NIERÓWNE LOSY DZIECI. SPRAWOZDANIE Z RAPORTU UNICEF PT. „DZIECI WYKLUCZONE” 2011 R.

(1)

NIERÓWNE LOSY DZIECI.

SPRAWOZDANIE Z RAPORTU UNICEF PT. „DZIECI WYKLUCZONE” 2011 R.

Raport „Wykluczone dzieci” sporządzony przez organizację UNICEF zaryso- wuje sytuację dzieci w 24 krajach OECD w tym również i w Polsce. Raport przedstawia nierówność społeczną dzieci w 24 najbogatszych krajach świata. W raporcie zostało postawione pytanie: „Jak daleko w tyle są dzieci, którym pozwolono upaść?”. Raport skupia się przede wszystkim na tych dzieciach, które są objęte ryzykiem pozostania w tyle w bogatych społeczeństwach, w których żyją.

Raport prezentuje trzy wymiary nierówności, wykluczenia dzieci są to: dobrobyt materialny, edukacja i zdrowie. Porównuje się w nim dystans, który mają do pokonania najmniej uprzywilejowane dzieci w danym kraju, do tych znajdujących się na poziomie średniej krajowej.

Tabela podsumowuje wyniki Raportu wliczającego 24 kraje OECD, bierze pod uwagę wyniki każdego z trzech wymiarów nierówności.

Tabela la. Tabela pozycji nierówności w dobrobycie dziecka

Nierówność niższa niż średnia OECD

Nierówność bliska średniej OECD

Nierówność wyższa niż średnia OECD

Sytuacja materialna

Miej- sce

Sytuacja edukacyjna

Miej-

sce Sytuacja zdrowotna Miej- sce

Szwajcaria 1. Finlandia 1. Holandia 1.

Islandia 2. Irlandia 2. Norwegia 2.

Holandia 3. Kanada 3. Portugalia 3.

Dania 4. Dania 4. Niemcy 4.

Francja 5. Polska 5. Szwajcaria 5.

Finlandia 6. Węgry 6. Belgia 6.

Austria 7. Szwecja 7. Irlandia 7.

Norwegia 8. Holandia 8. Dania 8.

Szwecja 9. Hiszpania 9. Kanada 9.

Niemcy 10. Islandia 10. Republika Czech 10.

Republika Czech 11. Norwegia 11. Wielka Brytania 11.

(2)

Sytuacja materialna

Miej- sce

Sytuacja edukacyjna

Miej-

sce Sytuacja zdrowotna Miej- sce

Luksemburg 12. Szwajcaria 12. Słowacja 12.

Irlandia 13. Wielka Brytania 13. Austria 13.

Hiszpania 14. Portugalia 14. Szwecja 14.

Belgia 15. Słowacja 15. Francja 15.

Portugalia 16. Luksemburg 16. Finlandia 16.

Kanada 17. Republika Czech 17. Islandia 17.

Grecja 18. Grecja 18. Polska 18.

Wielka Brytania 19. Stany Zjednoczone 19. Luksemburg 19.

Włochy 20. Niemcy 20. Grecja 20.

Polska 21. Włochy 21. Hiszpania 21.

Węgry 22. Austria 22. Stany Zjednoczone 22.

Stany Zjednoczone 23. Francja 23. Włochy 23.

Słowacja 24. Belgia 24. Węgry 24.

Źródło: UNICEF, Innocenti Research Centre, Raport Card 9, „The children left behind”

Aby porównać wyniki przedstawionych krajów w każdym wymiarze dobrobytu dziecka punkty nierówności dla indywidualnych przedstawionych wskaźników są zmienione zgodnie z punktami standardu.

Dla celów tabeli la, lb nierówność bliska przeciętnej jest definiowana jako punkt w obrębie –0,5 do +0,5 (dopuszczone). Nierówność niższa niż OECD prze- ciętna jest większa niż +0,5, nierówność wyższa niż OECD średnia mniejsza niż –0,5 od OECD przeciętnej.

Tabela 1b. Ogólny zapis

Wyższa punktacja = większa równość

8

Dania Finlandia Holandia Szwajcaria

7

Islandia Irlandia Norwegia Szwecja

(3)

Wyższa punktacja = większa równość

6

Austria Kanada Francja Niemcy Polska Portugalia

5

Belgia

Republika Czech Węgry

Luksemburg Słowacja Hiszpania Wielka Brytania

3

^Grecja^Włochy

Stany Zjednoczone

Tabela 1b zamieszcza każdy kraj uwzględniając ogólny zapis nierówności. Trzy punkty przyznano za lepszą niż przeciętna działalność, 2 punkty za działalność zbliżoną do średniej OECD i 1 punkt za działalność poniżej średniej.

Kraje zamieszczane są w alfabetycznym porządku w grupach.

Znaczenie nierówności

Raport wykazuje, że dorastanie w biedzie naraża na znaczne ryzyko standar- dy zdrowotne, stwarza gorsze możliwości rozwoju umiejętności i aspiracji dziecka oraz ostatecznie uwiecznia wady z jednego pokolenia na następne. Jednak te sytu- acje są poza kontrolą dziecka, dzieci nie mogą mieć poczucia winy życia w biedzie.

Autorzy raportu są zdania, że należy skupić uwagę, na tych, którzy nie mają szansy na dobre życie i jest to sprawa priorytetowa.

Nierówność materialna

Nierówność w dobrobycie dzieci rozważana jest w raporcie jako nierówność materialna. Bieda dzieci jest czymś więcej niż brak pieniędzy w rodzinie, jest to

(4)

także bieda w okazje i oczekiwania kulturalne i edukacyjne, w opiekę rodzicielską, usługi lokalne i społeczne.

Sytuacja rodzinna, zatrudnienie i dochód, zdrowie i system edukacji oraz lokalne otoczenie wszystko to wpływa w decydujący sposób na dobrobyt. W raporcie

„nierówność materialna” mierzona jest przez trzy wskaźniki: dochody gospodarstwa domowego, dostęp do podstawowych zasobów edukacyjnych oraz przestrzeń życiowa w domu.

Dochód gospodarstwa domowego

Tabela 2a. Nierówność w sytuacji materialnej: dochód

Źródło: UNICEF, Innocent! Research Centre, Raport Card 9, „The children left behind”

(5)

Wykres pokazuje nierówność materialną biorąc pod uwagę jednorazowy do- chód na dzieci w 27 OECD krajach. Obliczenia oparte są na dochodach rodzin z dziećmi do 17 roku życia (po dodaniu zysków, odliczeniu podatków i dokonaniu korekty gospodarczej dotyczącej większych rodzin).

Z tabeli wynika, iż nierówność dochodu na rodzinę z dziećmi jest najniższa w Norwegii, natomiast takie kraje jak Polska, Włochy, Kanada, Hiszpania, Portu- galia i Grecja wypadają w badaniach na kraje o najwyższym poziomie dziecięcej nierówności jeśli chodzi o dochód.

Podstawowe zasoby edukacyjne

Kolejny badany wskaźnik to dostęp do podstawowych zasobów edukacyjnych.

Ponownie postawiono w raporcie to samo pytanie: „Jak daleko w tyle pozostają dzieci z najgorszymi warunkami?”

Tabela 2b próbuje odpowiedzieć na to pytanie poprzez przedstawienie danych z badań z Programme of International Student Assessment (PISA), czyli Programu Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów. Celem tego programu jest uzyska- nie porównywalnych danych o umiejętnościach uczniów, którzy ukończyli 15 rok życia, aby poprawić jakość nauczania i organizację systemów edukacyjnych.

W 2006 roku PISA badała grupę 15-letnich uczniów z krajów OECD, pytano ich o dostęp do następujących zasobów edukacyjnych:

• Biurko

• Ciche miejsce do pracy

• Komputer do prac szkolnych

• Oprogramowanie edukacyjne

• Połączenie internetowe

• Kalkulator

• Słownik

• Podręczniki szkolne

Uzyskane wyniki zarejestrowane w skali od 0 do 8 nie umożliwiają analizy przez centyle. Nierówność jest mierzona przez przestrzeń pomiędzy wynikiem dziecka na medianie i średnim wynikiem wszystkich dzieci, które są poniżej mediany.

(6)

Tabela 2b. Nierówność w sytuacji materialnej: zasoby edukacyjne

Dostępność do komputerów i dostęp do Internetu w pewnym zakresie zależy od ekonomicznego rozwoju państwa; nawet biedne dzieci w bardzo bogatych krajach mają dostęp do większości lub wszystkich przedmiotów z listy „domowych zasobów edukacyjnych”.

Najwyższe poziomy nierówności w dostępie do podstawowych zasobów edukacyjnych prezentuje Wielka Brytania, Grecja i Słowacja. Polska, Norwegia prezentują poziom nierówności powyżej średniej OECD. Najlepiej w tym zakresie wypadają Dania, Szwajcaria i Holandia.

Przestrzeń życiowa

Trzeci wskaźnik materialnego dobrobytu to „przestrzeń życiowa” – definiowana jest jako liczba pomieszczeń na osobę w gospodarstwie domowym z dziećmi pomię-

(7)

dzy 0 a 17 rokiem życia (nie uwzględniając korytarzy, kuchni i łazienek). Własny kąt i stałe miejsce w domu jest ważnym czynnikiem w życiu człowieka. W krajach OECD przewiduje się, że jedno na trójkę dzieci żyje w przepełnionych warunkach domowych.

Tabela 2c. Nierówność sytuacji materialnej: przestrzeń życiowa

Wykres wskazuje, iż Islandia, Niemcy i Szwajcaria mają najniższy poziom nie- równości w przestrzeni życiowej wśród dzieci. Natomiast najwyższy poziom nie- równości obserwujemy w USA, Włoszech i na Węgrzech. Polski wynik badania

„przestrzeni życiowej” dzieci jest poniżej średniej OECD. Czechy i Słowacja pre- zentują lepsze od Polski wyniki, natomiast najsłabiej z byłych krajów po przejściach transformacyjnych wypadają Węgry.

Drugi wymiar nierówności społecznej dzieci badany w raporcie to: Edukacja.

Organizacja UNICEF walczy o podnoszenie jakości edukacji wszystkich dzieci – dziewczynek i chłopców – ze szczególnym naciskiem na równouprawnienie płci

(8)

oraz eliminowanie wszelkiego rodzaju dyskryminacji. Konsekwencje niedostatecz- nego poziomu wykształcenia są bardzo poważne.

Dane raportu są zaczerpnięte z wspomnianych już testów PISA, które regularnie są analizowane na grupie 15-latków w 40 krajach świata.

Tabela 3a. Nierówność w zakresie umiejętności czytania ze zrozumieniem

31.3 30.0 28.6 27.9 26.8 25.1 21.8 28.1 32.5 32.1 31.5 31.4 31.1 31.0 30.7 30.3 29.7 29.3 29.2 28.4 27.6 27.0 26.8 26.6 26.5 26.2 26.1 24.8 24.2 24.2 19.9

0 5 10 15 20 25 30 35

550 441 109

499 378 121

522 395 127

534 402 132

506 373 133

513 378 135

515 379 136

468 343 125

490 359 131

513 374 139

491 356 135

501 359 142

479 339 140

487 344 143

492 346 146

499 348 151

499 346 153

473 326 147

508 350 158

489 335 154

469 321 148

478 325 153

515 347 168

500 359 141

563 440 123

519 388 131

450 330 120

528 381 146

505 361 144

443 310 133

415 285 130

Umiejętność czytania

Wynik na 50 percentylu (mediana)

Wynik na 10 percentylu

Różnica absolutna

(kol. 2-3)

Różnica między dzieckiem na 10.percentylu i dzieckiem na 50. percentylu (jako % mediany).

Różnica absolutna jako procent z mediany (kol. 4/2*100%)

Finlandia Dania Irlandia Kanada Szwajcaria Szwecja Holandia Hiszpania Węgry Polska Islandia Wielka Brytania Portugalia Luxemburg Norwegia Austria Francja Słowacja Niemcy Czechy Grecja Włochy Belgia Średnia OECD

Korea Płd.

Australia Turcja Nowa Zelandia Japonia Chile Meksyk Pozostałe kraje OECD

Korea Płd.

Australia Turcja Nowa Zelandia Japonia Chile Meksyk

Tabela 3a wskazuje iż 28,1 to średnia nierówność w zakresie umiejętności czytania ze zrozumieniem dzieci w krajach OECD. Średnia ta uzyskana została podczas porów- nania dzieci, które uzyskały wynik 90% niższy od wszystkich badanych, przymierzony do dzieci, które otrzymały wynik 50% w badaniu. Najniższy poziom nierówności w zakresie umiejętności czytania ze zrozumieniem w Europie wykazują Finlandia [19,9], Dania [24,2], Irlandia [24,2] a z krajów poza Europą Korea Południowa [21,8].

(9)

W krajach takich jak Belgia [32,5], Włochy [32,1] i Grecja [31,5] zarejestrowano najwyższy poziom nierówności w zakresie umiejętności czytania ze zrozumieniem.

Polska w tym zestawieniu osiągnęła wynik 27,0 co klasyfikuje ją w górnych sta- nach tabeli badawczej. Dodatkowo można stwierdzić, że nierówność w zakresie umie- jętności czytania ze zrozumieniem w Polsce jest mniejsza niż średnia w krajach OECD.

Tabela 3b. Nierówność w zakresie umiejętności matematycznych

26.4 25.9 23.8 23.3 23.2 22.5 22.0 24.1 27.9 27.0 26.2 26.2 26.1 25.8 25.5 25.2 25.0 24.8 24.2 24.1 23.9 23.1 23.1 22.9 22.8 22.8 22.4 21.5 21.4 21.2 19.3

26.1

5

0 10 15 20 25 30

550 444 106

503 396 107

514 404 110

529 416 113

495 384 111

534 412 121

507 391 116

494 381 113

503 387 116

490 377 113

490 373 117

482 366 116

472 358 114

534 401 133

494 370 124

492 368 124

468 348 120

505 375 130

461 341 120

462 341 121

499 369 130

510 376 134

511 373 138

528 381 147

501 381 120

521 406 115

550 426 124

526 404 122

522 401 122

415 316 99

408 302 106

406 299 107

Umiejętności matematyczne

Wynik na 50 percentylu (mediana)

(kol. 2-3)

Finlandia Irlandia Dania Kanada Polska Holandia Islandia Wielka Brytania Szwecja Węgry Norwegia Hiszpania USA Szwajcaria Słowacja Luxemburg Portugalia Niemcy Grecja Włochy Francja Czechy Austria Belgia Średnia OECD Finlandia

Irlandia Dania Kanada Polska Holandia Islandia Wielka Brytania Szwecja Węgry Norwegia Hiszpania USA Szwajcaria Słowacja Luxemburg Portugalia Niemcy Grecja Włochy Francja Czechy Austria Belgia Średnia OECD

Australia Korea Płd.

Japonia Nowa Zelandia Turcja Chile Meksyk Pozostałe kraje OECD

Australia Korea Płd.

Japonia Nowa Zelandia Turcja Chile Meksyk

Kolejnym wskaźnikiem analizowanym przy ocenie dolnych nierówności edukacyjnych jest badanie nierówności w zakresie umiejętności matematycznych. Średnia nierówność w krajach OECD przy badaniu umiejętności matematycznych, wynikająca z przyrównania dziecka z wynikiem badania na poziomie 10% do dziecka osiągającego wynik na poziomie 50% wyniosła 24,1. W Europie najlepszy wynik czyli najmniejszą nierówność w zakresie umiejętności matematycznych stwierdzono w Finlandii [19,3],

(10)

Irlandii [21,2], Danii [21,4]. W pozostałych krajach OECD najlepszy wynik czyli naj- mniejszą nierówność stwierdzono w Kanadzie [21,5] i Australii [22,0]. Najwyższy poziom nierówności w zakresie umiejętności matematycznych w Europie zanotowa- no w Belgii [27,9], Austrii [27,0] i Czechach [26,2]. W badaniu najwyższy poziom nierówności w krajach nieeuropejskich stwierdzono w Meksyku [26,4] i Chile [25,9].

Polska w tym rankingu znalazła się na czwartym miejscu w Europie z wynikiem 22,4, i równocześnie można stwierdzić, że wynik osiągnięty w tym badaniu jest znaczą- co lepszy niż średnia w OECD – nierówność w zakresie umiejętności matematycznych w Polsce jest niższa niż średnia wśród krajów poddanych badaniu.

Tabela 3c. Nierówność w zakresie rozumienia nauk przyrodniczych

27.1 26.4 25.6 25.6 24.9 23.4 21.9 25.5 28.4 28.3 27.9 27.4 27.0 26.9 26.8 26.7 26.3 26.2 26.0 25.5 25.2 25.2 25.0 24.9 24.8 24.7 24.6 24.4 24.1 23.4 23.2 20.0

5 10 15 20 25 30

566 453 113

506 388 117

498 381 117

540 410 130

510 385 124

505 381 124

491 370 121

489 368 121

476 357 119

498 373 125

514 385 130

488 365 123

530 395 139

477 353 124

493 364 129

477 351 126

516 378 138

521 381 140

490 358 132

518 376 142

518 374 145

501 359 142

488 349 139

505 376 129

416 325 91

526 403 123

407 306 102

434 323 111

530 395 136

539 396 142

141

534 389

0 Rozumienie

nauk przyrodniczych

(mediana)

(kol. 2-3)

Finlandia Węgry Polska Kanada Irlandia Szwecja Hiszpania Słowacja Portugalia Dania Czechy Norwegia Holandia Grecja Islandia Włochy Szwajcaria Austria Niemcy Luxemburg Wielka Brytania Belgia Francja USA Średnia OECD Finlandia

Węgry Polska Kanada Irlandia Szwecja Hiszpania Słowacja Portugalia Dania Czechy Norwegia Holandia Grecja Islandia Włochy Szwajcaria Austria Niemcy Luxemburg Wielka Brytania Belgia Francja USA Średnia OECD Pozostałe kraje OECD Turcja

Korea Płd.

Meksyk Chile Australia Japonia Nowa Zelandia

Turcja Korea Płd.

Meksyk Chile Australia Japonia Nowa Zelandia

Badanie nierówności w zakresie umiejętności rozumienia nauk przyrodniczych to kolejny element analizowania dolnych nierówności edukacyjnych. Średnia nierów- ność w krajach OECD wynikająca z tabeli 3c wynosi 25,5. W Europie najlepszy wynik

(11)

w zakresie najmniejszej nierówności rozumienia nauk przyrodniczych osiągnęły Fin- landia [20,0], Węgry [23,2] i Polska [23,4], a spośród krajów spoza Europy najmniej- szą nierówność w badanym przedmiocie stwierdzono w Turcji [21,9], Korei Południo- wej [23,4] i Kanadzie [27,5].

Największą różnicę – lukę w nierówności w zakresie umiejętności rozumienia nauk przyrodniczych stwierdza się w Europie we Francji [28,4], Belgii [27,9] a u po- zostałych badanych w USA [28,4] i Nowej Zelandii [27,1]. Polska w tym rankingu wypada bardzo dobrze na tle innych badanych państw, różnica pomiędzy nierównością w Polsce, a średnią OECD wynosi 2,1.

Nierówność w edukacji w poszczególnych krajach jest wynikiem różnic w na- turalnych zdolnościach dzieci lub też różnicą w polityce edukacyjnej danego kraju.

Sporządzony Raport UNICEF przedstawia również tezę, że dzieci matek nisko wy- kształconych znajdują się w znacznie większym ryzyku posiadania niższych wyników np. w umiejętnościach czytania ze zrozumieniem. Porównując wyniki dzieci w nauce zaleca się kompromis pomiędzy inwestowaniem w uczniów z niskimi osiągnięciami a maksymalizowaniem potencjału uczniów z większymi możliwościami.

Trzeci, ostatni wymiar dobrobytu dzieci, w którym dane pozwalają krzyżować narodowe pomiary nierówności to: Zdrowie.

W badaniach użyto trzech wskaźników: samodzielne zgłoszenie dolegliwości zdrowotnych przez dzieci, zdrowe żywienie dzieci oraz aktywność fizyczna dziecka.

Samodzielne zgłaszanie dolegliwości zdrowotnych

Uczestnicy badań zostali zapytani: jak często w ciągu ostatnich 6 miesięcy zgła- szali następujące dolegliwości zdrowotne:

• Ból głowy

• Ból brzucha

• Złe samopoczucie

• Rozdrażnienie

• Zły humor

• Nerwowość

• Problemy ze snem

• Zawroty głowy

(12)

Tabela 4a. Samodzielne zgłaszanie dolegliwości zdrowotnych

Zdrowe żywienie

Zdrowe żywienie jest wyznacznikiem prawidłowego wzrostu i rozwoju dziecka.

Niezdrowe żywienie natomiast jest powiązane z szerokim zasięgiem natychmiasto- wych, długoterminowych problemów zdrowotnych, włączając również otyłość, cukrzy- cę drugiego typu i choroby sercowonaczyniowe. Zdrowe żywienie prezentują takie kraje jak Holandia, Belgia i Kanada. W czołówce krajów, które zwracają uwagę na problem żywienia dzieci jest również i Polska. Najwyższy poziom nierówności w tym zakresie występuje w Islandii, Finlandii oraz Węgrzech.

(13)

Tabela 4b. Zdrowe żywienie

Aktywność fizyczna dzieci

Regularne ćwiczenia w okresie dojrzewania przynoszą krótko- i długoterminowe korzyści zdrowotne. Aktywność fizyczna w raporcie jest kojarzona z rozwojem po- znawczym, dobrobytem emocjonalnym, a nawet osiągnięciami naukowymi. Dla dzieci i młodocianych Światowa Organizacja Zdrowia zaleca 60 minut umiarkowanych ćwi- czeń fizycznych każdego dnia. Badania wykazują, że tylko 12% 15-letnich dziewcząt i 20% 15-letnich chłopców zgłasza codzienną godzinną aktywność fizyczną. Holandia wykazuje najmniejszą nierówność, następnie Szwajcaria i Norwegia, natomiast najwyż- szy poziom nierówności prezentują takie kraje jak Francja, Włochy i Hiszpania. Nie- stety pozycja Polski również nie przynosi dumy i zadowolenia jest poniżej średniego poziomu nierówności OECD.

(14)

Polityka państw powinna wyznaczać sobie konkretne zmiany w stylu życia, promo- wać ćwiczenia i zdrowe żywienie, redukowanie poziomów palenia papierosów, spo- żywania alkoholu czy walki z otyłością. Raport stwierdza, iż nierówność w zdrowiu jest przyczyną nierówności społecznych. Świadczą o tym różnice w warunkach jakich rodzą się ludzie, dorastają, żyją, pracują i starzeją się. Badania raportu wykazują, iż dzieci z bardziej zamożnych rodzin regularnie uprawiają sport, mają zdrowe zwyczaje żywieniowe i mniej skarżą się na problemy zdrowotne. Status ekonomiczny rodziny nie jest jednak wyborem i odpowiedzialnością dziecka, dzieci nie decydują w jakiej rodzinie się rodzą, czy biednej czy bogatej.

Tabela 4c. Aktywność fizyczna – uprawianie sportu poza szkołą

Źródło: UNICEF, Innocenti Research Centre, Raport Card 9, „The Children left behind”

W ostatnich latach określenie dochodu ubóstwa w ujęciu względnym upowszech- niło się, zwłaszcza w krajach UE. Dzieci bogatych rodziców są zdrowsze, szczęśliwsze, lepiej wykształcone.

(15)

Wiele zmian nastąpiło od 2008 r. – recesja ekonomiczna dotknęła miliony ludzi w krajach OECD. Stopy bezrobocia w krajach UE podniosły się, bezrobocie stało się głównym wyznacznikiem biedy. Wiele gospodarstw zmaga się z malejącymi docho- dami, spłatą długów i innymi problemami. Niektórym rodzinom zatrudnienie nawet w pełnym wymiarze godzin nie gwarantuje już życia ponad linią ubóstwa. Problem ten zwraca uwagę na płacę minimalną.

Tabela 5. Ubóstwo dzieci i wydatki publiczne na rodziny

Źródło: UNICEF, Innocenti Research Centre, Raport Card 9, „The Children left behind”

Pozwolenie na zaniedbanie dziecięcego rozwoju przyniesie długą listę kosztów i konsekwencji, nie tylko ze szkodą dla samego dziecka. Na tej liście prawdopodobnie znajdą się:

• Niska ilość urodzin

• Brak czasu ze strony rodziców

• Stres dziecka prowadzący do problemów zdrowotnych

• Złe wyniki zdrowia – większa podatność na otyłość, cukrzycę, astmę, ane- mię oraz choroby sercowo-naczyniowe

• Częstsze wizyty w szpitalu

• Upośledzony rozwój poznawczy

• Niższe osiągnięcia w nauce

• Mniejsze szanse na zwrot inwestycji w edukację

• Zmniejszone możliwości lingwistyczne

• Niższe umiejętności i aspiracje

(16)

• Niższa produktywność i zarobki w dorosłym życiu

• Brak zatrudnienia i uzależnienie od opieki społecznej

• Trudności w zachowaniu

• Interwencje policji i sądów

• Nastoletnia ciąża

• Uzależnienia od narkotyków i alkoholu

Wiele rodzin mierzących się z przeciwnościami finansowymi, naukowymi, zdro- wotnymi i problemami mieszkaniowymi, przezwycięża te trudności i wychowuje dzieci, które nie mieszczą się w żadnej z powyższych kategorii, ale to nie zmienia faktu, że dzieci te nie mają możliwości dobrego rozwoju od najwcześniejszych lat, spędzając znaczną część swojego życia w biedzie. Dlatego też istnieje duże prawdopodobieństwo znalezienia się ich w niekorzystnych dla nich sytuacjach życiowych.

W tej sprawie podniesiony zostać musi nie tylko poziom wysiłków rządowych, ale także ich efektywność. Prezentowany przeze mnie Raport przestrzega, że żadnego kraju nie stać na ignorowanie tego problemu.

Im wcześniejsza interwencja tym większy dobrobyt dla późniejszego społeczeń- stwa. Edukacja wysokiej jakości i opieka we wczesnym dzieciństwie może pomóc zre- dukować wykazane nierówności wśród dzieci.

Bardziej wykształceni rodzice i domy z większym dochodem są najbardziej świa- domi i zdolni do zapewnienia opieki nad dzieckiem na odpowiednim poziomie i od- powiedniej jakości. Rodzice biedniejsi i gorzej wykształceni kładą nacisk na szybkie wyjście dziecka z domu i znalezienie jakiejkolwiek pracy.

Dzieci potrzebują wsparcia i ochrony przed wykazanymi nierównościami we wszystkich stadiach rozwoju. Istotnym elementem w łagodzeniu nierówności u dzieci jest czas im poświęcony.

Dzieci zasługują na możliwie najlepszy początek, wczesne doświadczenia mogą rzucić długi cień na ich przyszłość, nie powinny być jednak obarczane odpowiedzial- nością za warunki, w których się rodzą.

Raport UNICEF „Wykluczone dzieci” stwierdza, że narażanie dzieci na nierów- ność w jakiejkolwiek z przedstawionych sfer życia prowadzi do trudnych w skutkach konsekwencji nie tylko dla milionów poszczególnych dzieci obecnie, ale także dla gospodarczej i społecznej przyszłości krajów.

Literatura

The children left behind. A league table of inequality in child wellbeing in the world’s rich countries UNI- CEF Innocenti Research Centre Raport Card 9.

Program Międzynarodowej Oceny Umiejętności Uczniów OECD PISA. Programme for international stu- dent assessment. Wyniki badania 2009 w Polsce.