Janusz Gręźlikowski
"Semel Deo dedicatum non est ad
usum humanos ulterius
transferendum(...).", red. J.
Wroceński, B. Szewczul, A.
Orczykowski, Warszawa 2004 :
[recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 48/1-2, 247-253
R
E
C
E
N
Z
J
E
Praw o K anoniczne 48 (2005) n r 1-2
Sem el Deo dedicatum non est a d usus hunuinos ulterius transferendum. Księga p a miątkowa dedykowana ks. prof. dr. hab. Julianowi Katowskiemu z okazji siedemdzie siątej rocznicy urodzin, red. J. Wroceński, B. Szewczul, A. Orczykowski, Wydawnic
two Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2004, 726 s.
W liście apostolskim Tertio m illennio adveniente, ogłoszonym w zw iązku z przy gotow aniem Jubileuszu R o k u 2000, Jan Paw eł II napisał m .in.: Jubileusze w życiu
indywidualnych osób zwykle łącza się z data Chrztu, Bierzmowania, święceń kapłań skich czy też biskupich [...]. W znaczeniu chrześcijańskim [...] każdy Jubileusz stano wi szczególny rok łaski, którą otrzymała dana osoba poprzez jeden z wymienionych sakramentów [...] m a on również wielkie i szczególne znaczenie w życiu jednostek oraz w życiu odnośnych wspólnot. W powyższych słowach O jciec Święty wyjaśnia
sens i w skazuje na p o trzeb ę obchodzenia jubileuszy osobistych i wspólnotowych, stw ierdzając jednocześnie, iż czas jubileuszu jest czasem wielkiej radości oraz cza
sem szczególnego dziękczynienia.
Słowa te m ożem y odnieść do jubileuszu siedem dziesięciolecia u ro d zin D ziek a na W ydziału Praw a K anonicznego U niw ersytetu K ardynała S tefana Wyszyńskiego w W arszawie ks. prof, d ra hab. Ju lian a K atow skiego M IC oraz księgi pam iątkow ej w ydanej z tej okazji i dedykow anej K siędzu Profesorow i, jako dow ód w dzięczności dla jego pracy, osiągnięć naukow ych, a tak że dla jego w alorów i przym iotów ducha oraz ch arak teru . O bchodzenie jubileuszy i dedykow anie ksiąg pam iątkow ych - p rac zbiorowych jubilatom jest rzeczą jakże w ażną i znaczącą, gdyż d obre w ykona nie zad ań badawczych i dydaktycznych wyższych uczelni zależy przed e wszystkim o d ich profesorów . Ich prace i osiągnięcia św iadczą o w kładzie w naukę i o m ożli w ościach jej dalszego rozwoju. W yznaczają poziom uczelni i jej m iejsce w nauce. D ecydują o p ro filu i randze uczelni. D zięki pracow itości i talen to m kadry p ro fe sorskiej uczelnie n ab ierają znaczenia i dzięki nim ich im ię staje się sławne. D la te go dobrze się dzieje, że tradycją uniw ersytetów i wyższych uczelni jest to, iż dla uczczenia swoich profesorów i okazania im u zn an ia i w dzięczności za w kład w ro z wój środow iska akadem ickiego oraz nauki, w ydają księgi jubileuszow e czy p a m ią t kowe. Tak też było w przypadku ks. prof, dra hab. Ju lian a K atow skiego, dziekana W ydziału Praw a K anonicznego U niw ersytetu K ardynała S tefana Wyszyńskiego w W arszawie.
O bszerną i in teresu jącą księgę pam iątkow ą zatytułow aną Sem el D eo dedicatum
non est ad usus hum anos ulterius transferendum , w pięknej szacie graficznej, w yda
ło W ydawnictwo U niw ersytetu K ardynała S tefana W yszyńskiego w W arszawie. K sięga ta została ofiarow ana i dedykow ana księdzu profesorow i Juliuszow i K a tow skiem u z racji siedem dziesiątej rocznicy jego urodzin, jako dow ód życzliwości i w dzięczności dla jego osiągnięć naukow ych oraz dydaktycznych i okazja refleksji n a d wyjątkow o urozm aiconym dziełem życia uczonego, zakonnika, kapłana, p ro fesora i wychowawcy. D o rzeczywistości życia zakonnego, kapłańskiego i n a u k o wego K siędza P rofesora naw iązuje tytuł publikacji. Jest to księga u pam iętniającą w ielkie zasługi K siędza P ro feso ra K ałow skiego dla rozw oju nauki i szkolnictwa wyższego. Stanow i w yraz podziw u, a zarazem uznania dla jego dotychczasowego d o ro b k u naukow ego i życiowego o raz jest form ą podziękow ania ze strony W ydzia łu Praw a K anonicznego i U niw ersytetu za jego pracę, wykłady, b ad an ia naukow e, n apisane książki i artykuły, p ełn io n e funkcje na W ydziale i w U niw ersytecie.
W arto księgę tę zaanonsow ać i p o k ró tce przedstaw ić, albow iem podejm uje w zaw artych tam artykułach w iele ciekawych i m erytorycznie ważnych o raz a k tu al nych tem ató w sięgających do zagadnień zw iązanych z te o rią praw a kanonicznego, u stro jem Kościoła, praw em zakonnym i sakram entalnym , procesow ym oraz h isto rią praw a kanonicznego. L ista ludzi nauki, którzy zechcieli włączyć się w jubileusz K siędza P ro feso ra p o p rzez napisanie artykułu jest dość spora i wynosi 31 osób. W śró d nich w arto w ym ienić takie nazw iska jak: Jan Błeszyński, ks. Ja n D yduch, ks. G in te r D zierżoń, ks. W ojciech G óralski, ks. Janusz G ręźlikow ski, ks. W iesław K iw ior O C D , ks. A n to n i K ość SV D, ks. Józef K rukowski, ks. Józef Krzywda, ks. H en ry k M isztal, ks. M arian Pastuszko, ks. Stanisław Paździor, ks. Tomasz Roz- k ru t, ks. Czesław Rychlicki, ks. Jó zef W roceński SCJ, ks. Rem igiusz Sobański, ks. H en ry k Staw niak, ks. Zbigniew Suchecki O FM C onv., ks. R yszard Sztychmiler, Ja n Z abłocki, ks. B ronisław Z u b e rt O F M . Wszyscy autorzy prag n ęli swoim sło w em pisanym - odnoszącym się w prost do jubilata czy też do jakiegoś podejm ow a nego przez siebie zagadnienia opisanego w artykule - włączyć się w dzieło o d d an ia szacunku K siędzu P rofesorow i K ałow skiem u i dołączyć do g ro n a osób dziękują cych za kształt jego obecności w życiu K ościoła w Polsce, zgrom adzenia Księży M arianów , uniw ersytetu i w rozwój kanonistyki polskiej.
Ks. prof. Ju lian K ałow ski urodził się 12 m aja 1933 r. w D ziechcińcu, woj. w ar szawskie. W latach 1950-1952 p o d jął naukę w Niższym S em inarium Księży P allo tynów na K opcu koło Wadowic. W 1952 r. w stąpił do Z g ro m ad zen ia Księży M a rianów . Po odbyciu now icjatu uczęszczał do Niższego Sem inarium w W arszawie, prow adzonego przez Księży M arianów . W latach 1956-1958 odbył studia filozo ficzne w Wyższym Sem inarium D uchow nym A rchidiecezji W arszawskiej. Śluby wieczyste złożył z 1957 r. w Stoczku W arm ińskim . W latach 1958-1962 studiow ał
teologię w Wyższym S em inarium Duchow nym we W łocław ku, tam też 24 czerwca 1962 r. otrzym ał św ięcenia kapłańskie. W 1968 r, rozpoczął studia specjalistyczne na W ydziale Praw a K anonicznego A kadem ii Teologii K atolickiej w W arszawie, k tó re zakończył tytułem m agistra praw a kanonicznego. B ezpośrednio po uzyska niu m agisterium u d ał się do R zym u, gdzie przeprow adzał kw erendę w Tajnym A r chiwum W atykańskim p o trzeb n a do pracy doktorskiej. W ro k u 1975 uzyskał na W ydziale Praw a K anonicznego A kadem ii Teologii K atolickiej stopień naukow y d o k to ra n au k praw nych i jednocześnie p o d jął zajęcia dydaktyczne na tym W ydzia le. W ro k u 1981 R a d a W ydziału Praw a K anonicznego A kadem ii Teologii K atolic kiej n ad ała m u stopień naukow y d o k to ra habilitow anego n au k praw nych w z a k re sie praw a kanonicznego, zatw ierdzony w m arcu 1983 r. przez C en traln ą K omisję K walifikacyjną do Spraw Tytułu N aukow ego i Stopni N aukow ych. W październiku 1983 r. zo stał pow ołany na stanow isko d o cen ta w K atedrze H istorii Praw a K o ścielnego w Polsce, ja k rów nież otrzym ał nom inację na kierow nika tejże K atedry. W ro k u 1990 został pow ołany na stanow isko p ro feso ra nadzw yczajnego, a tytuł naukow y p ro feso ra n a u k praw nych przyznano m u 18 lipca 1994 r. N a stanow isko p ro feso ra zwyczajnego U niw ersytetu K ardynała S tefana W yszyńskiego został m ia now any 1 stycznia 2000 r.
G łów ne kierunki działalności naukow ej K siędza P rofesora k o n cen tru ją się w o kół zagadnień praw nych dotyczących instytutów zakonnych i świeckich oraz sto w arzyszeń życia apostolskiego, a zwłaszcza w okół ich instytucji w rozw oju praw no- -historycznym. O publikow ał kilka m onografii, w iele artykułów , liczne recenzje, biogram y, spraw ozdania, hasła w języku w łoskim , k tó re zostały zam ieszczone w D izionańo degli istituti di perfezione. W yprom ow ał kilku doktorów , napisał sze reg recenzji p ra c doktorskich, habilitacyjnych, m agisterskich i wydawniczych. Ksiądz P ro feso r K ałowski w spólnie z ks. prof. J. R . B arem jest au to rem pierw sze go w kanonistyce polskiej kom en tarza do praw a o instytutach życia k onsekrow a nego w edług K odeksu Praw a K anonicznego z 1983 r. pt. Prawo o instytutach życia
konsekrowanego (W arszawa 1985). Z asłużył się też kanonistyce w Polsce oraz
w świecie przez w ydanie drukiem - po prom ulgacji przez Ja n a Paw ła II w dn iu 18 p aździernika 1990 r. K odeksu K anonów K ościołów W schodnich - m onografii pt.
Prawo o instytutach życia konsekrowanego według Kodeksu K anonów Kościołów W schodnich (W arszawa 1994). O publikow ał tak że książkę zatytułow aną Zycie bra terskie we wspólnocie (W arszawa 1999), w której przedstaw ił problem y związane
z kryzysem życia braterskiego we w spólnocie zakonnej. P on ad to bierze czynny udział w życiu U niw ersytetu K ardynała S tefana W yszyńskiego. N a W ydziale P ra w a K anonicznego spraw ow ał i nadal spraw uje odpow iedzialne funkcje. W latach 1984-1987 i 1993-1996 u rząd p rodziekana, a w latach 1987-1993 u rz ą d dziekana tegoż W ydziału. N a u rząd dziekana został wybrany ponow nie w 1999 r. i jest nim
nadal. O d w ielu la t należy do S en atu U niw ersytetu i różnych kom isji senackich. N ależy do największych znaw ców w Polsce praw a kościelnego odnoszącego się do instytutów życia konsekrow anego i stow arzyszenia życia apostolskiego.
K sięga jubileuszow a pośw ięcona ks. Profesorow i K ałow skiem u została zaty tu łow ana - ja k już w spom niano - Sem el D eo dedicatum non est ad usum hum anos ul
terius transferendum naw iązując niejako do osoby i działalności Jubilata, jako wy
raz w dzięczności dla jego pracy i osiągnięć, a przed e wszystkim dla jego w alorów i przym iotów ducha oraz ch arak teru . Pow ołujące spojrzenie C hrystusa dosięgło bow iem jego um ysłu, a n ade wszystko n ap ełn iło m iłością i dobrocią jego serce. Tę rzeczywistość pragnie odzw ierciedlać tytuł publikacji sięgający do życia zak o n n e go, kapłańskiego i naukow ego K siędza Profesora.
Z racji na okolicznościowy c h a ra k te r publikacji jej treść jest bardzo ró ż n o ro d na. C ałość publikacji została pod zielo n a na osiem części: I - W okół Osoby Jubilata (s. 11-18), II - Z teorii praw a kanonicznego (s. 19-93), III - Z ustroju Kościoła (s. 95-185 ), IV - Z praw a zakonnego (s. 187-286), V - Z praw a o sakram entach (s. 287- 510), V I - Z praw a procesowego (s. 511-596), V II - Z historii praw a kanonicznego (597-678) i V III - Varia (s. 679-718). N a p oczątku publikacji znajdujem y zdjęcie czarno-białe K siędza P ro feso ra i słowo od redaktorów (s. 5-8) a na k ońcu noty
o autorach (s. 719-721) i spis treści (s. 723-726).
W części p i e r w s z e j p rezen to w an ej księgi znajdujem y te k st d r Bożeny Szewczul zatytułow any K siądz Profesor doktor habilitowany Julian K atow ski M IC . O dnosi się o n bezp o śred n io do drogi, osiągnięć naukow ych i dydaktycznych Ju b i lata. A u to rk a bard zo d okładnie i w nikliwie p rześledziła i u k azała drogę naukow ą K siędza Jubilata, jego zain tereso w an ia naukow e i badaw cze o raz najw ażniejsze osiągnięcia w dziedzinie p rzed e wszystkim praw a zakonnego. Szkoda, że w tej części księgi nie zam ieszczono w ykazu wszystkich publikacji K siędza P ro feso ra K ałow skiego.
Część d r u g a zatytułow ana Z teorii praw a kanonicznego zaw iera 4 artykuły z teg o w łaśnie zakresu tem atycznego: ks. R . Sobańskiego, Uwagi o studiach prawa
kanonicznego (na marginesie dekretu Kongregacji W ychowania Katolickiego z 2.09.2002 r.) - s. 21-31; ks. A. K ością SV D, Znaczenie idei praw a dla tworzenia do bra praw a (s. 33-50); ks. J. K rukow skiego, Recepcja Kodeksu Prawa kanonicznego z 1983 r. w aktach nonnatyw nych Konferencji E piskopatu Polski (s. 51-66) i ks. T.
G ałkow skiego CP, Prawo a obowiązek w społecznym nauczaniu Kościoła (s. 67-93). W szystkie p rzeło żen ia zaw ierają bogaty ła d u n ek treściow y podejm ujący w iele z a gadnień teoretyczno-praw nych. N a zauw ażenie zasługuje artykuł ks. prof. S obań skiego podejm ujący tru d n y i dyskusyjny p roblem studiów kanonistycznych na W y działach Praw a K anonicznego w świetle d e k re tu K ongregacji W ychow ania K ato lickiego z dnia 2 w rześnia 2002 r. N orm y d e k re tu a u to r aplikuje do rzeczywistości
W ydziału Praw a K anonicznego TJKSW w W arszawie, gdzie jest także profesorem . Stwierdza, że dekret Kongregacji wymaga nie tylko przejrzenia program ów studiów,
ale winien p o b u d zić do zasadniczej refleksji n ad naborem na studia praw a kanonicz nego, wizerunkiem absolwentów, profilem wydziału oraz aktywnością badawcza p ra cowników naukowo-dydaktycznych (s. 31).
T r z e c i a część prezentow anej księgi została zatytułow ana Z ustroju Kościoła. Z najdujem y w niej pięć artykułów: ks. J. W rocenskiego SCJ, Pozycja diecezjalnej
rady duszpasterskiej w strukturze Kościoła partykularnego (s. 97-111), ks. H . Staw-
niaka SDB, Miejsce szkoły katolickiej w systemie salezjańskiego wychowania m ło
dzieży (s. 113-128), ks. Jan a D yducha, Prawny aspekt zrzeszonego apostolstwa świec kich (s. 129-140), o. J. Łapińskiego O F M C onv na te m a t Struktury synodalne w p ra wodawstwie katolickich Kościołów W schodnich (s. 141-167) i P. Sobczaka p t.A u to - nom ia i zadania wiernych świeckich ja k o elem ent autonom ii Kościoła w stosunku do wspólnoty politycznej. Kilka uwag w świetle n a u ki Soboru Watykańskiego I I na tem at relacji państw o - K ościół (s. 169-185).
N astęp n a, c z w a r t a , część księgi pam iątkow ej pośw ięcona została praw u za
konnem u. O tw iera ją artykuł ks. J. Krzywdy CM zatytułow any Instytuty życia k o n sekrowanego a K ościół partykularny (s. 189-200), a n astęp n ie znajdujem y p rz e d ło
żenia: B. Szewczul, Klauzura papieska i życie kontem placyjne m niszek w świetle in
strukcji „Verbi sponsa” (s. 201-236); ks. A. Orczykowskiego SChr, Priorytety apo stolskie instytutów życia konsekrowanego w Polsce na początku nowego tysiąclecia (s.
237-256); ks. M. Saja C SsR, Formacja do życia według rad ewangelicznych na przy
kładzie Wyższego Sem inarium D uchownego Redemptorystów (s. 257-285).
C zęść p i ą t ą , najobszerniejszą, zatytułow aną Z praw a o sakram entach ro zp o czyna k anoniczno-pastoralne i bardzo praktyczne p rzedłożenie ks. J. Krajczyn- skiego nt. D opuszczenie dziecka do sakramentu chrztu. Refleksje kanoniczno-pasto
ralne (s. 289-314). Ks. prof. M. Pastuszko jest au to rem interesującego tekstu, który
nosi tytuł Wymogi stawiane przyjm ującym święcenia (s. 315-419). D owodzenie
w sprawach o nieważność m ałżeństwa z tytułu podstępnego wprowadzenia w błąd (кап. 1098 KPK) to tytuł artykułu ks. prof. W. G óralskiego (s. 421-435 ). Ks. B. W.
Z u b e rt napisał tek st zaczerpnięty ze swojej pracy doktorskiej i zm odyfikow any nt.
Kształtowanie się klauzuli „nisi m alitia suppleat aetatem ” w kanonicznym prawie m ałżeńskim X I I wieku (s. 437-462. N astępny artykuł autorstw a ks. G. D zierżona
nosi tytuł Z a ka z zawierania m ałżeństw m ieszanych (kann. 1124-1125 K P K z 1983 r.)
- s. 463-477. Wpływ osobowości dyssocjalnej na pow ażny brak rozeznania oceniają cego to tytuł p rzed ło żen ia ks. Stanisław a Paździora (s. 479-493. O statn i - siódmy
artykuł tej części księgi, autorstw a ks. Z . Janczew skiego, om aw ia postanowienia
I I polskiego Synodu Plenarnego dotyczące problem atyki sakram entów świętych
P rzedłożenia z zak resu praw a procesow ego zaw iera część s z ó s t a księgi p a m iątkow ej. Z najdujem y tu taj następujące cztery teksty: ks. prof. H . M isztala, Pro
cesowy charakter dowodzenia w sprawach kanonizacyjnych (s. 513-533); ks. prof.
R . Sztychm ilera, Rozstrzyganie spraw upadkow ych (s. 535-550); ks. Z . Sucheckiego O FM C onv, Rola prom otora sprawiedliwości w procesie karnym (s. 551-579) i ks. T. R o zk ru ta nt. Proces spom o-adm inistracyjny w Kościele (aktualny stan zagadnie
nia) - s. 581-596.
W s i ó d m e j część księgi red ak to rzy zam ieścili cztery artykuły z historii p r a
wa kanonicznego. Tę część otw iera p rz e d ło ż e n ie ks. p ro f. W. Jem ieliteg o nt. Klasztory Zgrom adzenia Księży M arianów w diecezji augustowskiej czyli sejneńskiej
(s. 599-614). Ks. J. G ręźlikow ski je st au to rem te k s tu Ustawodawstwo synodalne
diecezji włocławskiej. Stan badań oraz p ostulaty badawcze (s. 615-637). A rtykuł
nt. „restitutio in integrum ” w historii praw a kanonicznego n ap isał ks. W. K iw ior O C D (s. 639-670). N a to m ia st p. prof. J. Z ab ło ck i je st a u to re m arty k u łu z a ty tu łow anego Prawo rzym skie na Wydziale Prawa K anonicznego A k a d e m ii Teologii
K atolickiej w Warszawie (s. 561-578).
O statn ią - ó s m ą część p rezentow anej księgi redaktorzy zatytułow ali Varia. Z aw iera o n a dwa artykuły: p. prof. J. Błeszyńskiego pt. N adania utworów w radiu
i telewizji w świetle art. 21 ust. 1 i 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych
(s. 681-694) i ks. prof. Cz. Rychlickiego zatytułow any Podstawa wartości w kulturze (s. 695-718).
W sum ie p rezen to w an a księga jubileuszow a zaw iera 31 artykułów o tem atyce bardzo bogatej i treściow o różnej, podejm ującej aktualne zagadnienia praw ne, jak i om ów ienia z dziedziny historii praw a kanonicznego. O d strony edytorskiej jest dziełem dobrze wydanym, aczkolwiek przydałaby się lepsza ko rek ta, np. w samym tytule widzimy już b łąd - „księga pom iątkow a” - zam iast „pam iątkow a” . N ie um niejsza to jed n a k w artości m erytorycznej księgi, k tó ra jest na wysokim p o zio m ie, dzięki autorom pragnącym włączyć się swoimi przełożeniam i w obchodzony przez W ydział Praw a kanonicznego TJKSW jubileusz D ziekana i P rofesora. W ięk szość artykułów jest autorstw a profesorów i pracow ników naukow ych i dydaktycz nych W ydziału Praw a K anonicznego UKSW, do ich g rona dołączyli inni zaprzyjaź nieni z Jubilatem profesorow ie - autorzy: ks. prof. J. D yduch - re k to r Papieskiej A kadem ii Teologicznej w K rakow ie; ks. prof. A. K ość - prod ziek an W ydziału P ra wa, Praw a K anonicznego i A dm inistracji K U L; ks. prof. J. Krzywda - prod ziek an W ydziału Teologicznego Papieskiej A kadem ii Teologicznej w K rakow ie; ks. prof. H . M isztal i ks. prof. S. P aździor z W ydziału Praw a Praw a K anonicznego i A dm ini stracji K U L; ks. d r hab. T. R ozk ru t z Papieskiej A kadem ii Teologicznej w K rak o w ie; ks. prof. Cz. Rychlicki z W ydziału Teologicznego U niw ersytetu M ikołaja K o p ern ik a w Toruniu; ks. d r M. Saj - w ykładow ca Wyższego S em inarium D uchow ne
go O O . R edem ptorystów w Tuchowie; ks. prof. Z . Suchecki z W ydziaiu Praw a K a nonicznego U niw ersytetu L aterańskiego w Rzymie; ks. prof. R . Sztychm iler z W y dziaiu Praw a U niw ersytetu W arm ińsko-M azurskiego w O lsztynie; prof. J. Z a b ło c ki z W ydziaiu Praw a U K S W i ks. prof. В. W. Z u b e rt z W ydziaiu Praw a, Praw a K a nonicznego i A dm inistracji K U L.
L e k tu ra przytoczonych wyżej z tytuiów przediożefi i artykułów , jakże m ery to rycznie w ażnych i bogatych, jest bardzo in teresu jąca i odkrywcza, stąd w arto się gnąć do p rezentow anej księgi jubileuszow ej, k tó ra jest k opalnią w iedzy z zakresu różnych dziedzin praw a kanonicznego. W ielość zebranych opracow ań ujętych w jednym tom ie i to znaczących autorów , podejm ujących aktualne i w ażne tem aty kanoniczne, teoretyczne i praktyczne, daje czytelnikowi m ożliw ość d o tarcia do fa chowej wiedzy praw niczej i jednocześnie przybliża osobę D ziek an a W ydziału P ra w a K anonicznego U K S W w Warszawie.
S tąd z uznaniem należy odnieść się do podjętej przez W ydział Praw a K anonicz nego UKSW, a szczególnie redaktorów księgi - ks. prof. Józefa W roceńskiego - prodziekana W ydziału, d r Bożeny Szewczul i ks. m gr A ndrzeja Orczykowskiego, inicjatywy zredagow ania i w ydawania tego rodzaju publikacji, k tó ra zauw aża i p o d kreśla dorobek naukow y i dydaktyczny oraz zasługi tego k o m u jest dedykow ana, prom uje środowisko uniw ersyteckie i wydziałowe oraz jego pracow ników n au k o wych, a także ubogaca polski rynek wydawniczy. W ażna jest także dla środowiska Księży M arianów , z którego w yrósł Jubilat i k tó re rep rezen tu je na U niw ersytecie.
Ks. Janusz Gręźlikowski
Zbigniew Janczewski, Ustanawianie szafarzy sakramentów świętych w Kościele ła
cińskim i Kościołach wschodnich, Warszawa 2004, ss. 310.
C hrystus zakładając K ościół jako w spólnotę zbaw czą wyposażył go jed n o cz e śnie w środki zapew niające istotne form y jego życia i um ożliw iające realizację zb a w ienia. D o nich zaliczyć należy sakram enty, k tó re niosą ze sobą w ew nętrzną łaskę, u dzielaną przez ich spraw ow anie, czyli w prow adzają w o bszar życia nadp rzy ro d zo nego. Tak w ięc przez sak ram en taln e znaki w spólnota K ościoła się realizuje p ro w a dząc do zbaw ienia. Ciągle nowi ludzie są do niej przyjm ow ani, a będący już jej członkam i uzyskują pełniejsze w niej uczestnictw o. Sakram enty obejm ują wszyst kie w ażniejsze etapy i m om enty życia chrześcijanina. S tąd też niezm iernie w ażną spraw ą jest w prow adzanie w iernych w te n o bszar życia nadprzyrodzonego, czyli spraw ow anie sakram entów , albo inaczej ich szafarstwo. W zw iązku z tym
