Postêpy Psychiatrii i Neurologii 2005; 14 (supl. 1/20): 120121 Opis przypadku
Case report
Termin trichotillomania zosta³ wprowadzony w 1889 r. przez francuskiego dermatologa Hallopeau dla opisania nieodpartego przymusu wyrywania w³osów [1]. Trichotillomania charakteryzuje siê niekontrolowa-nym przymusem wyrywania sobie w³osów, któremu to-warzyszy uczucie ulgi i przyjemnoci [2, 3]. W³osy mog¹ byæ wyrywane z ka¿dej ow³osionej okolicy cia³a, niekiedy doprowadzaj¹c do ca³kowitej depilacji. Naj-czêciej w³osy wyrywane s¹ ze skóry ow³osionej g³o-wy, w dalszej kolejnoci brwi, rzês, przedramion, oraz okolicy ³onowej i oko³oodbytniczej [2, 3, 4]. Skóra w miejscach depilacji pozostaje niezmieniona, bez cech stanu zapalnego czy zaniku. Trichotillomania bywa my-lona z ³ysieniem plackowatym b¹d postaci¹ skórn¹ tocznia rumieniowatego [2]. Niekiedy przymusowi wy-rywania w³osów towarzyszy trichofagia, czyli przymus ich zjadania. Mo¿e to doprowadzaæ do powstawania tichobezoarów (kamieni w³osowych), które mog¹ powo-dowaæ niedro¿noæ jelit [3]. Trichotillomania zarówno w ICD-10, jak i DSM-IV zosta³a umieszczona w roz-dziale zaburzenie nawyków i popêdów (kontroli impul-sów). Rozpowszechnienie trichotillomanii ocenia siê na 0,62% [5, 6]. Zaburzenie po raz pierwszy pojawia siê zazwyczaj w wieku dzieciêcym (ze szczytem zachoro-wania miêdzy 5 a 6 rokiem ¿ycia) oraz w okresie doj-rzewania (ze szczytem zachorowania w 13 roku ¿ycia) [5]. Tylko w okresie dzieciêcym rozpowszechnienie
w grupie dziewcz¹t i ch³opców jest równe. Ocenia siê, ¿e pocz¹wszy od okresu dojrzewania trichotillomania pojawia siê 5 do 10 razy czêciej u kobiet [7].
OPIS PRZYPADKU
Kobieta, lat 52, mê¿atka, matka 19-letniej córki, wy-kszta³cenie podstawowe, pracowa³a jako szwaczka. Przebywa na rencie od 1997 r. z powodu zmian zwyrod-nieniowych krêgos³upa.
Nie jest obci¹¿ona rodzinnie chorobami psychiczny-mi. W przesz³oci nie by³a leczona psychiatrycznie. Za-przecza³a nadu¿ywaniu alkoholu i przyjmowaniu sub-stancji psychoaktywnych. W po³owie 1997 r. zaczê³a obgryzaæ paznokcie. Po ok. trzech miesi¹cach do³¹czy³ siê przymus wyrywania w³osów z g³owy. Zarówno ob-gryzanie paznokci i wyrywanie w³osów poprzedzane by³o uczuciem wewnêtrznego napiêcia. Po dokonaniu obu tych czynnoci pojawia³o siê uczucie ulgi i uspoko-jenia. Po up³ywie kolejnych kilku miesiêcy zaniecha³a obgryzania paznokci. Po raz pierwszy do psychiatry zg³osi³a siê w grudniu 2001 r., skierowana przez lekarza rodzinnego. Wczeniej by³a konsultowana dermatolo-gicznie; wykluczono choroby w³osów i skóry ow³osio-nej g³owy. U pacjentki obecne by³y obszary ca³kowitej depilacji skóry ow³osionej g³owy. Jedynie pojedyncze
Trichotillomania
EL¯BIETA TRYPKA1, PRZEMYS£AW PACAN1, SYLWIA LEDZIÑSKA2
Z: 1. Katedry i Kliniki Psychiatrii Akademii Medycznej we Wroc³awiu 2. SPZOZ we Wroc³awiu
STRESZCZENIE
Cel. Trichotillomania jest rzadkim zaburzeniem kontroli impulsów, polegaj¹cym na przymusie wyrywania sobie w³osów. Pro-wadzi do zauwa¿alnej utraty w³osów.
Przypadek. 52-letnia kobieta z objawami trichotillomanii.
Komentarz. W leczeniu trichotillomanii stosuje siê g³ównie selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny. Trichotillo-mania mo¿e byæ te¿ skutecznie leczona olanzapin¹.
SUMMARY
Objective. Trichotillomania, a rare disorder of impulse control, consists in compulsive pulling out ones hair which results in a noticeable hair loss.
Case. A 52-year-old woman with symptoms of trichotillomania.
Commentary. In the treatment of trichotillomania mostly selective inhibitors of serotonin reuptake are used. Trichotillomania may be also effectively treated with olanzapine.
S³owa kluczowe: trichotillomania / terapia Key words: trichotillomania / therapy
El¿bieta Trypka, Przemys³aw Pacan, Sylwia Ledziñska kêpki w³osów wystêpowa³y w okolicach skroniowych.
Nie by³o cech stanu zapalnego skóry g³owy. Badaniem psychiatrycznym wykluczono obecnoæ zaburzeñ na-stroju i innych zaburzeñ psychotycznych.
Postawiono rozpoznanie trichotillomanii i rozpoczêto leczenie fluoksetyn¹ w dawce wzrastaj¹cej do 40 mg/die. Po okresie 6 miesiêcy ust¹pi³o wyrywanie w³osów, ob-serwowano powolny odrost w³osów na ca³ej powierzch-ni skóry g³owy. Nastêppowierzch-nie trzykrotpowierzch-nie w okresie roku pacjentka sama przerywa³a leczenie, co skutkowa³o na-wrotem nieodpartego przymusu wyrywania sobie w³o-sów. Ponowne w³¹czanie fluoksetyny w dawkach do 60 mg/die nie przynosi³o poprawy. W styczniu 2003 r. rozpoczêto leczenie olanzapin¹ w dawce wzrastaj¹cej do 10 mg/die, z jednoczesnym stopniowym odstawia-niem fluoksetyny. Po miesi¹cu przyjmowania olanza-piny obserwowano znacz¹c¹ redukcjê objawów, a po kolejnym miesi¹cu ca³kowite zaniechanie wyrywania w³osów. Po pó³ roku leczenia olanzapin¹ ca³a po-wierzchnia skóry pokryta by³a równomiernym ow³osie-niem. Pacjentka kontynuuje (tym razem systematycznie) leczenie olanzapin¹.
KOMENTARZ
Onychofagiê (obgryzanie paznokci) i trichotillomaniê uwa¿a siê za zaburzenia ze spektrum zaburzeñ obse-syjno-kompulsyjnych, gdzie obgryzanie paznokci i wy-rywanie w³osów stanowi formê kompulsji. Potwierdzo-na jest skutecznoæ inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI) w leczeniu trichotillomanii [8]. St¹d wybór fluoksetyny jako leku pierwszego rzutu w lecze-niu opisywanego przypadku. Wobec jej nieskutecznoci
podjêto leczenie olanzapin¹. W pimiennictwie znajduje-my doniesienia o skutecznoci neuroleptyków atypo-wych, w tym olanzapiny w leczeniu trichotillomanii [9, 10]. Opisywany przypadek potwierdzi³, ¿e zastosowanie olanzapiny mo¿e byæ alternatyw¹ dla leczenia trichotillo-manii inhibitorami wychwytu zwrotnego serotoniny. PIMIENNICTWO
1. Greenberg HR, Sarner CA. Trichotillomania: symptom and syndrome. Arch Gen Psychiatry 1965; 12: 4829.
2. Pacan P, Kantorska-Janiec M, Kiejna A. Trichotillomania. Psychiatr Pol 1998; 32: 799805.
3. Pacan P, Szepietowski J. Psychodermatozy zaburzenia psychiczne czy choroby dermatologiczne. Adv Clin Exp Med 2001; 10 (supl 1): 2933.
4. Szepietowski J, Pacan P. Nietypowy obraz kliniczny tricho-tillomanii. Przegl Dermatol 1999; 86: 1715.
5. American Psychiatric Association: Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 4th edition. Washington, DC: 1995.
6. King RA, Zohar AH, Ratzoni G, Binder M, Kron S, Dycian A, Cohen DJ, Pauls DL, Apter A. An epidemiolo-gical study of trichotillomania in Israeli adolescents. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 1995; 34: 12125.
7. Christenson GA, Mackenzie TB, Mitchell JE. Characteristics of 60 adults chronic hair pullers. Am J Psychiatry 1991; 52: 36570.
8. Soriano JL, OSullivan RL, Baer L, Phillips KA, McNally RJ, Jenike MA. Trichotillomania and self-esteem: a survey of 62 female hair pullers. J Clin Psychiatry 1996; 57: 7782. 9. Gupta MA, Gupta AK. Olanzapine is effective in the
mana-gement of some self-induced dermatoses: three case reports. Cutis 2000; 66: 1436.
10. Stewart RS, Nejtek VA. An open-label, flexible-dose study of olanzapine in the treatment of trichotillomania. J Clin Psy-chiatry 2003; 64: 4952.
Adres: Dr Przemys³aw Pacan, Katedra i Klinika Psychiatrii Akademii Medycznej, ul. Pasteura 10, 50-367 Wroc³aw, e-mail: pacanp@psych.am.wroc.pl
