Polskie Tow arzystw o Gleboznaw cze pow stało w 1936 r. Na czele ko m itetu organizacyjnego stan ęli ju ż dziś nieżyjący prof, d r Feliks K azim ierz Terlikow ski, prof, d r J a n W łodek i prof, d r Tadeusz M ie- czyński. W rok później odbyło się pierw sze w alne zgrom adzenie w Poz naniu. Na zebran iu ty m p rzy jęto zatw ierdzony przez w ładze s ta tu t To w arzystw a, k tó ry obow iązyw ał aż do 1958 r. P ierw szym prezezem w y b ra n y został prof, d r Feliks Terlikow ski, a w iceprezesem prof, d r Tadeusz M ieczyński. Do zarządu w eszli: prof, d r Jadw iga Ziem ięcka w ch arak terze sek retarza, dyr. S tanisław Leśniow ski w ch arak terze sk arb n ik a oraz prof, d r A rkadiusz M usierow icz i prof, d r J a n Tom a szewski. Ju ż n a pierw szym W alnym Zgrom adzeniu określono n a jp iln ie j sze zadania T ow arzystw a, k tó re m iały polegać n a ujedn olicen iu m etod polow ych i lab o ra to ry jn y c h w badan iach gleb, na w y ko nan iu m apy gleb Polski w skali 1 : 1 000 000, na rozpoczęciu p rac dotyczących słow nictw a gleboznawczego. W m om encie w y b u ch u w ojny Polskie T ow arzystw o G leboznaw cze liczyło 44 członków. Działalność jego została zawieszona przez o ku pan ta razem ze w szystkim i in n y m i to w arzy stw am i nau ko w y mi. D opiero w czerw cu 1946 r. reak ty w o w ano działalność Polskiego To w arzy stw a Gleboznawczego. Na honorow ego prezesa T ow arzystw a w y brano prof. S ław om ira M iklaszew skiego, zasłużonego pioniera w dzie dzinie gleboznaw stw a, „pierw szego polskiego gleboznaw cę” , au to ra w ielu prac naukow ych i w ielkiego dzieła ,,G leby P olski” . Prezesem nowego Z arządu w y b ra n y został prof, d r A. M usierowicz, sekretarzem zaś prof, d r L. K rólikow ski.
K adencja tego Z arządu trw a ła 3 lata w bardzo tru d n y c h w arunkach. W 1949 r. dokonano w yboru nowego Zarządu. S tan ąłem na jego czele w ch arak terze prezesa, m ając prof, d r L ucjana K rólikow skiego jako se k retarza. Obaj p racu jem y n ieprzerw an ie w Zarządzie PTG aż do chw ili obecnej. W ostatnich dw u latach na sk u tek m ojej choroby prof, dr L. K rólikow ski będąc w iceprezesem pełnił obowiązki prezesa.
Nie będę tu w y m ien iał w szystkich zarządów , jakie m iało PTG, po zwolę sobie ty lko przytoczyć nazw iska aktyw niej pracu jących członków. Byli to, obok już w ym ienionych: prof. d r S. Вас, m gr S. Bachm anow a,
prof. d r K. B oratyński, d r J. Borkow ski, d r Z. Chudecki, m gr I. D ąbrow ska, prof. d r B. D obrzański, prof d r J. G óralski, doc. d r T. K om ornicki, d r K. K onecka-B etley, doc. d r S. K ow aliński, d r A. K ow alkow ski, prof. J. K rzyszow ski, doc. d r J. K rzysztofow icz, d r F. K uźnicki, prof. d r M. K w inichidze, prof. d r T. Lityński, prof. d r F. M ajew ski, prof. dr A. M aksim ów, d r Z. M irowski, doc. d r J. Piszczek, d r Z. P ru sin k ie - wicz. m gr J. R ytelew ski, d r S. Rząsa, doc. d r T. Skaw ina, prof. d r L. S ta niewicz, doc. d r K. Starzyński, prof. d r M. Strzem ski, d r C. Święcicki, prof. d r J. Tokarski, m gr T. Ruszkow ska, d r W. Trzciński, prof. dr H. Uggla, d r S. Uziak, m gr T. W itek, prof. d r T. W łoczewski, d r J. W on- drauschow a, d r S. Zaw adzki, m gr T. Zoll.
PTG działało przez W alne Zgrom adzenie, odbyw ające się corocznie oraz przez kom isje i zespoły w y łan ian e przez Z arząd T ow arzystw a dla w yp ełn ien ia określonych zadań. Te doroczne zjazdy naukow e odgryw ały w ielką rolę w rozw oju polskiego gleboznaw stw a. Pierw sze dw a zjazdy, które m iały c h a ra k te r naukow y, odbyły się w W arszaw ie w latach 1949 i 1950. Na zjazdach ty ch prócz w alny ch zgrom adzeń odbyły się konferencje tereno w e dla zapoznania uczestników z glebam i w y stęp u jącym i w woj. kieleckim i w arszaw skim . O rganizatorem konferen cji był d r F. K uźnicki. Te konferen cje terenow e b y ły w zorem dla n astępn y ch zjazdów, u rządzanych przez inn e ośrodki.
Na zjeździe w 1949 r. utw orzono oddziały T ow arzystw a w K rakow ie, Lublinie, Poznaniu, P u ław ach i W rocław iu. U chw alono także, że dorocz ne W alne Z grom adzenia i zjazdy naukow e odbyw ać się będą każdego ro ku i zw ykle w inny m oddziale T ow arzystw a.
N astępny zjazd T ow arzystw a odbył się w P oznaniu i tak jak zjazd w arszaw ski składał się z W alnego Z grom adzenia i kon ferencji terenow ej. W zjeździe ty m nie w ziął już udziału prof. F. T erlikow ski, k tó ry zm arł w lipcu 1951 r. Dla uczczenia jego pam ięci uchw alono w ydać zbiór jego prac, co zostało w ykonane.
W 1952 r. zjazd odbył się w K rakow ie. Obok W alnego Zgrom adzenia i konferencji terenow ej wygłoszono tam kilkanaście referató w nauk o wych. N iektóre z ty ch referató w zostały pow ielone i w ręczone uczestni kom zjazdu. W K rakow ie pow zięto k ilk a doniosłych uchw ał, a m iano w icie postanow iond w ystąpić do Polskiej A kadem ii N auk o utw orzenie K om itetu Gleboznawczego oraz zdecydow ano naw iązać bliższą w spół pracę z In sty tu te m Badaw czym Leśnictw a, a także z zakładam i w yższych uczelni w Polsce, k tóre są zw iązane z gleboznaw stw em .
B ardzo liczny był zjazd w L ublinie w 1953 r. P rzedm iotem n arad były gleby lessowe, rędziny i zagadnienie erozji. Z okazji zjazdu został w ydan y specjalny tom A nnales UMCS, pośw ięcony zagadnieniom glebo znawczym .
Jeszcze liczniejszy był zjazd we W rocław iu w 1954 r. O dbył się on pod hasłem „P odniesienie produkcyjności gleb piaskow ych” . U d an y był rów nież zjazd w O lsztynie, zorganizow any w 1955 r. przez najm łodszy oddział T ow arzystw a. G łów nym tem atem Z jazdu było podniesienie p ro dukcyjności gleb bagiennych.
N astępn y zjazd T ow arzystw a odbył się w 1956 r. w W arszaw ie. W zięło w nim udział przeszło 300 osób. Zw róciliśm y w ted y uwagę, że m inęło 10 la t działalności PTG w Polsce Ludow ej. R eferaty obrazujące osiągnięcia polskiego gleboznaw stw a i chem ii rolniczej w ygłosili prof, d r A. M usierowicz, m gr R. T ruszkow ska oraz prof. d r M. Górski. Poza ty m prof, d r A. W aksm udzki zreferow ał w yczerpująco m ożliwości za stosow ania m etodyki chrom atograficznej w badan iach gleboznaw czych i w dziedzinie chem ii rolniczej, a doc. d r K. S tarzyński zastosow anie m etod izotopow ych do ty ch sam ych celów. Oprócz tego wygłoszono 20 kom unikatów naukow ych. W szystkie referaty , jak i przew odnik te re now y kursokonferencji, n ap isan y przez dr F. Kuźnickiego, zostały w y drukow ane. R edagow aniem referató w zajął się prof. d r L. K rólikow ski. Z jazd w arszaw ski stał się w zorem dla organizow ania dalszych zjazdów.
N astępny zjazd, zorganizow any przez O ddział Poznański T ow arzy stw a, odbył się w G dańsku. Dla uczestników zjazdu w ydano w szystkie w ygłoszone re fe ra ty drukiem . Na zjeździe przedłożono p ro je k t nowego s ta tu tu T ow arzystw a, do tego czasu bow iem oddziały statuto w o były Sekcjam i T ow arzystw a. O ddziały te stały się ośrodkam i ru ch u nau ko wego w szeroko pojętym gleboznaw stw ie w e w szystkich ośrodkach u n i w ersyteckich. R ozw inęły się zwłaszcza oddziały w Poznaniu, L ublinie, K rakow ie, W rocław iu, O lsztynie, a ostatnio w Szczecinie.
Im p o n u jący przebieg m iał zjazd w K rakow ie w 1958 r., pośw ięcony głów nie zagadnieniom m etodycznym . W zięło w nim udział 3 profesorów radzieckich. Dzięki energii doc. d ra T. S kaw iny w ydano duży tom za w ierający prace m etodyczne i ko m u n ik aty naukow e. P ub lik acja ta zo stała w łączona do „Roczników G leboznaw czych” jako dodatek do to m u VIII.
O statni z dotychczasow ych zjazdów PTG odbył się w Szczecinie w 1960 r. i b ył pośw ięcony zagadnieniu m ikroelem entów . W zięli w nim udział gleboznaw cy z R um unii, W ęgier, Czech i NRD. R e fe ra ty i kom u n ik a ty zjazdow e zostały opublikow ane w dodatku do tom u IX „Roczni ków G leboznaw czych”.
Coraz w iększy udział członków w dorocznych zjazdach T ow arzystw a św iadczy o wzroście ich znaczenia w ru ch u naukow ym . Z jazdy te, orga nizow ane przez O ddziały T ow arzystw a p rzy czynnym udziale Z arządu Głównego, pozw alały u stalać poglądy na k ie ru n k i naukow e i organ iza cyjne w dziedzinie gleboznaw stw a i chem ii rolniczej.
Przechodzę teraz do krótkiego zobrazow ania działalności Zarządu. Z bierał się on co m iesiąc, początkow o w lokalu użyczonym przez prof, d ra T. W łoczewskiego w K ated rze przez niego kierow anej, później w lokalu K a te d ry Chem ii Rolniczej. D opiero w 1959 r., dzięki usilnym zabiegom prof, d ra L. K rólikow skiego, T ow arzystw o uzyskało w łasny lokal złożony z dw u izb, w W arszaw ie, p rzy ul. W iśniowej 61. W lokalu tym zostało zorganizow ane biuro oraz b iblioteka T ow arzystw a.
Z byt w iele m iejsca zajęłoby om ów ienie całokształtu prac Zarządu, dlatego przed staw ię tu tylko zasadniczy jego dorobek.
Za najw iększe uw ażam osiągnięcia w ydaw nicze. Po usilnych s ta ra niach Z arządu w 1950 r. w yszedł p ierw szy tom „Roczników G leboznaw czych” pod redak cją m oją i doc. d r K. Starzyńskiego, k tó ry prow adził to pism o do tom u VI. Obecnie w ychodzi już X tom „Roczników G lebo znaw czych” . Od to m u VII red ak cję objął d r W. Trzciński, k tó ry p rzy spieszył d ru k prac i doprow adził „Roczniki G leboznaw cze” do objętości około 40 arkuszy rocznie. W ydaw nictw o to d ru k u je przede w szystkim o ryginalne prace naukow e. Dla w yróżnienia najlepszych prac d ruk o w a nych w „R ocznikach” Z arząd T ow arzystw a, idąc za w skazów kam i w al nych zebrań, postanow ił wTprow adzić nagrody dla ich autorów . D otych- tychczas nagrody uzyskali d r F. K uźnicki, d r S. M oskal i prof, d r M. Strzem ski.
Z arząd T ow arzystw a, chcąc w płynąć na rozw ój naukow y polskiego gleboznaw stw a, w y daje oprócz „Roczników G leboznaw czych” czaso pismo referatow e z zakresu lite ra tu ry naukow ej w dziedzinie glebo znaw stw a, chem ii rolniczej i ogólnej u p raw y roli i roślin. W czasopiśm ie ty m referow ana jest lite ra tu ra zagraniczna z szeregu czasopism obcych. Polskie prace są tylko bibliograficznie notow ane. Zw iększa się w te n sposób zainteresow anie lite ra tu rą św iatow ą w śród m łodych pracow ników nauki. Rów nocześnie czasopismo to spełnia rolę d yd aktyczną w stosunku do tych, któ rzy biorą udział w opracow aniu referató w do tego pism a. „P rzegląd N aukow ej L ite ra tu ry R olniczej” w ychodzi od 1955 r. Od 1960 r. w ychodzą 4 zeszyty tego czasopism a rocznie, ogółem ponad 500 stro n druku. Sądzę, że „Przegląd N aukow ej L ite ra tu ry R olniczej” spełnia dla rozw oju nau ki gleboznaw stw a w Polsce w ielkie zadanie. Czasopismo red ag uje zespół w składzie: M. G órski (przewodniczący), I. D ąbrow ska, J. G óralski, L. K rólikow ski, W. Trzciński (sekretarz).
Z działalności w ydaw niczej T ow arzystw a na uw agę zasługują „Prace w ybran e z dziedziny gleboznaw stw a, chem ii rolniczej i naw ożenia” prof, dra F. Terlikow skiego, jak rów nież w ydaw nictw a K om isji K lasy fikacji, N o m en k latury i K arto g rafii Gleb, zwłaszcza „P rzyrodniczo- genetyczna klasy fikacja gleb P o lsk i” w skalach szczegółowych, w y d ana w 1956 r. D rugie w ydanie, pt. : „G enetyczna klasyfikacja gleb P o lsk i”,
wyszło w 1959 r. Na uw agę zasługuje rów nież bibliografia publikacji polskich z zakresu gleboznaw stw a, chem ii rolniczej, u p raw y roli i gospo d arki w odnej, opracow yw ana co ro ku przez prof, d ra M. Strzem skiego, d ruk o w an a w „Rocznikach G leboznaw czych” .
Spośród w yłonionych przez Z arząd T ow arzystw a kom isji i zespołów n ajw iększą rolę odegrała K om isja K lasyfikacji, N o m enk latury i K a rto grafii Gleb. K om isja ta została pow ołana jeszcze przed w ojną, ale w łaści w ą sw oją działalność rozpoczęła dopiero po w ojnie pod k ieru n k iem prof, d ra A. M usierowicza. Ta w łaśnie K om isja opracow ała w ykazy gleb do m ap w skali 1 : 1 000 000 oraz w skali 1 : 300 000 i 1 : 100 000. Te w y kazy gleb zostały w y druko w an e i stanow iły podstaw ę dla w ielkiej pracy zespołow ej, jak ą jest m apa gleboznaw cza Polski w skali 1 : 1 000 000. Była to pierw sza przeglądow a m apa tego typu. K om isja ta nad ała k ieru n ek przy sporządzaniu tej m apy, jak zresztą i drugiej w skali 1 : 300 000.
W ym ieniona kom isja zasłużyła się bardzo, um ożliw iając w ykonanie zdjęć kartog raficzny ch gleb polskich. Złożona z dużej ilości w y b itn y ch gleboznawców , w pływ ała n a działalność in nych kom isji pow ołanych przez Z arząd Główny, z k tó ry ch najw ażniejszą była K om isja Słow nictw a Gleboznawczego. Ta ostatn ia pracow ała n a jp ie rw pod kieru n k iem przed w cześnie zm arłego prof. d r L. Staniew icza, obecnie przew odniczy jej prof. d r T. W łoczewski i je s t nadzieja, że w krótce opracuje ona cało k ształt słow nictw a gleboznawczego. Trudności, na jakie ta K om isja n a trafiła, najlepiej św iadczą o doniosłości zagadnienia słow nictw a dla n a szego gleboznaw stw a.
S praw y zw iązane z m etodyką la b o ra to ry jn ą w dziedzinie gleboznaw stw a by ły opracow yw ane w zespołach pow ołanych przez Z arząd G łów ny i składających się zw ykle z 3 osób. Pracow ało kilka tak ich zespołów, ale tylko n iek tó re doprow adziły do końca sw oją pracę. W ty m k ieru n k u będziem y m usieli zwiększyć nasze w ysiłki.
W spółpraca z zagranicą k ształtow ała się różnie. T ow arzystw o nasze jeszcze przed w ojną naw iązało w spółpracę z M iędzynarodow ym Tow a rzystw em G leboznaw czym . Zawsze k ilk u członków PTG brało udział w e w szystkich kongresach m iędzynarodow ych. Je d y n ie w 1960 r. Polska posiadała n ad er szczupłe przedstaw icielstw o na M iędzynarodow ym K on gresie G leboznaw czym z S tan ach Zjednoczonych.
N ajw ażniejszą rolę w e w spółpracy z zagranicą odgryw a w ym iana w ydaw n ictw PTG z in n ym i tow arzystw am i i w ydaw nictw am i. W ym ie n i a n y nasze w yd aw nictw a z 94 ośrodkam i zagranicznym i w : Anglii, A ustralii, A ustrii, B ułgarii, Chinach, Czechosłowacji, Finlandii, Francji, H olandii, Indiach, S tanach Zjednoczonych, K anadzie, N orwegii, Nowej Zelandii, Niemczech, R um unii, Turcji, W ęgrzech, W łoszech, ZSSR, Ju g o sław ii i w in n ych państw ach. Dzięki tej w ym ianie Tow arzystw o posiada
dużo czasopism naukow ych. B iblioteka nasza postaw iła sobie za cel zgrom adzenie w szystkich w y daw n ictw gleboznaw czych w języku pol skim oraz w szystkich w y d aw n ictw w językach obcych, tra k tu ją c y ch 0 glebach polskich.
Mówiąc o działalności PT G nie m ożem y pom inąć pracy jego oddzia łów. Ich działalność polega przede w szystkim na popularyzacji w iedzy w w ygłaszanych na posiedzeniach referatach . Z arząd G łów ny sta ra ł się w tym k ieru n k u rozw inąć aktyw ność oddziałów, zachęcając do w ygła szania referató w oraz u stanaw iając, że każda praca p rzy słana do d ru k u w „Rocznikach G leboznaw czych” pow inna m ieć opinię posiedzenia naukow ego odnośnego oddziału. W czasie ostatniego 10-lecia w e w szyst kich odziałach T ow arzystw a wygłoszono ogółem 427 referatów , odnoszą cych się do w ielu dziedzin gleboznaw stw a. Dzięki tym referato m oddzia ły nasze w zięły duży udział w życiu naukow ym poszczególnych ośrod ków akadem ickich. N iektóre z naszych oddziałów podejm ow ały się w y konania prac gleboznawczych. Ta działalność rozw ija się dalej.
T rudno jest w tak w ąskich ram ach p rzedstaw ić całokształt działal ności T ow arzystw a. T rzeba jed n ak powiedzieć, że do najw iększych osiągnięć należy zorganizow anie p rac kartograficznych. Owocem tego było w ydanie m apy gleb polskich w skali 1 : 1 000 000. Zespół opracow u jący tę m apę pod red ak cją prof. d r J. Tom aszewskiego otrzym ał nagrodę państw ow ą III stopnia. M apa gleboznaw cza w skali 1 :300 000 była opracow ana też zespołowo pod k ieru n k iem prof, d ra A. M usierowicza, obecnie w iceprezesa T ow arzystw a.
O ile początkow o T ow arzystw o nasze przed w ojną i zaraz po w ojnie liczyło zaledw ie kilkadziesiąt członków, to obecnie liczy około 500. Przed T ow arzystw em stoją więc w ielkie zadania, m ające na celu popieranie 1 nadan ie hderunku pracom tej dużej rzeszy pracow ników naukow ych. Członkam i T ow arzystw a pow inni być pracow nicy naukow i odnośnych in sty tu tó w i uczelni rolniczych, pracow nicy nauk i zajęci k arto g rafią gleb i ich bonitacją oraz zatru d n ie n i w stacjach chem iczno-rolniczych. J e s t ich w sum ie około 1000 osób. W szyscy oni pow inni w spółpracow ać z Polskim T ow arzystw em Gleboznaw czym , którego zadaniem jest po znanie gleb polskich, celem zachow ania i podniesienia ich żyzności.
XXV-ЛЕТИЕ ПОЛЬСКОГО ОБЩЕСТВА ПОЧВОВЕДЕНИЯ Польское Общество Почвоведения основано было в 1936 году. Первона чально оно состояло из 44 членов. В настоящее время в состав его входит более 500 лиц. В течение 25 лет своего существования, с перерывом, вызванным пяти летней оккупацией, Польское Общество Почвоведения развило интенсив ную научную деятельность, которую ведут избранные специальные ко миссии и трудовые коллективы. В 6 университетских центрах создано Отделы Общества, задание которых заключается в популяризации науки и ведении исследований и опытов. За последнее десятилетие прочтено 427 научных докладов. Общество издает два журнала: „Ежегодники Почвоведения” и „Обзор научной сельскохозяйственной литературы” (сборник рефератов) ; по ме ре необходимости оно издает такж е другие публикации не периодического характера, как напр. „Подразделение почв на механические группы и фракции”, „Схема классификации лесных почв”, легенды к картам Е масштабе 1 : 100 ООО и 1 : 25 ООО и др. Польское Общество Почвоведения издало в общем, за последнее десятилетие, 500 печатных листов. Две польские почвенные карты в масштабе 1 : 1 000 000 и 1 : 300 000 изданы были при деятельном участии Польского Общества Почвоведения, на основании выработанной им номенклатуры и классификации.
25th AN NIVERSA RY OF THE PO L IS H SOIL SCIENCE SOCIETY The Polish Soil Science Society w as founded in 1936. Its m em bership rose from originally 44 to over 500 at th e p rese n t m om ent.
D uring this q u a rte r of a c e n tu ry — in te rru p te d only by 5 y e a rs’ occupation — a considerable am o un t of scientific activities has been perform ed by th e Society. R esearch w o rk is in th e hands of special commissioi s and w orking team s. B ranches of th e Polish Soil Science Society are established in 6 u n iv ersity centers, th e ir activities com pris ing research w ork and po p ularizatio n of soil sciences. 427 scientific p apers w ere read w ith in th e last decade.
The Society publishes tw o periodicals, „Roczniki G leboznaw cze” (Yearbook of Soil Science) and th e rep o rtin g jo u rn a l „Przegląd N auko w ej L ite ra tu ry R olniczej” (Survey of A g ricu ltu ral Scientific L iteratu re), also aperiodic publications as occasion dem ands, for instance “S ub division of soils in m echanical groups and fra c tio n s”, „C lassification schem e of forest soils”, “Legends to th e m ap 1 : 100.000 and 1 : 25.000” a.o. W ithin th e last ten years some 500 sheets (10.000 pages) of p rin te d m a tte r w ere issued by th e Polish Soil Science Society.
The two Polish soil m aps 1 : 1.000.000 and 1 : 300.000 w ere p rep ared w ith th e assistance of the P.S.S.S. and based on th e no m en clature and classification elabo rated by th e latte r.
