lo g ii szczeg ó ln e zn a czen ie p osiad a czynnik czasu jako jed en z p a ra m etró w ro zw o ju organizm ów . M etod a h isto ry czn a jako w y ja śn ia n ie g e n e ty c z n e p o leg a n a u sta len iu ta k h isto ry czn y ch w a ru n k ó w i m e ch a n izm ó w p rocesu r o zw o jo w eg o isto t ż y w y c h , jak te ż p rzyczyn i praw ro zw o ju o n to - i filo g en ety c zn eg o . P rzy ty m o sta tn im zw ła szcza chodzi n ie ty lk o o sk o n sta to w a n ie i o p isa n ie fa k tu , a le i w y ja śn ie n ie p ro g re sy w n eg o ro zw o ju od form m n iej do b ard ziej dosk on ałych , w czym u słu g i od d aje ta k że uprzed n ia an aliza form w s p ó łc z e ś n ie istn ieją cy ch . Stąd m etod a ta m u si być u zu p ełn ian a in n y m i m etod am i, zw ła szcza m o rfo - -fiz jo lo g iczn o -p o ró w n a w czą , ek ologiczn ą, b io g eo g ra ficzn ą , p a leo n to lo giczn ą itp . W sp ółczesn a teo ria e w o lu c ji sta ła się ty m sam ym ek sp e r y m en ta ln ą n au k ą b ad ającą g en ezę i h isto r ię org a n izm ó w oraz p rocesy zach od zące dzisiaj w p rzyrod zie ż y w ej. S tąd obok tra d y cy jn ej m eto d y h isto ry czn o -p o ró w n a w czej sto su je się m eto d ę ek sp e r y m e n ta ln o -h isto - ryczn ą zarów no w ew o lu cjo n iźm ie , jak i w m o rfo lo g ii, fiz jo lo g ii, g e n e ty ce, czy n a w e t w b ioch em ii.
W zw ią zk u z ten d en cja m i do in teg ra cji poznania n a u k o w eg o autor w rozdz. 6 (s. 152— 180) o m a w ia m o d e lo w a n ie w b io lo g ii jako odrębną m eto d ę b adania. M o d elo w a n ie to im ito w a n ie sy ste m ó w rea ln y ch poprzez tw o r z e n ie sp ecja ln y ch a n a lo g ó w (m odeli), czy li u k ła d ó w fizy czn y ch lub sy m b o liczn y ch , w k tó ry ch od tw arza się zasady org a n iza cji i fu n k cjo n o w a n ia ty ch ss^stemów. S to su n ek m o d elu do ory g in a łu jest izom orficzn y i m o że d otyczyć b ąd ź stru k tu ry bądź fu n k c ji p ierw o w zo ru . M od elo w a n ie w b io lo g ii u d ziela n o w y ch d an ych o organ iźm ie, w y ra ża n y ch za pom ocą form u ł lo g iczn o -m a tem a ty czn y ch , p o zw a la na ty m n o w y m p o
z io m ie poznania p rzejść do a n a lity czn eg o b ad an ia form odrębnych, fu n k cji i p ro cesó w do sy n tety czn eg o p ozn an ia sy ste m ó w ca ło ścio w y ch , zasad i m ech a n izm ó w ich fu n k cjo n o w a n ia . M od ele b io lo g iczn e o ch a ra k terze c y b ern ety czn y m (fizyczn e, realn e, id ealn e) p o słu g u ją ce się m a tem a ty czn ą aparatu rą teo rii in fo rm a cji i ogóln ej teo rii sy s te m ó w u ja w n ia ją sp e c y fic z n e reg u la rn o ści i u p orząd k ow an ie c a ło śc io w y c h sy stem ó w ż y w y ch na p o zio m ie m o lek u la rn y m , k om órk ow ym , w sferze w sp ó łd z ia łan ia organ ów , na p o zio m ie o rgan izm ów i ich zesp o łó w b iocen otyczn ych . U ja w n ia się to szczeg ó ln ie przy badaniu r o li k w a só w n u k lein o w y ch w tr a k c ie b io sy n tezy b ia łk a , a zw ła szcza ro li k w a só w d ezo k sy ry b o n u k le in o w y c h (DNA ) jako przen ośn ik a in fo rm a cji gen ety czn y ch n a e le m en ty p otom ne. D odać n a leży , że m a tem a ty czn y sp osób opisu up rosz czonych w m od elu zja w isk ch ron i przed ich in terp reta cją fin a listy czn ą . M o d elo w a n ie w ła śc iw o ś c i i fu n k c ji złożon ych sy s te m ó w ż y w y c h n ie d a je jed n a k p ełn ej od p o w ied zi na w sz y stk ie p roblem y b io lo g ii i dlatego n ie m oże być u w a ża n e za m etod ę u n iw ersa ln ą . S z c z e g ó ln e tru d n ości w p orów n an iu z d ziedziną fiz y k i i ch em ii w y n ik a ją z h isto ry czn eg o ch a ra k teru sy ste m ó w ż y w y c h i w ielo p o zio m o w ej o rgan izacji m a te r ii ży w ej. S tąd m o d elo w a n ie teg o ty p u m u si b yć u zu p ełn ia n e, a n a w e t p od d a w a n e k orek tu rom p rzez in n e m eto d y b ad aw cze.
A n a liza m eto d y m o d elo w a n ia sy s te m ó w b io lo g iczn y ch p o stu lu je k o n ieczn o ść w sp ó łd zia ła n ia p o szczeg ó ln y ch m etod badania; o ty m p isze autor w rozdz. 7 (s. 181— 208), p o d k reśla ją c jed n ość m etod ta k w lo giczn y m jak i w h isto ry czn y m a sp ek cie, p ro cesy su b ord yn acji i d om in o w a n ia m etod , k tó re n ie ty lk o d op ełn iają się w sp osób m ech a n iczn y , ale w y k a zu ją ,,d ia lek ty czn e w sp ó łd z ia ła n ie ’ jako w sp ó łe le m e n ty jed n ości, w ew n ą trz, k tórej m ają m ie jsc e złożon e p ro cesy o d g ry w a ją ce w ażn ą ro lę m etod ologiczn ą. Jed n ość m etod i ich d o p ełn ia ją cy się ch arak ter w y n ik a z teg o , że każda z n ich u jm u je p ew ien a sp ek t czy p r a w id ło w o ść z ja w isk ży cio w y ch , i dopiero razem p o zw a la ją op isać i w y ja śn ić c a ło śc io w y ch arak ter sy ste m ó w o ży w io n y ch . Taka k o n cep cja n ie do p u szcza p r zeciw sta w ia n ia so b ie m etod, ani też u n iw e r sa liz a c ji jednej w y b ra n ej m etod y.
M im o, że k a żd a z om a w ia n y ch m etod p rzyb iera w m n iejszy m lu b w ię k sz y m stop n iu form ę lo g iczn ą , w bad an iach b io lo g iczn y ch sto su je się n a d to ro zm a ite m eto d y lo g iczn e w śc isły m sło w a zn aczen iu (rozdz. 8, s. 2P9— 243). W szczeg ó ln o ści w ie lk a rola p rzypada tu p rocesom in d u k cji i d ed u k cji, a n a lizie i sy n tezie, zasad zie c elo w o ści, h ipotezom i teoriom . W p ro cesie p ozn an ia n a u k o w eg o , zw ła szcza w fo rm u ło w a n iu założeń teo rety czn y ch i h ip otez, oraz w teo rety czn y m u ogóln ian iu w y n ik ó w badań, d ok on yw an e są różnorodne i sk o m p lik o w a n e o p eracje lo g iczn e, przy k tó ry ch p om ocy u zy sk u je się n o w e w y n ik i.
z p ra k ty k ą , oraz rolę p rak tyczn ej d zia ła ln o ści lu d zk iej w b ad an iach b iologiczn ych . D zia ła ln o ść ta p rzen ik a w sz y stk ie m eto d y sta ją c s ię ich cele m oraz k ry teriu m ich p op raw n ości. Od stop n ia rozw oju p ra k ty k i i w y k o rzy sta n ia śro d k ó w m a teria ln o -tech n iczn y ch zależy p o stęp n au k i i w n ik a n ie m y ślą teo rety czn ą w is to tę b a d an ych o b iek tó w . C hociaż n a u ka w in n a być p rzygotow an a do rea liza cji ta k ich czy in n y ch c e ló w p ra k tyczn ych , n ie oznacza to o c z y w iśc ie u to żsa m ien ia teo rii z prak tyk ą: zadania i p e r sp e k ty w y te o rety czn e n a u k i często p rzerastają p raktykę. B io lo g ia w szczeg ó ln o ści sta n o w i teo rety czn y fu n d a m en t dla n auk r o l- n ic zo -m ed y czn y ch i p rzy czy n ia się do p od n oszen ia k u ltu ry gosp od ar czej. I tu d ziałaln ość p rak tyczn a słu ż y jak o środ ek p oznania, a sam a m u si p o słu g iw a ć się an alizą, syn tezą, sy stem a ty za cją i p orów n an iem , a stąd w y n ik a ich w za jem n a zależność.
P rzed k o ń co w y m p od su m ow an iem i w sk a za n iem p e r sp e k ty w ro zw o jo w y ch , oraz zw ią zk u m etod b io lo g iczn y ch z in n y m i m etod am i p rzy ro d o zn a w stw a w ogóle, autor porusza jeszcze p ro b lem dow od zen ia, oraz k r y te r ió w p ra w d ziw o ści p ozn an ia w b io lo g ii. D o w o d zen ie ta k ie p rzy biera form ę w e r y fik a c ji bądź em p iryczn ej bądź lo g iczn ej, w sk ła d k tó ry ch w ch od zi: teza — sąd, k tórego p ra w d ziw o ść d ow od zi się , argu m en ty oraz dem on stracja. W b io lo g ii w ażn a jest szczeg ó ln ie w e r y fik a c ja em p i ryczn a, jak o zw ią za n a ze sztu czn ym o d tw a rza n iem p ro cesó w n a tu ra l n ych . I tu zn ów p ra k ty k a ok azu je się n ie ty lk o isto tą , ce le m i środ k a m i p ozn an ia b iologiczn ego, a le i jako u n iw ersa ln e, „w ostateczn ym o brachunku a b so lu tn e k ry teriu m ” jego p ra w d ziw o ści. W ery fik a cja lo giczn a m a ch arak ter pośred n i, d ok on u je się za p om ocą w n io sk o w a n ia . P o d a n y p rzegląd tr e ś c i u tw ierd za czy teln ik a w p rzek on an iu o n ie w ą tp liw y c h w a lo ra ch p ozn aw czych p racy F rołow a. Ideą p rzew od n ią o m a w ia n ej k sią ż k i je s t d ą żen ie do w y k a za n ia w sp ó łza leżn o ści i zw iązk u różn ych m etod w b ad an iu zja w isk ży cia , przy czym p od k reśla się tu d om in u jącą ro lę ek sp ery m en tu i m etod lo g iczn y ch . P rzyzn ać trzeba, że autor n ie h o łd u je sk rajn em u em p iry zm o w i b iologiczn em u , gdyż u trzy m u je, że o m a w ia n e m etod y, czy to p oszczególn e, czy łą c z n ie w z ię te , są je d y n ie etap em p rzy g o to w a w czy m , drogą do u zysk an ia ogóln ych i p e w n y c h lu b u p raw d op odob n ion ych teorii. N ie obniża się p rzy tym w a r to śc i m etod tra d y cy jn y ch , zw ła szcza lo g iczn y ch , fizy k o ch em ic zn y ch i b iologiczn ych , ale w łą c z a się je w n o w y , c a ło śc io w y sy stem m etod, łą czn ie z cy b ern ety czn y m i (m od elow an ie b iologiczn e), otrzym u jąc w ten sposób n o w e m o żliw o ści in terp reta cji teo rety czn y ch . A utor an alizu jąc w sz e c h str o n n ie k ażd ą z m etod, p o d a je ró w n ież ich braki i n ie'w ystar- czaln ość, np. przy m eto d zie h istoryczn ej (s. 119), gd zie w y m a g a się sz e rok iej ,a często n ie o sią g a ln e j, bazy fa k ty czn ej; in n e zn ów braki w y k a zu je np. m etod a cy b ern ety czn a . To m ięd zy in n y m i p ob u d ziło autora do p rzed sta w ien ia ogóln ego p ogląd u na „ sy stem m eto d ” b iologiczn ych . G odne p o d k reślen ia je s t ta k że to, że p o szczeg ó ln e zagad n ien ia autor
2 8 6 M a teria ły , recen zje, sp raw ozd an ia
ilu str u je dość bogatym m a teria łem fa k ty czn y m za czerp n ięty m z w y b ra n y ch dzied zin b io lo g ii, oraz ż e p o d a je rozw ój h isto ry czn y danej m etod y.
N iek tó re za g a d n ien ia n a leża ło b y d ok ład n iej p rzean alizow ać i u ściślić np. p rob lem słu żeb n ej ro li filo z o fii jako fu n k c ji n auk szczeg ó ło w y ch (s. 41— 42), in n e zn ó w om ó w ić szerzej lu b n a w e t dodać. I ta k np. n ie poruszono, poza w zm ia n k a m i, m eto d y m a tem a ty czn ej w b io lo g ii, a b yło to n ie m a l k o n ieczn e jako w p ro w a d zen ie do a n a lizo w a n y ch w rozdz. 8 m etod d ed u k cji i a k sjo m a ty za cji w b iologii.
K sią żk ę zam yk a b ogata litera tu r a p rzed m iotu (s. 270—284). B rak in d ek su im ien n o -rze czo w eg o n ie w y d a je się być d u żym m an k am en tem z u w a g i na bardzo sz c zeg ó ło w y sp is rzeczy. W ca ło ści k sią żk a P rołow a, jed n a z n ie w ie lu w rzęd zie teg o typ u prac, którą m ożn a u w a ża ć za m eta te o r ię pozn an ia b iologiczn ego, w n o si n o w e p e r sp e k ty w y w d zie dzinę p ozn aw an ia i p o g łęb ia n ia m etod b a d a w czy ch w zak resie zja w isk ży cio w y ch .
Sz. W. Sla ga
F e r r a t e r M ora J., O n to lo g ie de la r é a l it é org a n iq u e, R ev u e d e M éta
p h y siq u e et de M orale, 70 (1965), n. 1, s. 74—95.
A r ty k u ł sta n o w i k o n fro n ta cję opinii d otyczących ch arak teru orga n izm ó w i ich stosu n k u do m a te r ii n ieo rg a n iczn ej. W sk azu je się na r e la ty w n ą w a rto ść doktryn: m ech an izm u , w ita liz m u i organicyzm u, p ropo n u jąc w ła sn ą teo rię „ m eta fizy k i in te g r a c jo n isty c z n e j”.
O góln ie p rzy jm u je się tr o ja k ie sta n o w isk o o d n o śn ie sto su n k u orga n izm u do m a terii m a rtw ej: a. is tn ie n ie za sa d n iczy ch ró żn ic — rozdział ty c h dw u rod zajów m a terii (w ita lizm , organicyzm ); b. organ izm y „spro w a d za ją s ię ” do m a terii, są fu n k cją m a terii m a rtw ej (m echanicyzm ); c. „prym at o n to lo g iczn y ” organ izm u nad m a terią m a rtw ą , k ażd a m a teria je s t „ jak oś” oży w io n a i m oże b y ć o k reślon a drogą a n a lo g ii z m a terią ż y w ą (w ita lizm skrajny).
P rzy u jm o w a n iu teg o p rob lem u ch od zi o d w ie różn e w zasad zie sp ra w y : czy is tn ie je m o żliw o ść lu b n iem o żliw o ść „sp row ad zen ia” jed n ej r z e cz y w isto śc i do d rugiej (sp ro w a d zen ie r z eczy w iste) lu b te ż jed n ego j ę zy k a do d rugiego (k on cep cyjn e). P o m ie sz a n ie ty c h dw u p łaszczyzn u w id a czn ia się szczeg ó ln ie w d ok tryn ie m ech an izm u i organ izm alizm u ; w ita liś c i u w a ża ją , że red u k cja k on cep cy jn a jest fu n k cją rzeczy w istej. N ie ch od zi przy ty m o k o n cep cje ży cia o ch a ra k terze a k sjologiczn ym czy fen o m en o lo g icz n y m , ja k ie p rzed sta w ia np. D ii th ey , N ietsch e, S c h e - le r , S im m e l czy m a teria liści.
O m ów iono k r y ty c z n ie n a stę p u ją c e teorie:
1. W italizm sk ra jn y u trzym u je, że m a teria m a rtw a je s t fo rm ą o ży w io n ej i to „ sp ro w a d zen ie” je s t r z eczy w iste. T ę fo rm ę w ita liz m u roz
