Wniosek restytucyjny

(1)

Edmund Mazur

Wniosek restytucyjny

Palestra 10/3-4(99-100), 26-31

(2)

EDMUND MAZUR

Wniosek restytucyjny

In s ty tu c ja w n io sk u re sty tu c y jn e g o n ie sta n o w i n o v u m w polsk im u sta w o d a w  s tw ie . J e j ro d o w ó d się g a p r a w a rzym skiego, k tó r e w y k ształc iło i sfo rm u ło w ało

t ą in s ty tu c ję w fo rm ie sto so w a n e j do dziś. N ajo g ó ln iej rzecz biorąc, przez zgło

sz e n ie w n io sk u restytucyjnfego d o m a g am y się p rzy w ró c e n ia s ta n u poprzedniego ~bądż z w ro tu w y egzekw ow anego św iad czen ia

Pow yższe u w ag i n ie w y c z e rp u ją całości za g ad n ien ia, k tó re je s t szersze i za h ac za •rów nież o w y ro k i są d ó w za g ran iczn y ch , o um ow y m iędzynarodow e, pow ództw a a d h e z y jn e itp . A k tu a liz a c ja in s ty tu c ji w n io sk u r e s ty tu c y jn e g o w y m ag a w stę p n eg o c h o ć b y om ów ienia a sp e k tó w p ra k ty c z n y c h , n ajcz ęśc iej sp o ty k a n y c h w procesach.

W niosek r e s ty tu c y jn y b y ł zn a n y ko d ek so w i p o stę p o w an ia cyw ilnego z d n ia 29.X I.1930 r . 2, i sto so w a n y przezeń. M ianow icie z m ocy a rt. 415 s ą d ap e la c y jn y m ógł n a w n io sek pozw anego, zgłoszony p rze d za m k n ię ciem ro zp raw y , orzec co do z w ro tu lu b p rzy w ró c en ia do p o p rze d n ieg o sta n u . U w zględnienie w n io sk u r e s ty tu c y jn e g o b y ło ró w n ież m ożliw e w p o stę p o w an iu k asac y jn y m , gdyż S ąd N ajw yższy

z m ocy a r t. 441 § 1 k.p.c. obow iązany b y ł stosow ać odpow iednio przepis a rt. 415 Tc.p.c. P rz y w zn o w ie n iu zaś p o stę p o w an ia sto so w an o o d p o w ied n io p rze p is o r e s ty

tu c ji z m ocy a rt. 455 k .p .c .3 .

M ożna w ięc stw ie rd z ić , że in s ty tu c ja re s ty tu c ji m a d łu g ą i d o b rą tra d y c ję ■w p o lsk im u sta w o d a w stw ie i że c h a ra k te ry z o w a ła s ię o n a n a s tę p u ją c y m i cecham i:

a) orzeczenie w s p ra w ie w n io sk u re sty tu c y jn e g o m ogło za p aść tyUko n a w n io sek .pozwanego,

b) w n io sek m u sia ł b y ć zgłoszony p rze d za m k n ię ciem ro zp raw y , n a to m ia st f o r m a zgłoszenia b y ła o bojętna,

c) zg łaszający w n io se k p o w in ien b y ł n ależ y cie udow odnić, że św iadczenie, k tó re go re s ty tu c ji żąda, zo stało spełnione,

d ) w n io se k re s ty tu c y jn y m ógł być u w zględniony ty lk o w ted y , k ie d y s ą d o s ta te cz n ie ro zstrz y g a ł sp ra w ę w y ro k iem , i ty lk o w ra z ie zm ian y tegoż w y ro k u przez są d d ru g ie j in s ta n c ji po w y k o n an iu ,

e) orzeczenie w s p ra w ie w n io sk u re sty tu c y jn e g o było n ie o b lig a to ry jn e , lecz fa k u lta ty w n e ,

f) uw zg lęd n ien ie w n io sk u re sty tu c y jn e g o n ie pozbaw iało pozw anego p ra w a d o chodzenia o d sz k o d o w a n ia n a za sa d ach ogólnych, jeżeli szkoda n ie zo sta ła p o k ry ta. 1 N i e c h c ą c n u ż y ć c z y t e l n i k a , p o w o ł a m s i ę w t e j k w e s t i i n a „ P o d r ę c z n y s ł o w n i k ł a c i ń - s k o - p o l s k i d l a p r a w n i k ó w ” M a g d a l e n y K l e i n ( W y d a w n i c t w o P r a w n i c z e , W a r s z a w a 1956 r . , s t r . 174 i 175, h a s ł a : R e s t i t u t i o , - o n i s , r e s t i t u t i o i n i n t e g r u m , r e s t i t u t i o i n i n t e g r u m p r o p t e r .a b s e n t i a m , r e s t i t u t i o i n i n t e g r u m p r o p t e r d o l u m , r e s t i t u t i o i n i n t e g r u m p r o p t e r m e t u m , r e s t i t u t i o i n i n t e g r u m m i n o r u m ) o r a z n a „ M a ł ą E n c y k l o p e d i ę P r a w a ” P a ń s t w o w e W y d a w n i c t w o N a u k o w e 1959 r . , s t r . 588, h a s ł o : r e s t y t u c j a ) . 2 K o d e k s p o s t ę p o w a n i a c y w i l n e g o z d n i a 29.XX.1S30 r . ( o g ł o s z o n y w D z . U . N r 83, p o z . 651) — j e d n o l i t y t e k s t z d n i a 1 .X II.1 9 3 2 r . ( D z . U . N r 112, p o z . 934 z p ó ź n i e j s z y m i z m i a n a m i ) . 3 P a t r z t e ż : P r o c e s c y w i l n y w z a r y s i e , c z ę ś ć p i e r w s z a , W a c ł a w a M i s z e w s k i e g o , s t r . 223 ( p o z . 321) i s t r . 245 ( p o z . 353), „ K s i ę g a r n i a W y d a w n i c t w P r a w n i c z y c h ” , Ł ó d ź 1946.

(3)

N r 3— 4 (99— 100) W n io se k r e s ty tu c y jn y 27

R efo rm a k o d ek su p o stę p o w an ia cy w iln eg o po z m ian a ch doko n an y ch w r o k u 1950 4 zn io sła in s ty tu c ję w n io sk u re sty tu c y jn e g o z o czyw istą szkodą d la pozw anych, k tó rz y m u sie li za każd y m razem dochodzić zw ro tu w yegzekw ow anego św ia d cz en ia lu b p rz y w ró c e n ia d o s ta n u poprzed n ieg o — w odręb n y m procesie. Ł ączy ło się to

z d łu g o trw a ło śc ią ta k ieg o p rocesu i n a ra ż a ło pozw anego lu b pow oda n a dod atk o w e

k o sz ty iprocesiu.

O becnie u sta w o d aw ca pow ró cił d o in s ty tu c ji w n io sk u re sty tu c y jn e g o i now y k .p .c .5 z a w ie ra ju ż odpow iednie p rze p isy w te j m ierze.

P rz e p isy d o ty czące w n io sk u re sty tu c y jn e g o s ą z a w a r te w a rt. 338, 393, 415 i 422 k.p.c. P o d staw o w y p rze p is z a w a rty je s t w a rt. 338, k tó reg o tre ś ć je s t n a s tę p u ją c a :

„A rt. 338 § 1. U c h y la ją c ' lu b z m ien iają c w y ro k , k tó re m u n a d a n y z o stał ry g o r n a ty c h m ia sto w e j w ykonalności, sąd n a w niosek pozw anego o rzek a w orze czeniu kończącym p o stę p o w an ie o zw rocie spełnionego lu b w y eg zek w o w a nego św ia d cz en ia lluib o p rzy w ró c en iu p o p rze d n ieg o sta n u .

§ 2. P rz ep is p a r a g ra fu poprzedzającego n ie w yłącza m ożliw ości d o chodzenia w osobnym procesie n a p ra w ie n ia szkody poniesio n ej w sk u te k w y k o n a n ia w y ro k u ”.

O ile p a r a g ra f 2 tego a r ty k u łu n ie m oże n a s u w a ć żadnych tru d n o śc i in te r p re ta c y jn y c h , o ty le p a ra g ra f 1 w y m ag a om ów ienia i u sy stem a ty zo w a n ia w ielu z a g a d n ie ń n im objęty ch .

1. P ierw sze p y ta n ie m oże się tu w yło n ić n a tle zag ad n ien ia, k to je s t u p r a w n io n y d o zgłoszenia w n io sk u resty tu cy jn e g o .

B rzm ienie i§ 1 a rt. 338 n ie p o zo staw ia pod ty m w zględem żadnych w ą tp liw o ś c i: w n io se k m o że zgłosić ty lk o pozw any. P o zw an y m w p ro cesie m oże b y ć je d n a osoba lufo w iele osób. Jeżeli po s tro n ie p ozw anych m a m y do cz ynienia ze w sp ó ł u cz estn ictw e m m a te ria ln y m lu b fo rm a ln y m w zn a cz en iu a rt. 72 § 1 k.p.c., to s y tu a c ja je s t ja sn a : k ażdy ze w sp ó łu czestn ik ó w m oże sk ła d ać w n io sek re sty tu c y jn y sam o d zieln ie i ty lk o w im ien iu w łasn y m , oo w y n ik a w y ra ź n ie z a rt. 73 § 1 k.p.c. J e ż e li je d n a k po s tro n ie p o zw a n y ch zachodzi w sp ó łu czestn ictw o k o n ieczn e (art. 7-2 k.p.c.) lu b je d n o lite (art. 73 § 2 k.p.c.), p o w sta je w ątpliw ość, czy w n io se k r e s ty tu c y jn y zgłoszony p rze z jednego z p ozw anych m a dotyczyć w szy stk ich . W ydaje m i się, żie lo g ik a in s ty tu c ji w n io sk u re sty tu c y jn e g o n a k a z u je przyjęcie, iż p rzy w sp ó łu czestn ictw ie je d n o lity m w n io se k te n zgłoszony przez jednego z p ozw anych m u s i dotyczyć w szy stk ich , gdyż czynność p ro ce so w a — a ta k ą je st n ie w ą tp liw ie .zgłoszenie w n io sk u re sty tu c y jn e g o — zd z ia łan a przez jednego w sp ó łu c ze stn ik a je st sk u te c z n a w obec pozostałych pozw anych i z tego w zględu s ą d m u si orzec w sp ra w ie w n io sk u re sty tu c y jn e g o n a rzecz w szy stk ich pozw anych, k tó ry c h to dotyczy. P rz y w sp ó łu czestn ictw ie koniecznym są d o rzek a ty lk o n a k o rzy ść tego, k to zgłosił w n io se k re sty tu c y jn y .

2. P o zw an y działa w p ro cesie sam lu b przez p ełn o m o cn ik a (art. 86 k.p.c.). K to m oże b y ć p ełnom ocnikiem procesow ym , o k reśla a rt. 86—97 k.p.c. W s p r a w a c h ze sto s u n k u p ra c y i o n a p ra w ie n ie szkód p racow niczych (art. 459 k.p.c.) p ełn o m o cn ik iem m oże być ta k ż e p rze d sta w ic ie l zw ią zk u zaw odowego, a to zgod n ie z a rt. 466 § 1 w zw iązku z a rt. 477 k.p.c.

Now ością, w a r tą p o d k reślen ia, je st ro la p rez y d iu m r a d y n a ro d o w ej i o rg an iz ac ji społecznych lu d u pracu jąceg o . A rt. 87 § 3 k.p.c. sta n o w i, że pełn o m o cn ik iem

paro-4 O b w i e s z c z e n i e M i n i s t r a S p r a w i e d l i w o ś c i z d n i a 2 5 .V III.1 9 5 0 r . o o g ł o s z e n i u J e d n o l i t e g o t e k s t u k o d e k s u p o s t ę p o w a n i a c y w i l n e g o ( D z . U . N r 43, p o z . 394 z p ó ź n i e j s z y m i z m i a n a m i ) ^

(4)

28 E d m u n d M a z u r N r 3— 4 (99— 100>

cesow ym w sp ra w a c h o u sta le n ie ojco stw a i o ro szc ze n ia a lim e n tac y jn e m oże b y ć ró w n ież p rz e d sta w ic ie l o rg an u opieki społecznej w łaściw ego p rezydium ra d y n a rodow ej lu b p rz e d sta w ic ie l o rg an izacji społecznej lu d u pracu jąceg o . W ykaz tych o rg an iz ac ji ustaila M in iste r S p ra w ie d liw o śc i8. Z te g o p rz e p isu m ożna by w yciągnąć- w niosek, że zgłoszenie w n io sk u re sty tu c y jn e g o przez p ełn o m o cn ik a będącego p rze d sta w iciele m P R N lu b o rg an iz ac ji społecznej lu d u p ra c u ją c e g o je st dop u szczaln e ty lk o w ted y , k ie d y proces dotyczy u sta le n ia o jc o stw a lu b roszczeń a lim e n ta c y jn y c h , b o ty lk o w ty c h sp ra w a c h p ełnom ocnikiem pozw anego m oże być p rze d sta w ic ie l ty c h podm iotów . J e d n a k ż e a rt. 61 kjp.c. sta n o w i iponadto, że o rg an izacje społeczne' lu d u p rac u jąc eg o o b jęte w y k az em u sta lo n y m przez M in istra S p ra w ied liw o śc i m o g ą w y tac za ć pow ództw a n a rzecz o b y w ateli n ie ty lk o o roszczenia alim e n tac y jn e^ ale ró w n ież o ro szczen ia p rac o w n ik ó w ze sto su n k u p rac y i o n a p ra w ie n ie szkód w y n ik ły c h z w y p a d k u w z a tru d n ie n iu lu b z choroby zaw odow ej. R óżnica polega n a tym , że p rzy ro szczen iach o u sta le n ie o jcostw a i o roszczenia a lim e n ta c y jn e p rze d staw ic ie l o rg an u do sipraw opieki spo łeczn ej p re z y d iu m ra d y n a ro d o w ej lu b o rg an iz ac ji społecznej lu d u p rac u jąc eg o w y stę p u je ja k o p ełnom ocnik procesow y stro n y (pow odow ej lu b pozw anej), a w ięc ze w sz y stk im i isikutkami p raw n y m i w y n ik a ją c y m i z u d ziele n ia p ełnom ocnictw a, k tó re m ożna cofnąć lu b ograniczyć, n a to m ia st o rg an iz ac ja społeczna lu d u p rac u jąc eg o d zia ła ją c a w try b ie a rt. 611 § 1 d ziała n ie jako p ełnom ocnik procesow y stro n y (pow odow ej lu b pozw anej), ale- sam odzielnie, podobnie ja k p ro k u ra to r, co w y n ik a w y ra źn ie z b rzm ien ia a rt. 61 § 2 i a rt. 62. Z ak res u p ra w n ie ń o rg an iz ac ji społecznej lu d u p rac u jąc eg o je st szerszy, gdyż ob ejm u je ró w n ież m ożliw ość w y ta c z a n ia pow ództw n a rzecz p r a cow n ik a ze sto s u n k u p ra c y (pracow niczego i spółdzielczego) i o n a p ra w ie n ie szkód w y n ik ły c h z w y p a d k u w z a tru d n ie n iu lub z choroby zaw odow ej. Je że li o rg a n iz a c ja społeczna lu d u p rac u jąc eg o w ty m z a k resie m a u p ra w n ie n ia analogiczne do u p ra w n ie ń p ro k u ra to ra i m oże w stą p ić do p o stę p o w an ia w każdym jego sta d iu m , to je st oczyw iste, że m oże rów n ież zgłosić w n io sek re sty tu c y jn y sam odzielnie.7

Z godnie z a rt. 60 k.p.c. p r o k u ra to r m oże w stą p ić do p o stę p o w an ia w k aż d y m s ta d iu m p ro c e su i n ie je s t zw iązany z ża d n ą ze stro n . D ziała o n zu p e łn ie s a m o dzielnie, m oże w ięc zgłosić w n io se k r e s ty t u c y jn y 8, choćby sa m p ozw any n ie in te reso w ał się s p ra w ą alb o n a w e t sp rze ciw ia ł się z g łasz an iu ta k ie g o w niosku. D om i n a n tą bow iem d zia ła n ia p ro k u ra to ra je st in te re s w y m ia ru spraw ied liw o ści, k tó r y n ie ząw sze m u si b y ć zbieżny z in te re se m pozw anego.

R e asu m u jąc pow yższe w yw ody, m ożna stw ierd zić, że w n io se k re s ty tu c y jn y m o że zgłosić:

1. p ozw any d ziała ją cy osobiście,

2. pozw any d ziała ją cy przez p ełnom ocnika procesow ego (art. 87 i 466 § 1 w 'Zwiąizku z a rt. 477 k.p.c.),

3. p ro k u ra to r,

4. o rg an iz ac ja społeczna lu d u p rac u jąc eg o w sp ra w a c h określonych w a rt. 61 k.p.c. 6 M i n i s t e r S p r a w i e d l i w o ś c i w r a m a c h d e l e g a c j i o k r e ś l i ł t e o r g a n i z a c j e , o g ł a s z a j ą c ic h - w y k a z w M . P . z 1965 r . N r 37, pozj. 213. 7 N a l e ż y z a z n a c z y ć , ż e p r z y r o s z c z e n i a c h a l i m e n t a c y j n y c h p r z e d s t a w i c i e l o r g a n i z a c j i s p o ł e c z n e j l u d u p r a c u j ą c e g o m o ż e w y s t ę p o w a ć j a k o p e ł n o m o c n i k p r o c e s o w y w t r y b i e a r t . 87 § 3 k . p . c . a l b o t e ż j a k o s a m o d z i e l n i e d z i a ł a j ą c y n a r z e c z o b y w a t e l a d l a o c h r o n y j e g o p r a w . 8 P a t r z : a r t y k u ł M i e c z y s ł a w a P i e k a r s k i e g o : O p r a c o w a n i e r e w i z j i w p o s t ę p o w a n i u , c y w i l n y m , „ P a l e s t r a ” n r 3/65, s t r . 29 o r a z W . S i e d l e c k i : Z a r y s p o s t ę p o w a n i a c y w i l n e g o , 1966.

(5)

№ 3— 4 (99— 100) W n io sek r e s ty tu c y jn y 29

3. P o d m io ty u p ra w n io n e do zgłoszenia w n io sk u re sty tu c y jn e g o m ogą go zgłosić ty lk o w określo n y m sta d iu m p o stę p o w an ia procesow ego, ściśle u n o rm o w an e g o p rz e p isa m i k.p.c. S to su ją c sy ste m a ty k ę k.p.c., n ależ y w ym ienić n a stę p u ją c e w y m a g a ni® konieczne d o zgłoszenia te g o w niosku.

T ak w ięc w n io se k re s ty tu c y jn y m o żn a zgłosić w p ie rw sz ej in stan c ji, jeżeli sąd ro z p a tru je sp ra w ę n a sk u te k sp rze ciw u od w y ro k u zaocznego lub ponow nie, b ą d ź te ż w p o stę p o w an iu rew iz y jn y m (rów nież p rzy ro z p a try w a n iu re w iz ji n a d zw yczajnej) albo n a s k u te k w n io sk u o w znow ienie postępow ania.

a) U w zględnienie w n io sk u re sty tu c y jn e g o je st m ożliw e ty lk o w ted y , kiedy u ch y la się lu b zm ien ia w y ro k , k tó re m u n a d a n o ry g o r n a ty c h m ia sto w e j w y k o n aln o ści, bąd ź w y ro k praw om ocny, w y d an e zaś orzeczenie kończy p o stę p o w an ie

(iart. 2\38 § 1 k.p.c.), 1

Może p o w stać w ątp liw o ść, czy uw zględ n ien ie w n io sk u re sty tu c y jn e g o m ożliw e je s t ró w n ież w w y p a d k u w y d a n ia p o sta n o w ien ia, ja k o że a r t. 361 k.p.c. n ak a z u je sto so w a n ie przepisów o w y ro k a c h „odpow iednio”. R e p re ze n tu ję pogląd, że sto so w an ie „o d pow iednio” może m ieć m iejsce ty lk o w ów czas, gdy z isto ty in s ty tu c ji n ie w y n ik a coś innego. P o n iew aż a rt. 338 k.p.c. m ów i o „ w y ro k u ”, p rze to z b y t ry zy k o w an e w y d a je się tra k to w a n ie je d n ak o w o w y ro k ó w i p o stanow ień, jeżeli obie te in sty tu c je ró żn ią się zasadniczo. P odobne pow ody p rz e m a w ia ją

z a n iedopuszczalnością uw zg lęd n ien ia w n io sk u resty tu c y jn e g o w raz ie w y d a n ia

n ak a z u z a p ła ty w p o stę p o w an iu n ak a zo w y m i upom inaw czym . A rg u m e n ta c ja t a z n a jd u je w zm ocnienie w a rt. 494 i 563 k.p.c. S koro u staw o d aw ca zró w n u je p o sta n o w ien ie z praw om ocnym w y ro k iem ty lk o pod w zględem „sk u tk ó w ”, nie n a k a z u ją c n a w e t sto so w an ia przepisów o w y ro k a ch „odpow iednio”, to w y ra źn e b rzm ien ie a rt. 388 k.p.c. n ie dopuszcza m ożliw ości sto so w an ia in s ty tu c ji w n io sk u resty tu cy jn e g o .

Z pow yższego w y n ik a w y raźn ie, że n ie m ożna zgłosić w n io sk u re sty tu c y jn e g o w raz ie w y d a n ia p ostanow ienia, n a k a z u itp., gdyż u sta w o d aw ca zu p ełn ie w y ra ź n ie używ a oznaczenia „w y ro k ”. K.p.c. ro zró żn ia poszczególne ro d za je w yroków . M am y w ięc do czynienia z w y ro k iem stan o w czy m (w łaściw ie k.p.c. uży w a tu n a z w y stanow czego ro zstrzygnięcia) określo n y m przez a rt. 316 § 1 k.p.c., z w y ro k ie m częściow ym określonym przez a rt. 317 k.p.c., z w yrokiem w stę p n y m o k re ślonym przez a r t. 318 k.p.c. i z w y ro k iem zaocznym o k reślo n y m przez a rt. 339 k.p.c. K ażdy z ty c h w y roków może, a n ie k ie d y w o k reśla n y ch w y p a d k a c h m usi b y ć op atrzo n y ry g o re m n a ty c h m ia sto w e j w ykonalności. R ygor n a ty c h m ia sto w e j w y k o n aln o ści s ą d n a d a je z u rzę d u lu b n a w n io se k stro n y (ar1{. 333 i 467 k.p.c.).

b) Z głoszenie w n io sk u re sty tu c y jn e g o m usi b y ć połączone ze złożeniem sp rz e ciw u od w y ro k u zaocznego (art. 344 k.p.c.) lu b ze złożeniem odpow iedniego śro d k a odw oław czego, bo ty lk o w te d y p o w sta je m ożliw ość ro z p a trz e n ia sp ra w y , zgłoszenia w n io sk u re sty tu c y jn e g o i jego ro zstrzygnięcia.

4. F o rm a w n io sk u n ie zo stała p rzez k.p.c. ściśle określona. M ożna go w ięc zgło sić w fo rm ie pisem nej b ezpośrednio w sp rzeciw ie od w y ro k u zaocznego lu b w śro d k u odw oław czym , w o ddzielnym p iśm ie procesow ym lu b u stn ie do p ro to k o łu ro zp raw y . N ależy m ieć n a w zględzie, że p rz y zgłoszeniu w n io sk u w fo rm ie p ise m n e j pow in ien on odpow iadać ry g o ro m p ism a procesow ego ( a r t 126 k.p.c.).

Z isto ty w n io sk u w y n ik a, że zg łaszający m usi udow odnić sp e łn ie n ie św ia d cz e n ia lu b jego w y eg zekw ow ania zarów no co do zasady, ja k i w ysokości. N ajczęściej będzie to dow ód z doku m en tu , choć n ie m ożna w yłączy ć rów n ież dow odu z zeznań św ia d k ó w lu b p rzy z n an ia stro n y p rzeciw nej. Osoba zg łaszającą w niosek r e s ty tu

(6)

-30 E d m u n d M a z u r N r 3— 4 (99— 100>

cy jn y w p o stę p o w an iu re w iz y jn y m m u si się liczyć z a rt. 385 k.p.c., co m oże b y ć k ło p o tliw e w szczególności p rzed S ądem N ajw yższym , n ie sąd zę jed n ak , żeby p ra k ty k a n ie m ogła tu opracow ać odpow iednich fo rm u w zg lęd n iający ch zasad ę ce low ości. Je że li zg łaszający w n io sek r e s ty tu c y jn y n ie udow odni sp e łn ie n ia lu b w y eg zek w o w an ia św iadczenia, są d nie p ow inien w y d a w a ć w te j k w estii ro z strz y gnięcia, o d sy ła ją c w ty m za k re sie pozw anego do są d u p ie rw sz ej in stan c ji.

W niosek je s t w o ln y od w p isu stosunkow ego czy stałego, co sta n o w i z n a cz n e u ła tw ie n ie fin an so w e d la pozw anego.

5. S ąd ro z p a tru ją c y sp ra w ę m oże orzec z w ro t sp e łn io n e g o lu b w yegzek w o w an eg o św iadczenia b ąd ź p rzy w ró c ić p o p rz e d n i s ta n ty lk o w ted y , k ie d y w y d a je o rzeczenie kończące p ostępow anie. Je że li w ięc w y ro k zo staje u ch y la n y i pow ództw o o d d alo n e (w całości lu b części), to p o zew z o staje odrzucony lu b p o stęp o w an ie w s p r a w ie um orzone (art. 347, 388 i 390 k.p.c.). W yd an ie o rzeczen ia w sp ra w ie w n io sk u r e sty tu c y jn e g o je st o b lig a to ry jn e.

6. J a k p o d k reśliłem n a w stę p ie, p o d staw o w y p rze p is o w n io sk u re sty tu c y jn y m je s t z a w a rty w a rt. 338 § 1 k.p.c. i w zasa d zie dotyczy p o stę p o w an ia p rze d są d e m pie rw sz ej in sta n c ji (św iadczy o ty m u sy tu o w a n ie te g o p rze p isu w sy stem a ty ce k.p.c.). Może w ięc p o w sta ć p y ta n ie, czy zasady te sto s u je się w p o stę p o w a n iu p rze d d ru g ą in sta n c ją o ra z w p o stę p o w an iu o w zn o w ie n ie p o stę p o w an ia i p r z y re w iz ji n ad zw y czan ej. N ależy n a to odpow iedzieć tw ierd ząco , gdyż in te r p re ta c ja prze p isó w n ie n a s u w a tu zasad n iczy ch w ątpliw ości. Do p o stę p o w an ia re w iz y jn e g o sto su je się bow iem „odpow iednio” p rze p isy o p o stę p o w an iu przed pie rw sz ą in sta n c ją , jeżeli n ie m a p rzepisów szczególnych. P o n iew aż p rze p isy o p o stę p o w an iu re w iz y jn y m n ie z a w ie ra ją ta k ic h p rzepisów szczególnych, p rze to w p o stę p o w an iu p rz e d sąd em re w iz y jn y m sto su je się przep is a rt. 338 k.p.c: o w n io sk u re s ty tu c y j n y m poprzez a rt. 393 § 1 k.p.c.

W p o stęp o w an iu o w znow ienie p o stę p o w an ia istn ie je analogiczny przepis o w n io s k u re sty tu c y jn y m w p o s t a c i a rt. 415 k.p.c., z tą ty lk o zm ianą, że n ie w y m ag a się, a b y w y ro k o w i b y ł n a d a n y ry g o r n a ty c h m ia sto w e j w ykonalności, oraz że z a m ia s t w n io sk u pozw an eg o je st w n io sek skarżącego. Są to zm ian y w y n ik a ją c e ze sło w n ic tw a k.p.c. ta k p ro s te i zrozum iałe, że n ie w y m a g a ją o d ręb n e g o om ów ienia.

W p o stę p o w an iu z re w iz ji n a d z w y cz ajn e j in s ty tu c ję w n io sk u re sty tu c y jn e g o uw zg lę d n ia się analogicznie ja k przy p o stę p o w an iu o w znow ienie, m ia n o w icie przez a rt. 422 k.p.c., k tó ry n a k a z u je sto so w an ie odpow iednio a rt. 415 k.p.c. Flrzy in te r p re ta c ji a r t. 422 § 1 m oże zrod?ić się w ątp liw o ść, k to może, e w e n tu a ln ie k to pow inien zgłosić w n io se k re sty tu c y jn y . J a k w iadom o, re w iz ję n ad z w y c z a jn ą m ogą założyć u p ra w n io n e osoby z u rzę d u lu b n a s k u te k p o d an ia zain tereso w an eg o , k tó ry m oże sk a rż y ć się ogólnie n a w y ro k , nie m u si je d n a k p rosić o zg ło szen ie w n io sk u re sty tu c y jn e g o (zresztą będąc n a w e t obecny n a ro zp raw ie , n ie m u si zgłosić ta k ieg o w niosku). W y k ład n ia p ro w a d zi do w n io sk u , że w ty m za k re sie M in iste r S p ra w ied liw o śc i i P ierw szy P rezes S ąd u N ajw yższego m u szą być tr a k to w a n i t a k ja k p ro k u ra to r. M ogą w ięc sa m i — n iezależn ie od p ro śb y w noszącego p odanie — złożyć w n io se k re sty tu c y jn y . C hociaż a rt. 423 § 2 znacznie ogranicza dysp o zy cy j n o ść s tro n y w p o stę p o w an iu o re w iz ję n ad z w y c z a jn ą przed S ądem N ajw yższym , to je d n a k n ie m a przeszkód, aby w n io sek re s ty tu c y jn y m ógł być zgłoszony ró w n ie ż p rze z sa m ą s tr o n ę p ozw aną, gdyż o g raniczenie to n ie dotyczy w n io sk u r e s ty tucyjnego.

N a zakończenie n ależ y podnieść, że w n io sek re s ty tu c y jn y m oże obejm o w ać w y łąc zn ie żą d an ie z w ro tu spełnionego lub w yegzekw ow anego św iadczenia a lb o

(7)

N r 3— 4 (99— 100) W zn o w ien ie postęp o w a n ia w k.p.c. _3fc

p rzy w ró c en ie poprzed n ieg o sta n u . N ie m oże on z a w ie ra ć żą d ań n a p ra w ie n ia d a le j się g a ją c e j szkody, k tó ra p o w sta ła w sk u te k w y k o n a n ia w y ro k u . R oszczenia ta k ie m o g ą być dochodzone w o d ręb n y m p rocesie n a za sa d a c h ogólnych, a to w zw iąz k u z k ate g o ry c z n y m b rzm ien ie m a rt. 338 § 2 k.p.c.

R e asu m u jąc , m ożna stw ierd zić, co nastęipuje:

1. W niosek resitytucyjny m ożna zgłosić ty lk o w po łączen iu ze sprzeciw em od w y ro k u zaocznego, ze śro d k iem odw oław czym a lb o też z w n io sk iem o w zn o w ien ie p o stę p o w an ia lub z w n io sk iem o re w iz ję n adzw yczajną.

2. F o rm a w n io sk u n ie je st określona. Je ż e li n a s tę p u je n a piśm ie, p o w in n a od p o w iad ać w y m ag a n io m p ism a procesow ego. Z głaszający m u si u dow odnić, że św iadczenie zo stało sp ełnione lu b w yegzekw ow ane alb o że n aru sz o n y z o s ta ł s ta n p o p rzed n i.

3. S ąd ro z p a tru ją c y w n io sek r e s ty tu c y jn y m u si go ro zstrz y g n ąć, jeżeli w y d aje - orzeczenie kończące p ostępow anie w s p ra w ie o zw ro t sp e łn io n e g o lu b w y egzekw ow anego św iadczenia albo o p rzy w ró c en ie do s ta n u poprzedniego. 4. Z głoszenie w n io sk u re sty tu c y jn e g o m oże m ieć m iejsce ty lk o w ów czas, gdy"

sp e łn ie n ie lu b w yegzekw ow anie św iad czen ia alb o n a ru sz e n ie poprzedniego* s ta n u n a s tą p iło n a m ocy w y ro k u zaopatrzonego w ry g o r n a ty c h m ia sto w e j w y k o n aln o ści albo n a m ocy w y ro k u praw om ocnego.

5. M in iste r S praw iedliw ości i P ierw szy P rezes S ąd u N ajw yższego m a ją w z a k re sie w n io sk u re sty tu c y jn e g o — t e sa m e u p ra w n ie n ia co p ro k u ra to r. 6. P o zw an y m oże dochodzić dalszego o dszkodow ania w odręb n y m procesie, je

żeli u w zględniony w niosek r e s ty tu c y jn y n ie p o k ry w a szkody p o w sta łe j w w y n ik u w y k o n a n ia w yroku.

7. W niosek re s ty tu c y jn y je s t w olny od w p isu stałeg o czy stosunkow ego.

WOJCIECH DUDEK

Wznowienie postępowania w nowym polskim

procesie cywilnym

I. O b ale n ie p raw om ocnego ju ż orzeczen ia sąd o w eg o je s t zjaw isk iem w zasadzie* n ie p o żą d an y m , gdyż je d n y m z po d staw o w y ch p o stu la tó w sta w ia n y c h sąd o m je s t p o stu la t istaibilnoś.ci i niew zruszalności p o d ję ty c h p rze z s ą d d ecy zji. J e d n a k ż e n ie m ożna n ig d y w yłączy ć tego, że ro zstrz y g n ięc ie sąd u za w a rte w p raw o m o cn y m orzeczeniu d o tk n ię te je s t ibłędem ta k pow ażnym , iż u trz y m a n ie tegoż o rzeczenia w m ocy n ie m oże się o stać. iMusi z a te m p ra w o procesow e przew idzieć, rów n ież d la ta k ic h w ła ś n ie w y p ad k ó w , m ożność u c h y le n ia lu b zm ian y o rzeczenia są d o w e g o w ów czas, gd y p o jego u p raw o m o cn ien iu Się u ja w n ią się luib p o w sta n ą okoliczności, w św ie tle k tó ry c h okaże się, że p ie rw o tn a tre ś ć o rzeczenia gest n ie o d p o w ied n ia , niezg o d n a z p ra w e m luib rzeczyw istym sta n e m fak ty c z n y m sp raw y . Tok in sta n c ji: w ty m w y p a d k u zo stał ju ż zakończony, nie m oże w ięc być m ow y o z a sk a rż e n iu