Materiały do poznania właściwości fizycznych typowych gleb Wyżyny Łódzkiej

HALINA KRÓL

M ATERIAŁY DO PO Z N A N IA W ŁAŚCIW O ŚCI FIZYCZNYC H TYPOW YCH GLEB W Y Ż Y N Y ŁÓ DZK IEJ

Pracownia Fizyki i Chemii Gleb IUNG — W arszawa Kierownik — prof, dr A. Musierowicz

WSTĘP

P ierw sze o rien ta cyjn e badania w łaściw ości fizyczn ych gleb na ty m te ­ renie zostały przeprow adzone w 1955 r. p rzez A. M u s i e r o w i c z a , C. Ś w i ę c i c k i e g o i J. H a m n e g o , którzy zan alizow ali 25 p rofili g leb ow ych [8]. Praca n in iejsza stan ow i d alszy ciąg ty ch badań.

Na W yżyn ie Ł ódzkiej i graniczącej z nią pradolinie w arszaw sk o-b er- lińsk iej w ytyp ow an o 27 p rofilów gleb ch arak tery sty czn y ch dla ty ch te ­ renów 1 i pobrano z n ich próbki do analiz. Są to gleb y lek k ie i średnie, w ytw orzon e z piasków i g lin zw ałow ych oraz g leb y w yk szta łco n e z u tw o­ rów p y łow ych w odnego pochodzenia, u tw orów alu w ialn ych i skał w ę g la ­ now ych.

Skład m ech aniczny oznaczono m etodą B ouyoucousa w m od yfik acji P rószyńsk iego, ciężar w ła ściw y p ik n om etrycznie, zaw artość w odoodpor­ nych agregatów w ed łu g T iulina w m od yfik acji N iew iad om sk iego, w odę higroskopow ą m etodą M itscherlicha, m aksym alną higroskopow ość w edłu g N ikołajew a, pojem ność pow ietrzną i kapilarną w od y w ed łu g K opeck yego. Struktura i m aksym alna higroskopow ość zostały oznaczone ty lk o w n aj­ bardziej typ ow ych profilach.

GLEBY BIELICOWE WYTWORZONE Z PIASKÓW

G leby te rep rezen tu je 7 profilów , k tórych opis podam y poniżej.

1. W rońsko, pow. Łask: zb ielicow an y piasek zw ałow y słab oglin iasty na piasku lu źn y m w od n ego pochodzenia, zalegającym od 35 cm; w arstw a próchniczna 0— 20 cm; kl. b onitacyjn a V.

2. Puszcza M ariańska, pow. S kierniew ice: zb ielicow an y p iasek słab o- glin ia sty w od n olod ow cow y do 80 cm , na piasku lu źn ym zw ałow ym z frakcją żwiru; poziom próchniczny 35 cm; kl. bonitacyjna V.

3. D obroszyce, pow. Radomsko: zb ielicow an y piasek sła b o glin ia sty (na pograniczu gliniastego), na glin ie lek k iej zw ałow ej zalegającej poniżej 75 cm; poziom próchniczny 20 cm; kl. bonitacyjn a IV.

4. Strzęboga, pow . S kierniew ice: zb ielicow an y piasek sła b o glin ia sty p ylasty n iecałk ow ity, od 45 cm u tw ór pyłow y; poziom próchniczny m iąż­ szości 30 cm; kl. b onitacyjn a III b.

5. Rawa M azowiecka: zbielicow an y piasek g lin ia sty lek k i na glin ie zw ałow ej lekkiej, glin a od 80 cm; m iąższość w a rstw y próchniczej 20 cm; kl. bonitacyjna VI a.

6. Ż ytno, pow. Radomsko: piasek g lin ia sty m ocny zw ałow y do 60 cm na zw ietrzelin ie opoki bezw apiennej (gezów); poziom p róchniczny 20 cm; kl. bonitacyjn a III.

7. N ow osolna, pow. B rzeziny: zb ielicow an y piasek g lin iasty m ocn y na piasku lu źn y m od 45 cm; m iąższość poziom u próchnicznego 18 cm; kl. bonitacyjna IV.

C i ę ż a r w ł a ś c i w y w arstw próch n iczn ych badanych gleb p iasko­ w ych waha się w granicach 2,5 do 2,6, nie odbiega w ięc od w ielk o ści t y ­ pow ych i w zrasta w raz z głębokością.

C i ę ż a r o b j ę t o ś c i o w y n ie odbiega rów nież od w ielk o ści ty p o ­ w ych (1,3— 1,5) podaw anych przez K a c z y ń s k i e g o dla gleb w d o­ brej k ulturze. W yjątek stan ow i profil gleb o w y w Ż ytn ie (1,56) o sła- bopróchnicznym zleżałym poziom ie ak um u lacyjn ym . W w arstw ach g łęb ­ szy ch ciężar ob jętościow y wzrasta, zw łaszcza w poziom ach iluw ialn ych , dochodząc w profilu gleb y z R awy M azow ieckiej na głęb ok ości 85— 90 cm do 1,78 cm . Ciężar ob jętościow y op oki odw apniow ej, na której zalega gleba piaskowa z Żytna, w y n o si 0,83. D ane d otyczące tego pozio­ m u są b lisk ie w artościom ch arak terystycznym dla rędzin.

P o r o w a t o ś ć o g ó l n a w w arstw ach ornych w yn o si pow yżej 43%, a w ięc jest dobra, z w yją tk iem m. Żytna, gdzie porow atość w arstw upraw nych w yn osi tylk o 37%. W arstw y głęb sze badanych g leb w yk azu ją m niejszą porow atość z w y ją tk iem podłoża gezów w Ż ytnie.

K a p i l a r n a p o j e m n o ś ć w o d n a w w arstw ach orn ych bada­ nych gleb piaskow ych w y n o si około 35%, a w głęb szy ch około 30%; w yjątek stan ow i gleba piaszczysta pylasta na podłożu p y łow y m w S trze- bodze.

P o j e m n o ś ć p o w i e t r z n a jest na ogół dobra. W ym aganiom sta­ w ian ym przez K opeckyego (pow. 10% dla roślin zbożow ych) odpow ia­ dają gleb y z D obryszyc, w której pojem ność p ow ietrza w a r stw y ornej w y n o si 12,5%, z P u szczy M ariańskiej i z N ow osolnej.

RÓŻNOZIAENISTE GLEBY BIELICOWE WYTWORZONE Z GLIN ZWAŁOWYCH

W tab licach podana w y n ik i an aliz 3 profilów , a m ianow icie:

1. Skierniew ice: gleba bielicow a lekka w ytw orzona z g lin y zw ałow ej, m iąższość poziom u ak um u lacyjn ego 25 cm; elu w iu m zalega od 25 cm , na 45 cm w yraźn e iluw ium ; k l. b onitacyjn a gleb y III a.

2. W rońsko, paw. Łask: gleba b ielicow a lekka w ytw orzon a z g lin y zw ałow ej, poniżej 100 cm słabo oglejon a, poziom ak u m u lacy jn y 25 cm , elu w ia ln y 25— 45 cm , gleba słabo zbielicow ana; kl. bonitacyjn a III b.

3. S oszyce, pow. Rawa M azowiecka: gleba bielicow a średniociężka p y - lasta, w ytw orzon a z g lin y zw ałow ej; poziom próchniczny 25 cm , elu w iu m 25— 50 cm , kl. b onitacyjn a III a.

C i ę ż a r w ł a ś c i w y badanych gleb n ie w yk azu je d u żych wahań, je śli p orów n u jem y p oszczególne p rofile m ięd zy sobą. W ystępu ją nato­ m iast różnice m ięd zy poziom am i elu w ia ln y m i ilu w ialn y m , co szczeg ó l­ nie w idać w zbielicow an ej gleb ie ze S kierniew ic. W g leb ie z W rońska na podstaw ie rozm ieszczenia części o 0 < 0,002 m m i ciężaru w łaściw ego profilu m ożna przypuszczać, że jest to gleba przem yta, a w y b ielen ie za­ chodzi bardziej pod w p ły w em procesów red u k cyjn ych niż bielicow ania. G leby tak ie w sy stem a ty ce polskiej do tej pory są zaliczane do gleb bielico w y ch.

C i ę ż a r o b j ę t o ś c i o w y om aw ian ych gleb b ielicow ych jest w ięk ­ szy od ciężaru ob jętościow ego gleb piask ow ych zw łaszcza w głęb szych poziom ach. W profilu z W rońska w o g lejon ej w arstw ie poniżej 1 m w y ­ nosi on praw ie 1,9, w poziom ach głęb szych p ozostałych gleb ok oło 1,7, a w próchnicznych średnio 1,5. Ciężar ob jętościow y w yraźn ie rozgranicza poziom y elu w ialn e od iluw ialn ych , w skazując na zam ulen ie i zw ięzłość tych ostatnich.

O g ó l n a p o r o w a t o ś ć w arstw orn ych w yn osi około 42% i w edłu g norm K aczyń sk iego jest nieco za niska dla g leb o dobrej k ultu rze. W głęb szych poziom ach badanych gleb porow atość ogólna obniża się i w y n o si trzyd zieści kilka procent.

Z a w a r t o ś ć w o d y h i g r o s k o p o w e j waha się w dość d użych granicach (0,5—2,5%), poniew aż i skład m ech aniczny ty c h gleb jest różny.

K a p i l a r n a p o j e m n o ś ć w o d n a (objętościow a) jest niska, w w arstw ach orn ych an alizow anych gleb w yn osi około 34%, a w pozio­ m ach g łęb szych około 27%.

P o j e m n o ś ć p o w i e t r z n a jest m niejsza niż w gleb ach piasko­ w ych, ale dość dobra i w w arstw ach w ierzch n ich w y n o si około 8,5%. O glejon y zb ity poziom w e W rońsku, zalegający poniżej 1 m, ma p ojem ­ ność pow ietrzną praw ie o połow ę niższą.

GLEBY BIELICOWE WYTWORZONE Z UTWORÓW PYŁOWYCH NIECAŁKOWITYCH WODNEGO POCHODZENIA

G leb y te reprezentują 4 profile, a m ianow icie:

1. K olonia G łuchów , pow. Rawa M azowiecka: gleba bielicow a napia- skowa; w arstw a ak um ulacyjna p yłow a m iąższości 20 cm, na głęb okości 20— 80 cm utw ór p y ło w y zb ielicow an y w d w óch poziom ach; kl. b onita­ cyjna III a.

2. B iały nin, pow. S kierniew ice: gleba b ielico w a pyłow a naglinow a; po­ ziom p róchniczny 20 cm, do 40 cm w y raźn y poziom w y m y cia i p seu - d oogle jen ie, poniżej 45 cm glina średnia: kl. b onitacyjn a III a.

4. Strzelno, pow. B rzezin y (Las Rogowski): gleba b ielicow a pyłow a naglinow a; poziom próchniczny 25 cm, poniżej 70 cm zalega glin a zw a­ łow a lekka niew ęglanow a; kl. bonitacyjna III.

4. Jedlno, pow. Radomsko: gleba bielicow a pyłow a na drobnym pia­ sku; poziom p róchniczny o m iąższości 20 cm , b ielicow an ie na głębokości 20— 50 cm, na 90 cm piasek; kl. bonitacyjn a III a.

C i ę ż a r w ł a ś c i w y tych gleb jest w cały ch profilach m n iejszy niż w om aw ian ych gleb ach b ielicow ych różnoziarnistych i w raz z głęb o­ kością wzrasta. W profilu ze Strzelna zaznacza się w yraźn ie duża różni­ ca m ięd zy ciężarem w łaściw ym w arstw y elu w ialn ej i iluw ialn ej przy jed ­ nakow ej zaw artości cząstek sp ław ialn ych . Jednakże cząstek o 0 m n iej­ szej od 0,002 m m w poziom ie В jest 4 razy w ięcej niż w poziom ie Ao. C i ę ż a r o b j ę t o ś c i o w y jest rów nież m n iejszy niż w przypadku gleb b ielicow ych różnoziarnistych, co w sk azu je na lepszą struk tu rę gleb p yłow ych . P otw ierdza to rów nież analiza agregatów w odoodpornych.

O g ó l n a p o r o w a t o ś ć w w arstw ach p róchnicznych i elu w ialn ych przekracza 40%, a w gleb ie leśn ej ze S trzelna 50%. Zawartość wodyt higroskopow ej w aha się w granicach od 0,5—2,8%, obniżając się znacz­ nie w poziom ach b ielicow an ia.

K a p i l a r n a p o j e m n o ś ć w o d n a w w arstw ach orn ych waha się koło 36%, a w poziom ie ak u m u lacyjn ym gleb y leśn ej dochodzi do 43%. Z awartość w od y higroskopow ej znacznie m aleje w poziom ach elu w ia l­ nych.

P o j e m n o ś ć p o w i e t r z n a badanych g leb jest na ogół dobra. W yjątek stan ow i gleba z Jedlna, której pojem ność pow ietrzna w pozio­ m ie ak u m u lacyjn ym w y n o si tylk o 5,3%. P oziom ten ch arak teryzu je się gorszym i w łasn ościam i fizy c zn y m i od p ołożonych głęb iej. N ajpraw do­ podobniej n ależy to przypisać złej uprawie oraz niskiej k u ltu rze rolnej. Te sam e u w agi dotyczą rów nież gleb y z B iałyn ina, m im o że jej p ojem ­ ność pow ietrzna w w arstw ie ornej w y n o si 7%.

C iekaw ie w ygląd a porów nanie w łasn ości fizy c zn y ch gleb y upraw nej z B iałyn ia i leśn ej ze Strzelna. Obie te gleb y m ają bardzo podobny

skład m ech aniczny w poziom ach próchnicznych. W poziom ie elu w ia ln y m gleba leśna jest jednak już ty lk o p ylasta, a orna — p yłow a, co m ogłob y przem aw iać za lep szy m i w arunkam i fizy c zn y m i tej ostatn iej. T ym cza­ sem gleba leśna ma zn acznie n iższy ciężar ob jętościow y, w ięk szą p ojem ­ ność kapilarną wodną, dużo w iększą porow atość i pojem ność pow ietrzną, a w ięc lep sze w łaściw ości fizyczn e. Jak w idać, d ecyd u jący w p ły w na p o­ prawę w łasn ości fizy czn y ch tej gleb y m iał las.

GLEBY BRUNATNE WYTWORZONE Z GLIN ZWAŁOWYCH

W tablicach podano w y n ik i analiz dw óch ch arak terystyczn ych profi­ lów, a m ianow icie:

1. T ym ienica, pow. Ł ęczyca: gleba brunatna w łaściw a lekka, poziom próchniczny m iąższości 35 cm, w ęg la n y w ystęp u ją od pow ierzchni; kl. bonitacyjna II.

2. W ilczkow ice, pow. Ł ęczyca: gleba brunatna lekka, poziom próch­ n iczn y 30 cm, w ęg la n y od 80 cm; kl. b onitacyjna II.

C i ę ż a r w ł a ś c i w y badanych g leb w poziom ach n iepróchnicznych nie w yk azu je istotn ych różnic, co św iad czy o jedn ak ow ym składzie m i­ n eraln ym poszczególnych poziom ów, a zw łaszcza rów nom iern ym rozło­ żeniu żelaza w całych profilach; średnio w yn o si on 2,65, w w arstw ach ornych zaś około 2,58.

C i ę ż a r o b j ę t o ś c i o w y w sk azu je na obecność zw ięzłych żelazi- stych poziom ów . W W ilczkow icach w gleb ie brunatnej w yłu gow an ej z w ęglan u do 80 cm, ciężar ob jętościow y układa się podobnie jak w g le ­ bach b ielico w ych różnoziarnistych, a w gleb ie brunatnej w łaściw ej z T y - m ien icy w yk azu je jed y n ie n iew ielk ie różnice w poziom ach n iepróchnicz­ nych.

O g ó l n a p o r o w a t o ś ć w poziom ach n iepróchnicznych wzrasta wraz z głębokością. W w arstw ach a k um ulacyjnych, zw łaszcza w gleb ie z T ym ien icy, porow atość jest za niska.

Z a w a r t o ś ć w o d y h i g r o s k o p o w e j waha się w znacznie m n iejszych granicach (1,2— 1,9%) niż w poprzednio om aw ian ych glebach b ielicow y ch ze w zględ u na bardziej jed n o lity skład m echaniczny, anali­ zow ane g leb y brunatne tylk o w w arstw ie ornej w ykazują p ew ne sp iasz- czenie.

P o j e m n o ś ć k a p i l a r n a w o d n a jest trochę w iększa niż w g le ­ bach b ielicow y ch o podobnym sk ład zie m echanicznym . W w arstw ach orn ych w yn osi średnio 34%, a w poziom ach głębszych, rów n ież w prze­ ciw ień stw ie do gleb bielicow ych , w zrasta wraz z głębokością.

P o j e m n o ś ć p o w i e t r z n a jest dość dobra z w yjątk iem poziom u С w W ilczko w icach. N iem n iej zw iększen ie przew iew n ości ty ch gleb przez

odpow iednią upraw ę m ogłob y w p łyn ąć d odatnio na zw ięk szen ie plonów , zw łaszcza roślin zbożow ych.

J eż eli op rzem y się na proponow anej p rzez K aczyń sk iego przyb liżon ej ocenie gleb w ed łu g Składu m echanicznego, m ożem y pow iedzieć, że an ali­ zow ane g leb y w ytw orzon e z g lin zw ałow ych b ielico w e i brunatne m ogą być zaliczone do n ajlep szych w ty ch typ ach (8— 10 pkt.).

CZARNE ZIEMIE

W pracy n in iejszej om ów iono w y n ik i an aliz trzech profilów:

1. Czerniki, pow. Ł ęczyca: czarna ziem ia w ytw orzon a z g lin y na pia­ sku luźnym , p odścielona żw irem ; kl. b onitacyjn a IV a.

2. Tum, pow. Ł ęczyca: czarna ziem ia w ytw orzon a z g lin y na piasku w odnego pochodzenia, w arstw a ak um ulacyjna m iąższości 70 cm , poniżej piasek; kl. b onitacyjn a III a (odkrywka 24).

3. Tum, pow. Ł ęczyca: czarna ziem ia średnia w ytw orzona z g lin y zw a­ łow ej lek k iej, 50-cen tym etrow a w arstw a próchniczna, od 50 do 70 cm w arstw a przejściow a z zaciekam i próchnicy, poniżej 70 cm glina lekka; kl. b onitacyjna II (odkrywka 26).

C i ę ż a r w ł a ś c i w y badanych czarn ych ziem jest ze w szystk ich dotychczas om aw ianych gleb n ajm n iejszy. W ynika to z n ajw ięk szej za­ w artości próchnicy i grubego poziom u ak u m u lacyjn ego o m iąższości 0,5 m i w ięcej. G leba w C zernikach na głęb ok ości 50— 60 cm ma praw ie ty le próchnicy co w arstw a gleb y 0— 45 cm w T um ie 26, a ciężar w ła ści­ w y w ięk szy. P rzyczyn ą tego m oże być o d m ien n y skład m ech an iczn y ty ch w arstw , jak rów nież in n y skład m in eraln y, a w szczególn ości zaw artość zw iązków żelaza [1, 5].

C i ę ż a r o b j ę t o ś c i o w y w yraźn ie odgranicza p oziom y p róch n icz- ne od w arstw niższych. W poziom ach ak u m u la cyjn ych waha się on w granicach 1,3 do 1,5, a w n iższych w y n o si ponad 1,7.

P o r o w a t o ś ć o g ó l n a w w arstw ach a k u m u lacyjn ych analizow a­ n ych czarn ych ziem w y n o si 40% i w ięcej, w n iższy ch spada do trzyd zie­ stu kilk u procent.

Z a w a r t o ś ć w o d y h i g r o s k o p o w e j w w arstw ach próchnicz- nych w y n o si 2,5 do 3,5%, są to b ow iem g leb y zasobne w zw iązki orga­ niczne. W w arstw ach p od ak u m u lacyjn ych w zależności od składu m e­ chanicznego zaw artość w od y higroskopow ej w y n o si od około 0,4 do 1,5%

P o j e m n o ś ć k a p i l a r n a w o d n a w T um ie (odkryw ka 26) k ształtu je się podobnie jak w om aw ian ych gleb ach brunatnych. J est to gleba o m ałej jak dla czarnych ziem ilości próchnicy. W od k ryw ce z Tu­ mu 24 i Czernikow a jest w yższa. G leba z Tum u 24 ma n ajn iższy ciężar

ob jętościow y i najw iększą porow atość (46 i 48%), co św iad czy o jej w y ­ sokiej k u ltu rze rolnej.

P o j e m n o ś ć p o w i e t r z n a ty c h g leb je st na ogół zadow alająca. O dkryw ka 26 z T um u przedstaw ia gleb ę najm niej przew iew ną, najbar­ dziej zw ięzłą, typow ą dla gleb w ob niżeniach terenu.

MADY

W tablicach podano w y n ik i analiz 4 profilów , a m ianow icie:

1. D ziałoszyn , pow. W ielu ń (pastwisko): mada lekka, w arstw ow an a nad W artą, poziom próchniczny m iąższości 15 cm; ki. b onitacyjn a IV.

2. R ychłocice, pow. W ieluń: mada średnia na piasku słab o glin ia stym , pylasta, poziom p róchniczny o m iąższości 45 cm , do 65 cm pylasta, kl. bonitacyjn a III a, gleb a orna.

3. K am pina (odkrywka 28), pow. Łowicz: mada średnia pylasta (bru­ natna), orna, na piasku nad Bzurą, poziom ak u m u lacyjn y m iąższości 40 cm , pylasta do 65 cm , dużo zw iązków żelaza; kl. bonitacyjn a III a.

4. K am pina (odkrywka 27), pow. Ł ow icz: mada średnia pyłow a na piasku alu w ialn ym (brunatna), poziom próchniczny 20 cm , do 45 cm utw ór p y ło w y przechodzący w p ylasty. P on iżej 60 cm w y stęp u je o g le je - nie, w oda gruntow a znajduje się na głęb ok ości 100 cm ; kl. b o n itacy j­ na III, łąka.

C i ę ż a r o b j ę t o ś c i o w y badanych mad jest dość zn aczny, w zrasta w raz z głębokością, co oczy w iście stoi w parze ze zm niejszającą się zaw artością zw iązków organicznych, jak i w zrastającą ilością piasku w ich składzie m ech anicznym .

P o r o w a t o ś ć o g ó l n a tych gleb (z w yją tk iem R ychłocic) je st zadowalająca.

P o j e m n o ś ć p o w i e t r z n a w w arstw ach orn ych jest za m ała a to dlatego, że w glebach tych jest za m ało porów dużych ( 0 > 8 \x).

P o r o w a t o ś ć o g ó l n ą w R ychłocicach n ależałob y poprawić sto ­ sując w łaściw ą upraw ę rolną. S tosu n k i fizy czn e w tej gleb ie są gorsze w jej w arstw ie ornej niż w głębszej, są w ięc praw dopodobnie zniszczone przez n iew łaściw ą upraw ę.

K a p i l a r n ą p o j e m n o ś ć w o d n ą mają zbadane m ady n a j­ w iększą ze w szystk ich analizow anych gleb. Stw ierdzili to rów nież i in n i autorzy [8].

P orów nując w łasn ości fizy czn e dw u mad z K am piny (gleba orna i łą ­ ka) o zbliżonym składzie m echanicznym , ciężarze w ła ściw y m i pH, m o­ żem y stw ierd zić, jak w p ływ a na g leb y różny sposób u żytkow ania. W ar­ stw a ak um ulacyjna g leb y łąkow ej ma n iższy ciężar ob jętościow y, znacz­ nie w ięk szą pojem ność kapilarną w odną i porowatość ogólną.

RĘDZINY

Jako ostatn ią grupę gleb typ ow ych dla badanego terenu opracow ano rędziny. W tablicach podano w y n ik i an aliz czterech profilów , a m ian o­ w icie:

1. Soborzyce (odkrywka 17), pow. Radomsko: rędzina kredow a średn io- głęboka dobrze zw ietrzała nam yta, poziom próchniczny od 0 do 35 cm , skała m acierzysta poniżej 45 cm; kl. bonitacyjna II.

2. M aluszyn, pow. Radomsko: rędzina kredow a p łytka, m iąższość p o ­ ziom u ak um u lacyjn ego 20 cm; kl. b onitacyjn a IV.

3. Luborcza, pow. Radom sko: rędzina kredow a płytka, poziom próch­ n iczn y od 0 do 18 cm zaw iera zw ietrzałe od łam ki skały, poniżej 18 cm skała m acierzysta; kl. bonitacyjna IV b.

4. S oborzyce (odkrywka 18), pow. Radomsko: rędzina rzekom a w y ­ tworzona z opoki odw apnionej na w ap ien iu k red ow ym , poziom ak um ula­ c y jn y 9— 25 cm , p rzejściow y 25— 45 cm , 45— 70 cm opoka odw apniona, poniżej 70 cm w ap ien ie kredow e; kl. b onitacyjn a III.

W szystkie rędzin y charakteryzują się n isk im c i ę ż a r e m o b j ę t o ś ­ c i o w y m , m alejącym wraz z głębokością w sk u tek zw iększenia się ich porow atości ogóln ej dość znacznej w ca ły m profilu (średnio 50%). S tw ierd zili to A. M usierow icz, C. Ś w ięcick i i J. H am ny odnośnie rędzin na teren ie całej P olski.

G leby te posiadają p o j e m n o ś ć p o w i e t r z n ą ponad 10%, a w ięc najlepszą z an alizow anych gleb (z w yją tk iem Luborczy).

P o j e m n o ś ć k a p i l a r n a w o d n a jest w ysoka, zbliżona do po­ jem n ości w m adach.

Duża p o r o w a t o ś ć w arstw głęb szych pow oduje szyb k ie odprow a­ d zen ie w ody pochodzącej z opadów atm osferyczn ych , sk u tk iem czego roślin y bardzo często cierpią na niedostatek w od y w glebie.

MAKSYMALNA HIGROSKOPOWOŚC I ZAWARTOŚĆ WODY NIEUŻYTECZNEJ DIA ROŚLIN W BADANYCH GLEBACH

M aksym alna higroskopow ość MH w an alizow anych glebach piaskow ych je st niska i jest około 1,5— 2 razy w iększa od zaw artości w od y h igrosko- pow ej. W gleb ach b ielicow ych w ytw orzon ych z g lin y zw ałow ej MH w zra­ sta w raz z głębokością, w gleb ie brunatnej jest ona najw yższa w po­ ziom ie brunatnienia. G leby b ielicow e p yłow e n atom iast m ają najniższą

M H w w arstw ach elu w ialn ych .

N ajw iększą MH charakteryzują się rędziny, być m oże że jest to rów ­ n ież przyczyną fizjologiczn ej su ch ości ty c h gleb. M ady i czarne ziem ie m ają rów nież dość dużą MH.

Na podstaw ie m ak sym aln ej h igroskopow ości m ożna w p rzyb liżen iu określić ilość w od y n iedostęp nej dla roślin, c z y li tzw . punkt trw ałego w ięd n ięcia roślin (PW t). M usierow icz w ylicza w odę niedostępną dla ro­ ślin m nożąc m aksym alną higroskopow ość przez 2 (P W t = 2 MH), A l t e n przez 1,6— 1,7, V a g e i e r , Ł o b a n o w i K a c z y ń s k i przez 1,5— 2,0. K a r n a u c h o w stw ierdza, porów nując w y n ik i otrzym an e różnym i m etodam i z punktem w ięd n ięcia oznaczonym bezpośrednio w polu, że p rzyjęte w sp ółczyn n ik i 1,5— 2 są nieco za w ysok ie dla czar- n oziem ów i że należałob y przyjąć w ty m przypadku w sp ółczyn n ik 1,3. Jego zdaniem P W t jest zależne od typ u g leb y i od w iek u roślin y a nie jej gatunku. D latego to w sp ółczyn n ik 1,5— 2,0 jest dobry dla roślin k ie ł­ k ujących i m łodych, o słabo jeszcze rozw in iętym sy stem ie k orzeniow ym ,

zaś dla roślin starszych lep szy jest w sp ółczyn n ik 1,3. Mo^oc w sw y ch pracach u sta lił zw iązek m ięd zy w sp ółczyn n ik iem higroskopow ości a skła­ dem m ech anicznym gleb w zależności od ich ty p u i sk ały m acierzy­ stej. W edług R i c h a r d a w oda n iedostęp na dla roślin zaw arta jest w porach drobnych, tzn. w porach o średn icy m niejszej od 0,2 \i. Gleba o dużej ilości m ikroporów będzie w ięc glebą zaw ierającą duże ilości w ody niedostępnej dla roślin. P rzy ścisły m ok reślaniu punktu w ięd n ięcia na­ leżałob y rów nież zw racać uw agę na zd olności ak lim atyza cyjn e roślin.

P on iew aż w pracy n in iejszej nie oznaczono P W t m etodą bezpośrednią w polu, w y liczon o tę w ielk ość na podstaw ie MH przyjm ując w sp ółczyn n ik 1,7, tj. średnią ze w sp ółczyn n ik ów podaw anych przez różnych autorów. O czyw iście otrzym an e liczb y mają charakter o rien tacyjn y.

Na podstaw ie w y liczo n y ch pun k tów trw ałego w ięd n ięcia roślin m o­ żem y pow iedzieć, że najm niej n ieu żyteczn ej w od y dla roślin, oprócz gleb w ytw orzon ych z piasków, zaw ierają elu w ia ln e p oziom y gleb b ie­ licow ych p yłow ych . N ajw ięk sze ilości w od y niedostępnej zaw ierają r ę ­ dziny, czarne ziem ie i niektóre m ady. Jakie w p rzyb liżen iu ilości w ody u żyteczn ej dla roślin zaw ierają zbadane gleb y, m ożem y zorientow ać się na podstaw ie różnic m ięd zy kapilarną p ojem nością wodną a pun k tem w ięd n ięcia 2. N ajzasobn iejsze w w odę u żyteczn ą są w arstw y próchniczna gleb, a najm niej zaw ierają jej poziom y iluw ialn e i zw ięzłe. W gleb ie brunatnej najm niej w od y u żyteczn ej dla roślin jest w poziom ie brunat­ nienia. W arstwa próchniczna gleb y b ielicow ej p yłow ej leśn ej zaw iera 34% w od y u żyteczn ej dla roślin, w arstw y orne gleb b ielico w y ch glin ia ­ stych zaw ierają około 20%, a p iask ow ych pow yżej 20%. Stosunkow o m ało w od y u żyteczn ej dla roślin zaw iera w arstw a próchniczna czarnej

2 Taka ilość wody w praktyce jest dostępna dla roślin przez krótki okres czasu; gleby lekkie i średnie po upływ ie 1—3 dni osiągają stan wilgotności równy ich pojemności polowej wodnej.

ziem i i rędzin y kredow ej z L uborczy. Ś ciślejsze dane o ilości w o d y u ż y ­ teczn ej w gleb ie o trzym alib yśm y oznaczając p ojem ność połow ą g leb i ilość w od y zaw artej w p rzedziale m ięd zy tą pojem nością a p u n k tem w ięd n ięcia [11].

STRUKTURA BADANYCH GLEB

Zawartość agregatów w odoodpornych oznaczono m etodą T iulina w m o­ d y fik a cji N iew iad om sk iego. M etoda ta w porów naniu z in n ym i m etodam i i ob serw acjam i w teren ie d aje n ieco w yższe w y n ik i, zw łaszcza dla gleb piaskow ych, w k tórych woda je st n atu raln ym lep iszczem .

Na podstaw ie analiz m ożem y stw ierd zić, że g leb y p yłow e są bardziej struk tu raln e od gleb w yk ształcon ych z g lin zw ałow ych . G leb y leśn e i łąk ow e m ają trw alszą i lep szą stru k tu rę od podobnych g leb ornych [4, 13]. J eśli porów nam y strukturę gleb w y tw o rzo n y ch z g lin zw ało­ w y ch o zb liżon ym sk ład zie m echanicznym : b ielicow ej i b runatnej — stw ierd zim y znaczną p rzew agę agregatów w odoodpornych u tej o stat­ niej. N ajbardziej strukturalna ze zbadanych g leb jest mada p yłow a pod łąką, d ru gie m iejsce zajm ują ręd zin y i czarne ziem ie. O becność próch­ n icy pow oduje w badanych glebach w zrost liczb y agregatów o śred n icy w ięk szej od 4 m m .

STRESZCZENIE

Praca stan ow i d alszy ciąg badań rozpoczętych na ty m teren ie przez A. M usierow icza, C. Ś w ięcick iego i J. H am nego (1955). W p racy om ów io­ no w y n ik i an aliz w łaściw ości fizy czn y ch g leb b ielico w y ch w ytw orzon ych z piasków, g lin zw ałow ych i utw orów p y ło w y ch w odnego pochodzenia, g leb b ru natnych różnoziarnistych, czarnych ziem , mad i rędzin.

Skład m ech aniczny oznaczono m etodą areom etryczną, ciężar w łaściw y pik n om etrycznie, zaw artość w odoodpornych agregatów w ed łu g T iulina w m od yfik acji N iew iadom skiego, w od ę higroskopow ą m etodą M itscher- licha, m aksym alną higroskopow ość w edłu g N ik ołajew a, pojem ność po­ w ietrzn ą i kapilarną w ed łu g K op eck y’ego.

Scharakteryzow ane pokrótce g leb y są na ogół w dość dobrej k u ltu rze rolnej i m ają w w ięk szości przypadków dobre w łasności fizy czn e. Na przykładzie k ilk u profilów w idać u jem n y w p ły w w ad liw ej u praw y rol­ nej na sta n fizy c zn y gleb. C elem osiągnięcia w ysok ich p lon ów należałoby w w ielu przypadkach zw ięk szyć pojem ność pow ietrzną zbadanych gleb przez w łaściw e zab iegi agrotechniczne. Gleba bielicow a w ytw orzon a z piasku w D obroszycach m oże słu ży ć m. in. jako przykład, jak m ożna podnieść ,,w artość fizy c zn ą ” g leb y przez w łaściw ą uprawę.

Z porów nania gleb b ielicow ych pod lasem i ornej, jak rów nież m ady łąkow ej i ornej w idać u jem n y w p ły w użytkow ania roln iczego gleb na ich w łaściw ości fizyczn e. W szczególn ości w id oczn e jest obniżenie porow a­ tości ogóln ej, a w g leb ie b ielico w e j zm n iejszen ie ilo ści porów d użych ( 0 > 8 ц), a co za ty m idzie, ob niżenie pojem ności p ow ietrznej. S tw ier­ dzić m ożna rów nież u jem n y w p ły w w ad liw ej upraw y na zaw artość gru zełk ów w odoodpornych.

P orów nując w łaściw ości fizy czn e p oziom ów n iepróchnicznych an alizo­ w an ych g leb b ru natnych i b ielicow ych o podobnym Okładzie m ech anicz­ nym stw ierdzono, że ciężar w łaściw y gleb b ielicow ych zm ienia się w pro­ filu w zależności od rozm ieszczenia żelaza. W gleb ach brunatnych nie ma istotn ych różnic w ciężarze w ła ściw y m p oszczególnych w arstw w pro­ filach. O gólna porow atość gleb b ielicow ych zm niejsza się w raz z głęb o ­ kością, w b runatnych natom iast w zrasta. To sam o d o tyczy rów nież i kapilarnej p ojem ności w odnej (gleb y b ielicow e m ają najm n iejszą po­ jem ność w iluw ium ). Ciężar o b jętościow y jest inn y w elu w iu m i iluw iu m gleb b ielicow ych , w brunatnej w łaściw ej nie w idać zróżnicow ania.

W szystk ie badane g leb y piaskow e m ają k orzystne stosu n k i pow ietrzne, a ty lk o w m iejscow ości Żytno porow atość ogólna jest za niska, jak rów ­ nież i za w ysok i ciężar ob jętościow y. W pozostałych glebach ciężar o b ję­ tościow y jest ty p o w y dla gleb w dobrej kulturze.

Zbadane czarne ziem ie są na ogół biorąc gleb am i dość zw ięzły m i o nieco za m ałej porow atości ogólnej, lecz o dość dobrych stosunkach pow ietrznych. W yraźnie w idać zróżnicow anie w łasn ości fizy c zn y ch w po­ ziomach ak u m u lacyjn ych i p odakum ulacyjnych.

O m aw iane w n in iejszej pracy m ady mają n ajw iększą pojem ność kapi­ larną w odną, dobrą porow atość ogólną, w iększą niż czarn e ziem ie, ale niższą pojem ność pow ietrzną. Cechują je dobre w arun k i fizyczn e (w yją­ tek stanow i mada w m iejscow ości R ychłow ice).

W szystk ie zbadane rędzin y charakteryzują się dużą p ojem nością po­ w ietrzną i m a ły m ciężarem ob jętościow ym , m alejącym w raz z głęb ok oś­ cią. Porow atość ogólna duża w całym profilu wzrasta wraz z głębokością, co sprzyja przesuszaniu się tych gleb.

N ajw iększą higroskopow ością spośród zbadanych gleb charakteryzują się rędzin y, najn iższą — piaski i p oziom y elu w ialn e g leb b ielico w y ch p yłow ych . P u n k t trw ałego w ięd n ięcia dla an alizow anych gleb obliczono o rien ta cy jn ie na podstaw ie m ak sym aln ej higroskopow ości przyjm ując w sp ółczyn n ik 1,7 (średnia ze w sp ółczyn n ik ó w podaw anych przez różnych autorów). N ajm n iejsze ilości w ody niedostępnej dla roślin zaw ierają piaski, g leb y w ytw orzon e z piasków, elu w ia ln e poziom y g leb b ielico w ych p yłow y ch i sp iaszczon e w ierzch n ie w arstw g leb b ielicow ych

różnoziarni-stych , najw ięk sze — rędziny, czarne ziem ie i niektóre m ady. Zasob­ n iejsze w w odę u żyteczn ą dla roślin są w arstw y próchniczne gleb (jeśli będ ziem y m ów ili o w od zie zaw artej m ięd zy pojem nością kapilarną w od ­ ną a p un k tem trw ałego w ięd n ięcia).

N ajlepszą stru k tu rę analizow anych gleb ma mada pyłow a pod łąką, dalej idą ręd zin y i czarne ziem ie. G leby b ru natne są bardziej stru k tu ­ ralne od b ielico w ych o p odobnym sk ład zie m ech anicznym . G leb y w y ­ tw orzone z u tw orów p y ło w y ch m ają w ięk szą ilość agregatów w odoodpor­ nych od g leb w ytw orzon ych z g lin zw ałow ych . G leb y orne odznaczają się gorszą strukturą od gleb leśn y ch i łąk o w y ch tego sam ego typu i ro­ dzaju.

LITERATURA

[1] K a c z y ń s k i N. A.: Ocenka osnownych fiziczeskich sw oistw poczw. w agro- nomiczeskich celach i prirodnogo płodorodia ich po m echaniczeskomu sostawu. Poczw ow iedienije 5, 1958.

[2] K a c z y ń s k i N. A., W a d i u n i n a A. F., К o r с z a g i n a Z. A. : Opyt agro- fiziczeskoj charakteristiki poczw na prim iere centralnego Urała. M oskwa—Le­ ningrad 1950.

[31 К a r n a u c h o w В. G.: Ocenka niekotorych m ietodow opredielenia właznosti zawiadania. Poczw ow iedienije 6, 1958.

[4] L u n g u J.: L’influence de la culture des herbes perennes sur la structure de certains sols de la Republique Populaire Roumaine. VI-е Congres internationale de la Science du sol. T. V, Paris 1956.

[5] M o t o c E.: Corelatia intre textura çi coeficientul de higroscopicitate la citeva tipuri de sol din RPR. Problem e de Pedologie, 1958.

[6] M u s i e r o w i c z A.: Gleboznawstw o ogólne. W arszawa 1956, PWRiL. [7] M u s i e r o w i c z A.: Fizyczne własności gleb. W arszawa 1948, PWRiL. [8] M u s i e r o w i c z A., Ś w i ę c i c k i C., H a m n y J.: Niektóre w łaściw ości

fizyczne ważniejszych gleb terenów nizinnych i w yżynnych Polski. Roczn. Glebozn., t. 4, Warszawa 1955.

[9] N i k o ł a j e w A. N.: К m etodike opriedielenia m aksimalnoj gigroskopiczeskoj w ody w poczwach. Poczw ow iedienije 1, 1936.

[10] R i c h a r d F.: Physikalische Bodeneigenschaften natürlich gelangerten Rissmo­ ränewaldböden unter verschiedener Bestockung. Schweizerischen Zeitschrift für Forstwesen, nr 4/5, 1953.

[11] R i c h a r d F.: Uber Fragen des W asserhauschaltes im Boden. Schweizerischer Zeitschrift für Forstwesen, nr 4, 1955.

[12] R o d e A.: Woda w glebie. PWRiL, Warszawa 1956.

[13] S i u t a J.: Niektóre fizyczne i chem iczne w łaściw ości ciężkich gleb gospodar­ stw a „Oterki”, Roczn. Nauk Roln., t. 78-A-3, 1958.

W ła śc iw o śc i fi zy cz ne gle b W y ży n y Ł ó d z k ie j M i e j s c o w o ś ć L o c a l i t y G ł ę b . p o b r . p r ó b k i D ep th cm P r o c e n t c z ą s t e k o ś r e d n i c y - P e r c e n t u a l c o n t e n t o f f r a c t i o n s w i t h d i a m . ram K la s a u ż y t • ro In .. So il c a p a b i­ li ty c l a s s > 1 < 1 1 - 0 , 5 0 , 5 - 0 , 2 5 - 0 , 1 - 0 , 0 5 - 0 , 0 2 - 0 , 0 0 6 - < 0 ,0 0 2 Ogółem - T o t a l 0 , 2 5 0 , 1 0 , 0 5 0 , 0 2 0 , 0 0 6 0 , 0 0 2 _{1 - 0 , 1 0 , 1} -o ; -o2 < 0 , 0 2 G le b y b i e l i c o w e w y tw o r z o n e z p i a s k ó w ■- P o d s o l i c s o i l s f r o m s e n d s Wrońsko 11 pow. b a s k A—Ap - B/D 5 - 1 0 3 5 - 4 0 8 0 - 8 5 2 , 4 4 . 3 3 . 4 9 7 . 6 9 5 . 7 9 6 , 6 12 12 8 36 45 52 33 33 32 5 4 4 7 3 2 2 1 1 2 1 0 3 2 2 81 90 92 12 7 6 7 3 2 V P u s z c z a M a r i a ń s k a i p o w . S k i e r n i e w i c e A-A? - B/CD 5 - 1 2 5 0 - 6 0 1 1 0 - 1 2 0 2 , 2 1 , 8 1 1 . 5 9 7 , 8 9 8 , 2 8 8 , 5 8 9 14 31 40 50 41 31 28 6 8 4 7 5 1 3 4 1 1 1 3 2 2 80 80 92 13 13 5 7 7 3 V S t r z e b o g a 3 p o w , S k i e r n i e w i c e A-A? - BD 5 - 1 0 4 5 - 5 0 6 5 - 7 0 2 , 5 0 , 0 o . o 9 7 , 5 1 0 0 , 0 1 0 0 , 0 4 0 0 20 1 0 39 26 42 19 41 51 11 27 3 4 1 2 2 1 1 1 2 63 27 42 30 6 8 54 7 5 4 I l l b D o b r o s z y c e 15 p o w . Radomsko A - A ? - B / D 5 - 1 0 3 5 - 4 0 8 0 - 8 5 2 ' } 0 , 6 0 , 5 9 7 , 9 9 9 . 4 9 9 . 5 14 15 8 43 52 20 24 21 20 3 2 9 7 2 20 5 2 1 4 6 3 2 9 81 88 48 10 4 29 9 8 23 IVb R a w a M a z . 4 A - A 2 B - D 5 - 1 0 3 5 - 4 0 8 5 - 9 0 2 , 6 7 , 3 3, 1 9 7 , 4 9 2 , 7 9 6 , 9 9 14 8 25 23 19 29 23 42 8 10 8 18 15 2 7 11 6 2 3 8 2 1 7 63 60 69 26 25 10 11 15 21 TVa Ż y t n o 19 p o w . Radomsko A - A ? - BD 5 - 1 0 35-45-. 6 0 - 9 0 1 , 3 1 . 8 9 8 , 7 9 8 , 2 11 13 22 28 2926 78 1511 10 7 4 3 2 2 62 67 22 19 16 12 I I I N o w o s o ln a 9 p o w . B r z e z i n y A - A ? - B C - D 5 - 1 5 2 5 - 3 5 5 0 - 6 0 1 . 2 0 , 7 6 , 4 9 8 , 8 9 9 , 3 9 3 , 6 6 5 12 26 26 34 23 15 51 10 16 9 20 23 1 9 7 0 4 5 1 2 3 2 55 47 87 30 39 10 15 15 3 1 7 ' Z w i r t r z e l i n a ęe zó w - G a i z e w e a t h e r i n g d e b r i s

M ie js c o w o ś ć L o c a l i t y G łę b . p o b r . p r ó b k i D e p th cm P r o c e n t c z ą s t e k 5 ś r e d n i c y - P e r c e n t u a l c o n t e n t o f f r a c t i o n s w i t h diam , K la s a u ż y t. r o ln S o il c a p a b i­ li ty c la s s > 1 < 1 1 - 0 , 5 0 , 5 -0 ,2 5 0 , 2 5 - 0 ,1 0 , 1 -0 ,-0 5 0 , 0 5 -0 , -0 2 0 , 0 2 -0 ,-0 -0 6 0 , 0 0 6 -0 ,-0 -0 2 < 0 , 0 0 2 O gółem - T o t a l 1 - 0 ,1 0 , 1 -0 , -0 2 < 0 , 0 2 C z a r n e :s ie m ię - B la c k e a r t h e C z e m i k i 22 5 - 1 5 1 ,5 9 8 ,5 2 6 57 11 9 8 6 1 65 20 15 p o w .Ł ę c z y c a 5 0 - 6 0 0 , 6 9 9 ,4 1 7 58 8 9 7 4 6 66 17 17 A/C - D Tum 24 5 - 1 0 0 , 9 9 9 ,1 2 3 47 .16 10 7 10 6 51 26 23 I l i a p o w .Ł ę c z y c a 4 5 -5 0 2 ,1 9 7 ,9 2 4 56 10 10 6 7 5 62 20 18 A/C - D 8 0 - 8 5 1 ,7 9 8 ,3 3 5 73 14 1 2 2 0 80 15 4 Tum 26 2 - 1 0 1 ,6 9 8 ,4 5 16 31 9 8 8 7 16 52 17 31 I I p o w .Ł ę c z y c a 3 5 -4 5 0 , 6 9 9 ,4 5 15 33 10 7 8 7 15 53 17 30 A - A/C - D 5 0 -7 0 4 , 5 9 5 ,5 8 17 33 11 5 8 4 14 5 8 16 26 Mady - A l l u v i a l e o i l D z ia ło s z y n 13 5 - 1 0 0 , 6 9 9 , 4 8 31 25 17 5 1 1 12 64 22 14 IYb p o w .W ie lu ri 4 0 -4 5 0 ,1 9 9 ,9 6 70 16 4 0 1 1 2 92 4 4 Ł ąk a 1 0 0 -1 1 0 0 , 0 1 0 0 ,0 0 2 50 3 8 1 3 2 4 52 39 9 R y c h ł o c ic e 12 5 - 1 0 1 ,0 9 9 ,0 6 2 0 24 14 17 11 9 9 40 31 29 I l i a pow . W ie lu ń 5 0 -5 5 0 , 4 9 9 ,6 3 7 30 19 12 5 9 15 40 31 29 8 0 -8 5 0 , 0 1 0 0 ,0 8 44 34 5 2 1 1 5 86 7 7 KampI n a 26 5 - 1 0 0 , 2 9 9 , 8 1 8 44 20 9 5 3 10 53 29 18 I l i a p o w .Ł o w ic z 3 0 -4 0 0 , 2 9 9 ,8 1 6 48 19 9 5 2 10 55 2 8 17 7 0 - 8 0 0 , 0 1 0 0 ,0 0 9 65 13 1 2 2 8 7 4 14 12 KampI n a 27 5 - 1 0 2 , 0 9 8 , n 2 6 34 21 22 i f 5 3 7 42 43 15 I I I p o w .Ł o w ic z 2 5 -3 5 2 ,5 9 7 ,5 3 7 35 24 12 14 3 2 45 36 19 6 0 - 7 0 0 , 0 1 0 0 ,0 1 n 80 5 1 0 1 0 93 6 1 R ę d z in y - R e n d z in e IS S o b o r z y c - 17 5 r 1 0 . 3 ,5 9 6 ,5 8 17 33 15 5 6 4 12 58 20 22 I I - I I I a

pow .R adom sko 45

A - A/C - С

M a lu s z y n 20 5 - 1 0 1 , 8 9 8 ,2 4 14 38 14 3 0 5 14 56 17 27 IYb

pow «Radom sko 2 5 1 A - C

L u b o r c z a 16 5 - 1 8 , 1 , 8 9 8 ,2 5 11 11 5 12 15 29 12 27 17 56 IV a

p ow .R adom sko 18 A - C

S o b o rz y c * 18 5 - 1 0 3 ,6 9 6 ,4 8 19 26 18 10 3 4 12 53 2 8 19 I I I

pow .R adom sko

A - С - D 1 Г - Щ 70* l ę k a ł a m a : i e r z y e t a - p o z io m p r z e j ś c i o w y - t r a n s i t i o n h o r i z o nm o th e r r o c k ^ o p o k a o d w a p n io n a - d e c a l c i f i e d r o c k 4w a p ie n ie k red o w e - c r e t a c e o s u e li m e e t o n e a

o c z n ik i G le b o z n a w c z e t. X z. 1 S k i e r n i e w i c e 2 W ro ń s k o 10 p o w . Ł a s k S z o ezy ce 5 pow.Rawa Maz. A-Ag - B/C K o l . G ł u c h ó w 6 pow .Raw a Maz.

B i a ł y n i n 7 p o w . S k i e r n i e w i c e S t r z e l n o 8 p o w . B r z e z i n y l a s J e d l n o 14 po w .R ado ms ko T y m i e n l c a 23 p o w . Ł ę c z y c a A - / В / - С W i l c z k o w i c e 25 p o w . Ł ę c z y c a A - / В / - С 5 -1 0 3 ,5 9 6 ,5 9 30 24 13 6 7 5 6 63 19 18 I I I 3 0 - 4 0 4 ,8 9 5 ,2 11 29 28 11 4 5 6 6 68 15 17 5 5 - 6 0 5 .2 9 4 , 8 13 29 30 7 5 4 5 9 72 12 18 7 - 1 2 1 . 8 9 8 , 2 9 27 24 10 1 1 8 5 7 60 21 19 I I I 3 5-40 2 , 2 9 7 , 8 9 23 25 11 3 6 9 14 57 14 29 1 0 0 - 1 0 5 1 .4 9 8 ,6 8 16 20 13 5 6 1 1 ?1 44 18 38 5 - 1 0 9 ,0 9 1 , 0 1 0. 16 21 6 25 15 4 3 47 31 22 I l i a 3 5 - 4 0 3 , 8 9 6 ,2 6 15 18 11 23 14 7 6 39 34 27 8 0 -9 0 1 .9 98,1 7 14 20 12 9 10 7 21 41 21 38

G l e t jy b i e l i cowe wyt w o r z o n e z utwór«DW pyłOWy c h - Pc• d s o l i c iÎ O i l s f r om f i n e s a n d /" сl u s t " - <o v e r 0 . 1 - 0 , 0 2 mra/

5 -1 0 0 ,9 9 9 , 1 3 12 18 17 30 11 4 5 33 47 20 I l i a 5 5 - 6 0 0 , 4 9 9 , 6 6 23 17 9 22 13 6 4 46 31 23 8 0 -9 0 2 , 0 9 8 , 0 8 34 37 10 4 1 1 3 79 14 7 5 - 1 0 2 , 0 9 8 , 0 3 1 0 26 16 24 10 4 7 39 40 21 I I I 2 5 - 3 5 1 , 9 9 8 ,1 5 11 30 13 28 16 5 2 36 41 23 4 5 - 5 0 3 , 5 9 6 , 5 6 13 34 9 6 8 8 26 43 15 42 5 - 1 0 1 , 5 9 8 , 5 3 8 21 14 31 14 5 4 32 44 23 I I I 3 5 - 4 5 3 . 2 96, 8 6 14 23 14 20 15 5 3 43 34 23 60-70 8 , 0 9 2 ,0 8 18 29 • 12 8 9 4 12 55 20 25 5 -1 0 0 , 5 9 9 , 5 2 8 20 14 28 17 5 6 30 42 28 I l i a 3 0 - 3 5 1 0 , 2 9 9 , 8 2 5 30 15 27 13 5 3 37 42 21 9 0 1

G le b y b r u n a t i *e wytwo:r z o n e z u tw or ó w zwałowy«; h - B ro wn s o l l e i f r o m Ъ<j u l d e r 1'oams

5 - 1 0 3 , 9 9 6 , 1 13 11 36 14 9 5 9 7 60 23 17 11 4 0 - 4 5 4 ,2 9 5 ,8 9 10 42 10 6 5 8 10 61 16 23 0 -2 0 2 , 9 9 7 , 1 6 18 37 14 9 8 6 2 61 23 16 I I 5 0 - 5 5 3 , 9 96,1 7 15 34 15 7 8 2 12 56 22 22 100-105 4 , 0 9 6 , 0 7 17 31 15 5 9 4 12 55 20 25 P i a s e k p y l a s t y - P in e s a n d /2 5 -4 0 % 0 , 1 - 0 , 0 2 min/ co CO W ła śc iw o śc i fiz ycz ne gle b W y ży n y Ł ó d z k ie j

T a b l i c a 2 C i ę ż a r w ła ś c iw y i o b ję to ś c io w y , p o je m n o ść k a p i l a r n a wcrdne, p o r o w a to ś ć o g ó ln a , p o je m n o ść p o ? / i e t r z n a , z a w a r t o ś ć p r ó c h n i c y pHK c l» CaCO^

S p e c i f i c and v o lu m e tr i c w e ig h t , c a p i l l a r y v /a te r c a p a c i t y , t o t a l p o r o s i t y , a i r c a p a c i t y , humus c o n t e n t , pHKC1» CaCO^

M ie jsc o w o ść L o c a l i t y G łę b o k o ś ć p o b r . p r ó b k i D ep th cm C ię ż a r w ła ś c iw y S p e c i f i c w e ig h t g / c a 3 C i ę ż a r o b j ę t . Volum, w e ig h t g /с п ? P o jem n o ść C a p i l l . % k a p i l a r . c a p a c . Woda h i g r o s k o p . H y g r o s c . w a t e r % P o r o w a to ś ć o g ó ln a T o t a l p o r o s i t y ft P o jem n o ść p o w ie t r z n a A i r c a p a c i t y % P r ó c h n ic a Humus % РНКС1 СаСО^ w ag. by w e ig h t o b j . v o lu m .

G leb y b i t î lic o w e wytwo r z o n e z p ie isków - P ods o l i c s o i l s f rom s a n d s

W rońsko 5 -1 0 2 ,5 6 1 ,4 6 2 2 ,2 3 4 ,0 0 , 5 6 4 3 ,0 , 9 , 0 0 ,9 7 5 ,0 0 pow. Laak 3 5 -4 0 2 ,5 5 1 ,5 8 1 9 ,1 3 0 ,2 0 ,3 7 3 8 ,0 7 , 8 4 ,6 5 8 0 -8 5 2 ,6 1 1 ,6 2 1 8 ,5 3 0 , 0 Q ,2 2 3 7 ,6 7 , 6 5 ,5 0 P u s z c z a M a ria ń s k a 5 -1 2 2 ,5 9 1 ,4 3 2 3 ,6 3 3 ,8 0 ,7 2 4 5 ,0 1 2 ,2 0 ,8 3 5 ,2 0 pow, S k i e r n i e w i c e 5 0 -6 0 2 ,5 5 1 ,4 7 2 2 ,0 3 2 ,2 0 , 3 8 4 2 ,3 1 0 ,3 5 ,6 0 1 1 0 -1 2 0 2 ,6 0 1 ,6 8 16,2 2 7 ,5 0 ,2 0 3 5 ,3 7 , 8 5 ,8 0 S tr z e b o g a 5 -1 0 2 ,5 0 1 ,2 9 3 1 ,0 4 0 ,0 0 ,6 0 4 8 ,4 8 , 4 0 ,7 4 4 ,7 0 p o w .S k i e r n ie w i c e 4 5 -5 0 2 ,6 0 1 ,3 8 2 8 ,9 3 9 ,5 0 ,5 3 4 7 ,0

_Ы

_Л

_2Л

pow .R adom sko 3 5 -4 0 2 ,5 0 1 ,3 6 1 9 ,2 3 0, 0 0 , 4 8 3 7 ,6 7 , 6 4 ,9 0

6 0 -8 5 2 ,6 4 1 ,6 4 2 0 ,0 3 2 ,4 0 , 9 8 3 7 ,9 5 ,5 4 ,3 0 Rawa Maz. 5 -1 0 2 ,5 6 1,40 2 5 ,0 3 7 ,0 0 ,6 3 4 5 ,3 8 ,3 0 ,7 8 4 ,3 5 3 5 -4 0 2 ,6 3 1 .5 2 2 0 ,8 3 2 ,5 0 ,4 5 4 0 ,7 8 , 2 5 ,4 0 8 5 -9 0 2 ,7 0 1 ,7 0 1 8 ,6 3 1 ,4 1 ,6 0 3 7 ,0 5 ,6 5 ,4 0 Ż y tn o 5 -1 0 2 ,5 0 1 ,5 6 2 1 ,0 3 0 ,3 0 ,5 6 3 7 ,6 _J’3 0 ,9 4 5 ,2 5 pow. Radomsko 3 5 -4 5 2 ,5 0 1 ,5 ? 1 9 ,6 3 0 ,7 0 ,3 9 3 7 ,2 6 , 5 5 ,0 0 9 0 -9 5 2 ,4 1 0 ,8 3 7 1 ,5 5 9 ,0 5 ,2 0 6 5 ,6 6 ,6 5 ,2 0 12 0 -1 3 0 2 ,6 0 6 ,7 9 5 ,6 0 N o w o so ln a 0 -1 5 2 ,5 8 1 ,4 8 2 2 ,4 3 2 ,5 0 ,8 9 4 3 ,0 1 0 ,5 1 ,2 4 5 ,6 0 p o w .B r z e z in y 2 5 -3 5 2 ,6 3 1 ,6 4 1 8 ,0 3 0 ,5 0 ,5 0 3 7 ,6 И 5 ,9 0 5 0 -6 0 2 ,7 0 1 ,6 9 1 8 ,2 3 0 ,7 0 ,3 6 3 7 ,3 6 ,6 5 ,7 5 K r ó l

S k i e r n i e w i c e 5 - 1 0 3 0 - 4 0 5 5 - 6 0 2 , 6 2 2 , 6 5 2, 7 1 1 , 5 2 1 , 6 8 1 , 7 7 •22 ,0 1 6 , 6 1 4 , 8 3 3 , 4 2 7 , 8 2 6 , 3 0 , 8 3 0 , 6 4 1 . 1 4 4 2 , 0 3 6 , 6 3 4 , 7 8 , 6 8 , 6 8 , 4 1 , 2 0 6 , 4 0 6 , 0 0 5 , 6 0 W rońeko p o w .Ł ask 7 - 1 2 3 5 - 4 0 1 00 -1 0 5 2 , 6 4 2 , 6 9 2, 7 1 1 , 5 4 1 , 7 4 1 , 8 9 2 1 , 8 1 5 , 6 1 3 ,3 3 3 . 5 2 7 ,1 2 5 . 5 0 , 8 0 1 , 8 3 2 , 5 3 4 1 , 8 3 5 . 3 3 0 . 3 8 , 3 8 »2 4 , 8 0 , 9 4 5 , 2 0 5 , 3 0 6 , 0 0 S o s z y c e pow.Rawa Maz. 5 - 1 0 3 5 - 4 0 8 0 - 9 0 2 , 5 7 2 , 6 5 2 , 6 9 1 , 4 9 1 , 5 6 1. 71 2 3 . 3 1 8 . 3 1 6 , 5 3 5 , 1 3 3 . 0 2 8 .1 0, 9 1 0 , 7 0 2 , 0 8 4 2 . 3 4 1 , 2 3 6 . 4 7 . 2 8 . 2 0 , 3 1,31 5 , 7 0 5 , 5 0 4 , 8 0 G leb y b i e l i c o w e w y tw o rzo n e z utw o ró w p y ło w y ch wodnego p o c h o d z e n ie

P o d e o li c B o i l s fro m a q u e o u s f i n e s a n d s e d im e n ts K o l. Głuohów

pow .Raw a Maz.

5 - 1 0 5 5 - 6 0 8 0 - 9 0 2 ,61 2 , 6 2 2 , 6 6 1 , 4 9 1 ,5 3 1 , 6 7 2 4 , 4 2 3 , 0 1 8 , 6 3 6 . 3 3 3 . 4 3 1 , 9 0 ,9 1 0 ,7 1 0 , 3 7 4 4 , 4 4 1 , 6 3 7 , 2 8 ,1 8 , 2 5 , 3 1 ,0 3 4 , 3 0 4 , 8 0 5 , 5 0 B i a ł y n i n p o w .S k i e r n ie w i c e 5 - 1 0 25 - 3 5 4 5 - 5 0 2 , 5 7 2 , 6 5 2 , 6 7 1 , 5 2 1 , 5 2 1 , 7 9 2 2 , 6 2 4 , 2 15,1 3 4 , 0 3 4 . 7 2 6 . 7 1 , 0 0 0 , 5 5 2 , 7 8 4 0 . 9 4 2 , 6 3 2 . 9 6 . 9 7 . 9 6 , 2 1 , 3 0 5 , 6 0 5 , 5 0 5 , 0 0 S t r z e l n o p o w .B r z e z in y L a s 5 - 1 0 3 5 - 4 5 6 0 -7 0 2 . 5 4 2 . 5 5 2 , 6 5 1 , 1 7 1 , 3 8 1 , 6 7 3 8 , 0 2 9 , 4 1 5 , 3 43 ,1 4 0 , 5 3 0 , 0 1 ,5 5 0,71 0 , 7 8 5 3 , 4 5 2 , 0 3 7 , 0 1 0 , 3 9 , 5 7 , 0 2 , 3 6 4 , 2 0 4 , 0 0 3 , 9 0 J e d ln o pow .R adom sko

5 - 1 0 3 0- 35 1 00 - 1 05 2 , 4 8 2 , 5 8 2 , 6 5 1 , 4 3 1 , 3 7 1 , 4 8 2 6 , 0 2 9 , 3 27 ,1 3 7 .0 3 9 , 8 40 .1 0 , 8 2 0,7-3 0 , 4 5 4 2 , 3 4 6 , 9 4 5 , 2 5 , 3 7.1 5.1 • 0 , 7 4 5 , 6 0 5 , 3 0

G leby bi• u n a tn e w y tw o rzo n e z utw orów zw ałow yoh - Brown s o i l s fro m 1m oulder form la tlo n s T y m ie n ic a p o w .Ł ę c z y c a 5- 1 0 4 0 -4 5 90 -1 0 0 2 , 5 7 2 , 6 3 2 , 6 5 1 , 5 2 1 , 7 4 1 , 7 7 20 ,1 1 4 , 9 1 5 , 3 3 2 ,0 2 5 , 7 2 7 , 0 1 ,2 0 1 ,2 5 1 , 7 4 4 0 , 9 3 4 ,0 3 3 ,2 8 , 9 8 , 3 6 , 2 1,41 0 , 3 5 7,1 6 , 6 0 , 4 0 0 , 4 0 W ilc z k o w ic e p o w .Ł ą c z y o a 5 - 1 5 5 0 - 55 1 00 - 1 0 5 2 , 6 0 2 , 6 4 2 , 6 6 1 , 5 0 1 , 6 6 1 ,7 2 2 3.1 1 8 , 3 1 8 .1 3 5 . 2 3 0 . 3 3 1 ,0 1 ,2 7 1, 8 4 1 , 2 9 4 2 , 3 37,1 3 5 , 7 7,1 6 , 8 4 , 7 1 , 6 0 6 , 6 0 6 , 5 0 7 , 1 0 0 , 2 5 0 , 2 5 10,81 C z a rn e z ie m ie - B la o k ea rtfcLS C z e r n i k i p o w .Ł ąo z y o a 5 - 15 50 -6 0 1 00 - 1 10 2 , 5 0 2 , 5 6 2 , 7 8 1*,40 1 , 4 3 1 , 7 8 2 6 , 6 2 5 , 9 1 7 f 8 3 7 , 2 3 7 , 0 2 9 , 7 1 , 6 5 2 , 8 9 0 , 3 5 4 4 . 0 44 .1 3 6 ,0 6 , 8 7,1 6 , 3 5 » î 6 , 2 0_{6 , 5 0} 6 , 6 0 0 , 4 0 0 , 3 0 0 , 2 0 CD Ot W ła śc iw o śc i fi zy czn e gle b W y ży n y Ł ó d z k ie j

M ie jsc o w o ś ć Looa l i t y G łę b o k o ś ć p o b r . p r ó b k i D ep th cm C i ę ż a r w ła ś c iw y S p e c i f i c w e ig h t g /спг* C i ę ż a r ob j ę t . V olum , w e ig h t g /c m 3 P o je m n o ść k a p i l a r . C a p i l l . c a p a c . % Woda h ig r o s k o p . H y g r o s c . w a te r % P o ro w a to ś ć o g ó ln a T o t a l p o r o s i t y % P o jem n o ść p o w ie t r z n a A ir c a p a c i t y % P r ó c h n ic a Humus % pHKCl С aC 0 ^ wag. by w e ig h t o b j . v o lu m . Тиш 24 5 -1 5 2 ,4 4 1 ,3 2 2 9 ,1 3 8 ,7 3 ,4 7 4 6 ,0 7 ,3 4 ,7 6 ,1 0 0 ,0 8 pow .Ł eozycr- 4 5 -5 0 2 ,3 0 1 ,2 0 3 3 ,4 4 0 ,3 3 ,0 8 4 7 ,8 7 ,5 3,1 6 ,0 0 0 8 0 -8 5 2 ,6 4 1 ,7 5 0 ,3 8 3 3 ,3 6 ,2 0 0 Tum 26 2 -1 0 2 ,4 6 1 ,5 0 2 3 ,0 3 4 ,4 • 2 ,3 9 4 0 ,0 5 ,6 2 ,0 0 6 ,8 0 1 ,3 5 p o w .Ł ę o zy o a 3 5 -4 5 2 ,4 4 1 ,4 8 2 2 ,6 3 4 ,0 2 ,9 6 3 9 ,4 5 ,4 1 ,9 8 6 ,8 0 1 ,8 1 5 0 -7 0 2 ,6 0 1 ,7 4 1 7 ,6 3 0 ,8 1 ,4 8 33,1 2 ,3 6 ,3 0 0 • _{Mady - A li u v l a l s o i l s} D z ia ło s z y n 5 -1 0 2 ,5 0 1 ,3 7 2 8 ,8 I 4 1 ,0 I 1 ,4 5 4 5 ,2 4 ,2 2 ,0 3 6 ,1 0 0 ,1 7 p o w .W ie lu ń 4 0 -5 0 2 ,7 0 1 ,5 9 2 0 ,0 3 1 ,8 0 ,2 4 4 1 ,1 9 ,3 6 ,1 0 0 ll y o h ło ę i o e 5 -1 0 2 ,5 9 1 ,5 5 2 2 ,6 3 5 ,0 1 ,2 2 4 0 ,2 5 ,2 1,4 1 6 ,4 0 0 p o w .W ie lu ń 5 0 -5 5 2 ,6 3 1 ,5 4 2 2 ,0 3 4 ,0 2 ,7 6 4 1 ,5 7 ,5 5 ,9 0 0 8 0 -8 5 2 ,7 0 1 ,8 3 1 5 ,3 2 8 ,0 0 ,3 * 3 3 ,0 5 ,1 7 ,1 0 0 K am plna 28 5 -1 0 2 ,5 7 1 ,3 6 3 1 ,6 4 3 ,0 2 ,2 5 4 7 ,1 4 ,1 1 ,6 6 6 ,3 0 0 ,1 7 p ow .Ł ow loz 3 0 -4 0 2 ,5 8 1 ,4 3 2 2 ,3 37 ,1 1 ,3 2 4 4 ,2 7 ,1 1 ,2 5 6 ,7 0 0 ,2 1 7 0 -8 0 2 ,6 0 1 ,5 4 2 3 ,1 3 5 ,5 1,21 4 0 ,8 5 ,3 6 ,5 0 0 ,0 4 K am plna 27 5 -1 0 2 ,5 5 1 ,2 1 4 0 ,5 4 8 ,6 3 ,0 0 5 2 ,6 4 ,0 2 ,3 5 6 ,0 0 0 ,0 8 p o w .Ł o w lo z 2 5 -3 5 2 ,6 3 1 ,4 5 2 7 ,0 3 9 ,7 1 ,5 8 4 4 ,9 0 ,8 9 6 ,2 0 0 ,0 5 Łąka 6 0 -7 0 2 .6 7 1 ,6 3 2 0 , S 3 3 ,4 0 ,4 8 3 9 ,0 5 ,6 6 ,0 0 0 R ę d z in y - R en d zI n a s S o b o r z y c e 17 5 -1 0 2 ,4 4 1 ,2 0 3 1 ,3 3 7 ,2 1 ,6 4 5 0 ,8 1 3 ,6 1 ,5 5 6 ,3 0 0 ,0 8 pow .R adom sko 3 9 -4 5 2 ,2 9 0 ,9 8 5 0 ,8 4 9 ,8 3 ,6 ? 5 6 ,8 7 ,0 6 ,8 0 1 0 ,8 5 M a lu sz y n 5 -1 0 2 ,5 4 1 ,2 8 3 0 ,3 3 9 ,3 1 ,2 9 4 9 ,6 1 0 ,3 0 ,8 8 7 ,0 0 5 ,1 6

pow .R adom sko 2 3 -3 5 1 .7 5 7 ,0 0 3 0 ,1 5

L u b o ro z a 5 -1 8 2 ,4 5 1 ,2 3 3 3 .5 4 1 ,8 3 ,5 9 5 0 , O' 8 ,2 2 ,0 7 6 ,8 0 2 ,0 8

pow .R adom sko 1 8 -2 5 2,4Д 4 ,2 2 7 ,0 0 31,20

S o b o r z y c e 18 5 -1 0 2 ,5 3 1 ,2 7 2 8 ,3 3 6 ,1 1 ,6 8 4 9 ,8 1 3, 7 1 ,5 6 6 ,0 0 0 ,2 5

pow .Radom eko 2 5 -3 0 2 ,5 7 1 ,1 ft ft0 ,0 **5,3 3,3:8 5 1 ,4 6 ,1 6 ,0 5 0 ,2 1

K

r

ó

S t r u k t u r a b a d a n y c h g l e b S t r u c t u r e o f i n v e s t i g a t e d s o i l s M iejsc o w o ść L o c a l i t y G łę b o k o ś ć p o b r a n i a p r ó b k i D e p th cm P r o c e n t a g r e g a tó w - a g g r e g a t e s Ś r e d n i a w - Diaxa. i n mm G le b a - S o i l > 4 4 -3 3 -2 2-1 1 - 0 , 5 0 , 5 - 0 , 2 5 Suma_{T o t a l} Rawa Liaz. 5 - 1 0 35 - 40 05 - 90 3 ,5 1 ,9 5 , 0 G leby 0 , 7 0 , 8 .4 ,5 b i e l i < 0 ,7 2 ,6 6 ,5 ;owe - 8 ,5 2 3 ,9 2 4 ,7 P o d so 2 , 4 1 .1 2 , 9 l i c s o i l s 5 ,7 4 ,1 16,2 2 1 ,5 3 9 ,4 5 9 , ö g l e b a w y tw o rz o n a z p i a s ­ k u g l i n . n a g l i n i e zwa­ ło w e j s o i l fro m loam y s a n d on b o u l d e r loam W rońsko 10 pow . Ł a sk 7 - 1 2 35 - 40 100 - 105 2 5 ,0 1 5 ,0 1 3 ,3 6 .3 1 ,8 2 . 3 5 ,5 1 ,9 e , 9 2 0 ,7 2 1 ,2 2 5 ,3 1 .7 2 . 7 2 . 8 5 , 8 1 3 .2 9 . 0 6 5 ,0 5 5 ,8 6 1 ,3 ś r e d n i a w y tw o rzo n a z g l i n y zw ało w ej medium fro m b o u l d e r loam E i a ł y n i n pow. S k i e r n i e ­ w ic e 5 - 1 0 25 - 35 45 - 50 7 2 ,6 5 ,2 5 1 ,3 0 , 7 0 .9 2 ,3 0 ,5 6 .5 2 .5 1 ,6 1 9 ,3 1 1 ,2 0 , 3 2 , 0 1 . 0 2 ,5 9 . 0 4 .0 7 8 ,7 5 2 ,9 7 2 ,3 p y ło w a ś r e d n i a n a g l i n i e zw ało w ej medium f i n e san d / " d u s t " / on b o u l d e r loam S t r z e l n o pow. B r z e z in y / l a s - f o r e s t / 5 - 1 0 35 - 45 60 - 70 5 9 .0 6 2 .0 - , 3 2 ,0 1 2 ,7 2 ,2 5 , 3 3 , e 7 ,7 9 .6 3 .7 3 1 ,5 0 » 7 0 , 5 2 ,1 2 , 4 0 , 8 1 2 ,0 7 9 ,6 8 3 ,5 5 8 ,8 p y ło w a ś r e d n i a na g l i n i e zw ało w ej medium f i n e s a n d / " d u e t " / o n b o u l d e r loam W ilc z k o w ic e pov/. Ł ę c z y c a 0 - 20 50 - 55 100 - 105 6 2 ,0 4 8 ,5 7 , 7 G le t 1 .7 1 ,3 2 ,2 >a b r u i 1 ,7 5 ,4 3 3 ,6 î a t n a < 9 ,2 1 4 ,7 1 ,0 - Brow 1 .5 1 ,9 2 ,2 n u o i l s 2 ,9 6 ,2 1 2 ,4 7 9 .0 7 8 .0 5 9 .1 l e k k a w y tw o rz o n a z g l i n y zw ało w ej l i g h t f ro m b o u l d e r loam Tani 26 pow. Ł ę c z y c a 2 - 10 35 - 45 50 - 70 5 4 ,0 6 3 ,5 2 ,3 C zai 1,1 1 ,4 2 ,6 'n a z i« 16,1 1 4 ,5 2 3 ,0 г:г.1а - 0 , 8 0 , 2 3 ,2 B la c k 1 .7 1 .8 3 ,5 e a r t h s 6 ,1 3 ,7 1 4 ,2 8 0 ,6 8 5 ,1 4 8 ,8 ś r e d n i a w y tw o rzo n a z g l i n y zw ało w ej

medium fro m b o u l d e r loam

Kampirra 2Q pow. Ł o w icz 5 - 1 0 30 - 40 5 8 ,2 7 1 ,7 l 3 ,2 0 ,6 lady - 1 1 ,2 4 ,5 A llu v 0 , 4 0 ,5 i a l s o 2 , 0 1 .6 i l s 3 ,7 3 ,2 7 8 ,7 8 2 ,1 l e k k a p y ło w a l i c h t " d u s ty " K am pina 27 pow. Łow icz / ł a k a - r.eadov.'/ 5 - 1 0 30 - 40 7 9 ,1 8 2 ,3 4 ,2 3 ,7 5 ,2 5 ,5 0 ,1 0 ,1 0 , 5 0 , 3 1 ,2 0 , 7 9 0 ,3 9 2 ,6 l e k k a p y ło w a l i g h t " d u s ty " S o b o rz y c e 17 pow. l-adomako 5 - 1 0 4 5 ,2 1 0 ,7 R ę d z ii 2 1 ,4 iy - R 0 ,5 e n d z in 1 ,4 a s 1 ,6 8 0 ,8 k red o w a c r e t a c e o u s S o b o rz y c e 10 pow. H adorisko 5 - 1 0 6 4 ,2 7 ,7 1 0 ,8 0 .3 0 ,7 1 ,7 8 5 ,4 r zek o m a

T a b l i c a 4 f l a ż n i e j s z e w ł a ś c i w o ś c i wodne - P r i n c i p a l w a t e r c h a r a c t e r i s t i c s M ie jsc o w o ś ć L o c a l i t y G łę b o k o ś ć p o b r . p r ó b k i D e p th cm M ak sy m aln a h i g r o s k o p . M axim .h y g r o e c . KH % P u n k t t r w a ł , w i ę d n i ę c i a Pe rm an • w i 1 1 In g P. /P W t-1 ,7 x M H / P o je m n o ść k a p . wagowa PK C a p l l l . w e ig h t c a p a c i t y PK % Woda u ż y t e c z n a d l a r o ś l i n W a te r a v a i l , t o p l a n t s PK-PWt 1 2 3 4 5 6 G le b y b lc li c o w e w y tw o rzo ne z p ia s k ó w - :P o d s o l ic s o i l s f rom a a n d s W roóeko 5 - 1 0 0 , 8 8 1 ,5 2 2 ,2 2 0 ,7 . pow . Ł a sk 3 5 -4 0 0 , 5 2 0 , 9 1 9 ,1 1 8 ,2 8 0 - 8 5 0 , 2 9 0 , 5 1 8 ,5 1 8 ,0 D o b ry s z y c e 5 - 1 0 1 .4 3 2 ,4 3 1 ,7 2 9 .3

pow. Radom sko

3 5 -4 0 1 ,1 1 1 .9 19,2 1 7 ,3 8 0 - 8 5 2 ,3 7 3 .9 2 0 ,0 16,1 Rawa M az. 5 - 1 0 1 ,0 0 1 ,7 2 5 ,0 2 3 .3 3 5 -4 0 0 , 9 0 1 .5 2 0 ,8 1 9 ,3 8 5 - 9 0 3 ,2 6 5 . 5 1 8 ,6 1 3 .1 Ż y tn o 5 - 1 0 1 ,3 5 2 ,3 2 1 ,0 1 8 ,7

pow. Radom sko

3 5 -4 5 0 , 8 2 1 .4 1 9 ,6 1 8 ,2

G leb y b l e l i < :owe w ytw . z g i l .n zw ało w y ch - Po d s o l l o s o i l s f i "om b o u l d e r lam s

S k i e r n i e w i c e 5 - 1 0 1 .1 9 2 , 0 2 2 ,0 2 0 ,0 3 0 -4 0 1*24 2 ,1 16,6 1 4 ,5 5 5 - 6 0 2 ,1 2 3 .6 1 4 .8 1 0 ,8 W rońsko 7 - 1 2 1 .5 1 2 .6 2 1 , 8 1 9 ,2 pow . Ł ask 3 5 -4 0 3 .7 8 6 ,4 1 5 .6 9 , 2 1 0 0 -1 0 5 4 ,6 3 7 , 9 1 3 .3 5 , 4

G leb :f b l e li c o w e w ytur. z u tw . pyło w y c b w odnego pochc» d z e n la P o d s o l:Lc s o i l s fro m f i .ne s a n d s / " d u e t " / od a q u e o u s oir l g i n

B i a ł y n i n 5 - 1 0 2 ,0 2 3 .4 2 2 ,6 19,2 p o w .S k i e r n ie w i c e 2 5 -3 5 1 ,0 3 1 .7 2 4 ,2 2 2 ,5 4 5 -5 0 5 ,1 4 8 . 7 1 5 .1 e , 4 S t r z e l n o 5 - 1 0 2 ,4 2 4 ,1 3 8 ,0 3 3 ,9 pow. B r z e z in y / l a s - f o r e s t / 3 5 -4 5 1 ,0 5 1 .8 2 9 .4 2 7 ,6 6 0 - 7 0 2 ,4 9 4 ,2 1 5 .3 1 1 .1

c d. T a b l i c y 4

J e d l n o pow. R adom sko

W ilczk o w ie© pow. Ł ę c z y c a Tum 26 pow. Ł ę c z y c a R y c h ł o c ic e pow . W ie lu ń KampI n a 28 pow. Ł o w ic z K am pina 27 pow. Ł o w ic z / ł ą k a - meadow/ S o b o r z y c e 17 pow. Radom sko

L u b o r c z a pow . Radom sko

S o b o r z y c e 18 pow . Radom sko

5-1 0 3 0 -3 5 5 -1 5 5 0 -5 5 > 0 0 -1 0 5 2 - 1 0 3 5 -4 5 5 0 - 7 0 5 - 1 0 5 0 -5 5 8 0 -3 5 5 -1 0 3 0 -4 0 5 - 1 0 2 5 -3 5 5 -1 0 5 - 1 a 5 - 1 0 1 ,9 9 1 .5 7 3 ,4 2 .7 26 ,0 2 9 .3 G le b y b r u n a t n e w ytw . e u tw o ró w zw ało w y ch Brown s o i l s fro m b o u l d e r f o r m a t i o n s 2 .9 9 4 .1 0 2 .9 3 5 .1 7 . 0 5 . 0 2 3 .1 « 8 ,3 18.1 C z a r n e z i e m i e - B la c k e a r t h s 4 .8 3 5 .3 3 3 .3 4 8 , 2 9 ,1 5 ,7 Mady - A l l u v i a l s o l l e 2 .3 2 6 ,8 0 1 ,0 5 2 ,9 3 3 . 1 0 6, 2 6 3 .5 3 5 , 2 2 1 2 ,1 3 6 , 2 0 3 ,9 1 1 , 6 1,8 5 . 0 5 . 3 1 0 , 6 6 . 0 2 3 .0 2 2 , 6 1 7 ,6 2 2 ,6 2 2 , 0 1 5 .3 3 1 ,6 2 2 .3 4 0 ,5 2 7 ,0 R ę d z in y - R endz l n a e 8 , 9 2 0 ,5 1 0 ,5 3 1 ,3 3 3 ,5 2 8 ,3 2 2 t 6 2 6 , 6 18,5 11 ,3 13,1 1 4 . 9 1 3 ,5 11 .3 18,1 10.4 13 .5 2 5 ,1 1 7. 0 2 9 ,9 2 1 .0 2 1 , 1 1 3 ,0 1 7 , a

Г. КРУ л ь МАТЕРИАЛЫ К ИЗУЧЕНИЮ Ф ИЗИЧЕСКИХ СВОЙСТВ т и п и ч н ы х п о ч в л о д з и н с к о и ВОЗВЫ Ш ЕННОСТИ Л аборатори я Физики и Химии Почв Института Агротехники, Удобрении и П очвоведения в В арш аве. Заведую щ ий проф. др. А. М усерович Р е з ю м е В настоящей публикации продолжается обсуждение исследований, на­ чатых в этой местности А. Мусеровичем, Ч. Свенцицким и Ю. Гамным (1955 г.): обсуждены результаты анализов физических свойств подзолис­ тых почв, образовавшихся из песков, валунных глин и пылеватых отло­ жений водного происхождения, разнозернистых буроземов, перегнойных почв, пойменных почв и рендзин. Для определения механического состава применено ареометрический метод; удельный вес определено пикнометрически, содержание водоотпор­ ных агрегатов — по Тюлину в модификации Невядомского, гигроскопичес­ кую воду — методом Митшерлиха, максимальную гигроскопичность по Николаеву, воздухоёмкость и капиллярную влагоемкость — по Копецкому. Охарактеризованные вкратце почвы в общем довольно хорошо обра­ ботаны и физические свойства большинства их хорошие. На нескольких профилях отмечено отрицательное влияние сельскохозяйственной обра­ ботки на физическое состояние почвы. Для получения высоких урожаев следовало бы во многих случаях увеличить воздухоёмкость изученных почв путем соответственных агротехнических мероприятий. Подзолистую поч­ ву в Добрышицах, образовавшуюся из песка, можно, между прочим, при­ вести в качестве примера того, как возможно повысить „физическую спо­ собность“ почвы посредством соответственной обработки. После сравнения подзолистых почв: находящейся под лесом и пахотной, а также пойменном луговой с пахотной становится очевидным отрица­ тельное влияние, оказываемое сельскохозяйственным использованием почв, на их физическое свойства, и в частности уменьшение общей порис­ тости, а в подзолистой почве — уменьшение количества пор ( ф > 8\i) и вызванное им снижение воздухоёмкости; можно также отметить отрица­ тельное действие обработки на содержание водопрочных комочков. Путем сравнения физических свойств анализированных негумусных го­ ризонтов буроземных и подзолистых почв при сходстве их механического состава установлено, что удельный вес подзолистых почв в профиде изме­ няется в зависимости от распределения железа. В буроземах не отмечено существенного различия в удельном весе отдельных горизонтов почвенно­ го профиля. Общая пористость подзолистых почв уменьшается с глуби­