Cudzoziemka a feministki – problematyka kobieca w powieści Marii Kuncewiczowej
1. Cele lekcji
a) Wiadomości Uczeń:• zna treść i problematykę Cudzoziemki Marii Kuncewiczowej,
• wyjaśnia pojęcia „proza psychologiczna”, „feminizm”.
b) Umiejętności Uczeń potrafi:
• zinterpretować lekturę pod kątem wybranego zagadnienia,
• przedstawić problematykę kobiecą w omawianej powieści, uczestniczyć w dyskusji na ten temat,
• formułować wnioski i bronić własnego zdania.
2. Metoda i forma pracy
Burza mózgów Dialog interaktywny
3. Środki dydaktyczne
Podręcznik z serii Przeszłość to dziś dla klasy III liceum I technikum Słownik języka polskiego
Nagranie koncertu skrzypcowego D-dur op. 77 Johannesa Brahmsa
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Na początku lekcji nauczyciel podaje temat i rozmawia z uczniami o tym, jak rozumieją słowo
„feminizm”. Po zanotowaniu podawanych określeń na tablicy należy sprawdzić ich zgodność z definicją w słowniku. Następnie prowadzący zajęcia stawia pytanie: Czy wobec tego, że feminizm to ruch na rzecz równouprawnienia kobiet, Cudzoziemka M. Kuncewiczowej może być zaliczana do literatury feministycznej?
W odpowiedziach uczniowie powinni zauważyć, że książka porusza problematykę kobiecą, dlatego można ją umieścić w nurcie literatury feministycznej, prozy kobiecej. Przyjmujemy więc założenie, że feminizm to zainteresowanie tematyką kobiecą. Cudzoziemka to swoiste studium kobiety starej, wyobcowanej, dokonującej rozrachunku z życiem, to także przykład powieści psychologicznej –
gatunku chętnie uprawianego przez kobiety. Nauczyciel może dodać, iż powieściopisarka
zainteresowała się także przedstawieniem przeżyć związanych z macierzyństwem – Przymierze z dzieckiem.
b) Faza realizacyjna
1. Nauczyciel prowadzi rozmowę z uczniami na temat losów głównej bohaterki Róży Żabczyńskiej, prosi o przedstawienie za pomocą cytatów etapów jej życia.
2. Następnie prowadzący proponuje analizę konstrukcji powieści, narracji, nawiązań do form muzycznych, motywów muzycznych, szczególnie koncertu skrzypcowego D-dur op. 77 Johannesa Brahmsa (tutaj prezentuje nagranie fragmentu kompozycji).
W rozmowie z uczniami należy poruszyć kwestię subiektywizacji narracji, dwóch planów czasowych, muzyki jako klucza do zrozumienia osobowości Róży – odczytywanej przez niektórych krytyków w duchu psychologii Zygmunta Freuda. Istotny jest także asocjacyjny tok powieści.
3. Następnie nauczyciel stawia pytania: O jakich kobiecych problemach traktuje
Kuncewiczowa w Cudzoziemce? W jaki sposób kreacja bohaterki Róży Żabczyńskiej uosabia te problemy?
Pojawiające się w burzy mózgów przykłady można zapisać na tablicy. Wnioski mogą być następujące:
starzenie się kobiety – cielesne i wewnętrzne;
brak wolności wyboru – tu: narzucenie woli ciotki, wyjazd do Polski rozpoczyna pasmo nieszczęść w życiu Róży;
nieszczęśliwa miłość (tu: do Michała) determinująca dalsze życie – wpływająca na zemstę na mężu (Adamie) i przekładająca się na relacje syna z kobietami, niechęć do córki (Marty);
ucieczka w muzykę jako forma rekompensaty za brak miłości (w rozumieniu freudyzmu: tłumienie popędów, substytut namiętności);
niespełnienie życiowe – osobiste i zawodowe;
„cudzoziemskość” – poczucie obcości w sferze narodowości, religii, nawet wymowy, wyglądu itd.;
ostateczne pogodzenie się z życiem – terapeutyczna rozmowa z lekarzem.
c) Faza podsumowująca
Na zakończenie lekcji warto zapytać uczniów o wrażenia z lektury powieści: czy proza Kuncewiczowej wydaje się wiarygodna psychologicznie?
5. Bibliografia
1. Kopciński J., Przeszłość to dziś. Literatura, język, kultura, klasa III liceum i technikum, Stentor, Warszawa 2004.
2. Kuncewiczowa M., Cudzoziemka, Prószyński i S-ka, Warszawa 2005.
6. Załączniki
brak
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Lekcja przeznaczona jest dla klasy trzeciej liceum ogólnokształcącego z rozszerzonym programem języka polskiego.
