Dygo, Marian
"Europäische Stadtgeschichte in
Mittelalter und früher Neuzeit", hrsg.
von Werner Mägdefrau, Weimar 1979 :
[recenzja]
Przegląd Historyczny 7 2 /1 , 167-168
1981
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
ZAPISKI 167
tego typu. W ydawcy zdecydowali się opatrzyć książkę ilustracjam i, umieszczając 79 reprodukcji zabytków od wczesnego średniow iecza do witíku XIV, pokazujących znaczenie apokryfów dla sztuki chrześcijańskiej. Niesteity jakość ich jest niska, wiele zdjęć po p ro stu nie da się odczytać. Szkoda to wielka, gdyż chciano nam po kazać zabytki niebanalne i interesujące.
W sumie jest to pozycja niezm iernie użyteczna, uzupełniająca w arsztat ba dawczy specjalistów różnych dyscyplin: nie powinno jej zabraknąć w naszych bi bliotekach.
E.W.
Ja n in e i Dom inique S o u r d e l , Cywilizacja islamu, tłum . M aria S k u r a t o w i c z i Wojciech D e m b s k i , Państw ow y In sty tu t W y daw niczy, „Rodowody Cyw ilizacji”, W arszawa 1980, s. 671.
P raca 'badaczy francuskich <to obszerna synteza dziejów m uzułm ańskiego śred niowiecza. Składa się z trzech części, z których pierw sza, obejm ująca okres od V II do X III wieiku, stanow i studium politycznej 'historii im perium islam u od czasu jego narodzin, przez dobę świetności, aż do m om entu upadku. Część druga skupia uwagę n a religii, om aw iając kolejno Objaw ienie i jego zgłębianie CVII— V III wiek), kształtow anie się doktryn i rozwój ruchów réligijnyoh (IX —X II wiek). Omówiono tu tak że praw o islamu, w łaściw ą m u m oralność oraz charakterystycz ne dlań in sty tu cje polityczne. Część trzetcia dotyczy życia gospodarczego oraz śro dow iska społecznego im perium . Przynosi inform acje o ukształtow aniu jego po w ierzchni i zasobach; om awia również pałac i środowisko dworskie, m iasta i spo łeczność m iejską, wreszcie — działalność artystyczną i literacką muzułmanów.
K reśląc obraz orientalnej cywilizacji autorzy oparli się głównie na wieloję zycznej literatu rze naukow ej, zajm ującej się różnorodnym i aspektam i islam u, m.in. religijnym , społeczno-politycznym, praw nym i kulturalnym . W ykorzystali rów nież szereg dzieł o charakterze ogólnym oraz główne w ydaw nictw a (periodyczne. Nie omieszkali przy tym w ykorzystać dorobku archeologicznego. Książka posiada s k ru pulatnie opracowane w skazów ki bibliograficzne, tablice chronologiczne, m apy i in deksy (osób, dynastii i plemion; nazw geograficznych; rzeczowy). Uzupełnia ją „Słow nik osób, nazw geograficznych i term inów ”, grom adzący szczegółowe infor m acje, dla (których zaibrakło m iejsca w tomie. Pozbawiona jest natom iast przy pisów źródłowych.
Podkreślić należy, iż otrzym aliśm y pracę w ażną i ciekawą, zaw ierającą p ierw szą w języku polskim całościową charak tery sty k ę średniowiecznego islamu, a ty m sam ym w ypełniającą lukę istniejącą w dotychczasowej literaturze przedm iotu. Do datkow ym i jej w aloram i są: dobra konstrukcja, klarow ny styl oraz piękna, sta ran n ie dobrana szata ilustracyjna.
L.M .
Europäische Stadtgeschichte in M ittelalter und früher Neuzeit, ' hrsg. von W erner M ä g d e f x a u , H erm ann Böhlaus Nachfolger, Wei
m a r 1979, s. 285.
Pod ty m ogólnym tytułem wydano kilkanaście różnej objętości studiów , po święconych rozm aitym aspektom historii m iast w różnych częściach E uropy (ro zum ianej zresztą bardzo szeroko, bowiem znajdujem y też a rty k u i n.t. średnio wiecznego Tbilisi), w okresie od IX do XTVII w.
168 ZAPISKI
Pew ną całość tw orzą jedynie arty k u ły związane z historią m iast w T u ry n g ii W erner Mägdefraiu (Jena) przedstaw ił rozwój p ro d u k cji rzem ieślniczej od połowy X III w. do w. XIV w E rfurcie, M ühlhausen i N ordhausen (zrzeszonych zresztą od początku XHV w. w zw iązku m iejskim ). N ajw ięcej m iejsca poświęcił oczywiście produkcji tekstylnej <sukiennictw o, w m niejszym stopniu tkactw o lniane), zaopa trzeniu w surow iec (przede w szystkim produkcja i handel w ełną oraz urzetem), rynkom zbytu n a gotowe produkty, pozycji społecznej soikienników i kupców su kiennych. A rtykuł ten dobrze uzupełniają wyipowiedzi V. E. M a j e r a (Iżewsk) i F ritza W i e g a n d a <Erfunt) poświęcone p ro d u k cji i dystrybucji urzetu w XIV— X VII w. (produkcja była szczególnie intensyw na w rejonie E rfurtu), m ających kapitalne znaczenie d la intensyfikacji kontaktów między m iastem a wsią, rozw oju gospodarki tow arow o-pieniężnej oraz pow staw ania now ych form organizacji pro dukcji (m anufaktury w XVI w.). Dla porów nania w arto też zwrócić uwagę na a rty k u ł G ünthera W ö l i i n g a (K loster Vessra) na tem at stosunków małydh m iast turyngskioh {konkretnie: :Schm alkladen, W asungen i M einingen) z zaple czem od XV w. do połowy XVI w. Średniowiecznych m iast Turyngii dotyczy ta k że wypowiedź L othara P o e t h e (Lipsk). Na podstaw ie dokum entacji podatkow ej z M ühlhausen z lat około 1450—1485, przedstaw ił on stru k tu rę m ajątkow ą 34 człon ków tam tejszej ansae mercatorum. Znaczny procent w artości m ajątków kupieckich przypadał na nieruchom ości (budynki, place i grunty) oraz na re n ty i czynsze. Ruchomości stanow iły około 10% w artości m ajątków .
Z m iastam i W ęgier okresu L udw ika W ęgierskiego i Zygm unta L uksem bur skiego i z uczestnictw em ich w handlu lew arityńskim związane jeist obszerne stu dium Zsigm onda P. Pacha, ważne również đla dziejów ihandlu polskiego. P rzed staw ił on historię kształtow ania się szlaku handlowego prowadzącego znad w y brzeży Morza Czarnego przez Wołoszczyznę i M ołdawię do Siedmiogrodu, a stam tąd do Koszyc. Zs. P ach uw aża, ée znaczenie itego szlaku jest porów nyw alne ze znaczeniem drogi KaÆfa—Lwów—K raków . Z problem atyką w ęgierską łączy się też a rty k u ł K rzysztofa B ą c z k o w s k i e g o i(Kraków) n.t. ekonomicznych u w a runkow ań ryw alizacji jagiellońsko-habsburskiej na przełom ie XV i XVI w. A utor podkreśla znaczenie ekspansji Fuggerów w Europie Środkowej, których cele gos podarcze były zbliżone z politycznym i interesam i H absburgów.
O socjotopografii i pejzażu uhranisityczno-arohitektonicznym oraz sztuce śred niowiecznych m iast bułgarskich napisała Ja n k a N i k o l o v a (Tyrnovo). Szkic do tyczy szeregu m iast leżącydh po północnej stronie łańcuoha Bałkaniu (Tyrnovo, Pleven i in.), założonych w okresie tzw. II państw a bułgarskiego (1187—ІІ393). A rtykuł o p arty został na m ateriale archeologicznym i ikonograficznym . Z najduje my w nim dużo m a te ria łu o specyfice i osobliwościach m iast bułgarskich tego rejo n u (np. suburbia p ierw otne w stosunku do zamków, istnienie w m iastach cys te rn na wodę, brak ratu sza itd.).
Pozostały jeszcze do zasygnalizow ania trzy arty k u ły : E dw arda M. Z a g o r u l - s k i e g o <Mińs(k) o pow staw aniu m iast ruskich w IX —X II w. na przykładzie ośrodków dzisiejszej B iałorusi i(artykuł ważny, bo au to r podkreślił rolę ruskich grodów-zam ków jako ośrodków zalążkowych m iast ruskich oraz fakt, że zasadni czo dopiero w X II w. pow stają osiedla przygrodowe, tzw. posady); D anuty Q u i r i n i - P o p t a w s k i e j (Kraków) o roli Włochów krakow skich w handlu Polski z m iastam i górnoniemdeckimi i północnowłoskimi w XVI w. (którą to rolę auitorka wyolbrzymia); Szoty M e s k h i a (Tbilisi) kró tk i a rty k u ł „Die S tad tk e rn une im m ittelalterlich en Tbilissi”.
