Bańkowska Maria

1

SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI — ... H * ^ ( Z

..IJAOSltlM..

/ Materiały dokumentacyjne

;/1 — r e la c ja w ła ś c iw a

i! — d o k u m e n ty (sensu stricto) d o t. o s o b y r e la to r a \

l/a - inne materiały dokumentacyjne dot. osoby relatora

II. Materiały uzupełnieniające relację

III. :r;ne materiały (zebrane przez „relatora”):

III/1- dot. rodziny relatora

ill/2 - dot. ogólnie okresu sprzed 1939 r.

III/3 — dot. ogólnie okresu okupacji (1939 -1945)

IIL'4 -cit-i. ogólnie okresu po 1945 r.

! ■

lli/5 - inne...

IV. Korespondencja \ J

V. Wypisy ze źródeł [tzw.: „nazwiskowe karty infomiacyjne”] y

VI. Fotografie

2

S P I S Z A W A R T O Ś C I T E C Z K I - .M M ft....

' T . t i o O i g f ^ O b M j

1/1. Relacja , k • *b} 6. 4 - 6

1/2. Materiały uzupełniające relację ( V , ^ 5 , Ą - i O

II. Dokumenty nie związane bezpośrednio z relacją , i ' ,

III. Inne dokumenty

IV. Korespondencja bieżąca

V. Nazwiskowe karty informacyjne

VI. Fotografie — [ M s./|

3

4

Ppor. B A lt K 0 V; S K A

Maria Krystyna pseudonim Krzysia

Urodzona 14 lutego 1920 r. w Poznaniu córka Marii z Suligowskich i Feliksa

małż. Bańkowskich

Szkołę średnią ukończyłam w 1938 r. i w roku szkolnym 1933/39 podjęłam stu­

dia w Szkole Głównej Gospodarstwa wiej­

skiego, której nie ukończyłam z powodu wybuchu wojny.

Od 1932 r. byłam członkiem Związku Harcerstwa Polskiego /XI War - szawska Drużyna Harcerek przy gim. H. Gepner/. la rok przed wojną zostałam drużynową w tej drużynie. Był to okres pogotowia Harce -

-V C* c i/ ^

rek w czasie, którego byłyśmy szkolone do pomocniczej służby ko — biet na wypadek wojny.

Ukończywszy kurs sanitarny w chwili ogłoszenia mobilizacji aosta- lam skierowana do lotnych patroli sanitarnych PCK, które zostały rozwiązane w nocy z 7/8 września 1939 r. Dalsza służba prowadzona była już na własną rękę / przy szpitalu w Uniwersytecie Warszaws­

kimi Po zakończeniu kampanii wrześniowej, na iDrzełoraie październi­

ka i listopada podjęta zosłała praca harcerska już jako nielegal-

łem w różnych akcjach spdgc&nej pomocy rozpoczęłam szkolenie/podsta- wowyłi zasad zachowania się w warunkach służby w konspiracji i bra­

nia udziału w akcjach małego sabotażu. Po przejściu przeszkolenia brałam udział w akcjach małego sabotażu harcerskiej organizacji

"Wawer” , a równocześnie w ramach Związku Walki Zbrojnej organizo­

wałam kolportaż Biuletynu Informacyjnego na wyznaczonym mi odcin­

ku.Do października 194-1 r. byłam drużynową XI WŻDH kończąc w tym czasie instruktorski kurs łączności i szkoląc w tym zakresie pod - ległe mi harcerki. Od listopada 1941r. do lutego 1942 r. podlega­

łam bezpośrednio komendantce harcerek chorągwi warszawskiej peł - niąc funkcję hufcowej hufca Grzybów.Od lutego 1942 r. zostałam od­

delegowana do dyspozycji Komendy Okręgu Warszawskiego Armii Kra - jowej i zostałam mianowana początkowo komendantką plutonu łącznoś­

ci, a w lipcu 1943 r./równocześnie/ referentką Obwodu śródmieście Wojskowej Służby Kobiet przy Ditwie Okręgu warszawskiego AK.

Służbę tę pełniłam, aż do upadku Powstania Warszawskiego z przer­

wą od końca października 1 943 r., kiedy to zostałam postrzelona /postrzał głowy i utrata prawej gałki ocznej/ i przebywałam w szpi­

talu 7 de—ibui;C;jtr-^44 r. . •

5

'I

Pluton, którym dowodziłam był szkolony do pełnienia w czasie. Pow­

stania służby łączności na składnicach Komendy Okręgu i I Obwodu AK. Osobiście miałamprzydział na Okręgową Składnicę Łączności K-1, gdzie pełniłam funkcję s-cy Komendanta Składnicy.

Po upadł:u Powstania 6 października 194-4- r. dostałan się do żiiewoli i przebywałam w oficerskich kobiecych obozach kolejno w: Palling- bostell, Bergen-Belzen, Molsdorf. Oswobodzona zostałam 12 kwiet- nia 194-5 1 *. przez III armię amerykańską gen. Pat tona. po okresie kwarantanny w obozie w Burgu/Hesja/ w końcu maja na wezwanie ko«

mendantki łączności stawiłam się w obozie Niderlangen i za jej zgodą podjęłam wraz z innymi koleżankami ochotniczą, służbę w obo~

zie dla ludności cywilnej w Maczkowie /Haren Ems/.

28 sierpnia 1945r. wcielona zostałam do 2 Baonu Pomocniczej Woj -

•skowej Służby Kobiet/P^SK/ przy. I Dywizji Pancernej gen. Maczka i mianowana komendntką Plutonu Ochotniczego PWSK w Maczkowie.

Służbę na tym stanowisku pełniłam do 25 kwietnia 1947r., tj do chwili zwolnienia mnie z Dywizji celem repatriacji do Kraju.

Po powrocie do Kraju pracowałam przez 5 lat w Warszawskim Labora­

torium Chemicznym /do marca 1952 r./, a następnie w Przedsiębior­

stwie Filatelistycznym, gdzie pracuję do chwili obecnej na sta - nowiski Głównego Ekonomisty.

Jestem inwalidką wojenną grupy III.

W czasie Powstania zostałam odznaczona rozkazem Komendy Okręgu warszawskiego :

Brązowym Krzyżem Zasługi z mieczami, /Rozkaz nr. 34- z IX.44/

Krzyżem Walecznych po raz pierwszy. / " 4»X.44/

Uzyskałam w szeregach AK nominację do stopnia podporucznika /Rozkaz D-cy AK nr. 871/1 z dn. 23.IX.44/

Po wojnie otrzymałam:

Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 nadany przez Radę Państwa Medal za Warszawę 1939 -194-6 ” ” {! M

Brązowy Medal za Zasługi dla Obronności Kraju nadany przez MOIT Odznakę Grunwaldzką nadaną przez Kacz. d-cę WP .

oraz odznaczenia cywilne:

Srebrngc Krzyż Zasługi, Złątąddznakę Zasłużonego Pracownika

Łączności, Odznalęę Tysiąclecia i Zasłużonego Prac.Handlu i Usług.

Warszawa, dnia 28 maja 1976r.

/ Maria Bańkowska/

6

Mota biograficzna

Ppor.Maria Krystyna Bańkowska córka Feliksa i Marii z d. Suligowskiej

ar . 14 . I I . 19 2 0 r . w Poznaniu w rodzinie inteligenckiej ojciec i n ż .technolog matka córka adwokata sm. 1.VII.1992r. w Warszawie

Pseudonim: "Krzysia"

Po śmierci ojca 3 1.I I I . 1922r . , matka przenosi sie z dziećmi do Warszawy.

W roku 1931 rozpoczyna nauką w G i m n a z j u m Haliny Gepner w K i arszawie przy ul.Moniuszki 8, którą kończy w 1938r., otrzymując ś wiadectwo d o j r z a ł o ś ­ ci. W październiku tegoż roku wstępuje do Szkoły Głównej G o s p o d a r s t w a W i e j s k i e g o (SGGW) na Wydział Ogrodniczy, po roku dalsze studia p r z e r y ­ wa wybuch wojny. Od roku 1932 była c z ł o n k i e m Związku H arcerstwa P o l s k i e ­ go w szkolnej XI W a r s z awskiej Żeńskiej Drużynie Harcerskiej im.Zawiszy Czarnego, której dr u ż y n o w ą została _w 1938r. Drużyna ta wc h o d z i ł a w skład P o g o towia H a rcerek w ramach którego ukończyła kurs sanitarny i w c h w i ­

li mobilizacji P o g o towia 2 7 . V I I I . 1 9 3 9 r .„ została p r z y d zielona do l o t ­ nych patroli PCK. Po r o z wiązaniu ich podejmuje pomoc dla szpitala polo- wegc zorga n i z o w a n e g o przy U n iwersytecie War s z a w s k i m , szyjąc i reperując bieliznę szpitalną.

W listopadzie 1939r. wznawia pracą drużyny już w wa r u n k a c h k o n s p i r a ­ cyjnych, Obok pracy wych o w a w c z e j w zastępach, prowadzi akcje d ożywiania żołnierzy w S z pitalu Jana Bożego, dla psychicznie chorych, wysyłanie paczek do obozów jenieckich i tp. R ozpoczyna też szkolenie własne ipod- ległych harcerek w zakresie zasad pracy k o n s piracyjnej i udziału w a k ­ cjach sabotażowych. Po p r zeszkoleniu ucze s t n i c z y wraz z drużyną w a k ­ cjach sabotażowych organizacji "Wawer" , równolegle w s p ó ł p r a c u j e ze

Zw i ązkiem Walki Zbrojnej - organizuje kolportaż B i u letynu Inform a c y j n e g o na wyzn a c z o n y m odcinku.

Drużynową była do p a ź d z iernika 194 1 roku, kończąc w tym czasie i n s t r u k ­ torski kurs łączności i szkoląc w tym zakresie podległe harcerki.

Od listopada 194 1r. do lutego 1942r. była powołana na funkcje hufcowej Hufca Grzybów.

Od lutego 1942r.została odde l e g o w a n a z ZHP do d y s p o z y c j i Komendy Okręgu Wa r s z a w s k i e g o Armii Krajowej i mianowana k o m e n d a n t k ą Kobiecego Plutonu Ł ą c z n o ś c i 1Obwodu War s z a w a Śródmieście. Qw pluton w tym czasie stanowiły harcerki XI WZDII.

Od lipca 1943r. równolegle pełni funkcje r eferentki łączności Wojskowej Służby Kobiet Obwodu Śródmieście. Służbę te pełni do końca Powstania

7

W a r s z a w s k i e g o z przerwą od X.1943 do II.1944r. kiedy po postrzale (utrata prawej gałki ocznej) przebywała w szpitalu.

Pluton po p r zeszkoleniu o g ó l n o w o j s k o w y m , t e r e n o z n a w c z y m i s p e c j a l i s ­ tycznym ł ą c z n o ś c i o w y m ( s ł u ż b a go ć a i telefoniczna) p r z e z n a c z o n y był do łączności tzw. sieci niebieskiej tj . d o w o d z e n i a , i na okres Powstania obsadzał Składnice i stacje łączności podległe Komendzie Okrqgu W a r ­ szawskiego "K- V ,,,N " ,,P W i do w ó d z t w a I Obwodu A K . VI czasie Powstania pełniła funkcją z-cy d-cy Składnicy Meldu n k o w e j K , 0 . MK - 1 " .

Obok pracy k o n s piracyjnej pracowała jako p r o w a d z ą c a m eldunki w domu Zielna 13, który za m i e s z k i w a ł a - co d a wało jej świade c t w o zatrudnienia.

Po upadku P o w s t a n i a p rzeszła przez obozy jenieckie - S t alag XIB Falling bostel i B s r g e n - B e l s e n a w końcu g r u d n i a 1 9 4 * r . została prz e n i e s i o n a do Oflagu w Molsdorfie przy S t ł l a g u IXC SuIda. Tam została uwolniona 13 kwietnia 19^5r. przez w o jska k a n adyjskie w c h odzące w skład armii a m erykańskiej gen.Pattona. Po okresie kwar a n t a n n y w obozie w Burgu - zostaje wezwana przez b .k o m e n d a n t k ę łączności WSK Okręgu W a r s z a w s k i e g o do obozu Kobiet Ż o ł n ierzy AK w N i s d e r l a n g e n i stamtąd na w ł a s n ą prośbę podjęła służbę w obozie dla polskiej ludności cywilnej, z o r g a n i z o w a n y m przez I D y w ,P a n c . g e n . M a c z k a w m i a s t e c z k u H a r e n Ems - w y s i e d l o n y m z Niesa ców i nazwanym M a c z k o w e n na cześć g e n . S t a n i s ł a w a Maczka. W dniu 28.VIII

1945r.zo s t a ł a wcielona do ₂ Baonu Pomo c n i c z e j S ł użby Kobiet przy 1-eJ Polskiej Dywizji Pancernej i mianowana komendantka, plutonu kobiet

(Żołnierzy AK) obsługu j ą c e g o wszelkie agendy Zarządu, tego polskiego m i a s t e c z k a nad rzeką Ems. Służbę te pełniła do 2 5.IV. 1947r. do chwili

r~

zwolnienia się _z Dywizji celem r e p a t r i a c j i .

Po powrocie do kraju przez 5 lat pr a c o w a ł a w W a r s z a w s k i m L a b o r a t o r i u m C h e m i c z n y m - a później już do emerytury 30.X I .1 9 8 0 r . w P r z e d s i ę b i o r s t ­ wie F i l a t e l i s t y c z n y m na stanow i s k u g ł ó w n e g o ekonomisty.

Była i n w alidką wojenna.

W okresie p o w o j e n n y m usilnie n a w iązywała kontakty z czło n k i n i a m i swego oku p a c y j n e g o plutonu ł ą c z n o ś c i (liczącego ok.80 osób). Z bierała relacje, pamiętniki, wspomnienia, fotografie i różne pamiątki. Ma podstawie tych materiałów o p r a c o w a ł a "Dziennik Łączni c z k i ,SK ~ 1 ” r e l a c j o n u j ą c y dzień po dniu przebieg służby na S k ł a d n i c y Meldu n k o w e j K-1 podczas Powstania Warszawskiego.

Choroba w 1987r . o g r a n i c z y ł a jej m ożliwości ostatecznej korekty i z a k o ń ­ czenia opracowania. Mimo mniejszej sprawności ruchowej i trudności w y ­ mowy nie rezygnuje z dalszej pracy, jak i z c z ynnego u c z e s t n i c t w a w ż y ­ ciu Klubu K o m b a t a n t ó w Wojsk Łączności w k t ó r y m od 1971r. aż do śmierci była c z ł o n k i e m Zarządu

8

Była też w s p ó ł o r g a n i z a t o r k ą od I X .1989r.Środowiska Wojsk Łączności w Okręgu Warszawa, Ś w i a t o w e g o Związku Żołnierzy Armii Krajowej - w którym była c z ł o n k i e m Komisji w e r y fikacyjnej i Rewizyjnej.

Zmarła na skutek ponownego wylewu 1 lipca 1992r., pochowana w Kwaterze S.Zw.Źoł.AIC na Cmentarzu K o m u n a l n y m P ó ł n o c n y m w Warszawie.

Odznaczona'4 .Krzyżem W a l e c z n y c h i K r z y ż e m Zasługi z Mieczami,

30 .1. 199**r.

Opracowała Felicja B a ń k o w s k a ^

9

10

11

V, ''I A htii 1 i 4 iś A L 'J/ a * i wii£ ¥ . A *&• ? /•"

^^^toxon^j^anglo--BBeki«J okupacji w Sienozeoh ^

* Lubeka* dniu j£# ^ 1946 r. ^JlS

* \ ' . : ■ * , '

t f" •

■ Z - A S w ' l A 5 C 2 y g I E . - i H n n n C U 1! 5__

Kotsis ja Weryfikacyjna 2ołnler*y a*K* na terenie anglc-saskiej ^ okupacji «t Kiernozach daiałajęca na ź A .! u > m * y ,

X _& ^ ^ ' s / / v / ” . S /s ~

< ?/■ * . ^ ''

6 t » i e r d 2 a

ł c BAHKUrtSKA Siarlaj-Krystyna* po* ^ ra y d k a* tir* 14.11*1920 r * I oawisA 1. Odbyła s ł u ż b ę * ■esłerft&afch^uifei ^{L ; ‘- ;}

IX.1940 — 1.1942 « *• SiLP mały sabotaż ( kolportaż- drużynowa, hufeową 11.1942 - ?Xl.l943 Okręg ?<-cki - komendantka plutonu łęoznosci

VII. 1943 - 5*X.1944 Okręg $-oki .1 Obwód «SK - referentka łęcenof=

obwodu

1 .VIII. - 5łX.1944 (równocześnie) Okręg 7,-ski - zastępca dowódcy , N ' .Składnicy Meldunkowej *\& Okręgu

' 6.X.1944 - IV.1945 niewoli* obozy; Lamsdorf, Miihlbergj, Altenburg, Molsdorf v '

IV .1945 r. uwolniona przez wojska amerykańskie.

obecnie II Baon PWSPT prz:/ I .Dyw.I ;mc.

2. Cź ^zyskała w ^szeregach A*K* noninację do stopnia p o d p o r u c> a n 1 k a

- (3.X.1944 n a podstawie.rozkazu P— cy A.K. Kr.071/1 k dn. 23.Ix.44) zweryfikowany obecnie defini tywnie

'B80S20WY KRZYŚ & S S C I S K U C Z A M I

y (11.1944 roak&o Kolendy Okręgu s «-»ekiego Kr.34) 4. Weryfikację oparto na następujących dowodach:

a/ arkus z specjalny . .

w odnośnie stopnia:

a/' oświadczenie własne posiadanego stopnia b/ Kaówiadczenie 2 dowódców

o/ figu ru je, w odpisach roskazó* Komendy Okręgu wskiago.

rozkaz Kr. 33 a dnia 3*&*44 odnoSnie odznaesenia»

.a/ oświadczenie własne posiadanego odznaczenia

b/ figuruje w odpisach roskazów Komendy Ckręgu ss-akiego roakas IJr.34 ś dn. j

5. S&świadcaenie n in ie js ze nie dotycay obecnego stosunku do islużby wojskowej wyżej w ym ien io n ejora z nie daje ładnych uprasnień do jakichkolwiek nalessno&ei pieniężnych lub hwl&dc&eń w . neturse z«

?fysienione okresy służby. ; l

n O ż ł o n k ^ w j e ^ v \

r.'o u v u j c l X u b .« / /

/ v~ .''1 i^\f/

i 4 4 . 1 ! 1

/Ur . \ h o ? w ® « n m z - s z a m i c u m ^

n a i M ) t Ą - k ń L -

(Karol Ziemski, płk dypl.)

12

13

14

15

16

17

KURATORIUM OKRĘGU SZKOLNEGO .W m A M m ó k iM M . ...

PAŃSTWOWA KOMISJA EGZAMINACYJNA

ŚWIADECTWO DOJRZAŁOŚCI

... i?i&.cuia c l u t p f i f i i a $ a ń t a t o j k a ...

--- , u r o d z o n a d n ia ..IŁ., miesiąca .lu ttO jO ...

" “N roku ..19.2.0... w ...Sh/iMOtnuL ... ,

województwa

wyznania . . / WJj/nW.k^k^UclŁckiŁ^Q. ...

po ukończeniu nauki w jO .U J.ulod tllj.M

... < c j,L m n < X £ ja m ....iM d J.k im . ...

... ...ć K a ti u y ... ...

...W . . . ...

* V, ' ■'

fi/i ~ _{' I 0} . ,

... do kłórcao... była. przyjęta d o . k lc iłip . 1 -łj ^d/rzicL 1 W/iMbiiicL 1930 r.,

> zdawała, w n i a j i i .—— — — — — — 195.8. . r. gim nazjalny zwyczajny egzamin dojrzałości typu humanistycznego wobec Państwowej Kom isji Egzaminacyjnej, pow ołanej przez Kuratorium Okręgu Szkolnego . .... pismem z dnia ... 6 ...k A A )ich n iO L ... 793.8.. r.

N r [i-.6?03/3S, / otrzymała,., następujące oceny ostateczne z przedm iotów egzaminacyjnych'-

z r e l i g i i ...jh^ULQljLO...jClo&/Ł^'.Z...

z języka p o l s k i e g o ...jdo&/LM>...

z języka ł a c i ń s k i e g o ... ...

z języka fl<l'llCU)kLcGO ...

£

J

££...

z h istorii wraz z nauką o Polsce W spół- , p

czesne j ...

OL

J

A C ...

z fizy k i w raz z c h e m i ą ...'■■■■>?■... - ... ' 0 \ ' z m a t e m a t y k i ... , A

.&

...

G. 4. ______

D r u k a r n i a P a ń s t w o w a n r 9 8 2 6 0 . 2 0 .I V . 3 8 .5 5 0 0 .

c 5 >

18

P o z a tym uzyskała., ostatnie oceny roczne w klasach) V I — V III (lub odpowiednie oceny na egzam inie wstępnym do wymienionego gim nazjum ) z przedm iotów następujących):

z jć/ iy k cc .t-CLcLolOiŁŁCCjO .. jdo& W C ... ze śpiewu i m u zy k i . J^CtzdfcO.jCLoJjMC- z fu y k i.ia iM .Z ..c k e m ią . hwidtQ...ÓJ)&iULŁ Z ćw iczeń cielesn y ch ..

z prop ed eu ty k i filo z o fii ... z Gf&OójJC&fii ... ć to & W L ...

Z rysunku ... ^Z ... ¹ ..

Państwowa Kom isja Egzam inacyjna uznała ..

... VLC ... za d o jrz a łą .. do studiów wyższych i wydaje .. .j/y. .... niniejsze świadectwo.

. W w L O & a w a .... , ^{d n ia} ... 23 m a j a ... 193 ^. 8 ^{. roku.}

N r 391 .

P R Z E W O D N I C Z Ą C Y

* _'<0,

:

- X : r \ ' ' \

' .A ^{i ' /}

^/

^Ł

C Z Ł O N K O W I E

V

V. , / . .(

t-y & S c • * /.

/ ? , / - .. < ^ ' P A Ń S T W O W E J K O M I S J I E G Z A M I N A C Y J N E J .

H •

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33