Leszek Babiński
"Drewno archeologiczne - badania i
konserwacja" : sympozjum,
Biskupin-Wenecja, 22-24 czerwca
1999 r.
Ochrona Zabytków 52/4 (207), 463-465
„D R EW N O A R C H EO LO G IC Z N E — BADANIA I KONSERWACJA"
— SYM PO ZJUM , BISKUPIN-W ENECJA, 22-24 CZER W C A 1999 R.
W dniach od 22 do 24 czerw ca1999 r., w B iskupinie i w p a łu c kiej Wenecji w woj. k u jaw sk o -p o m orskim , odbyło się sym pozjum t. „D rew n o archeologiczne — ad ania i konserw acja” . Jego o r g a n iz a to ra m i były: P a ń stw o w e M uzeum A rcheologiczne w W ar szawie i M uzeum w Biskupinie O ddział PMA. W skład k o m itetu organizacyjnego weszli: dr Woj ciech B rzeziń sk i (w ic e d y re k to r PM A), m gr W iesław Z ajączk o w ski (kierow nik M uzeum w Bisku pinie) i mgr inż. Leszek Babiński (kierow nik Pracow ni K onserw a cji D rew na w M uzeum w Biskupi nie). H o n o r o w y p a t r o n a t n a d sym pozjum objął G en eraln y K on serw ato r Zabytków .
Tem atyka sym pozjum była b a r dzo szeroka — obejm ow ała m .in. następujące zagadnienia: b ad an ia w ykopaliskow e a d rew n o a rc h e o logiczne, m etody o ch ro n y sta n o wisk m okrych, g a tu n k o w a id e n tyfikacja drew na, fizyczne, ch e m iczne i m echaniczne w łaściw o ści d re w n a w y k o p a lis k o w e g o , czynniki degradacji tkanki d rze w nej, pasyw na i aktyw na k o n se r wacja m okrego i suchego d rew n a a rc h e o lo g ic z n e g o , k o n se rw a c ja o b ie k tó w o z ło żo n y ch s tru k tu rach surow cow ych oraz d a to w a nie zabytków drew nianych.
Sym pozjum otw orzył dr W oj ciech Brzeziński, k tó ry p rz e w o d niczył także — w spólnie z mgr W ojciechem P io tro w sk im (M u zeum w Biskupinie) — pierw szej sesji obrad. W im ieniu K om itetu Technologii D rew na Polskiej A ka dem ii N au k głos zabrał prof, dr hab. Jerzy Ważny (Z akład O c h ro ny D rew na SGGW w W arszaw ie). W obydw u w ystąpieniach a k cen to w a n o potrzebę o ch ro n y i k o n serw acji zabytków drew n ian y ch , wydobywanych coraz częściej w cza sie realizow anych w kraju w iel kich inw estycji (rurociąg gazowy, auto strad y ). Z w ra can o przy tym uw agę, że w iele zagadnień z za kresu ochrony i konserwacji d re w na czeka ciągle jeszcze na ro zw ią zanie lub pogłębienie.
W pierw szej sesji o b ra d p rz e d staw io n o pięć re ferató w p o św ię conych m okrym stanow iskom a r cheologicznym , czynnikom d eg ra
dacji drew na i m etodom jego och rony na stanow isku:
W y k o p a l i s k a b i s k u p i ń s k i e w archeologii i ku ltu rze polskiej X X w ieku — m gr D anuta P io tro
w ska (M uzeum w B iskupinie);
Archeologia i drew no m okre. W prow adzenie do tem a tu — m gr
W ojciech P io tro w sk i (M uzeum w B iskupinie);
W spółczesna klasyfikacja c z y n n ik ó w degradacji drewna archeo logicznego — prof, dr hab. Jerzy
Ważny (Z akład O chrony D rew na SGGW w W arszawie);
Pasywna konserwacja m okrego drew na archeologicznego w św ie tle literatury — mgr inż. Leszek
Babiński (M uzeum w Biskupinie);
W ybrane problem y ochrony z a b y tk ó w daw nego szk u tn ictw a na przykładzie dośw iadczeń C entral nego M u zeu m M orskiego w G da ńsku — m gr W aldem ar O ssow ski
( C e n tr a ln e M u z e u m M o r s k ie w G dańsku).
Pierwszy dzień sym pozjum za k o ń czy ło zw ied zan ie P raco w n i K onserw acji D rew na w B iskupi nie. Uczestnicy konferencji mogli z a p o z n a ć się ze s to s o w a n y m sprzętem i m etodam i stabilizacji a re w n a , poznając specyfikę k o n serwacji o b iek tó w w ielkow ym ia row ych. Stosow ane w Biskupinie m etody p rzed staw io n o na przy kładzie: c z tero m etro w ej tru m n y kłodow ej w ydobytej spod k u rh a nu ku ltu ry w ielbarskiej w G ro chach Starych oraz studni zręb o w ej, p o c h o d z ą c e j z P fe ttra c h - H ö ffen w B aw arii, zbudow anej z kilku g atu n k ó w drew na o róż nym stopniu destrukcji. Z a p o z n a no się z działalnością próżniow ej nasycalni d rew n a budow lanego, pozwalającej osiągnąć najw yższy s to p ie ń z a b e zp iec zen ia d re w n a w b udow yw anego do rem o n to w a nych rekonstrukcji biskupińskich. W paw ilonie w ystaw ow ym M u zeum w B isk u p in ie , uczestnicy zw iedzili p rezen to w an e aktualnie wystawy: Sw it historii nad Jezio
rem B isk u p iń sk im i Archeologia p o łudniow ego Berlina.
W dniu 23 czerw ca odbyły się trzy sesje obrad, którym przew od niczyli kolejno: prof, dr hab. J e rzy Ważny, prof, dr hab. W ło d zi m ierz Prądzyński (Instytut C h e
m icznej O b ró b k i D rew na A kade mii Rolniczej w Poznaniu) i dr hab. M arek K rąpiec (A kadem ia G ó rn i czo -H u tn icza w K rakow ie). Pro- ram drugiego dnia sym pozjum ył b ard zo bogaty i obejm ow ał głów nie referaty pośw ięcone ró ż nym aspektom konserwacji drew n a poch o d ząceg o z w ykopalisk. P rz e d sta w io n o tak że przy k ład y zabezpieczania d rew na p o łączo nego z innym i surow cam i, wyniki i w ykorzystanie badań identyfika cji gatunkow ej drew na, badanie składu chem icznego oraz d en d ro - ch ro n o lo g iczn e d ato w an ie o b iek tó w drew nianych:
C o n serva tio n o f W aterlogged Archaeological W ood a t P. G udy- nas R estoration Centre o f L ith u a nian A rt M u seu m (Konserwacja m okrego drew na archeologiczne go w c en tru m konserw atorskim M u ze u m S ztu k i L itew skiej) — La
im a V edrickiené, Elvyra Pećeliń- n a itè (L ithuanian A rt M useum , W ilno);
Z dośw iadczeń D ziału Konser w acji Centralnego M u zeu m M or skiego w G dańsku - m gr inż. M a
ria D yrka (C e n tra ln e M u zeu m M o rsk ie w G dańsku);
P rzydatność w ybranych badań w konserw acji m okrego drewna
— m gr inż. Irena Jagielska (C en traln e M uzeum M orskie w G d a ń sku);
Practical Advices fo r the C o n s e rv a tio n o f W aterlogged W ood w ith Saccharides (Porady z zakre su konserw acji m okrego drewna archeologicznego cukram i) — dr
Giancarlo Strigazzi (Haan, Niemcy);
P o d sta w o w y skła d chem iczny i z m ia n y w u k ła d zie c e lu lo z o w y m sosnow ego drewna w y k o p a liskow ego - prof, dr hab. W ło d zi
m ierz Prądzyński, m gr inż. Bogu sław a W aliszewska, m gr inż. Ag nieszka Spek (Instytut C hem icz nej O b ró b k i D rew n a A kadem ii Rolniczej w Poznaniu);
T h e C o n s e r v a tio n o f L a rg e D ried o u t a n d Waterlogged A rcha e o lo g ic a l W oo d en O b jects a n d S tru ctu ra l E lem en ts — L o w M o lecular Weight E p o xy Resin and Sucrose, L a c tito l Treatments. Part
I. C onservation o f Large Dried
o u t Archaeological Finds — L o w M o le c u la r W eight E p o x y Resin
Treatm ent. Part II. C onservation o f Large Waterlogged A rchaeologi cal Finds — Sucrose, L a c tito l Tre a tm e n ts (K onserw acja w y su szo nych i p rzesyconych w odą, d u żych d rew n ia n ych archeologicz nych o b ie k tó w i e le m e n tó w k o n stru kcyjn ych — im pregnacja m a- locząsteczkow ą żyw icą ep o ksyd o wą, sacharozą i la ktito le m . Część
I. Konserwacja w ysu szo n ych , d u
żych zn a lezisk archeologicznych
— im pregnacja m alo czą steczko -
wą żyw icą epoksydow ą. Część II. Konserwacja przesyconych w odą, d u ż y c h z n a le z is k a rc h e o lo g ic z nych — im pregnacja sacharozą i la ktito lem ) - d r A ndrâs M o rg ó s
(H u n g a ria n N a tio n a l M u seu m , B udapeszt);
D w u s to p n io w a s ta b iliz a c ja drew na dębow ego na przykła d zie konserw acji d użych zn a lezisk ar cheologicznych - m gr inż. Leszek
Babiński (M uzeum w Biskupinie);
Z a w a rto ść w yb ra n ych m e ta li ciężkich w w yk o p a lisk o w y m dre w nie so sn o w ym — prof, d r hab.
W ło d z im ie rz P rą d z y ń s k i, m g r inż. A ndrzej P odobiński, m gr inż. Bogusław a W aliszewska (Instytut Chemicznej O bróbki D rew na A ka dem ii Rolniczej w Poznaniu);
Trendy w konserw acji drew na archeologicznego s ta tk ó w i okrę tó w — dr inż. A dam K rajewski
(Z akład O ch ro n y D rew na SGGW w W arszawie);
Konserwacja z a b y tk ó w o z ło żo n ych strukturach surow cow ych
— m gr M ałg o rzata G ru p a (Insty tu t A rcheologii i E tnologii UM K w T oruniu);
Konserwacja narzędzia m ezoli- tycznego ze sta n o w iska M ilu ki, gm ina E łk — m gr Jerzy O stap-
czuk (Państw ow e M uzeum w Bia łym stoku);
B o ta n ic zn a id e n ty fik a c ja g a tu n k u w badaniach m ik ro sk o p o w ych drew na archeologicznego —
dr H anna Kraińska (SGGW w W ar szawie);
W ykorzystanie analiz g a tu n k o w ych drew na z gro b ó w w czesn o ś r e d n i o w i e c z n y c h (p r z y k ł a d z D ziekanow ic, sta n o w isko 22) —
m gr A nna W rzesińska, m gr Jacek W rzesiński (M uzeum Pierw szych Piastów na Lednicy);
Stan a k tu a ln y i p e rsp e k ty w y d e n d ro c h ro n o lo g ic zn y c h badań nad rzy m sk im i i w czesnośrednio w ieczn ym i o b ie k ta m i z p o łu d n io wej i centralnej Polski - dr hab.
M arek K rąpiec (A kadem ia G ó rn i czo-H utnicza w K rakow ie).
W ostatnim d niu sym pozjum uczestnicy zw iedzili najbardziej znane w Polsce m okre stan o w i sko archeologiczne — zlokalizo w ane na półw yspie Jezio ra B isku pińskiego — w raz z re k o n stru k cjami gro d u i fragm entam i o d sło niętych, oryginalnych elem entów konstrukcyjnych osiedla. H isto rię archeologicznych b adań w y k o p a liskow ych, zabiegi k o n se rw a to r skie p ro w a d z o n e w przeszłości i obecnie oraz plany na przyszłość rzedstaw ił m gr W iesław Zającz- ow ski — k ie ro w n ik M u zeu m w Biskupinie.
O b rad o m piątej sesji p rz e w o d niczył p o n o w n ie prof, dr hab. J e rzy Ważny. Z ap re z en to w a n o trzy re fe ra tv p o św ię c o n e w ła śc iw o ściom dębów subfosylnych i d a to w aniu znalezisk drew nianych:
D ąb su b fo syln y — czarny dąb z tarasów rzecznych Polski — dr
inż. W ojciech K okociński (A kade m ia Rolnicza w Poznaniu);
M o ż liw o ś c i r a d io w ę g lo w e g o d a to w a n ia o b ie k tó w a rc h e o lo gicznych m etodą akceleratorow ą - dr hab. Tomasz G oslar (Polite
chnika Śląska w G liw icach);
A naliza dendrochronologiczna drew na z archeologicznego sta n o w iska nr 1 w Ż u ła w ce M alej —
d r h ab . M a re k K rąp iec (A G H K raków ), m gr M ag d alen a Sucho- rs k a -R o la , m gr J a ro s ła w R ola (M uzeum O kręgow e w Pile).
K onferencja sp o tk ała się z d u żym zainteresow aniem w ielu śro dow isk naukow ych — a rc h e o lo gów, k o n serw ato ró w i p rz e d sta wicieli nauk przyrodniczych. Swo ją obecnością sym pozjum zaszczy cił wicem arszałek Sejmiku W oje w ó dztw a K ujaw sko-Pom orskiego Jan Szopiński, w tow arzystw ie lo kalnych w ładz sam orządow ych. W obrad ach sym pozjum w zięło u d z ia ł o k o ło 60 o só b z k ra ju i z zagranicy, re p re z en tu ją c y c h następujące uczelnie, m uzea i o r ganizacje: SGGW w W arszaw ie, A kadem ię Rolniczą w Poznaniu, I n s t y t u t T e c h n o lo g ii D re w n a w Poznaniu, Politechnikę Śląską w G liw icach, A kadem ię G ó rn i czo-H utniczą w K rakow ie, U ni w e r s y te t M ik o ła ja K o p e rn ik a w T oruniu, N atio n al M useum of L ith u a n ia o ra z L ith u a n ia n A rt M useum z W ilna, H u n g arian N a tio n a l M u se u m z B u d a p e sz tu , M u zeu m N a ro d o w e w W arsza w ie , M u z e u m N a r o d o w e w Szczecinie, C en traln e M uzeum M o rsk ie w G d a ń sk u , M u zeu m
A rcheologiczne w Poznaniu, M u zeum A rc h eo lo g iczn e w G d a ń sku, M uzeum A rcheologiczne we W rocław iu, M u z e u m A rch eo lo giczne i E tnograficzne w Łodzi, Państw ow e M u zeu m E tnograficz ne w W arszawie, Państw ow e M u zeum w B iałym stoku, M uzeum Pierw szych P iastó w na Lednicy, M uzeum O kręgow e w Pile, M u zeum Wsi Kieleckiej w Kielcach, M u z e u m Z u p K r a k o w s k i c h w Wieliczce, Sekcję K onserw ator ską Z w iązku Polskich A rtystów Plastyków O d d ział w W arszawie, P aństw ow e M u z e u m A rc h e o lo giczne w W arszaw ie i M uzeum w Biskupinie.
R eferaty nad esłan e do k o m ite tu organizacyjnego zostały w yda ne przez Stow arzyszenie N a u k o we A rcheologów Polskich Oddział w W arszaw ie — jeszcze p rzed rozpoczęciem sym pozjum . Książ ka D rew no archeologiczne — ba
dania i konserw acja p o d redakcją
Leszka Babińskiego, pow stała przy pom ocy finansow ej G eneralnego K onserw atora Zabytków. Publika cja — zaw ierająca 20 referató w w języku polskim ze skrótam i po angielsku i 6 refe ra tó w w języku angielskim ze streszczeniam i po polsku — w y pełnia, przynajm niej w części, istn ie ją c ą dotychczas w kraju lukę wydaw niczą z zakre su b ad ań i konserw acji drew na a rc h e o lo g ic z n e g o . Z p rz y czy n n iezależn y ch o d o rg a n iz a to ró w sy m p o zju m , w m a te ria ła c h nie znalazły się dw a w y stąpienia — referaty: dr. hab. T. G oslara i dr. hab. M . K rąpca. Z am ieszczono n ato m iast pięć innych, k tó re nie m o g ły b y ć z a p r e z e n t o w a n e w czasie konferencji:
K la s y c z n a m e to d a c u k r o w a w konserw acji drew na
archeolo-f
icznego — m gr K atarzyna K róli-o w ska-Pataraja, d r inż. Tomasz Ważny (A kadem ia Sztuk Pięknych w W arszaw ie);
Stiffness an d Strength Proper ties o f W ood M o d ifie d w ith Poly m ers: M a te ria l C h a ra c te ristic s D eterm in ed by the B ending M e t ho d a n d the A co u stica l one (S zty w n o ść i w łaściw ości w y tr z y m a ło ściow e drew na m o d yfiko w a n eg o polim eram i: ch a ra kterystyki m a teriałow e oznaczane m etodą zg i nania i m eto d ą a ku styczn ą ) —
p ro f. L adislav R e in p re c h t, inż. Silvia V arinska, inż. A nna D anihe- lovâ (Technical University, Z vo- len);
C om p a ra tive S tu d y on S om e Physical and M echanical Proper ties o f O ld Waterlogged O aks an d Those D eteriorated in A rtificia l C onditions (Badania p o ró w n a w cze w ybranych fizy c zn y c h i m e chanicznych w łaściw ości d ę b o w e go drewna subfosylnego i drew na współczesnego dębu, u szka d za n e go w w a r u n k a c h la b o r a to r y j nych) — prof. Ladislav R einprecht
(Technical University, Z volen);
Skład chem iczny drew na w y branych o b ie k tó w archeologicz nych — doc. dr H a n n a W róblew
ska (Instytut T echnologii D rew na w Poznaniu);
D endrochronologia B iskupina
— drew no archeologiczne źró d
łem inform acji z przeszłości —
d r inż. Tomasz Ważny (Akadem ia Sztuk Pięknych w W arszawie).
Książka ma 318 stro n , 34 ta b e le i 110 rycin. Publikacja jest d o stępna w M uzeum w Biskupinie. Szczegółow e in fo rm acje m ożna uzyskać w Pracow ni Konserw acji D rew na, tel. (0 -5 2 ) 3 0 2 - 5 0 - 3 7 , ( 0 - 6 0 4 ) 9 0 4 8 3 2 , e - m a i l : p k d @ p ro .o n e t.p l.
O brady podsum ow ał i zak o ń czył m gr inż. Leszek Babiński. W opinii w ielu uczestników , sym pozjum „D rew n o archeologiczne
— badania i konserw acja” Bisku pin — W enecja ’99 było bardzo o w o c n e . W y ra ż a n o p o g lą d , że konferencja p o w in n a się odbyw ać cyklicznie — co kilka lat — będąc doskonałym forum do prezentacji p ro w ad zo n y ch prac badaw czych o ra z w y m ian y p o g lą d ó w i d o świadczeń — przedstawicieli nauk p r z y r o d n ic z y c h , a r c h e o lo g ó w i konserw atorów zabytków zajmu jących się badaniam i i zabezpie czaniem d rew n a w ydobyw anego podczas prac w ykopaliskow ych.
Leszek Babiński
