Budowa geologiczna antykliny Gopła

Budowa geologiczna antykliny Gopła

Prace mające na celu rozpoznanie bud'Owygeol'Ogicznej 'Okolic Gopła zapoczątkował Instytut Geologiczny. W oparciu o profil sejsmiczny A. Izakowskiego, na !którym w 'Oibszarze Pagórek '(na NW od Sompolna)

zarysowała się wyraźna forma antyklinalna, założono w r. 1955 otwór wiettniczy typu oporowego Pag6rki IG 1.

Jednocześnie, ze względu na dekawe występowanie śladów bitumi- nów w obszarze Kruszwicy (Wola Wapowska, Wolany), antyłklmą tą za-

interesował się przemysł naftowy w ramach zapoczątkowanej w r. 1955 akcji poszukiwawczej nla Niżu Polskim. Pomiędzy Kruszwicą a Pagórka- mi, a więc w 'Obszarze jeziora Gopła, przystąpiono wówczas do wykona- nia .całej serii profilów sejsmicznych. Przy projektowaniu ich oparto się głównie na istniejącej mapie grawimetryeznej (fig. 1), na !której wzdłuż

jeziora zarysowywała; się wyraźna anomalia ujemna (od -,26 mgI. w kul- mina<:yjnej partij do -35 mgI ~a peryieriach).

Wykonane w r. 1955 pr'Ofile sejsmiczne w powiązaniu z mapą grawi-

metryczną umożliwiły założenie w początku r. 1956 pierwszych otworów wiertniczych strukturalnych :(Gopło Geo 1, 2 i 3), które wyznaczono w ma- ksymalnym punkcie kulminacji grawimetrycznej (fig, 1). Głównym za- daniem ty.ch wierceń było określenie i rozpoznanie utworów wYstępują­

cych pod· <:zwartorzędem i trzecioTZęClem oraz wyznaczenie osi fałdu,

kt6rej według wyników ,badań grawimetryeznych spodziewano się w po-

bliżu otworu Geo 2. Po wykonaniu tych trzech wierceń okazało się, że najwyższe wyniesienie warstw występuje w wtworze Geo 1, w :którym na głębokości 508 m pod utworami <:zwartorzędu i trzeciorzędu oraz

,,/białej" kredy węglanowej stwierdzono strop piaskowca albskiego. Po-

zostałe dwa wiercenia (Geo 2 i 3) były prowadzone w południowo-zachod­

niej (skrzydłowej) strefie fałdu i do kbńcowej g~kości (503,3 m i 504,2 m) nie osiągnęły piaskowca albSkiego.

Korelację wyżej wspomnianych otworów w pierwszej fazie ich roz- poznania przeprowadzono głównie na zaqbserwowanym zróżnicowaniu

litologi'Cznym monotonnej serii jasnych margli górnokredowych. Otwór

..

260 ^Ju1ian Sokołowski

Gopło Geo 1 przyjęto za standartowy i wyróżniQnQ tu następujące serie:

Głębokość w m Opis

() -+-

45 - gliny morenowe (czwartorzęd?

4'5

-+-

95 - iły ipOznańsikie i !piaski z Iburowęg1em {trzeciorzęd)

95

-+-

200 - margle jasnoszare prawie białe, w stropie z opoką odwapnioną {seria I}

205

-+-

266 - margle jasnoszare, plamiste (seria II) 266

-+-

340 - mar~e szare ze szczątkami fallUlY (s'eria UlI) 340

-+-

382 - margle stalowoszare {seria IV)

382

-+-

415 - margle sm.U:gowane z wkładkami wapi,eni (seria V)

415

-+-

503 - wapienie margliste 'białe z ciemnymi wkładkami. _zie1Q!lY.cł). m,l!IJg~i ... (s~:- ria V I ) ' .... ·"~' ". ,. ,. ,. .. .. :', ,~" .. c, .. ' ',' 503

-+-

508 - margle zielone i roo'Owe, miękkie, iIlaste

508 -'- 513 -,,"·piaskowiec kWa:rcowy średniozi,airnisty, o ,porowatoŚci 6,64 -'-7,87%, . , iiprzepuszczaIIloŚći odpowiednio 34,6

-+-

624;0 mcIc (wedłt;,g ';yniików

podanych przez Glówne LahoratoriJUm Prz,emysłu Naftowego).

i . W otworach Geo 2i 3 udało się określić podOibne serie z tym, że

pierwszy:

z

^nich

w

końcQwej głębokości 503,3. m ,osiągnął strQP serii: VI,

podeżas gdY$krajny Geo 3 (5M,2 m) już tylko strop serii II. Wzrasta tu natomiast miąższość serii l, w Iktórej il'a podstawie oporów stwierdzonych przy profilowaniu elektrycznym dały się wytizielić trzy, różne ogniwa:

g-órne i dolrie O niecomniejsżych QPora<Jh i ś.ródkowe - o oporąch zwięk-

szonych i bardziej zr6żnicowanych. .' . . , "

':'~ .. !rena Heller (1957) l), po przeprowadzeniu badań mikrofaunistycznych w..otworze Goplo Geb.2 podaje .na_gł,ębokości96_+ 316 m, a więc w:'serii l i .II, masowe występQwanie form: Heterostomella!ij)~, Gilmbelirw. gZo ..

,bulQsa E' g g er, ,,;Buliminella cars,eyae P l:u mme 1';' GlobO'rotatites mir chalinjan,a C u s h., Gyroidina globosa C u s h., Globotruncana margi- 'J1,ata ·H e ąss; Rotundina ordinaria S u bb Q t in?, bardzo. d..UŹQ z,ro~

dziny Lagenidae' oraz . Bulimina re-ussi M' Q ri o' w, :BoliiJf:nJ,ui- etegi C u s h., Pullenia cretacea. C u s h:, <NebJUibelli'na d'O rb., CibtCidesn'ar:

pęri C U$h. ' . .'

, Na tym tle w serii I ( 9,6

-+-

^2'20 m) występują char,akJterystyczne ga- tunki: Bolivinoides peterscmi B ro t z e n, Bolivi1wides ·d.e&ordt.a dec&r'a-

ta: (J. Q ne s) i-StensiOina pómmerana B r o t z en. " . ... . " . -, :·W serii II (2,20 -;- 316 m), prócz wymi,enionych gatunków pojawia się

$ttemiOina e:i:culpta (R e u s s) i StensiOina exeulpta (R e. u s s) ·var. gra- ciljs" B rQt z e. n~Obie te serie, po uzgodnieniu z l. Heller, zaliczono d,Q

kampanu. . . . . ..

W serii III,od głębokości 3:16 do 397 m, wystęPllją-gat:un..Ki charakte- rystyczne dla całej kredy górnej oraz killka okazów Bolivinoides decorata delicatula C u s h .• które reprezentują jedyny gatunek 2lfodzaju Boli':' vinoides i przechodzą do santonu. Częstą f'ormą j,est tu StensiOina exculpt4 (R eu s s) var. gracilis B r o t z e u, która! r.a21em ²¹ Stensioina exculpta.

(R e u s s) jest formą charakterystyczną dla sant01lU. W próbkach pQbra- nych z serii IV (397

-+-

423 m) przeważają gatunki z rodzaju Glóbbtrun-

.; , 1) l. Heller (1957) - Notatka w spraWie m1krofauny 1Il otwOru Gopło Geo 2 (rękOpis). Arch.

D~.,.GeOl. p.G.W.I>,N.

cana i ,GLobigerina oraz, StensiOina exculpta (R.e ^1.:1 s's) 'var., gracilis B r o t z e n, . ktÓI."a nie przechodzirdo turonu i StensiOina prae-exculpta.

K e 11 er; któr,a występuje

w

^turonie i erriszerze. ': '.

W serii

v

:(423 -:-,503 m) otworu Gopło' Geo2 Irena Hellerp.cidaje-

Spośród występujących ,globotnmkan formy: Globotrwricana ' lapparenti bull()ides (yo g te r), Globotrunc(lna laPpaTenti COTOrw.ta BoI} i,GlQ'~'

botruncana globigeriiwides B r o t z e n oraz Stensioina p-n/lie-ea;culpt;t4 K e 11 e r, Ammodiscus cretaceus C u ą h. ' ": :,',' •

. Wszystkie serie wyróżnione li- tologicznie i potwierdzone później tnikrofaunistyczniezarysowały się rÓ'WPieżIla wykresach profilowa- nia e'lektrycznego zarówno po stro- Bie OpOTÓW, jak iP.S-ów. Tak więc

seria II charakteryzuj-e się stosun- kowo dużymi oporami, seria ItI i IV - mniejszymi, V i VI,...;... zn.o- wu dużynii, rnargle natomiast zie- lone i cżerwone, występujące nad

piaskowce:ąlalbskim, charaktery-

zują się wyraźnie małymi opora- mi.'

'c,W oparciu o wyżej wspomnia-

ną korelację litologkzną wykona- no już wówczas (czerwiec, 1956) przekrój poprzeczny ,przez anty-

klinę Gopła na ,linii wierconych otworów. Następnie

w

opaTciu

f) wynik wiercenia Pagórki IG 1 i' istniejące 'profiie" 'sejsmi,czne z r. 1955 wykreślonópierwszą pro-

wizoryczną mapę strukturalną (J.

Sokołowski,- A. Tokarski) stropu"

piaskowca, alibskiego, która wska-

zywała ha zanurzenie się antykH- 'p

ny Gopła w kierunku PagÓrek.-Na, l:,;;=t=::;!!r::====<i~::=~~=...;J, pOdstawie tej mapy zaprojektowa- ' Fig. 1. Mapa,grawimet-rycZlIla okolic ą-o- no dalsze wier(!enia: Gopło Geo 5 pła

fGeo 6, na przedłużeniu istnieją- Gravimetric map of the vicinityof

cego już pTofilu wierceń, w celu the Gopło -Iake . określenia zapadania skrzydła

półn.-wschod., oraz Gopło Geo 4 i Geo 7 - w celu,zbadania kulminacji osi podłużnej. Otwory Gopło Geo 8, 9, 10 i 11 zakładano na podstawie analizy mapy strukturalnej gipsówpurbeku wykreślonęjpod koniec r. 1956 przez K. Mrozka, J.Sokołowskiego i A. Tokarskiego w oparciu o wykonane w tym roku profile sejmiczne z uwzględnionymi w nich wy'-

nikami wierceń. " " '

262 ^JuLian· Sokołowski

W wyniku wszystkich. wierceń otrzymano potwierdzenie w ogólnych zarysach ^wstępnego rozpo·znania geofizycznego z tym jednak, ^że zanu-

rzanie się faMu w kierunku południowym okazało się nieco większe niż

na to wskazywały profile sejsmiczne wykonane w tej części antykliny.

Materiał faktyczny, dot;v.czący antykliny Gopła, już w chwili obecnej (mimo 'braku końcowego opracowania-faunistycznego^l) pozwala na wy';'

ciągnięcie pewnych wniosków na temM jej st:r:atygrafii i budowy geolo- gicznej.

Najstarszą stratygrafiocznie serią, osiągniętą dotychczas w wierceniach

przemysłu naftowego, ^są tu utwory jury górnej stwierdzone w otworze

Gopło Geo 4. Są to od dołu wapienie szare zapiaszczone, nieco dolomi- tyczne, ^wyżej oolityczne, margliste i znów oolityczne (razem ^około 40 m).

N ad nimi występuje 20-metrowa seria łupków marglistych barwy zielo- nej, w środku z cien1ką wkładlką wapienia. Wyżej leży znów mieszana

seria (miąższości około 75 m) ilasto-wapienna z charaktery-

Fig. 2. Mapa strukturalna gipsów pUl1beku antykliny Gopła

Structural map of the Purbeckian gYP61lill1 in tthe Gqpjło aIlAticlinori1lill1

. stycznym zlepem muszlowym w ^spągu i w stropie. N a podsta- wie danych litologicznych i wstępnego rozpoznania fau- nistycznego, utwory te naieża­

łoby zaliczyć dopurl>eku-bono- nu.

Kreda dolna wyks~tałcona

jest. w postaci utworów piaSz~

czysto-ilastych 75 m miąższoś­

ci. Nad nią występuje dość je- dnolita seria piaskowca a1bskie- go (około 7.0 m) i maTgli czer- wonych (1,5 m) zaliczonych

również do albu. Cenoman re- prezentuje tu JtiUrunastometro- wa seria margli zielonych i sza- rych z Inoceramus cripsi (M a n t.) według F. Mitury.

Najniżsźączęść kredy gór- nej tworzy dobrze dający się wydzielić litologicznie biały wa-

pień turoński z czarnymi krze- mieniami rzadko' rozsianymi w skale. ^Występują tu formy po- dane przy omawianiu serii V oraz Gaudryina serrata (Wend.), Rotalipora appenninica (Renz.) Ponadto znaleziono (F. Mitura, 1956) ² inoceramy gatunku la- biatus i latus. Grubość tego przewodniego kompleksu w

Z) Mltura F. (1956) - Geologiczne uzasadn1enie akcji poszukiwawczej na strukturze· "Go- :pło". (Maszynopis). Arch. Dz. 0601. P.G.W.P.N.

osiowej partii antykliny wynosi około 100 m. Ponad nim spoczywa dość

jednolity kompleks margli opisanych ^wyżej (serie od IV do I), w którym mikropaleontolodzy rozróżnili wszystkie ^wyższe poziomy kredy górnej do' mastrychtu włąCZlllie. Dolnla część tego kompleksu, koloru bardziej sza- rego, obfituje w okazy inoceramów, które szczególnie licznie spotykano w otworze ^Gopło Geo 9, gdzie znaleziono ich ponad 20 okazów (dotych- czas nie zostały one jednak jeszcze określone rodzajowo).

Na nierównym zerodowanym podłożu kredowym występują utwory

pia'Szczysto-mułowcowe i ilaste zawierające niekiedy wpryśnięcia pirytu . i wkładki węgli Ibrunatnych (do 2 m :miąższości). Utwory te zaliczono do miocenu. Miąższość ich wynosi od 21 m w otworze Pagó~ki IG 1 do 47 m w otworze Gopło Geo 3. Nad serią tą leżą brunatnoczerwone i zielone,

tłuste, bezwapienne iły poznańskie (plio.cen). Grulbość ich waha się od

śladów (w otworze Gopło Geo 6) do 3¹5 m (w otworze Gopło Geo 5).

Utwory czwartorzędu Składają się tu z naprzemianległych poziomów gliny morenowej z eratykami oraz piaSków i żwirów fluwioglacjalnych z materiałem północnym i lokalnym (kredowym:).

O~. __ ~ ____ ~2 ____ ~~ __ ~4km

&'fr"'~ .~ ... r?:;.1 rj0"I L.:!.J2

w»a.'l

.:~~j. 3 ^~ ~4 ^n:r-J ~5 _ _ 6 .--- 7 .u>>>8 Fig· 3. Pr.zekrój jpqprzeczny I-I przez obs7.ar Gopła

Horizo.nta.1 section I-ll tlM'ough the Gopło

area

1 - czwartorzęd i trzeciorzęd, 2 - kreda górna, 3 - kreda dolna, 4 - malm, 5 - dogger, 6 "- refleksy sejsmiczne, 7 - granice warstw (interpretowane), 8 - poziom gipsów

1 - Quaternary and Tert1ary, 2 - Upper Cretaceoua, 3 - Lower Cretaceoua, 4 - Malm, 5 - Dogger, 6 - selBm1c refiexes, 7 - layer boundar1es (lnterpretated), 8 _ gypsum hor1zon

Tektonikę antykliny Gopła na odcinku między Kruszwicą i Sompol- nem (długości około 35 km), charakteryzuje mapa strukturalna (fig. 2) i przekrój poprzeczny (fig. 3) wykreślony w oparciu o profil sejsmiczny.

Mapa wy/konana została na podstawie profilów sejsmicznych oraz da- nych ż wiercenia oporowego Pagó:rłki IG 1 i jedenastu wierceń geologicz- nych o przeciętnej głębokości 500 m. Refleks, który ^przyjęto za przewod- ni przy kreśleniu izolinii mapy, na większości profilów sejsmicznych za-

znaczył się bardzo wyraźnie występując zawsze w towarzystwie drugie- go równoległego refleksu; na sejsmogramach odpowiadał on charakte- rystycznej krzywej o poczwórnym impulsie. Głębokość tego refleksu na

264 ^Jti.Han Snkoł'Qwski_ •

profilu_ przęehodzącym w _ poblizu Pagórek pokrywała się z_ gł.ębokością niłwiercania .w otworze ,gipsów purbelku. -Na tej podstawie uznano, że re- fleks ten wiąże się z poziomem ,gipsowym; Ze względu na -:brak wyraź.;,.

nych refleksów w osiowejpattii antylkliny, dowykreśleniił izolinii tej

części antykliny wykorzystano wier,cenia geologiczne,' które umożliwiły uzupełnienie danych sejsmi<:zilych. Za poziom korelacyjny przyjęto tu strop piaskowca al'bskiego, który stwierdzon.o w otworach: Gopło Geo 1 :o,a głębokości 508,0 {-429,5 in) ,8, Geo 4 - na: gł,ębokości 3,27,0 m - (":244,5 m),Geo 5 -'--'- na głę/boloości 594,0 ID (-514,1 m), Geo 7 - na głębo1ko..:.

śei372,0 m (-2:90,6) i GeQ 8 - na głębokości 419,6 m (-32'4,1 m)~ Zna,..

~ącż otworu PagórkiIG 1 miąższość warstw od stropu piaskowca do gip,- s.ówpurbeku i uwzględniając przy tym cienienie utworów w kierunku osi, 'w'yinterpolowano przyp'uszcżalny, 'prżelbieg izolinii odp.owiadających

stropowi bOIionu w <:entralnej .osiowej części antykliny. Mapa, która w ten' sposób powstała, dą.je łącznie z przekrojami obraz budowy geolo- gicznej .omawianej antykliny. _ - , -

Antyklina Gopła jest to ^długi garb o kierunku NWN-SES, a więc

mniej więcej zgodnym z kierunikiem wału kujawSkiego, ,od którego od- d:z,ielona jest synkliną wypełnioną utworami kredy najmłodszej. Szerokość

strefy osiowej o słaJby'ch l'efleksach waha się w granicach 1,5 -7-3,0 km;

szerokość natomiast aIrlitykliny wynosiokOiło 7 km, długość - 35 km.

Cała antyklina wykazuje pewne elewacje 'osi podłużnej. Najwyższa ele- wacja występuje w oIkolicy otworu Gopło Geo 4, skąd zaróWno w kierun- ku NWN, jak i.SES oś wyraźnie zanurza się, c.o stwierdzono w otworach Geo 1 od strony NWN oraz Geo 7', 9 i 10 od strony SES. Poziom gipsowy, który Vi' otwiorze Pagórki IQ 1 wystąpił na głębokości 1 233 m a w par- tiach synklinalny<:h struktury zaznacza si.ę nawet poniżej głębokości

1600 m, w obszarze największej kulminacji, w wypadlku ciągłości, powi- nien wystąpić na głębokości około 500 m.

Całość !budowy geologicznej ma również swoje odzwierciedlenie w grawimetrii '(fig. ł i 2), mianowicie szczytowa strefa wyniesienia przy- pada na najmniejsze wartości :ujemne anomalii grawimetrycznych, partie natomiast' syn!klinalne grawirnetrycznie odznacz.ają się najwięlkszymi wartościami ujemnymi.' Kulmina<:yjn:a-strefa wyniesienia przypada nie na "szczycie grlłwimetr;ycznyni", lecz pomiędzy dwoma "wyniesieniami", w miejscu rozchodzenia' się linid, co może się łączyć z wgłębnym oddzia-

ływaniem m!łS~olnych; .. .... . _. . .

Budowa .g'~olqgi9zrią w. połud,niowej crzęści antykliny w okoli-ey Pagó- rek dotychczas· nie ·z.osta.ła jeszcze jednoznacznie określona, gdyż istnieją'

tu pewne rozbieżności między profil.em sejsmicznym A. Izakowskiego a profHamiwykonanymiprzęzPrzedsięlbiorstw.o GeofizykiPl'zemysłu.

Naftowego. Niekómpletna jest tu też mapa grawimetryczna. ,Na profilu

:4.

'Iiakowskiego" zaznacza się tu formaiagodna i otwór Pagórki.1G 1 Wiercono

w

^pobliżu jej srezytowej partii, natomiast profile sejsmiczne wykonane przez przemysł naftowy wskazują na bardziej strome ułożenie

warstw i według tych profilów otwór pagórlki IG 1. byłby naskrzydle

półno,cno-wschodnim · a oś wypadłaby w okolicy otworu Gopło Geo9.

Przy tym założeniu piaskowiec ·a]lbski powinien tu wystąpić na gł-ęboko-

~)i4CzbY_W nawiasach -o=aczają głębokość .'.bezwzględną.

.ścidD 500 m. Tymczasem wiercenie otWDri,J.·Geó9.za'kDńczono na.głębD­

kDŚci .751 m. w wapieniach turOJlu,n'ie DsiągającpiaskDwca. Wydaje się więc by,ć najbardziej prawdDpo.dD!bne, że oś pDdłużna fałdu przebiegat,-,

pomjędzywsPDmnianymotwor:em GeD.9 a o.twDremPagórlki IG L·ZachD- dzi jednak także mDżliwość· istnienia w tym Dbszarzę ąyslQkacji podł~ż.,.

nej, jak to sugeruje A. KisłDW i za~czym do. pewnego stDpniamQgą prze.,,-

mawiać, próczstrDmych i niekiedy··krzyżujących .się r;efle\ksów sejs1llic~,

nych, także -zlustro.wania dbserwDwaue na .rdzeniach. . ' Rozpoznanie calej antykliny GDpła Draz sąsiedniej - Mogilna, pDZWD- liłD na zmodyfikDwanie dOltychczasDwych poglądów dDtYCZących budowy

tego Dbszaru. Okazało. się, że Dbszar znany ciDtyqhczas,pod:'Aa..żw:ą niecki

mDgileńskiej kryje w so'bie wyraźnie spiętrzone formy antyQdinalne, w których jądra,ch występują pod nadkładem nie tylko utwory kredowe, ale taikże utwory o wiele starsze, bo nawet kajprowe (Mogilno Geo 6).

O niecce mogileńskiej można by mówić obecnie jedynie w sensie grawi- metrycznym, gdyż obszar ten charakteryzuje się faktycznie wartościami

ujemnymi. W znaczeniu geologicznym wydaje się słUSiZIliejsze. używać

ogólnego pojęcia niecki łódzkiej czy łódzko-szczecińSkiej niż szczegółowe­

go pojęcia niecki mDgileńskiej. Okazuje się bowiem, że rni~~ Mogilno, od którego przyjęto nazwę niecki mogileńskiej, nie leży' vt

centrum

OIbtli':::

że.nia, ale przeciwnie - nJa jednym z wyraźnych anty-Jklinalnych wy-

niesień. . .

W związiku z obecnym rozpoznaniem struktur Gopła i Mogilna zmie-

niły się również możliwości po.szukiwawcze dotyczące tego obszaru. Prócz dDtychczasowej koncepcji, według !której możliwości występowania ropy

wiązano z kredą dolną, doszedł tu także prQblem PQszukiwań w utwo- rach jurajSkich (dogger i lias) a nawet w serii cechsztynu (np. w wypad-:- ku Mogilna). Prace PQszukiwawcze w tym dbszarze w chwili obecnej po~

winno się skierDwać przede wszysvkim na Qdkrycie i zinwentaryzowanie struktur, a następnie wybranie struktur najbardziej !korzystnych w· ce1u przeprowadzenia na nich wierceń . poszukiwawczych; " .

W wypadiku antykliny GQpła kreda ,dolna, która' najwięcej rokowała:

nadziei, obecnie, przynajmniej w części rozwiercanej, okazała się niepro.":' duktywna, co mo.że wiązać się.z 'bardzo rQzległą formą antyklinalną lub ze stosunkowo. bliskimi wychodniami' kredy dolnej na PQwierzchnię' me'::

zozoicLZną na Skrzydle wału kujawskiego. Bardzo słabe ślady ropy na:

płuczce i zapach ;bituminów stwierdzono w rdzeniach jedynie w czasie wiercenia Dtworu Gopło. Geo 4. Szczegółowe badania tego. kQlektQra ro.py przeprQwadzone będą w otWQrze Gopło. 1 obecnie wierconym. W otworze tym, prócz zbadania bitumiczności kredy dolnej do głębokośc~ 3 000 m;

spenetruje się również s,erie doggeru i. liasu oraz przy koriystnych wa-' runlkach ułQżenia warstw - .utwDry starsze aż do pstrego·piaSkowca ..

Antyklina'Gopła przedstawia, prócz możliwości występowa,nia suro'w~

ców bitumiczny.ch, o.biekt poszukiwań złóz rud żelaza. PQziom rudonQśny

w kredzie dolnej w otworze Pagórki IG 1 na ,dość znacznej głębokości, w kulminacyjnej cz,ęści antylkli~y (Gopło GeD 4) wystąpił znacżnie wy- .zej, chociaZ w fQrmie bardzo. zre.dukowanej. W parttiach' skrzydłowych może okazać się tu jednak tych samychni.iąższości ,CD w Pagórkach, a:;ze wv.gl'ędu na wyzsze występDwanie może mieć WiękSze 'znaczenie ptak.:.

tycżne. . . . . ' ,,-

266 ^Ju1ian Sokołowski

Pewne znaczenie pod względem ekonomicznym mogą przedstawiać

również węgle brunatne miocenu) które stwierdzano tu na ^niedużych

głębokościach.

·Prace wiertniczę nad rozpoznaniem struktury Gopła są obecnie w to- ku i niniejszy artykuł należy traiktować tylko jako rtymczasowe opraco- wanie. Ostateczne wyniki badań zostaną opublikowane po ukończeniu głębokiego wiercenia Gopło 1 oraz po opracowaniu laboratoryjnym pró- bek pobranych z wszystJldch wykonanych otworów.

Referat 'wygłoszony oa ^Seśji Naukowej l. G.

w ~iu 28 marca 196'? Ir.

Julian SOKOŁOWSKI

GEOLOGICAL STRUCTURE OF TBE GOPŁO LAKE ANTlCLINE (OENTRAL POLAND)

Summary

Since 195'1)1, the iPetroleum liDdustry takes part in the geolo.gical investigation ol the Polis h Lowland, particularly in the Łódź ibasin; amon,g other ^WOM, research drillin,gsare being carried 'out in the region at Go.pło. lak.e and Mogiln'O.

On the basis o.f a gravimetric map of this regio.n detailed seismic inve&tigations have been llodertaken, cou!pied witlh simu1taneous test driLlings for ,geological research Ipurposes. On the ascertained. ne,gative anomaly in the region of the Gopło

lake, be'bween Kruszwica and Sempolno, the Petroleum [ndWltry bas executed 30 seismic profiles each of sorne lkilomeł.ęrs' length (19 transversal and 11 iongitudinal ones), and additio.nally it carried 'Out .11 prospecting lborings for ,geo.lo,gical structu'l'e o.f depths varyin.g between 390 and 750 m. Furthermore, tlhe Geological iInstltute has drilled here the oore-lhoQe Pagórki IG l to a deptlh of 1562 m. As resu1t of this research on the Gopło. structure, the de,posits of the Mesozoic subetratum bave lbeen verified, ,beginning with the Upper Cretaceous to the highes.t stages o.f the Malm.

It has lbeen ascerlained that the sediments of the Bononian and Pur'beclkian are develCljped in a shaly-ma.rly, and partly in an arenacęous facies,. Both these stages are ~amted iby a Jaye'l' Ol! 'gypsum and anhydrite&, oc! sOIIIl.e meter's 'tbiclmess. On top o.f the sediments of the U[ppe'l' Jurassic appear, probaJbly unconformably, shales and saodstones 0If theLower Cretaceous with a characteristic IQrEHbearing horizon~

higher yet, lies a series of an .A:l.bian porous quartz sandstoM 70 to 120 m. thick.

The AlIbian sandstone isoverlain by red marl's and, on top of the~ by green marIs ass:gned to.the AIbian and Cenomaillian. Superimposed 'On this series lies a monotonous series developed in the form of white, ilight~greyand grey marls and limes ton es. in this series sorne horizons have 'been distin,guished, d'iffering mainly as to colour a.ttd;partly1;oo, Ibytheir lutlhology; it also'pr~vedpossible toidentifr

individuai stages from the Tuł'onian through to the Campanian and Maestrichtian inclusively. In the overlying becis of aibout 100 ^Dl. thickness, sediments ol the Mio- cene, the Oljgocene :and the Quaternary have been distinguished.

The author has defined the tectonics'of thls region on the basis of seismic profiIes and of structurał bore-holes. Hereby he ascertained that we are facing a second anticline of aaout 35 X 7 kilometers in size. Extent and direction fram SSE to NNW of this structure corr~O'l1d in main outlines to the gravimetric anomaly, and at the same time agree with the trend of the Kwjawy antic'linodum, from which it is

s~arated by a distinctly noticeable syncline. The cuflmination of the longitudinal axis of the Gopło structure appears in the vicinity oi bore-holes GopłO Geo 4 and 7, from which in Iboth SSE and NNW directioru; tihe pitching of the sediments ^is distinctly visible.

As regards ^minerał raw materiaIs the ^Gopło structure presents at present the

oppoł'tunity of searc:hing for Iboth bitumin a and iron ores. However owy feeble chances of encountering oil de,posits in the Lower Cretaceous seem to exist since hitherlo these deposits, al'f;hough fooming a splend:id 'potential reseI'Voir, ha~e not

revea,łed - upon the drilledarea· at least - any accumwation of bitumina c:Jf a remunerative scale. Yet, since the discussed ibe<ls occur at a higher 1evel than eXIPected, chances oi ;reachin,g same oil~bearing iJayers in the Middile and Lower Jurassic still exist. Neither is out ol questilon the d~overy of sediments ol the Bunter sandstane which, under favoura!ble conditions, also might 'be apotentia'l :reservoir of oil. Flllrthermore, a certain economical va:liue may be gained in futuIre kom the eXiI>łoitation of brown coal, wscovered at a shallow depth in the Miocene

sedimenłs.

Re.search work on cognizance of the Gopło structu:re is under way and the present paa>er should ,be ilooked tipoo as a preliminary report; finał Il"e&ults of these investigatiollls are go ing to Ibe published, after comp1etion Cif the deep bore-ihOIe

Gopło l and after thorough investigation in the Iabora'tory of a11 the samples tak en from all executed 'i>ore-holes.