Budowa geologiczna rejonu Przełęczy Sywarowej w Tatrach Zachodnich

A C T A G E O L

. O G. I e A p

O L O N I C

'

A

Viol. XV1I

1967 No. 4

BudoUJa geologiczna rejonu

Przełęczy Sywarowej lu Tatrach Zachodnich

STRESZCZENIE: 'Rejon Przełęczy Sywarowej w Tatrach Zachodnich charakteryzuje

się wzajemnym przekładaniem się wierchowych ireglowych.jednos1Jek tektonicznych, co jest nie·zwykłym ewenementem w 'całych Tatrach. W oparciu o nowe koncepcje tektogeniczne (Guzik & Kótański" 1963) i S'Zczeg6łowe badaniastratygraficzno-mikro- facjalne, poniŹlej wielkiej j!ednostki reglowej (kriżniańskiej) Suchego Wierchu zostały wyr6Żllli01lJe liczne łuski wierchowe. i reglowe,S'tanowiące częściowo przedłużenie

jednostek reglowych wy.r6żnionych dalej ku' zachodowi - na' Upłazie J.V!iętusim (Kotański 1965a), a częściowo mających znaczenie lokalne.

WSTĘP

O!praoowanie niIniejsze .obejmuje, górne partie grzbietu

między

Do-

liIną Małej Łąki

a

DoliIną Miętusią.·

W

obrębie

tego. obszaru

· występują

wierchQWe i. :reglowe komplelksy skalne.

PółlnOClIlo-'Zach'Odnią, zalesioną część .grzbietu tworzą

masy skalne wieku triasOwego - seis, kampil; ani- zyki ladytn. RÓWlniei;

rW

TeglOWym kampilu wypreparowana , jest

Przełęcz

Sywarowa. Malmo-neokom. :l 'Ul'igon

. tworzą. 'śmiałe .fQrmy morfologiczne

~pl.

I--IV);:z wapieni tego

!Wieku

'zbudowana jest Trumia RaJbowSkiego,

Niedźwiedź i 'całys2Jereg mniejszy;(!hSkałrSk.

Marglea1bu

mj:mują. rozległe

obsza, ry

pod P:rzełęczą Sywallową łączące się wąskim

pasem . wychOdni w

żlebie'

Zagon. .

. Pragnę sęrdoomie '~iękować :

doc. , dr

..

ZbigIIliew'owi

.. ;Ę{otańskiemu

za . wprowadzenie mnie

W ipl'loblematykę tatrzańską, cenne.w:Skaz~~

do-

tyczącestr,alty:grafłi :

i te!kltc;m.iJki, konsultac

je. IW . teren:iie

'araz, . 'za

..

krOn,

trolę i.opieikę ri<;l.lCj.całokształteIp.

mej .procy.

, . Mg,r>

K'rystyn,ie Prilotl'lowskiej i·dr· Z' bigrniewowi W6jdlkiowi

dziękuję

zaiIn~ormacje

i.dySkusje,. a mgr Jadwid!m, Garibowskiejza .oznaczenie fa-

Uny

kvedJOwiej;

; ',' ~

;HISl1ORIA BADAf;I .

. '

Rejoń Przełęczy Sywaoowej

jest jedynym

'lll1eJscem. IW

Tatrach,

gcliie utW'ory reglowe

pI"llEikładają się,

nawzajrem z wierchowymi,

i

dlatego

był

przedmiotem

zainteresowań

'Szeregu Jbada-czy, a· 'w

^głównej

mierze Ferdynanda RaJbOlWSkiego.

W

·miarę postępu badań poglądy

F. Ra,bowskiego na

^tektonikę

oma;' wianego terenu

ulegały

ewolucji. W pierwotnym jego

ujęciu

0(1922, 1925, 1931b) masY wapienne Turni Raibowskdego

i Niedźwiedzia OrB'Z

brekcjo- . wate warstwy

Pr2ełęczy

Sywarowej

miały stanowić

: 2Jdygitawane partie

fałdlu

Giewontu. Na

iS2lkicu

telktOllicmym oocimUmTatr

między dolłln:a!mi. Chochołowską do

Suchej Wody 'z 19' 25 Toku oraz w j' edtnym

'Z

C'21terech !prze- krojówjgeologicmych,

od

KamilIlów Tylk:<o!wyc'h po

Kopę Kandraclką

(1931a), trias 'P~zełęczy Sywarowej ' Zallc2'Jony jes~ do jądra dolrnej dygi!tacji

fałdu ,Giewoo'Vu ..

Badawa prneprowad:zone. przez

:ąabowskiego

rw 1931

roku

(RabowSiki. ·1932)

przyn,iosłylI1iowe

obserwacje, vi

iWy1IlNru'

których

zaliczył

on ten trias do serii reglowej.

W. Goetel i S.

Sokołowski~1930)

w swej pracy

dotyczącej

tekt' oni!ki serii TieglowejokoliIC z,akopanego

2iWracają uwagę

na Jrom(plilkacje tekto- nieme spowodowane otuleniem serii wierchowej

(!fałd

Giewontu) przez

reglOwą

.

.8lZCZegół1owy IOp.is

bud!o!wy

Przełęczy

Syrwarowej

~warty

jest w ob- szernej,

pośmiertnej

monografii F ... Rabowskdego (19' 59). ,

Według

rtego

ujęcia fałd

Giewon' tu tworzy tu dwie dygitacje roz- dzielone werfenem reglowym, który

przechodząc

pod

· dygitacją górną (pólJn.()C!Ilą) łączy się IZ

dolnym triasem,

stanowiącym najniższe

ogniwo reglowego kOJlllPleksu triasowego

Skoruśniaka.

Od strony Doliny,

Miętu­

siej w

~ągu nasurnięcia

owej dygitacji oraz w

he2lpOŚredrnim

kOIJJtakcie z . urgon. emi malmo-neOkomem Turni

Ra,bowskięgQ

majduje

się

trias

środlkowy. PoczątJk,ow1o 'zaliczał go

Rabowski do wierchowego lPasma'llr- gonu . i malm()-lIledkomu . górnej dygitacji i

^{traktował ·}

jako .

^{jądrową, część}

tej dyg.itacji.

Następnie

jednak

włączył

go do serU regl'owej,

^CQ mstało

uwidOC'm,iane. na

rękopiśmiennej

mapie Rabowskiego. Trias

środIkowy stanowiłby

tu zatem strop do1Jn.otriasowych, brekcjowatych rwa,rstw 'z Prze-

łęczy

Sywa!l"owej. . . " .

Pasmo urgoanu

ograniczające

cd NE .

Przełęcż Syrwarową może

zapa-

dać pod

margle aLbu,

tworząc

rwt6m.e dYlgitacje

:głÓWlIlych

(górnej iub dol- nej) dygitacji lub

mOŻ'e leżeć

na albie

stanowiąc

dolne, odWrócone skrzy'"

dło

g6mej dygiJtacji

fałdu

Giewontu. F. Rabowski

skłania się

ku

tej

ostat- niej llroncepcji,

^:według

tktórej

ponadto weŃen

Teglowy

^przebiłby

aLb

od-

dzielający głÓWlIle

dy.gitacje

^fałdu

Giewontu

i pozostał

pod

Tumią

Ra.,.

bowSkiego

w

postaci 'OClioolowatnego z tej strony

\przełęczy płatu.

Odosob-

mone sik:a&i

Ul'igońskie leżące

lIla albie

należy paralelizować

z g6m.ym

skrzydłem północnej

dY'gitacji

fałdu

Giewontu.

WedŁug

Rabowskiego ko-

lejlI10ŚĆ

ruchów na omawiatnym tel'lenie

była lIlastępują-ca:

.,

pygitarcja doltna, porudiniowa (iIIlaczej

wewnętrma);' fałdu

Giewontu

tworzyła się

;rÓWtI1olegle 'z

fałdem

Czerwonych Wierchów pod

;wpływem

..

nacisku

zbliżającej się płas2'JC2'Jowiny

regl,owej. W Ilrolejnej fazie 'ruchów

BUDOWA GEOLOGtCZNA PRZEŁĘCZY SYWARvNEJ 625

nastąpiło

ha'l"IIlanijlIle, :zgodne

przefałdJowanie

tej dygitacji z

fałdem

Ozer- wonych Wierehów. Dygitacja

'zewnętrzna, !półInoona, 'StaIIlowiąca właścilwe cOOło fałdu

GiewOIlltu, oddzielona

kredą

od (pieDWo1mej,

we'WIIlętrmej

dy- gitacji,

I2JOSta:ła poIWa!IlJa

w lIlastEpIiej :fazie il'!UC'hów

!przez !płaszcww:inę reglową, przesumę1la.

lIla

!półtnoc li

w ilro:nse.k!w:eIIliCji

zagłębiona

!klinowo w dolJnotriasowy, reglowy Iklompleks skalny.

~ama

IOOlbury tte/ktogenetyc:zm.ej,

tlotyczące IZalrÓWlnO fałdów

.

wierchowych jak

i płaszczowin

!l1eglowych, F. Rabowski i inni badacze (W. Goetel i S.

SdlrołowSki)

przeprow<adzili,

przyjmując dygitacyjno"'Płasz­

cwwIDowy

styl budowy !pasma wierchowego i reglowego.

Badania straty:graficm:e i teiktogenetycm.e prowadzone przez Z. Ker-

tańSkiego

(1961)

przyniosły

szereg lIlowych f.aJktów, w

świetle

/których kla- syc:zm.y

dygitacyjnQ-!płaszczowinowy

styl budowy pasma <Wierchowego lIlie m..ajduje potwieni:oonia. W rbudo:wie m:asy.wu wierchowego

domilD!ują

de- formacje sztywne,

nieciągłe

- wiellkie dysldkacje i

lIlasunięcia,

w wyniku których

tworzą się łuski: !płaszczowinowe

ipQIlasuwalIle lIla siebie i wtórnie

sfałidowalIle (Kotańskli

1963a).

ŁuskowQo1)łasrewwIDowy

styl budowy cechuje

'rÓWlIlież

pasmo reglowe.

W 'qpareiu 'Oni

owe ikIoncepcje tektoge- m.etyOZJIle

i szczegółową stratygrafię rostała

opracowana przez

K.

GuziJka

i Z.

Kotański.ego

{1963) teiktonllka regli

'zakopiańSkich, ,

gd'zie wydzielono .szereg lIlowych jednostek:

telclxmi.C2'lrlych.

Dalsze badlaJni:a tektonilki i stratygrafii regli

położonych między

Do-:

lilIlą 'Małej Łąlki

a

Dol:iIIlą Kościeliską prowadzone

!przez Z.

Kotańs1.ciego

(!1965a)

wykazały, że mO"ŻJna :tu wyróimić

szereg lIlowych jednQstek, kitó- ry:ch

lIlastępstwo·

tek1xxnic:zm.e·

potwierd'm łusk!ow<>-iPłaszcrowmowy

styl budowy !pasma reglowego.

S'zczegół'OWe

omówienie

ipOglądów

K. Guzika

i

Z.

Kotańs1ciego będzie iprz~rowadrone

w

,

roM:zia:le

poświęconym

tekto-

nice lbaidanego terenJU. .

S'I'R.'ATYiGR!A:FIA I U'IlOLOGIA SERiII iREGLOiWEJ

Seis

i

kampil

Przełęczy

Sywarowej Dolny seis

Najstarszymi utworami

są

piaSkowce kwarcytycme

występujące

w dolnej

części

'2Jbocza

od

strony Doliny

Miętusiej,

w

spągu lIlaSUlIlięcia

reglowego, na

~olIl'takcie

z albem

fałdu

Czerwonych Wierchów.

Odsłaniają

się 'one w.

iI1dewieLkillll

żlebiaru

ponad Wantulami oraz w

wyższej części

zbocza lIliedalekio

WodIrrlścialka.

Ma!kroSlropowo są to

silnie '2JWietr.załe, szall'lOzielonepiaskowce kwar- cytyC:zm.e

^iZ

cienkimi

Wkładkami i

okruchami iiastymi, zaha; l'IWione wtór- nie :na brulIla1ma, wy kolor przez

zwią2Jki żela'za.

L. _____ .. ____ ..

KRYSTYNA ZAWIDZKA

'E

~

o

BUDOWA GEOLOGICZNA PRZEŁĘCZY SYWAROWEJ 627

Obraz niikroskopowy' wykazuje obecność kwarcu, ^> okruchów' wypełnionych

drobnoziarnistymi agregatami krzemionki, mikroklinu i skalenia potasowego" często całkowicie zgrerycytyzowanych oraz łyszczyków i minerałów rzadkich (cyrkon, tur- malin, rutyl, apatyt i tytanit). Częśćzi,aren kwarcu posiada obwódki' r,egeneracyjne oraz charakterystyczne wrzecionowate, struktury, analogiczne do opisyWanych przez M. Tumau-,Morawską (rl.947) z piaskowca Skrajnej Turni. Spoiwo piaskowców sta-

nowią minerały iłowe, krzemionka, kalcyt i związki 2Jelaza.

Górny seis

Nad !piaskowcami lkrwarcytycm.ymi dolnego seisu we wspomnianym

żlehi!ku

nad WanVulami

występują iły

wapniste i rpstre

(wiśniowe i

cielo- ne) oraz

rupIki

ilasto-piaszc'zyste 'z

udziałem węglanu

wapnia.

Iły leżące

w

!bezpośredtnim

kontakcie :z !pias1kowcami

mają pópiełaJtoszarą ba llWę

,

są

silnie

zwieltrzałe i 2'JWi.erają

liczne, dea::tJk:ie prlierwans1lwienia waprustego ,dolomitu.

Dolny kam pil

Fonad wa, mtwaroi pstrych

łupków

nad Wantulami

leżą rdl'!Obno~ru­

chowe,

wieloSkładn:ilkowe

brekcje

słaho

' :zJdiaigenerowaihe i silnie zwietrza-

łe.

Spoiwo jest

wapnisto-żela'ziste

'z

dorrrieszkąminerałóW'

UlOwyCh.

Więk­

S2!OŚĆ

okruchów

składa się

z szarych lub

ci~ych

na

nadwietrzałych

po- wierzchniach dolomir1;ów, miejscami

~omórkowo wietrzejących. Częste: są mięiklkie

Sk.upienia

min'erałów dł,owych i limondilu, stanowiące powstał,ość

!pa '2JWietJrzeniu dkruchów dolomitowych. W :mac.zmy;ch

ilościach występują

okruchy ,ziel'onych i

,wiśniowych łupków

JJastYich. Wymiary

wahają się

"I ;

'Fig. 1

;Mapa geOlogiczna rejonu Przełęczy Sywarowej i Skoruśniaka

Seria reglowa dolna: td ladyn, ang anizyk górny, and anizyk dolny, kg kampil górny, kd kampil dolny, '8 seis, wr wapienie 'robaczkowe, d dolomity cukrowate i pelitowe. Serie wierchowe: am margle albu, wg wapienie glaukonitowe albu, u urgon; mn malmo-neokom.

bQ czwartorzędowe, martwicowe brekcje wapniste;jSw jednostka Suchego Wierchu, lPS łuska

Przełęczy Sywarowej, lN łuska Niedźwiedzia, lK łuska Kamiennego, lTR odwrócon'a łuska

Turni Rabowskiego, 1 nasunięcie reglowe na podłoże wierchowe, 2 granice nasunięć mniej- szych jednostek 'tektonicznych, 3 uskoki, 4 biegi i upady warstw, S granice piargów,' 6 drogi,

7 'Jaskinia nad Zagonem, 8 żwirowisko jaskiniowe, 9 stare sztolnie

Geological map of the region of the Sywarowa Pass and of S:lroruśniak Lower sub-tatric series: td Ladinian, ang Upper Anisian, and Lower Anisian, kg Upper Cam- pilian, kd Lower Campilian, 8' Seis, wr vermicular limestones, d saccharoid "an:d pelitic dolo- mites. High-tatric series: am Albian inarls, wg' glauconitic Albian limestones, u Urgonian, mn Malm-Neocomian. bQ Quaternary calcareous tuff breccias. jSW Suchy Wierch unIt, lPS Przełęcz Sywarowa scale, lN Niedźwiedź scale, lK Kamienne SCale, lTR reversed seale af Turnia Rabowskiego, 1 subtatric overthrust onto the high-tatric substratum" 2 boundaries ol the overthrust of minor tectonic units, 3 faults, 4 strikes and dips ol beds, S boundaries of

ctebris, 6 roads, 7 Jaskinia nad Zagonem cave, 8 cave gravel, 9 abandoned mines

od

jednego milimetra do jedlnego centymetra. Oprócz brekcji

zawierającej

bogaty asortyment okruchów, 'Obecne

są rÓW1nież

brekcje

jednoskładni!kIQ­

we,

wietrzejące

ikiomórlkowo.

Wyżej

i dalej

lIla

póJ1n·oc wychodnie

warstwmJJkają pod zwietr.zeliną

i

piargiem

u:rgonru i

ma, 1mo-.nedlromu

NiedŹlWiedzi.a i

dqpiero na zboczu

pod

,:Przełęczą SyrwarlOwą pojawiają się żółto wietrz.ejące,

silnie strzaskani e

dolomity

i

!brekcje

dolom:il1iawe należące dlO dolrnego !k:alIllPilu.

Dość pełny profil kampilu można prześledzić na zachodnim zboczu poniżej Pr~łęczy Sywarowej, od Turni !Rabowskiego na' południu do kontaktu z kampilem

Skoruśniaka na północy.

1. Dolomity szare, żółto wietrzejące, pelitoWe z gęstym systemem żył o różnej

generacji i strukturze. Wśród dolomitów występują wkładki drobnoo~ruchowych

brekcji. Wielkość okruchów jest zróżnicowana, od 0,1 mm. do 1,5 mm.

2. DOlomity szare, pelitowe, żółto wietrzejąCe i brekcje dolomitowe z prze_

w:arstwlenia:mi szarobrunatnych, br,ekcjowatych łupków żelazisto~w;apiennych. Licz- ne żyłki zawierają oprócz węglanów. krzemionkę, która często występuje samodziel- nie. Łupki wykazują słabe warsiJewkowanie podkreślone pr~z smużyste skupienia

minerałów iłowych i wodorotlenków żelaza. W spoiwie brekcji występują niekiedy znaczne ilości kwarcu detrytycznego.

3. Brekcja żółto wietrzejąca, warstewkowana, złożona z drobnych okruchów demnych dolomitów pelitowych tkwiących w jasnym, krystalicznym spoiwie.

4. Łupki wapniste, brekcjowate, żółtoszarobiunatne z licznymi żółtobrunatny­

mi warstewkami i skupieniami limonitu. Silna rekrystalizacja oraz duży udział nie- regularnych skupień, smug i plam krzemionkowo-ilastych powoduje zacieranie się . konturów okruchów w niektórych partiach skały.

5. Wapienie margliste, brekcjowate, szare z żółtymi drobnymi skupieniami limonitu i brekcje drobnookruchowe również zawierające limonit. Ku stropowi Okruchy brek-cji stają się ooraz większe i wymiary ich osiągają wielkości rzędu kilku

centymetrów. .

Cha'ra!kJter

li1lologicZlIlY lopisaneg.o

. ~ej kompleksu wall"S1Jw po~ala zalticzyć

je do do1rnego ikampiLu.

Byłj1lby one

zatem odpowiednikiem wie- kowym daWlIlych "dolomitów komórkowych",

któredka'zały się

brekcjami pial'gOiWymi

(Kotański

19'500).

GÓtffly kampil

Na

Przełęczy

Sy;wal'lowej,

powyżej

linii opisa!negoprofi1u, na nie- wieJikiej

~estrzetnJi sypią się skały 'zalic2lone już

UIDOIWIIlie do ^górnego

kampilu. .

są to żółto wietrzejące, pelitowe dolomity z charakterystycznymi, odpornymi"

na wie~nie. ciemnymi warstewkami różnej grubości, zawierającymi szare, nisko

dwójłomne 'agregaty' kaolinitu i dużą ilość kr7Jemionki. Na świeżym przełam~e dolo- mit jest intensywnie rówwy.

Dalsze śledzenie profilu jest utrudnione wobec zupełnego przykrycia wychodni przez piarżysko malmo-neokomu i urgonu oraz zwietrzelinę, której żółta barwa po-. zwala przypuszczać, że -ciągną się tu dalej występujące niżej warstwy brekcjowate.

Dalsze, następstwo warstw górnego kampilu można obserwować dalej na pół­

noc we fragmentarycznych odkrywkach i wykrotach.

Kompleks silnie zwietrzałych brekcji i wapieni brekcjoWlatych z siarką.

BUDOWA GEOLOGICZNA PRZEŁĘCZY SYWAROWE.J 629

Brekcje są silnie pr7Jekr:ystalizowane, granice niektórych okruchów uległy zamazaniu.

Ok!ruchy mają zróżnicowany skład; obok pelitowych dolomitów występują lekko obtoczone fr.agmenty piaskowców kwarcytycznych o węglanowym spoiwie i "łupki

ilaste zielone i czerwone. '

W m1eżności od ilościminerał6w iłowych, krzemionki i węglanu można wy- dzielić kilka typów okruchów. W .ogólnej masie skały wyodrębniają się krótkie,

urywające się pofałdowane warstewki wzbogacone w związki żelaza. SpoiWo jest w przew.ażającej części węglanowe, czasem jednak przeważa zelazisto-ilasta masa.

Tworzą się skomplikowane warstewki, smugi, plamy, poprzesuwane i porozrywane,

zawierające miner.ały iłowe, wodorotlenki żelaza z dr,obnymiziarnami kwarcu i miejscami krzemionkę. Struktura wapieni wykazuje wybitną nierównoziarnis_

rość - .obok" grubok!rystalicznych skupień kalcytu i oddzielnych dużych kryształów

?:lepionych krystalieznyin spoiwem widoczne są partie dr.obnokrystaliczne, częst.o

prawie i21otr,opowe; Duża ilość związków żelaza," pirytu i substancji organicznej po- woduje czarną barwę skały. WapielI1ie ruiejslcami są ·zbite, a gdzie indziej porowate.

Siark!a występuje w kawernach, często samodzielnie, ·czasem obok kalcytu

znajdująoego się w partiach zewnętrznych próżni. Skupienia siarki mają różną wielkość - od poniżej 1 mm do 1 cm - i nie tworzą dużych nagromadzeń. Siarka

występuje tu w postaci -krystalicznej," nie tworząc jednak idiomorficmych kryszta- "

łów i należy prawdopodobnie do rombowej odmiany polimorficznej, gdyż wszystkie inne typy krystalograficzne są w danych warunkach nietrwałe. Geneza obserwowa- nych tu konQEmtracji sIarki nie jest zupełnie jasna. Mogły one powstać w wyniku

różnor.odnych pr,ocesów, przede wszystkim przez wietrzenie i r.ozkład. siarczków lub siarczanów przy współudziale" materii organicznej, bakterii lub węglowodorów.

"Prawdopodj)bnie skupienia siarki powstały tu ria drodze redukcji siarczanów"(anhy-

dryt lub i!ps) przez materię organiczną. Wskazywałaby na to obecność wtórnego kalcytu w kawea.nach d jego niewątpliwe powiązanie z ~iarką.

7." Łupki wapniste, szare, żółto wietrzejące. Obraz mikrosk,opowy wykazuje

obecność dużej ilości detrytycznych ziarn kwarcu i wyraźnego warstwowania frak- cjonalnego. JW gruboziarnistych warstewkach jest ponad 50% kwarcu, "reszta to wę­

glan wapnia i dość liczne blaszki ły'szczyków. W całej" masie skały występują rów-"

nomiernie rozsiane drobne ziarenka pirytu.

8. Kompleks naprzemianległych, szarych, żółto wietrzejących, zbrekcjowanych dolomitów i ciemnych wapieni orgimodetryty.cznych z intraklaStami. Dolomity wy-

kazują wyrażnie detrytyc7llly charakter i dobrze zaznaczone warstwowanie, miejsca- mi frakcjonalne. Wapienie są przepełni.one wydłużonymi, równolegle względem siebie zorientowanymi fragmentami wapiennych skorupek organizmów.

9. Dolomity brekcjowate i brekcje żółto wietrzejące złożone z okruchów sza- rych i ciemniejszych pelitOWYCh dolomitów, miejscami wietrzejących komórlmwo.

10. Dolomity pelitOwe, ciemnoszare, silnie potrzaskane ze znaczną ilością pla- mistych skupień kr7Jemionki.

11. Wapienie płytkowe szare i ciemne, drobnokry'staliczne, miejscami cukro- wate i wyraźnie warstewkowane.

12. Wapienie ciemnoszaTe, zbite, złupkowane, miejscami czar.ne, drobnokrysta- liczne. "

13. Dolomity szare, pelitowe, żółto wietrzejące i silnie strzaskane; system szczelin wypełnionych krystalicznym dolomitem i kalcytem.

Zespoły

warstw 6---13

wykazują duże

aII1a1ogie litologiczme z war- stwami myqphoriowymi serii , reglowej

i

wierchowej, co pozwala stwier-

dzić

gómokamjpi1$:i ,wiek tego

^'zespołu

skJalnego.

8

Kampil Kamierunego

Z

Przełęczy

Sywarowej pas wychodni :kampilu opu:szC'za

się

na za':' chodrue !zbocze Doliny

Małej Łąki, tworząc

.górne pal'ltie

żlebu

KamiemJ.e ..

Podściela

on wyrafulie

nasunięty niań

malmo-lIleollmm '.fumi Rahowskiego. .

·Powier:ochinia ikOIlltaiktu jest nierÓWlnad. 'tworzą się

nisze

wypełnione

silinie

pofałdowąID.ymi

warstwami kampilu

.

Z albem

fałdu

Czer, wonych Wier- chów utwory lkampilJu

g'ram.'iczą wzdłuż ruSkldku przedłużającego się tu od

żlebu

Zagon. Kampil

re:p~e'zen:towany

Jest prz;ez szare

b~ekcje

dolomitowe 'z mniej

. lub hardziej ,za:mac:zonym warstev\nkowan-iem, miejscami żółto wietrzejąc·e

d. silnie

zŁ~owam.e.Oikruchy

brekcji stanowi detrytyc:zm.y do1orn:it pelitowy, Brekcje

uległy

niezwykle silnej rekrystalimcji, zmie-

niając się

w

mozai!kę·krystalicmych

i,;pelittowych

skUjpień mających często smużysto-strzępiaste formy~ . Częste są

impregnacje

krzemionką,

która

występuje rQwinież W ży1lkach obolk węglanów. ·Zł1Up.kowane

padie wyka-

zują mteresujący ty!p

warstwowania. Tekstura ich przypomina mianowi-

. cie :~ejsy

,,· ocz1kowe".

Pofałdowane,

cienlkie warstewJki

qpływajątwardsze,

soczewtkow'ate formy :2ibudQlwane

W głóW\D:ej

mierze z gruboikrystalicznego

dolomituz&wiącymi

w nim okr:uchami 'szarY'ch, . !pelitowych dolomitów.

Wielkość

,,'Oczek" dochodzi do 2 cm,

leez2'Jdarrzają się rÓWIIlież

i drobniej- sze frngmenty l!'iOZlmieszc2Jone

1W,2'Jdbuż~ozciągłości 'warstewek, iktóre wy- klinOwują się

i

'l"a.z;gałęziają lZB.iChOWlUjąc' jed!nJa1k. dOIl1liID..ujący

ikien'llnek.

Opisane wyżejstosumki .świadczą o siln.ymzaalIlgaŻlowaniu tektonicz- nym utworów kampilu, w

'zwią21ku

'z czym brekcje dolorrri<1Jowe tu

wystę­

pujące

z

dużym rpraJWdqpodobieństwemzaliczyć można

do brekcji tekto- ruC2JIlych

(Kotańsiki

1955a).

Wapieni. hreikcjolWatych Q-etytku (?), !zamaczonych p.r:zez F.

Rabows-

kiegó (1959, fig. 13) w werlenie w poihlw. !kJontakrtru z malmem, me zna-

lazłam.

Kampil ianizyk Skoruśnwka

Kampil

WarstNvy kampilu

występują

w

spągu

dóLomitów d'Olinoonizyjskich,

. obejmując wąSki

pas wychodni

ciągnący się

I2J!lad

mOI1e!Il IW Dolini~

Marej

.

Łąki

POjp!I'zez

pmełącz1kę między SkloruśnJialkii:em

a Niedmrdedziem

i

opusz.-

czający się prcIDiżej

d'l"ogi halWiail'Skiej, gdme ulega rzm.aczmemu rOZS2'le'I'1Zentu.

Nad

dJrQgą hawiarską i

pOl:l.lM;ej, dtO

l:IPą!gu

kampiliu

SkoI'lU.Śn!iaka

do-

chodzi

w2ldłuż płaszczymy nasunięcia

gónny seis oraz Ikampil

Przełęczy Sywal~ej.

UtwtOry ikampilu

wylkształconesą

w ,postaci jednostajnego

komple!ksu wa:rstewikowanych, dJo1omityCtZ!Ilych

~ów

breikcjowartych

(czasem ' ze .maC2JIlym

ru!diziałem węglanru

wapriia)

i

Ibrekcji mniej luh

baJr-

BUDOWA GEOLOGICZNA PRZEŁĘCZY SYWAROWE.J 631

dziej2ł~cmanych,

miejscami. silnie przeklrystalIi7lowamych.

Duża ilośu

rozprosmnego,'a miejscami

1lwOI'izącego

samodzielne w'arrStewiki

i Slrupi~'I;l"

liIDOlJ:litu powodruje

żółltoibxl\im.a'1mą 'baa:wę Skał

izaJmazame ich-pieriw'o1m.ej

struIktu.ry . .

NB!gromadmnia 2JWią2'1ków żela'm !były ongiŚ pi.~-edmiotem

eksploa' tacji. U wylotu

żlebu :z

Ikampilem, od st:r.ony Doliny

Małej ,Łąki

oraz ponad:

drogą hawiarską 'Zlllajdują ~ię

stare

sztolciemłożoo.e w>że1.a~

ziStych

warstwach .

górnego

lkaIl1jpHu. Uławlceniebrekcji d łti!Plków':_br~Ę~

cjowatych wykazUje pewIllą ::m:nienność - obok partii silnie izłu!PikaWooycłł­

występują

jednolite

ławice '

brekcji {do 1 m

'lIlią~ości),

których r€\klrysta- .. lizacja jest

,tak

daleko

posunięta, 'że

'oocyf, rowanie ich pierwo1mejstl'UJk- tury

nastręc'za duże trrudiności. - . .

. .

.. . .

Po IPrtJecdWlIlej stfiOlIlie 'zbocza, od strony Doliny

Małej Łąki,

nak!on-- :takcie

:z albeim~tę!pują żółto wietrzejące

lwclkcje dIolomitorwe

i złut*a:-­

wacOIIlędo1omity

w2Jbogaoone w

ik:r~ionlkę j miInerały iłowe, s1;an'owdące' spoiwo

dk!ruchów

szaryćh

dol,Otnitów. : .

. Warstwy

te

są

!prawdopodObnie do1Jnym kampilem

:

zachowanym 1ll

wspągu nasul11ięcia

jedJrws1Jki SuChego Wierchu." .

Anizyk '

Dolomity

i

wajpienie ' ariizyjskie

,tworzą

grzbiet

Słroruśniaka, obniża­

jąc się

na ',zachodJnie:zboc'zeod strony Doliny

Mięitusiej

1 na , zbocze wschod- nie odstroIly Doliny

Małej Łąki, tgdzie niJkInąpOO'ut'wtirami

marenoWYi:hi,.-

'Naj!pełniej'Szy ~il tinOOna obsei:'WoWa:c nałrulmdhacji .grzbietuiiile',· .

cO

poniżej

llla"zachcxIDini

?Jb~iZllllład drogą hawia'I',sl{ą. · , ' . . , " , ' :

. l. Dolomit zbity, .:pelitowy, barwy sZarej, silnie strzaskany: . , ',_. ') t: ;

2. Dolomit wapnisty pelitowy,szary,żółto wietrzejący, war!rtewkowany; · , ' : 3. Dolomity cukrowa1le,·; popielatoszare na pow1etrichniach zWieirzałych;-Cie-m-·

niejsze

na

ŚwieżymprzełaIilie. Wyraź'Iiewarstewlrowanie, w, ńiekt6rychpartiach

niezwykle 1"ęgulame; W innych zaburzone.' Obecne są r6wnieżślady. przekrystalizo-- wanych . sk;orupek' org~zm6w. KomPleks ten . zaWiera' wkładkę brekcji' śrÓdwar;' . stwowychzbudowanych z okruch6w(jolomit6w cukrowatych, kt6rych wymiary wa-·

hają się od 1 mm.do 2 cm, spojonych jasnym, dolómitycmym spoiwem, ' . . 4. wapienie czarne; zbite, zawierające człony liliowc6w z rodzaju Dadocrinus- (Kotański 1963b) , miejscami 'l'obaczkowe. Komplęks teli zanika w dolnej części za':,.

chodnieglO zbocza nad drogą hawiarską. .

5. Dolomit szary cukrowaty z systemem żył wypełnionych grub()krystaIicznym dolomitem.

iN'ad drogą hawiarską opisanemu wyżej .lwrripleksowi . odpowiada Iiieco inny

zesp6ł warstw: · .

a. Ciemne dolomity wapniste zbite miejscami złupkowane . . b. Dolomit szary . cukrowaty warstewkowany.

c.Wapienie czarne zbrekcjowane i złupkowane.

d. Ciemne dolomity cukr.owate.

e. Dolomity cukrowate, szare, przechodzące wyżej w dolomity drobnokrysta- . liczne: ' .

W obu odmianach (d, e) dolomit6w występują wkładki hrekcji.

Leżący wyże~ kompleks dolomit6w wapnisty.ch lub wapieni dolomitycznych

ma swoje odpowiedniki· wyżej, w partiach szczytowych Skoruśri.iaka, i dalszy profil

będzie potraktowany łącznie.

6. poI<>mity wapniste lub wapienie dOlomityczne barwy ciemnoszarej, dające ostrokrawędzisty gruz. Liczne. intraklasty ^tkwiące w mikrycie (intramikryt .-'- Folk 19621). W do1nejczęści występują brekcje zbudowane zokruch6w dolomitów wap- nistych przechodzące w zbrekcjowany dolomit.

7. Wapień pasiasty złożony z cienkich (5-0;5 mm) naprzemianległych warste- wek ciemnego wapienia i żółto wietrzejącego dolomitu, który jest bardziej odporny na wietrzenie, w ^związku z czym warstewki dolomitowe ^są znacznie wyekspono- wane.

8. Łupek wapnisty, żółto. wietrzejący, na śWieżym przełamie szary z ruelicz-. nymi ooidami i cienkimi przekrojami fragmentów skorupek organizmów silnie prze- krystalizowanymi.

9. Wapienie czarne, zbrekcjowane, zawierające przewarstwienia żółtej ilastej substancji i Itrochity rQmej wielkości, od 0,'2 mm do. 2 mm. Wyraźne warstwowanie fr<akcjonalne. Warstewki gruboziarniste. przepełnione tr.ochitami i większymi od-

łamkami skorupek małżów ostrą granicą odcinają się od leżący.ch niżej drobnoziar- nistych, pl1awie pelitowych, warstewek składem i strukturą przypominających opi- sany wyżej {8) łupek. Wśród licmych trochitów, przekrojów małżów, brachiopodów i prawdopodobnie otwornic występują kuliste formy ooidowe z ciemnym mikry- towym jądrem.

Opisane wyżej skały wykazUją duże analogie z wierchowym triasem środko.;,

wym d powstały w wyniku redepozycji materiału organodetrytycznego (Kotański

1955b) .

.10. Wapienie czarne, zbite, miejscami :robacŻkowe, zawierające człony liliow-o ców z rodzaju Dadocrinus. Miejscami nagromadzenie trochitów jest tak duże, że tworzą się warstewki wapieni krynOidowych o' grubości kilku centymetrów. Cha- rakterystyczna dla kompleksów wapieni i dolomitów środk1owotriasowych rytmika sedymentacji jest tu również :rozwinięta. Na czarnym zbitym wapieniu leży ostro

odcinająca się warstewka wapienia krynoidowego za·wierająca w spągu duże człony łodyżek liliowców. Ku stropowi ich ilość i wielkość zmniejszają się i następuje

. przejście do ciemnego, drobnokrystalicmego wapienia Na zwietrzałych powierzch- niach tych wapieni widoczne są liczne przekroje brachiopodów, małżÓw i. ślimaków

nie dając~ch się jednak z powodu silnej rekrystal[zacji wypreparować i oznaczyć.

W dolnej części kompleksu znajduje się cienka wkł·adka (2'0 cm) wapienia szarego z niewd:elkimi brachiopodami i ślimakami. Być może, są to wapiel!lJie z fauną, Ó których wspomi.n.ał F. IRabowski (1959, s. 2'4). Obraz mikroskopowy wykaZUje, że około 80% skały stanowią drobne (poniżej 0,5 mm) człony liliowców spojone drobno- krystalicznym kalcytem. Jest to typowy bi'Omikryt (F<>lk 1962).

11. DolOmity jasnoszare cukrowate, z gęstą siecią żył krystalicznych, miejsca- mi zbrekcjowane.

12. Dolomity d~obnocukrowate z ^wkładkami brekcji dolomitowy.ch.

13. Dolomity cukrowat.e ciemne.

14. Dolomity drobnokrystalicme barwy popielatoszarej z licznymi gniazdami i skupieniami krystalicznymi {0,1-1 cm).

15, Dolomity szare, cukrowate (organodetrytyczne) z wkładkami brekcji. War- stwowanie jest wyraźnie zaznaczone przez róWnoległe ułożenie ziarenek dolomitu.

Dość liczne są jasne skupienia k:rystalicmego dolomitu i żyłki dolomitowe.

t6. Dolomity pelitowe szare, miejscami cukrowate, niekiedy wykazujące la-

minację.

17. Wapienie czarne, miejscami robaczkowe z cienkimi żyłkami kalcytowymi.

18. Dolomity pelitowe szare z licznyn'li. wyrostkami dolomitu krystalicznego (0,5-1,5 mm), nadającymi skale wybitną chl'opowatość.

BUDOWA GEOLOGICZNA PRZEŁĘCZY SYWAROWE.J 633

Dolomity cukI"owate, wapienie robaczkowe ora'z dolomity pelitowe (15, 16, 17, 18) prawdiopocLdbnie

mależy -zaliczyć

do gó.mego arnizylku.

Niżej leżący :zeą>ół

warstw (11, 12, 13, 14)

stanowiłhy

zatem

dolną część

górne- go anizylru. Brak ozmaczalrnych

skamierniałości

mie pozwala ma

pełne

:pa-:

leontologicme udOkumen:towarnie wielru.tychwarstw; jedynie

miżej leżące

wapieme z Dadocrinus i

tbowall1ZySZące

im dolomity cUllrnowart:e

pozwalają

ma przydzielernie ich do hytdaapu.

opisany.

wyżej zespół

warstw wYlkazuj-e

duże

analogie

z

triasem wierchowym. KOII1plelks Skalny wapieni · z Dadocrinus, miejscami Tobacz- /kiowych z

hiałymi żyłami

kalcytu,

moŻ!Ila określić

jaklo wapienie z Gutem- stein

nawiązując

do

Północnych Alp

WapiernrnY'ch

(iKotański

1965b). Le-

żące IW spą:gu.

tych wapieni dolomity cuikl'lowalte

są

7Jbmcme do dolrnoam- zyj:skich dolomitów serii wierchowej i cechy li!tologtLczm.e

(pOzwalają

na paralelirow'anie ich z dolomitami podobnymi do dolomitów 'ze Schlem

(Kotański

196· 5b).

Ponad dolomitami jpelirtowyrni (18)

występują

dolomity cukTowate i

l~iplqpoOO\Ve należące już

do dolJnego larl.ynu

(K.otański

1963ib, 19600).

STRATYORAlFM. I iLlTODOGIA SiERLI WIERCHOWEJ

Osady wierchowe na 'omawianym ter:eme

obejmują

rnalm(H}edkom, urgon i alb serii C:zerwornych Wierohów.

.

. Malmo-neokom

Z wapieni

malmo-łIledkamu

zbudowane

są

ostre

skałki

itunnic2iki nazwane

Tumd.ą

Rabowskiego

(KotańSk:i

1961),

ograniczające Przełęcz Sywarową

od

poł1udlnlia

•

.

Wycłrodlnie

malIno-neokomu

'zm.ajdują 'się również IW

dolnej

części

WISchodniego zbocza, gdzie

tworzą

odosobniony

iPłat, ~any płaltem

Ka- miennego, oodlmelany

iUskokami

od

iUTgOOU

i alOO. N a

iP'ółnoc

od

Rr2lełęczy

Sywarowej wapienie malm()-ll1oolrornu

stanowią spą.g wderehowego

pasma

urgonu

Ni€dJźwiedZia.

. '

Malm

i

neolrom

mają IW

serii dzenwonych Wderchów podobne wy-

!kształcenie

facjalne.

Są

to jasne,

ciemniejące ~u

stropowli wapienie bry-

łowe

pozhawiione wacr."Strwowama, ofacji pseudooolitorwej z Saccocama

i

tin- tim1idami

(Kotański & Radwański

1960, LetfeLd

& Radwański

1960). Wa- pienie jasnoszare z

dużym prawdCJ!POddbieństwem

mOOna

zaLiczyć

do mal- mu, a neokom

stanowią

IPrarwdopodJobnie

ciemnosza~ i

czarne wapienie spatyczm.e

7JIlajdiują~e się iu tpOdIDóża

Turni HabowSkiego od. strony

północ­

n<o-wschodrniej na Ikontakcie z werfenern Il"egl,owym ora!z w sfu'iomej

ścianie

i w grani turm przy

żlebie

Zagan. Ozarne wapienie z :liczm.yrni

żyłami

!kal-

cytu

leżące

w

spągu

mgO'IllU

Niedźwiedzia, być' może, stanowią również

wyższy

malm i

lIl~om.

W

!płytkach

cienJkich

'Wiidocme'są

liczne pseudo:..

ooidy

zawiellające

w

jądTach

ró:ime rodzaje

!członbw

Tamion. Saccocoma, które

często W)11stępUją lIlieżale:imi-e, tworząc dUże lIlagrlOma~e!nIia

.. W jed-

nym

ze

szlifów małazła się

tkulista forma

otOC'2'l0Ila .. cie.niką powłoczką anik,olitową

.

.

Jest to

.

kielich Saccocoma, pTZy czym maJbo !m' 2'lIlacza

się płyt-:­

ka bazafula, na'1lomriastmrysy

!płytek

radialnych

ruległy

caIikawitej

. rekry-

stalri:2'lacji. Pseudoooidy

mają

bard2'lo

zr62micowaną wielkość i zawierają

panad~o

spory glo.nów z l'odzaju Globochaete i,

być może,

silnie przeik!y- stal.i2'loW'arne otintiim.ri.dy. Fragmenty

skoi'upelkmałżów .z

dobrze widocznym

· *ebe:r11rowarniem

~e ,są2JWY!kle pow~oc~ onIlrolitow:ą. D~ć

pows2'leCh- nie

występują· r6wrnieżo1Jwornice

d.

gzjCzątki

jerowc6w o siat€C2Jlrowatej

stru!krbuTze. .

• : · · 0

Urgon

Na

Omawialllym

obszarze wr:gan

występuJe

rw ki1Jlru miejscach i na-:-

leży

do r6im.ych jedttl!ostek tektonic2'lIlYch. OgI'lamcza

'0Il1 od lP'ołudrnia i

za.,.

chłOdru

malmo-medlrom TumiRaJbowskiego,

schlOdząc w dół

2ibocza

wydłu-

· żooym języtkiem, sięgającym

prawie do

żlebu WiodiriiściaJk.Występuje ^On

również iW stroQPiemalmo-IDe~omu Niedźwiedzia, ikan'talktując be2'lpOśred­

lI1io z werfenetn reglowym. Z wapie.ni

urgoń:Skich

'2lbudowany jest pas ska-

.

łek ciągtnący się !J)Qllłżej Przełęczy Sy:wa,rowęj

od strony !pókliocno-wschod- niej oraz szereg ,odosObnianych

skałelk leżących

na allbie

i półl!l()CJla częśc

płatu

Kamientnego.

. .

Wylkształcenie racjalne ·· u~g~~ ·

I

jesttypowe dla senii Czerwonyćh Wierchów.

Są

to jasnoszare wapienie orgalIl!ogenilC'me, siImie pr.mkrysta:-

·

lioowarne. Na

'2'lWie1mzałyoh,S2'lOl'S1JkdchpawtieI"zchrrrlach

rwidOO2llle

są

lio21ne Ol'hltoliny, pdkru:s2lOne glony,

małże i

pojedynczeklOrale. .

. .'

.

. ^{J •}

. W st:rqpoWych·

partiach •

u~gOnru

Nied2JWied!2'lia wd:doC2'lIle . czerwone zabar.wienJi.e wapieni,

' obejmujące pai'tię 10 lki:lk;urnaStu

metrach

mi~szości.

Zjarw:iśko to' '2lWIiąmrne jest '

z Okresem rwytnUI"zenia

!PO

apcle, .ikiedy strop

Uł'lg<m'll ruległ

Skrasowie:niu,a !l"eIZyduaJrne

'~21elaza· proon.iiklnęły w głąb

ipOl'Iowa, tych warstw wapiennych

I~Lef.eLd

1965).

Ozel"WlOną barWę

wapieni

obserwować też możrra

wruTgonie KamienJIlego, gdzie

. tworzą się

lllaJWet

pokrywy

li wamew!ki hematytowe.·

. Alb

Margle albu

;1lwor.zą jądro fałszywej

'antykliny

· żlebu

Zagon,

sięgając

baJ:d:lJo wysdko, bo

aż

do 1730 m. Od strony.DoJmy

Miętusiej

pas wy'choo';' ni a.1bu

ciągme się. między 11l11gOll1.eIn

'!'uroi Ra'bowSkiego

i

Kazalnicy ·pod Kobylarzem,

I'IOZJSZerZając.się

w dolnej

części;zbocza i kontaktując

na

pół­

nocy

be1pośroomo

z werfmem i'egl,OWynt. Na '2lboc.2'lU iirad

Dóliną

. Mal, ej

BUDOWA GEOLOGICZNA PRZEŁĘCZY SYWAROWE.l . 635

Łą~

allb

żlebu

Zagon wciska

się .wąs1mIrn

pasem

międ~

malmo-neokom Tumi Rabowsk:i:ego a

plart

Kamierunego,

łącząc się

prawdqpodolmie z

1"0- .zległym

obsza,rem

występowaIl'lia aLbu pod Przełęczą Sywa'rową.

Alb ten

od

południa i ~chodu

kontaktuje ' z werfen·em ' reg1owym i ul"gQnem Prze-

łęczy

SyiWaTlowej, .od

lPółIn.ocy 'zaś IZ

dio1D.ym triasem

SlkoruśniaJka. P.od

ur- gonem

Niedźwied2lia

:na

wysokości około

1380 m

występują

w zwietrzeli- nie margle albu,

mające lIliewielikizasięg. Być może, że znajdują się

one i :nieco

wyżej,

lecz

są

przyikryte

luŹlIlymi

blokami wapiea1ti

urgońskich.

N a

półtnoc.

od

Kamie:rune~ między

dwoma

żebrami

skalll1ymi albu, predysponowalllymi

tełktolllicmie

i litologicmie,

'zjawiają się

cienikie

wtkł~

cierrmych, twaroych piaszczystych 'Wapieni glaukonitowych. War-

stetWtkJ. te mają

nd.erÓWlnomie1'l11y

przebieg,t1lwomąc s<>aWWtkowate zgru-

bienia.

NaZJWietl"załych

!powierzchniach

-margli częste są

zlimonityzowa'lle

ośródki

:nde:wiellkich

(ido 2 aro średnicy)

amonitów

^iOTaIZ

rostra belemnitów (Passendorfer 1921).

W nml'lglach pod

:NiedŹlWiedzięm

oprócz

dużej ilości

zia'IID kwarou widocme

są

polmlszone otwamice,iktórych komory

stanowią

znacmy

ipl'lOCeIl1lt

okruchów.

Występują

tuotwOl'll1'ice z rodza:juCornuspira

i

Recur-

voidęs '

(oznacmnie mgr J: GarbowSktiej).

CZWARTORZĘD

Brekcje

piargową

W rejolrrle

Idrogi

hawiaTSkiej lIla granicy kampilu

-i

dolrnego

a;ni.zy'Jru Skoruśnialka

majdruje

się

lIliewiellki

!płat

grubodktruchowych,

zwię.złych

brclrcji

'złożonyoh

·z

'O\Strdkra,wędzistych

fragmentów

skał

serii wierchowej i ikrystaJ.i:ninru. Okruchy

są rÓŻll1ej wielikoścd

-

Qd

ha.rdro drobnych do

więikszych,

o wymiaTach 15-20 cm.

Żółte węglalllowe

spoiwo zawiera drobny

żwir i

ma char:aikter masy

lWYIPełlIliającej.

GłÓWll1ymi składm.iikaiIld.

brekcji

są ,

wapienie malm<>-inJeOk:o.mu i

ulIgo-

nu oraz rÓ2lOWaIWe wapierruie 1OIksr001dU. p.oza

tym dość

powszechnie

wystę­

pują

mar.gle allbu,

Iklwarc~ żYłowe _

oraz fra,gmell1ty gralllit1;ów z

różowymi

Skalell1ii:ami.

Położenie

brelkcji jest :niejas:ne, a

wieik

trudny do sprecyzowania . .. F. Rahowski (1959)

iIlważał lPoczątkowo (ikierując Się składem

dk!ruchów),

że

ich pow:S'tarr1ie

sięga

dk:resu przedsza:riarowego.

Następnie pogląd

jego ulega.zmiacie i

iQStatruLe

jego Ilroncepcje

p1'IZy!Pisująrbrclrejom

wieik plej-

stoceńSki. Powstały

one, jego zdaniem,

w

pewrnej fa' zie oscylacyj:no-regre- syjnej lodowca.

Z.

Kotański

(1958) wskazuje na

duże

aIllalogie tych brekcjizlnlIlymi

tatrzańskimi

hrekcjami !piargowymi Ol"a' z

'Z alpejską brekcją piar-gową

z H6ttiLng

(ilnterglacjał). Brekcję

!pl'Izy

,dtr:odze

hawiaTSldej ze

względu

na jej

położenie lIlależy zaliczyć,

jego ' zdaIIliem, do interglacjaLnych brelkcji

pial'lgowych. Bowstały cme

w

'zasadniJCzo odmieIllIlych

wal'lUlIllkach

mor[o-

logic2'll1ych,

w

czasie trwalnia jednego 2Je starszych

::interglacjałów. Ukształ­

towQ\Ilie

powierzcłmi, 'W~ółczesne

okresowi !powstawania brekcji, jest obecnie trudne do odtworzenia.

, ^'

ł:

Allochtc:miczne

żwirowiska

jaskiniowe

. U podJnóż;~qpołudlniowej ścia\Ily Niedźwiedzia,

od strony Doliny

Mię­

tusiej, na

w~ości

00010 1480 m maleziooe

oostały

w usypiSlru

głazów

malmo-m.edkomskieh 'Wapieni niewielikie fragmen.l1;y (do 20 cm) silnie Sce- me\IlWwa\Ilych

żwirow:isk

jaskiniowych, miejscami !pr.zylklejone , jesroze do bloków wapieIllIlych.

Ma,teriał

jest

zróżmd.cowany pod 'WZględem wielkości

i stopnia obtoczenia. Na

ogół więiksze

dkIruchy

są

lepiej ,obtoc2lane, a nawet wypolerowalI1e i

mają

eliJpsoidalne

tkszta.łJty. Materiał

drobniejszy jest bar- dziej

ostrokrawędzisty.

WsldaiCl okruchów

wchodzą

granity drobno- igruboziarn:iste z

różo­

wymi skaloo1ami, waTce

żyŁowe,biotyt,

piaskowce jasne

i Ibrąrowe

oraz czerwone

li

zielone

łupki

ilaste. Zóltawe

węglalIlOW'e

spoi.wowykazuje

dość:

wysdki

stqpień

diage\Ilezy i zawiera /P'OJedythc.ze

szczątki

ol'lgQ\Ilie,me, pra,w- dqpodobnie

kości

lIlieitoperzy.

Jest to drugie w tym rejonie i najdalej lIla

!północ wYSlIDięte

stano- wiSko osadów jaskiniowych

.mwierających

fragmenty

skał werfeńskich.

Pierwsze mapuje

się

w JaskinllIlad Zaganem, !przy

czym

procent pias- kowców lkwarcytyc2'lI1ych

i łupków

ilastych , jest tam macmd.e

większy niż

w

żwirolw:isku

pod

NiedŹJWiedz:i.em

{Wój, oiJk 1960).

Mart:eriał żwillr,owiska

pod Niedźwiedziem pochod'Ziłby

zatem z 'tego samegoobszartu co

składlniJki.

żwirowiska

w JasIdm nad Zaganern, a mianowicie z

jądl1a fałdu

Giewontu.

ilciórego

część ,zachowała się

na

MałołąC2'll1!iatku.

Mniejszy

udział skał

wer-

feńskich wskazywa~by

na

mł'odszy

wiek

żwirowjsk pod Niedźwiedziem.

PoŁożone

na wysdkOOci

,Około

1480 iIlllIl.lP.m. (250 m nad dnem doLiny), na-

'leżą

dQ

wyższych

poziomów

żwirowiSk

IkqpallIlych, !prawd>OpOldl{)bnie staro-

p1ioceński~h

lu' b

mioceńSkich (iKotańSki

1958, Wójcik 1960).

'I1IDKTONlKiA .

Górne lPa, rtie grzbietu

dzielącego

doliny

Małej Łą!kd i Miętusią

zbu- dowane

są

z

!P'l'.ookładających się

cnarw.zajem ' ZJe

sobą

jedlnostelk wiercho- wych i r , eglowych.

Jak

już w~omIniałam,

F. RabowSkd.

widział

w

'tym

rejonie dwie dy-·

gi!tacje

fałdu

Giew()\Iltu l"o2ldzielane dolnym 'triasem reglowym. Margle

BUDOWA GEOLOGICZNA PRZEŁĘCZY SYWAROWE.T 637

albu ze

·żlebu

Zagon uwaZane

były

za.

jądrową część

fmgmen'bu

Skrętu kOl12len.iowego

rajdu GiewanrfJu,

Iza pośrednictwem ~ÓTegro \fałd ów łączyłhy się

z

fałdem

Czerrwonych Wierchów, InteIipretacja taka jest

iW

!Jbeonej chwili nieaiktuaLna,

W

nowej dIIltel'lPremcji budowy pasma wierehowego, !podanej !przez

Id " o 500m

'" _'

. .

^"

'"

.. - .. -.

.

^~

.

^{... . ",}

~

jSW

-"-0

".

Sfawki

o~

No WyżneJ

Fig. 2

Mapka tektoniczna rejonu Przełęczy Sywarowej

Seria reglowa: td ladyn, an anizyk, kg kamp.il górny, kd kampll dolny, 8 seis. Serie wier- chowe: am, w margle i wapienie glaukonitowe albu, u urgort, mn malmo-neokom. ~TR odwró- cona łuska Turni Rabowskiego, ~PS łuska Przełęczy Sywarowej, ~K łuska Kamiennego, jSW jednostka Suchego Wierchu, 1 nasunięcie reglowe na podłoże wierchowe, 2 granice nasunięć

mniejszych jednostek tektonicznych, 3 uskoki, I-V linie przekrojów geologicznych (fig. 3-7)

Tectonic map a:f. the region of Sywarowa \Pass

Sub-tatric sedes: td Ladinian, an Anisian, kg Upper Campillan, kd Lower Campilian, 8 Seis.

High-tatric series: am, w marls and glauconitic limestones of the Albian, u Urgonian, mn' Malm-N·eocomian. ~TR reversed scale of Turnia Rabowskiego, ~PS Przełęcz Sywarowa scale, lK Kamienne scale, jSW Suchy Wierch unit, 1 sub-tatric overthrust onto the high-tatric sub- stratum, 2 boundaries of overthrusts of minor tectonic units, 3 faults, I-V lines of geologie

sections (figs. 3-7)

z.

Kotańskd.ego

'C1961, 1963a),

fałd

Giewontu

ścina sfałdow8lllY, wyraźnie

dwudzielny

fałd Ozerwicm~h

Wierchów.

Składa się

on

^iZ

dwóch zasadni- czych

fałdów

symlkl!itnJa1Inych:

półinoctnego ~

dy;girtalCjaOl1ganaw

i poiłud­

niawego - blOk

ŹdziaI"ÓW,

oddzielonych

rwy1bi1mą dyslOkacją

OrgaJllów.

P, ad

wpływem

lIla!SUwanda

Się

jednostlk,i Giewdntu

nastąpiło

poddarcie · i

odgięcie

ku

półInocy

mas

fałdu

Czerwony oh Wierchów na, gromardWlIlych

w

depresji . Jawom ---, GoryC2'Jk.owejd

tworzących

tu

^elewację

Czerwonych·

Wierchów. W wYIIlHru tego [pl"ocesu

powstał :zamylkający 'się

od

południa skręt

sytnJkliJnalny

Małej ŁąIki.

Górne, odwróc,one

^skIrzydło

sYIIllklirny

^Małej

ŁąIkd, łączące się !Za [pOŚroomc1lWem rtegogkrę1Ju

z faMernsytnJklirialnym

~g8.lIlÓW, :ZiOstało

il:m2Walne ro2JWl.oozonym

fałdem Małej ŁąIkd. (KOtański

1963a).

Skręt

synlklilhallIly

Małej Ł~ można !Pl"~eśledzić

od masYJWll

StołóW

na

~chod:zie,

gdzie

'za'ZJIlacŻB. Się on

w warstwach

środJlrowego trłasu,dog­

gem i malmu, [poprzez Or,galIlY,

Małą li Wiel1ką Świstówkę, aż !pa

wsthQooie .:zibooze Dold!ny

Małej Łąki,

;gdzie alb i Ul"gon

Siaidłej

TUl'IIl:i 1. Mrui.chowych Tu,l.'!ni

należą dio

1IOwlecoonego

fałdu .Małej ŁąIlm (Kotański

1963a). Frag- menJty

omówJiolIlychwy~ej

· elemwtów

te~tonri.czmych występują

w

p<:>łud­

iIlilOWej

części

badanego !terenu.

Bud()lwarej'on'U

'Przełęczy

Sywarowej

wyjaśniła się

w 'Ogólnych

tza-

rysach pozbadaniu 'budowy

UlPł~ru Miętusiego,

,gdzie

'ZQStały

wydzielone prLZez Z,

:K!otańSkiego

1(1965a) r.eglowe jednos1ikd telktonic:zne

IIliższe

·od .jed- nostikri Suchego Wiereh'll

~

m.in.

łuska Płeca ii. łruska

WIOlami.· Z.

Kotański widJział ,Przedłlużęme łuSki

Pieca w werfelIlie

1P,rzełęcży

SywarlOwej

i

za-

prqpon.mv.8ł

Wydzielenie

llutajodręhnej łuski,

na ikt6rej

:leży

wierchowa

łuska Nieldźwiedzia, !p~iy1Wlecrona

w

spągu pła!Swrowiny cząstkowej

Su- chego Wierooo ..

Dokłame

badalIlia · przeprowadzone przeze mme

potwierdziły

te pa- ralelizacj'e

li p02JWoliły

[[la IPrzedstaw,iwie w

szczegółach obra'żu

budowy tego rtak skOInjplillrowaIIlego rtektondcZJIlie ,Obszaru.

Jednostka Organ6w

~

fa{d synklinalny Malej

Łąki

Sytn!kI.in:a

Małej Łąiki

w okolicy

żlebu

Zagon

przeobraża się

vi

fałszy­

wą antylkl:iJnę

z albem w

jądrze (KotańSki

196318.).

^Roozległy

obszaT

^wystę­

powam.a albu

;nad Kazalnicą

ulega

tku

;górze stopniowej redukcji, by wres2lOie lIla

IPrrełąozce między

Kobyla:r:rem a

T.umią

RaJbowSkiego ogra-

lIliczyć się

do

wąskiego

pasa

rozszerzającego się

emów

fili stronę dJna

Doliny

Małej Łąki i przechodzącego

lIla

.zbocze

!pod:

Pr2Jełęczą Sy;warową

i

Niedź­

wiedziem

(1P1.

I-IV).

W sWOjpie albu

'ZJIlajd!ują się

wapienie glaukonitowe z

fauną łączące się

sedymentacyjnie 'z iU't.gonem KObylarza i Wiel1kiej Turni .

~przekI'lOj,e

I

i

II). .

BUDOWA

GEOLOGI~Z~A PRZELĘCŻY

SYWAROWJtJ' 639

Odwrócona

łuska

Turni Rabowskiego

.

TunndaRJaJbowSlciego,

stanowiąca iPół!nJoone Skrzydło fałszywej

arrlJty- kImy,2JbuJdowana jest z odlWl1"óoonej

śerdi

:rnalmo-m.edkomu i ucr:;gonu. Neo- K!om

lwystępuje

w

spągu

1k000000le!ksu,

^IW

stromych

ścianach

T:urni od strony

żlebu

Zagon,

przylegając

bezJpOOred!nIi.o do

łu~ów

mrurgl.istyeh albu; ur.gon

2J6stał tu wyciśnięty.

Znajduje

się QIl

jedynie n

:

a

,

zachodnim

IZlboczu,

gdzie

ciągnie· się

drugim,

rwąSki:m pasemdka]:ającym

od

połudJni'OWego

zachodu ma!m()-!Ileolrorri 'I'urtni Haibowskiego {pl. I

~

prze!kTój V).

Obecność środko­

wego triasu, TysowalIl!ego w

lIliektórychujęciach

przez Rabowskiego (1959), w

·

szczycie Tum.i nie

·!ZJostała

potwierdzona.

Od !półInocy, wzdłuż

lmii na-

SUJnii.ęcia

m.almlcHnedlrom

i wrgan 'fumi

RalbowSkiego

granli.ozą ~.

reglowym dolnym

:

triasem

należącytrI!

do

łuSki Przełęczy

Sywarowej

'(!pl. .

III i IV,

przekroje. LII

ii IV). .

Masyw 'Durni RabowSkiego !r.o2Jbity jest na szereg

skałelk,

w których

uławioenie jest

niedostrzegal!!1e. Strome,

IPredy~ponowane

telkJtomcznie

żlebiOri. powodlują 002JCZłonlkorwa!Ilie

mas /Wap1€1Il1Ilych.

Przeważa

system

uskidk:6w

o Ilcierunlka.ch

wi1'~!W ii ·upadachpółtnoonych

(!pl. II

i

III).

Ślady uławicenia

mo2m.a

dbser.wować.

tYlIlro w /Wapieniach

UllgOntl.

Alb

:re

żlebu

Zagon

!podściela podwijające się

wars.twy Turni Ra-

.

bowskiego.

W~OC2Jne. ,to

Jest

;zarówtli~

od

zachodU, .:nad Domą Miętusią,

jak i od

wschodlu od striony Doliny

Małej- Łąki

(pl. II i III, IPrzekroje III, IV i V).

KOIli~ ,

z aJJbem :ma

'W większości 'przypaldlków charakter tekto-

niemy, a

Ul'!goIl IW

przeważającej części uległ rwyciśnięciu. i BraJk jest rów-

nież

/WIajpien.i

gla'llll«miii~h

alhu,

<wyStępujących

jedytriie

VI połi.Kłnio-

,. . . i

wyro Skrzydle

fałsżywej

antylkliny

żlebu

Zagan.

Ze

względu· na,rwyraŹIlą odrębność telktoniO.mąThllm,i

RabowSkiego mama potraiktowaĆ ją w Skali rtego Il'ejon.u jako element niasunięty i naz-

wać odwróconą łtuSką

'Dul'lIli

RabawSkiego. stanowiłaby ona

zaJtem. wtómy, usamiOd!zi.el!!1iony teiktOlll:icz:n:i:e element

fałdlu

sytnikliLna1nego

Małej· Łąki.

Łuska Przełęczy

Sywarowej

W 'OParciu

^Q stosuJnki

'zaobserrwowane na g'r2Jbiecie

Upłazru Miętusie­

go,

dzielącym Dolinę Miętrusiąod

Doliny

Kościeliskiej,

Z.

Kotański

(1965b)

przą>rawadzi.ł

parale1i2'JaCje .tektoniczne,

po2'JWalające

na wydrzielenie jed-

n~tek

'tektonioznych na omawiaJn.ym obszarze.

WyrÓŻ1nion.a

tu

została łuska PD:-zełęczy

SywaTlOWej,

IZbUdow8ll1,a tz ru1lWlorów

seisu

i

Ikampilu, sta-

nowiąca hyć może przedłrużen1'e łuSki

Pieca,

^leżącej pod jed!ll!ostJką

Suche- go Wierchu.

Tria,sśrodaoowy ,,lWewIIlętr.z:ny" !

(RabowSki

1.959),występrujący w ~e­

jonie

wogi

hawiarSkiej

i pod Niedźwiedziem,

przy

dokładniejszym

bada- niu

dkazał się

g6rtnym ikampi.lem.

. . . ,

Być marże, że część spągowych

warstw

ż~ wietrzejących

dol·omi-